bad warmbrunn – die probstei cieplice – probostwo

BAD WARMBRUNN – DIE PROBSTEI
CIEPLICE – PROBOSTWO
„Das Gräfliche und Probst Bad zu Warmbrunn in Schlesien“, Grafik von F. A. Tittel, um 1824
Źródło Proboszczowe w Cieplicach z gankiem prowadzącym do domu opatów. Grafika F. A.Tittel, ok. 1824 r.
Stiftung Kulturwerk Schlesien, Sammlung Haselbach, Würzburg
1403 wurde die Propstei Warmbrunn,
zum Zisterzienserkloster Grüssau gehörig, durch Gotsche Schoff (II.), gegründet. Offenbar handelte es sich dabei um einen „gemauerten Hof“ und eine kleine steinerne Kirche. 1547 und
1582 wurde das Propsteigebäude
durch einen Brand zerstört. Der Wiederaufbau ab 1587 umfaßte bereits ein
großes Gebäudegeviert, das im heutigen Klosterbau noch enthalten ist. Diesem vorgelagert war das „Lange Haus“,
das 1537 als Gästehaus errichtet worden war. Von 1689–92 wurde dieses im
Auftrag des Grüssauer Abtes Bernhard
Rosa vergrößert und mit einer reich gegliederten Fassade versehen. Es schlossen sich die beiden Bäderrundbauten
an. Neben der Propsteikirche ließ Graf
Hans Anton von Schaffgotsch ab 1708
den freistehenden Glockenturm errichten. 1711 wurde die alte Kirche durch
einen Brand völlig zerstört, lediglich
der Campanile blieb unversehrt. Mit
der Errichtung des barocken Gotteshauses durch den Hirschberger Stadtbaumeister Caspar Jentsch 1712–1714
entstand ein bemerkenswertes Ensemble, das noch heute das Stadtbild entscheidend prägt.
Die Bäder zu Warmbrunn, rechts die Propstei, Lithografie von
E.W. Knippel
Łaźnie w Cieplicach, po prawej dziekania, litografia, E.W. Knippel
Aus „Der Wanderer im Riesengebirge“, 1926
1810 ließ König Friedrich Wilhelm III.
zahlreiche Klöster, darunter die Abtei
Grüssau säkularisieren. Der Klosterbesitz in Warmbrunn fiel den Grafen
Schaffgotsch zu, es beherbergte nun
die berühmte Majoratsbibliothek der
Familie. Mit mehr als 80 000 Bänden
galt sie als eine der bedeutendsten Privatbibliotheken Deutschlands. Nach
dem Krieg blieb das Gebäude unversehrt. Die Sammlungen wurden beschlagnahmt. Während die Bibliothek
und das Archiv der Schaffgotsch Bestandteil des Staatsarchives in Breslau
wurde, verblieb die naturkundliche
Sammlung in Bad Warmbrunn. Die
Waffensammlung brachte man in das
Armeemuseum nach Warschau.
Probostwo w Cieplicach, które podlegało pod klasztor cystersów w Krzeszowie, zostało założone w 1403 roku
przez Gotsche Schoff (II). Zapewne był
to początkowo „murowany dwór“ i mały
kamienny kościółek. W latach 1547 i
1582 zabudowania probostwa zniszczył pożar. Odbudowa trwająca od
roku 1587 objęła już obszerne zabudowania ułożone w kwadracie, które są
Die Propstei in Bad Warmbrunn
Dziekania w Cieplicach
Muzeum Okręgowe w Jeleniej Górze
zachowane jeszcze w dzisiejszym budynku klasztornym. Przed nimi znajdował
się „Długi dom“, który został wzniesiony w 1537 jako dom gościnny. W latach
1689–92 został on z polecenia krzeszowskiego opata Bernharda Rosa rozbudowany i uzupełniony bogato rozczłonkowaną fasadą. Towarzyszą mu
dwa okrągłe domki kąpielowe. Obok
kościoła hrabia Hans Anton von Schaffgotsch polecił wybudować w 1708 roku wolnostojącą dzwonnicę. W roku
1711 pożar zniszczył całkowicie stary
kościół, jedynie dzwonnica pozostała
nienaruszona. Wraz z wybudowaniem
barokowego domu Bożego przez jeleniogórskiego mistrza budowlanego Caspara Jentscha w latach 1712–1714
powstał interesujący zespół, który
jeszcze dzisiaj w sposób decydujący
kształtuje obraz miasta. W roku 1810
król Fryderyk Wilhelm III nakazał sekularyzację licznych klasztorów, w tym
opactwa w Krzeszowie. Majątek klasztorny w Cieplicach przypadł w udziale
hrabiemu Schaffgotsch, mieściła się w
nim teraz słynna biblioteka rodowa rodziny Schaffgotsch. Z zasobami 80 000
tomów należała do najsłynniejszych
prywatnych zbiorów bibliotecznych w
Niemczech. Po wojnie budynek pozostał w stanie nienaruszonym. Zbiory
zostały skonfiskowane. Podczas, gdy biblioteka i archiwum rodziny Schaffgotsch przypadły w udziale Archiwum
Państwowemu we Wrocławiu, zbiory
przyrodnicze pozostały w Cieplicach.
Zbiory broni umieszczono w Muzeum
Wojska Polskiego w Warszawie.