STRACH MA WIELKIE OCZY

BIULETYN PSYCHOLOGICZNY
• Zauważać, że w tej walce dziecko jest w gorszym położeniu
Dorosły może w wielu przypadkach kontrolować swój lęk- jeśli boi się samolotów może
np. jechać pociągiem. Dzieci często nie mają możliwości unikać źródeł lęku.
• Wytłumaczyć dziecku, że każdy się czegoś boi
Należy powiedzieć malcowi, że nawet dorośli czasami czują strach. Dziecko świadome
tego, że nie jest w tym osamotnione, prawdopodobnie zyska trochę pewności siebie.
• Nie okazywać smykowi własnych lęków
Dziecko, które zaobserwuje, że dorosły stara się opanować własny strach, może
spróbować go naśladować. Natomiast jeśli na widok pająka dorosły zacznie krzyczeć ze
strachu, pokaże tym samym, że to lęk panuje nad nim, a nie on nad lękiem.
• Nie wyśmiewać i nie dokuczać bojaźliwemu maluszkowi
Dzieci traktują swoje lęki bardzo poważnie. Gonienie dziecka z zabawką, która stanowi
źródło lęku prawdopodobnie wzmoże strach zamiast go zminimalizować.
• Rozwijać u dziecka poczucie własnego „ja”
Pewność siebie bardzo ułatwia walkę z lękiem. Właśnie dlatego należy chwalić berbecia za
każdy, nawet najmniejszy postęp i nie karać go, gdy zrobi krok do tyłu. Ważne jest, by
dziecko czuło się kochane bez względu na to, czy się czegoś boi czy też nie.
• Okazywać malcowi, że może polegać na najbliższych
Lękliwe szkraby potrzebują pomocnej dłoni, która zrekompensuje brak poczucia pewności
siebie. Warto okazać dziecku, że może polegać na mamie i tacie, gdyż oni nigdy nie
pozwolą by stała mu się krzywda.
• Upewnić się, że nie prowokuje się lęków dziecka
Zdarza się, że źródłem lęku są powtarzane przez najbliższych ostrzeżenia („Nie idź tam bo
pan cię ukradnie”), działania (zamykanie dziecka w ciemnym pomieszczeniu), groźby („Jak
nie będziesz grzeczny to cię sprzedamy”). Warto się zastanowić, czy nasze zachowanie nie
jest stymulantem lęku dziecka. Jeśli tak jest, należy jak najszybciej zaprzestać takich
działań.
Wiele zjawisk, dźwięków i rzeczy jest nieszkodliwych lub wręcz oczywistych dla
dorosłego. Dla malucha mogą być wręcz przerażające. Lęki są typowe dla wczesnego
dzieciństwa, zwłaszcza między 2 i 6 rokiem życia. Na przestrzeni dzieciństwa zmieniają się
tylko powody do strachu. Typowe lęki przedszkolaków:
Niespodziewane hałasy
Nieznane zwierzęta
Lekarz
Ubikacja
Ciemność
Ludzie w maskach i przebierańcy (Św. Mikołaj, klaun)
Stwory z wyobraźni
Uszkodzenia ciała
Oczywiście lęki te mogą pojawić się wcześniej, później lub w ogóle nie wystąpić.
Warto pamiętać, że lęki nie są rzeczą tak naprawdę złą! Maluszek całkowicie pozbawiony
obaw może stwarzać sytuacje groźne dla swojego życia lub zdrowia.
Opracowanie:
Z czego wynikają lęki maluchów?
W drugim roku życia następują zmiany rozwojowe. Dziecko nie jest już niemowlęciem
wierzącym w to, że nieznane nie może być groźne. Co jest podłożem ich lęków?
marzec – kwiecień 2015
STRACH MA WIELKIE OCZY
Przywilejem dzieciństwa jest poruszać się bez przeszkód między magią i owsianką,
między bezgranicznym strachem i galopującą radością.
