Czy to już jąkanie czy po prostu rozwojowa niepłynność mówienia?

Czy to już jąkanie czy po prostu rozwojowa niepłynność mówienia?
Każdy mówca wypowiada się czasem niepłynnie, szczególnie gdy jest zmęczony lub
zdenerwowany. Dlatego niepłynność mówienia jest zjawiskiem uniwersalnym. Do
podstawowych jej objawów należy:
- powtarzanie głosek (m- m- m- mama), sylab (ma- ma- mama), słów (mama,mama), części
zdań (mama idzie- mama idzie),
- przeciąganie głosek (mmmmmmmmmmmmmama),
- blokowanie (m…ama),
- embolofazje (yyy, eee),
- momenty ciszy,
- rewizje (mama poszedł…poszła do sklepu),
- tachylalia (zbyt szybkie mówienie),
- bradylalia (zbyt wolne mówienie),
-dysrytmia (nierytmiczne mówienia).
Objawy te mogą występować w formie izolowanej bądź kilka objawów niepłynności pojawia
się obok siebie.
Większość dzieci przed 5 rokiem życia przechodzi przez okres niepłynności. Uczą się
one koordynowania poszczególnych elementów swej mowy, podobnie jak i innych czynności.
Demonstrują zawahania, potknięcia, przerywają tok mówienia, aby rozpocząć od nowa.
Różnica między prawidłową niepłynnością a jąkaniem jest niewielka. Może to ocenić
logopeda, który analizuje takie objawy jak:
1.
2.
3.
4.
Ilość niepłynności
Ciężkość niepłynności
Okoliczności występowania niepłynności
Zachowania zmierzające do ukrywania problemu
Jąkanie rozwija się powoli. Czas powstawania dzieli się na cztery okresy. Na początku są
zwykle swobodne powtarzania głosek, sylab lub słów. Dziecko nie ma poczucia, że w jego
mowie coś nie jest tak. Nawet duże niepłynności nie budzą zaniepokojenia.
Drugi i trzeci okres przynoszą pojawianie się napięcia mięśniowego w czasie powtórzeń,
aż do momentu przerwania mowy. Gdy to następuje, dziecko zaczyna uświadamiać sobie
problem. Dochodzi do powolnych zmian w nastawieniu do faktu niepłynności w mówieniu.
Szuka sposobu, aby uwolnić się od uświadomionych trudności.
W czwartym okresie mamy do czynienia z lękiem przed mówieniem, z pełną
świadomością swojej niedoskonałości i rozwija się umiejętność unikania jąkania, aby nie
pokazać wady otoczeniu.
Jak więc reagować, gdy dziecko się jąka?
1. Nie mów do dziecka aby się nie jąkało. Gdyby mogło nie robiłoby tego. Takie
zalecenie powiększa tylko zakłopotanie, gdyż ono nie wie jak mówić płynnie.
2. Nie strasz, nie bądź rozdrażniony i zniecierpliwiony, wtedy dziecko staje się bardziej
zaniepokojone i napięcie zwiększa się.
3. Nie mów za dziecko i nie odpowiadaj za nie na pytania. To powiększa tylko
niepewność, powoduje zawstydzenie i trudności, gdy w końcu musi samo mówić.
4. Nie polecaj dziecku, aby powtórzyło, mówiło wolniej, pomyślało, zanim powie, lub
wzięło większy oddech. To wszystko powiększa zaburzenia i wkracza w
spontaniczność mówienia, kierując uwagę na to ,jak się mówi, zamiast co się mówi.
5. Reaguj tak samo wtedy gdy dziecko jąka się i gdy mówi gładko. Reaguj na to co
mówi, a nie jak mówi.
6. Jeśli dziecko spieszy się mówiąc, jest nadmiernie podniecone i napięte, można
powiedzieć: uspokój się , mamy przecież dużo czasu. To zupełnie co innego niż: mów
wolniej. Nie zwracamy bowiem uwagi bezpośrednio na fakt mówienia.
7. Nie podkreślaj faktu, że dziecko mówiło płynnie. To może wywołać wrażenie, że
kochamy je tylko wtedy, gdy mówi gładko. Konsekwencją może być walka o
płynność mówienia, poczucie że jest traktowane inaczej gdy się jąka, a inaczej gdy
mówi płynnie.
8. Nie wsłuchuj się szczególnie uważnie w mowę dziecka, gdy ono się jąka. Bystre
dzieci mogą to wykorzystać jako sposób zwrócenia na siebie uwagi. Jeżeli uważają się
za odsunięte, to mogą zacząć się jąkać , aby stać się postacią centralną i ośrodkiem
zainteresowania.
Informacje zebrała i opracowała w oparciu o literaturę Marta Rowińska-Pietrakowska
pedagog-terapeuta, logopeda
Literatura:
1.Byrne R. - „Pomówmy o zacinaniu”.Warszawa 1989: PZWL
2. Z. Tarkowski: Jąkanie. Giełkot, [w:] Logopedia. Pytania i odpowiedzi, red. T. Gałkowski,
G. Jastrzębowska, Opole 1999.