otwórz

Elżbieta Rogalska
Czytanie świata przez dziecko w XXI wieku
Czytanie zdaje się być archaiczną umiejętnością dawnego sposobu spędzania czasu
prze ludzkość. Wiele rodziców i nauczycieli zapomina jak ważne jest czytanie w życiu
człowieka. Skupiają się na umiejętnościach praktycznych, na najnowszej technologii i ciągłej
dynamiki zmieniającego się świata. Koniec końców trzeba być na bieżąco z najnowszymi
trendami, aby nie zagubić się w ciągłym ruchu współczesności. Rzeczywistość być może
odbiega od wyobrażeń jakie narzucała szkoła uczniom w dawnych czasach. Nikt nie ma
wątpliwości, że należy dzieciom czytać1. Jednak nie koniecznie wiadomo co robić i jak
wprowadzić elementy czytania, by dziecko rozwijało się, jak dostosować poziom tekstu do
umiejętności czytelniczych dziecka – każdego oddzielnie, w klasie. Dorota Klus-Stańska
przytacza wyniki ku temu prowadzonych badań:
"Przez długie miesiące wielu uczniów w polskich szkołach przechodzi żmudne ćwiczenia
związane z poznawaniem liter, mimo że wcześniej nauczyli się czytać. Z badań B.
Murawskiej wynika, że ponad połowa pierwszoklasistów już we wrześniu dobrze radzi sobie
z czytaniem trudnych nawet tekstów, zawierających wyrazy wielosylabowe, natomiast ich
nauczyciele nie mają o tym pojęcia.”2
Główne pytanie odnosi się do tego co robić żeby w polskich szkołach żmudne ćwiczenia nie
zniechęciły uczniów do czytania oraz co robić żeby nauczyciel zauważył, że dziecko już w
pierwszej klasie potrafi czytać trudne teksty? Możliwe, że wynikiem takiego stanu rzeczy jest
ogólny brak dostępu do książek od najmłodszych lat w domach. Ogromna rola rodziców w
kształtowaniu postawy czytelniczej dziecka to dostosowanie półek z książkami do jego
gabarytów i systematyczne uzupełnianie o nowe, trudniejsze książeczki. Nauczyciele
natomiast według Paulo Freire: „Dlatego P. Freire (2005) z perspektywy krytycznej,
akcentuje znaczenie umiejętności „czytania świata” jako podstawy pracy nauczycielskiej. Jak
stwierdza w pierwszym liście do tych, którzy „odważają się być nauczycielami”, ci, którzy
nauczają, nieustannie uczą się.”3 apeluje do nauczycieli o całożyciową edukację, o nauczanie
1
M. Molicka, Baśniowa terapia, w: „Psychologia w szkole” nr 4/2005, s.63.
D. Klus-Stańska, M. Nowicka, Sensy i bezsensy edukacji wczesnoszkolnej, Wydawnictwo WSiP, Warszawa
2005,s. 14.
3
M. Czerepaniak-Walczak, Ile techne, ile praxis? W poszukiwaniu koncepcji praktyki jako elementu kształcenia
nauczycielskiego profesjonalizmu, w: „Teraźniejszość-Człowiek-Edukacja” nr 3/2012.
2
ustawiczne samego siebie. Nauczyciel, który chce zachęcić ucznia do czytania, sam powinien
czytać. Spowoduje to wiedzę na temat tego, jaki poziom ma dana książka, o czym jest i
czemu warto ją przeczytać oraz zwiększy możliwość, że nauczyciel zauważy etap rozwoju
czytelniczego każdego dziecka w klasie. Tak jak w nauczaniu ustawicznym zadania
dostosowuje się do umiejętności rozumowania ucznia, tak nauczyciel sam czytając, zauważy
postępy uczniów czytających na zajęciach i dostosuje odpowiednie teksty. „Konstruowanie
wiedzy w szkole” nie powinno odchodzić od standardów wymaganych w danej kulturze:
"Edukację można zrozumieć wyłącznie przez pryzmat rozumienia kultury, umysł ludzki
funkcjonuje bowiem w głębokim zakotwiczeniu w kulturze, do której należy jednostka.
Tworzone w umyśle pojęcia są determinowane przez kontekst kulturowy i nie ma możliwości
ich konstruowania poza światem ludzkich wytworów materialnych i symbolicznych."4
Kulturę budują ludzie. Jaki ona będzie miała kształt, jakie będzie prezentować wartości oraz
jakie treści będą modne, zależy w głównej mierze od nich samych. Wzrost czytelnictwa
zależy od jego promowania na większą skalę. Wyzwanie przeczytam 52 książki w 2016 roku
jest dobrym przykładem, jak realizować założenia edukacji czytelniczej. Stworzenie konkursu
dla dzieci o książkach i rozmowa z nimi na ich temat, podsuwanie im ciekawej literatury,
coraz trudniejszej do zrozumienia, to tylko nieliczne sposoby na to jak wzbudzić w dziecku
„czytanie świata” w XXI wieku.
Bibliografia:
Czerepaniak-Walczak, M. Ile techne, ile praxis? W poszukiwaniu koncepcji praktyki jako
elementu kształcenia nauczycielskiego profesjonalizmu, w: „Teraźniejszość-CzłowiekEdukacja” nr 3/2012.
Klus-Stańska, D. Konstruowanie wiedzy w szkole, Wydawnictwo UWM, Olsztyn 2002.
Klus-Stańska, D. Nowicka, M. Sensy i bezsensy edukacji wczesnoszkolnej, Wydawnictwo
WSiP, Warszawa 2005.
Molicka, M. Baśniowa terapia, w: „Psychologia w szkole” nr 4/2005.
4
D. Klus-Stańska, Konstruowanie wiedzy w szkole, Wydawnictwo UWM, Olsztyn 2002, s. 13.