Ingmar Bergman
mgr Agnieszka Szatkiewicz - psycholog
• Zdobywanie wiedzy
Fakt, iż dziecko poznaje w tym wieku tyle nowych rzeczy, może sprawić, że świat wyda mu
się dużo bardziej niebezpiecznym miejscem, niż się na początku wydawało. Maluch może
szczycić się górą nowych informacji oraz sprawniejszym procesem przetwarzania myśli, co
może łączyć te dane w przerażające scenariusze.
• Niewielkie doświadczenie życiowe
Malec potrafi dostrzec proste związki przyczynowo-skutkowe, ale nadal nie jest w stanie
zrozumieć rządzących nimi mechanizmów. Ze względu na to, czasami wyobraża sobie
sytuacje, z punktu widzenia dorosłego, zupełnie niedorzeczne. Np. „Jeśli odkurzacz wsysa
brud i kurz, to może wessać i mnie?” lub „Jeżeli woda z wanny spływa rurami, to czy
człowiek- zwłaszcza taki malutki jak ja- też może spłynąć?”
• Poczucie różnicy rozmiarów
Dzieci dostrzegają już jakie są małe w porównaniu z tymi, którzy je otaczają. Wyobraźmy
sobie, że idziemy ulicą, wśród ludzi dwa lub trzy razy większych od nas, a zrozumiemy
dlaczego ta różnica rozmiarów może być źródłem lęku.
• Rozwój wyobraźni
Wraz z rozwojem wyobraźni, często rozwija się i lęk. Ta sama wyobraźnia, która podczas
zabawy sprawia, że parę kamieni staje się średniowiecznym zamkiem, może przenieść
dziecko z bezpiecznej sypialni wprost do paszczy lwa, stając się istotnym źródłem lęku.
• Rozwój pamięci
Podczas gdy niemowlaki zapominają o smutnych wydarzeniach prawie natychmiast, dzieci
w drugim i trzecim roku życia mogą zachowywać takie wydarzenia bardzo długo. Zbyt
wysokie wahnięcie huśtawki, bolesny upadek ze schodów czy podrapanie przez kota mogą
stać się przyczyną trwałego lęku przed huśtawkami, schodami czy kotami.
• Wzrost sprawności ruchowej
Malec, który porusza się samodzielnie, jest w stanie napotkać więcej niepokojących
zjawisk niż noszony niemowlak (węszący pies, kosiarka do trawy).
• Skupienie na sobie
Dzieci w tym wieku myślą egocentrycznie, dlatego pojawia się u nich przekonanie, że jeśli
wielkolud w bajce gonił chłopca, to może się to przytrafić także jemu
• Łatwość ulegania wpływom
Emocje otoczenia (także lęk) łatwo udzielają się maluchom. Jeśli brat boi się windy, a
koleżanka z podwórka potworów, to dziecko również może zacząć się bać.
Jak pomóc dziecku przezwyciężyć lęk?
Z wielu lęków dziecko wyrasta w wieku poniemowlęcym, inne przechodzą w wieku
przedszkolnym. Są jednak lęki, które utrzymuję się o wiele dłużej, nawet całe życie. Pomoc
w konfrontacji z lękami, to najlepszy sposób, żeby dziecięce lęki dnia dzisiejszego, nie
stanowiły problemu w przyszłości. Oto jak to zrobić:
• Wyjaśnienie
W przeciwieństwie do starszych dzieci, dwu- i trzylatki mogą nie być w stanie zrozumieć
niektórych definicji, dlatego nie warto takiemu brzdącowi przedstawiać racjonalnych
argumentów starając mu się wyperswadować lęk. O wiele skuteczniejsze będzie
umocnienie jego pewności siebie poprzez urządzenie dla niego pokazu. Dla przykładumaluch, który obawia się, że w kąpieli spłynie do rur razem z wodą, poczuje się o wiele
bardziej komfortowo jeśli zobaczy co może, a co nie może spłynąć rurami. Należy pokazać,
że woda i piana mogą spłynąć, natomiast jego malutkie kaczuszki, z którymi się kąpie już
nie spłyną. Starszym przedszkolakom prezentujemy eksperymenty popierając je
szczegółowym wyjaśnieniem.
