licka, Rudzka . Brak eksponentów żeńskości w formie nazwisk typu

Bosanskohercegovački slavistički kongres I: Zbornik radova (knjiga 1) 339
licka, Rudzka. Brak eksponentów żeńskości w formie nazwisk typu: Dudek, Nowak, Zaręba może utrudniać identyfikację płciową osoby3, np.:
(1) Nowak jest dyrektorem.
Funkcję informowania o płci pełnią wówczas inne środki językowe, np. imiona, leksemy typu pan, pani oraz formy wyrazów podrzędnych, np.:
(2) (Pani / Anna) Nowak jest dyrektorem.
(3) (Pan / Jan) Nowak jest dyrektorem.
(4) (Pani / Anna) Nowak została wybrana na stanowisko dyrektora.
(5) (Pan / Jan) Nowak został wybrany na stanowisko dyrektora.
Nazwy indywidualne i rodzinne nie są notowane w słownikach ogólnych, więc nie
będziemy się tutaj nimi zajmować. Większość polskich słowników ogólnych rezygnuje z
zapisywania także innych grup osobowych antroponimów. Nazwy mieszkańców i mieszkanek państw, krajów i miast występują w słownikach wtedy, kiedy mają inne, nieosobowe znaczenie, np.:
(6) amerykanka 1. Amerykanka ‘mieszkanka Ameryki Płd. lub Płn.’ 2. Amerykanka ‘obywatelka Stanów Zjednoczonych Ameryki Płn.’ 3. ‘fotel – łóżko o wysuwanym
sprężynowym materacu’: Siedzieli na amerykance (SJPDor, t. I:109).
(7) cieszynianka 1. ‘mieszkanka Cieszyna’ 2. ‘bot. ‘Hacquetia, roślina z rodziny
baldaszkowatych, o żółtawych kwiatach, bardzo rzadka, występująca głównie na Śląsku
Cieszyńskim, Podkarpaciu i w Lubelskiem” (SJPSzym, t. I:303).
Liczniej zamieszczone są nazwy mieszkańców i mieszkanek w Uniwersalnym słowniku języka polskiego, np. Bośniak – Bośniaczka, Egipcjanin – Egipcjanka, paryżanin –
paryżanka, warszawianin – warszawianka. W nazwach oficjalnych tylko sporadycznie
brakuje żeńskich odpowiedników, np. Bałt, Celt, Rus. Częściej form żeńskich nie mają
nazwy potoczne typu Angol, Japoniec, Jugol, Rusek (USJP 2003).
Rječnik bosanskoga jezika notuje symetryczne nazwy mieszkańców i mieszkanek,
np. Afrikanac – Afrikanka, Bosanac – Bosanka, Bošnjak – Bošnjakinja, Britanac – Britanka, Ciganin – Ciganka, Japanac – Japanka, Mostarac – Mostarka, Palestinac – Palestinka,
Poljak – Poljakinja, Tuzlak – Tuzlanka, rzadziej tylko męskie, np. Alpinac, Bošnjanin.
W języku polskim i bośniackim korelacja rodzaju naturalnego (płci) i gramatycznego wyraźnie widoczna jest w opozycyjnych nazwach męskich i żeńskich określających
przedstawicieli płci męskiej i żeńskiej (por. tabela 1). Dotyczy to głównie nazw prymarnych, np. mężczyzna – kobieta, chłopak – dziewczyna, przyjaciel – przyjaciółka; muškarac
– žena, mladić/momak – djevojka, prijatelj – prijateljica, nazw pokrewieństwa, np. ojciec
3
W języku polskim do niedawna nazwiska kobiet zamężnych tworzono od męskich przyrostkami -owa,
-ina, np. Nowakowa, Zarebina, a kobiet niezamężnych -ówna, -anka, np. Nowakówna, Zarębianka. Obecnie
obserwuje się tendencję do zanikania tego typu żeńskich nazwisk.