• Konfrontacja pośrednia
Dobrą metodą opanowywania lęku jest przedstawienie źródła lęku w pozytywnym
otoczeniu za pomocą bajeczki, bądź filmu dla dzieci. Malec obawiający się wizyt w
toalecie, prawdopodobnie zyska trochę pewności siebie, gdy przeczyta mu się książeczkę
o dziecku, które korzystało z toalety i pozytywnie przeszło to doświadczenie. Należy
jednak wcześniej zapoznać się z treścią, którą chcemy przedstawić brzdącowi, by
wyeliminować ewentualne książki, obrazki czy filmy mogące wzmocnić lęk dziecka.
• Utrzymanie bezpiecznej odległości
Dobrą metodą oswajania dziecka ze źródłem lęku jest zapewnienie dziecku poczucia
bezpieczeństwa utrzymując określoną odległość od niepokojącego zjawiska. Jeśli pociecha
obawia się psów, warto usiąść z nią w parku i obserwować dzieci wesoło bawiące się z
psem. Należy pamiętać wówczas o zachowaniu odległości, w której nasze dziecko będzie
się czuło bezpiecznie i jednocześnie będzie słyszało radosne śmiechy bawiących się
malców.
• Umożliwienie dziecku kontrolowania sytuacji i zmniejszanie bezpiecznej odległości
Dużą skutecznością cieszy się metoda polegająca na zapewnieniu brzdącowi poczucie
choćby częściowej kontroli nad wzbudzającą strach rzeczą lub zjawiskiem. To złagodzi lęk.
Dziecko obawiające się potworów można zabezpieczyć w „broń”, zwiększającą jego
poczucie władzy i kontroli nad sytuacją. Może to być: latarka, lampka, drużyna pluszaków,
która o każdej porze będzie w stanie przepędzić niepożądanych gości, magiczne zaklęcie,
które sprawi, że potwory znikają, bądź też butelka zaczarowanej wody w sprayu.
• Rozmowa
Każdemu z nas rozmowa przynosi ulgę. Dzieci nie stanowią tu wyjątku, dlatego też należy
poprosić brzdąca, aby opowiedziało o swych lękach, a następnie wysłuchać, go ze
zrozumieniem. To zdecydowanie pomoże nam znaleźć metodę, na opanowanie źródła
lęku- będziemy bowiem wiedzieć, z czym „walczymy”.
• Poczucie humoru
Pod żadnym pozorem nie należy wyśmiewać lęków malca, aczkolwiek pewna doza
humoru może pomóc dziecku opanować lęk.
Co zrobić, by być jeszcze skuteczniejszym w walce z lękiem swojego szkraba?
Lęki małych dzieci nie tylko utrudniają życie, ale co gorsza- jeśli nie zostaną w porę
opanowane, mogą wymknąć się spod kontroli powodując opóźnienie bądź zahamowanie
wzrostu i rozwoju. Tocząc więc walkę z lękami smyka należy pamiętać, by:
• Przyznać, że lęki są prawdziwe i ich nie ignorować
Nie zwracanie uwagi na niepożądane zachowania często służy ich zwalczaniu, aczkolwiek
w przypadku lęków może działać wprost przeciwnie. Takie zachowanie bowiem może
wzmocnić lęk dziecka, a nawet stać się źródłem wielu innych lęków
• Nie nakłaniać dziecka siłą, by stawiło czoła swoim lękom
W takich wypadkach wrzucanie malca na głęboką wodę nie zdaje egzaminu. Strofowanie
dziecka : „No pokaż jaki z ciebie odważny chłopiec/dziewczynka” czy „Nie zachowuj się jak
mały dzidziuś” także nie jest dobrym wyjściem.