brzoza - EkoEdu

Opracowanie:
Dariusz Wyrwicki
Ogród Botaniczny UW1
BRZOZA
(Betula sp.)
Mówiąc o brzozie kaŜdy od razu ma przed oczyma jedno z najładniejszych drzew jakim nas
obdarzyła natura. Wiotkie gałązki, prześliczne drobne liście, jasnozielone wiosną,
a jaskrawoŜółte jesienią. I przede wszystkim śnieŜnobiała kora, widoczna juŜ z daleka o
kaŜdej porze roku, a który to kolor zawdzięcza substancji zwanej betulinolem.
Nie wszystkie gatunki brzozy mają taką korę. Są teŜ gatunki brzóz o korze Ŝółtej i róŜowowiśniowej i brązowej. Gatunkiem najpospoliciej spotykany w całej Europie jest brzoza
brodawkowata (Betula pendula), którą wszyscy dobrze znamy. Ale trzeba teŜ wiedzieć,
Ŝe w Polsce rośnie 5, a na świecie około 40 gatunków tych roślin. Dwa z nich rosnące na
torfowiskach i będące niskimi krzewami są w Polsce objęte ścisłą ochroną. Są to brzoza niska
(B. humilis) i brzoza karłowata (B. nana).
Brzoza bardzo często rośnie razem z sosną na terenach nie nadających się pod uprawy
rolnicze. Łatwo i wszędzie się wysiewa, drobne nasiona wciskają się w kaŜda szparę nawet
w murze i kiełkują. Wszystkie brzozy mają wspólną cechę: są gatunkami pionierskimi
tzn. rosną na glebach jałowych, zarówno suchych jak i podmokłych torfowych. Odporność
brzóz na tak niekorzystne warunki jak susza czy zanieczyszczenie powietrza oraz szybkie
tempo wzrostu jest wykorzystywana przez człowieka przede wszystkim przy zalesianiu nią
hałd górniczych i po przemysłowych, wyrobisk po Ŝwirowych czy wydm.
Brzoza z powodu powszechnego występowania była i jest wykorzystywana przez człowieka
jako opał. Sok brzozowy zawierający głownie fruktozę, jest spoŜywany na surowo do dzisiaj,
kiedyś słuŜył do wyrobu piwa i octu. Sok ten pobiera się z drzew na wiosnę wiercąc w pniu
otwór o średnicy mniej więcej ołówka i podstawiając naczynie. Po napełnieniu się naczynia
naleŜy otwór szczelnie zatkać drewnianym patyczkiem, tak aby drzewo nie „wypłakało” się
na śmierć.
Z kory brzozowej jeszcze w dwudziestym wieku wyrabiano dziegieć. Cienkie gałązki
tzw. witki brzozowe wiązane w pęczki to jedne z najlepszych mioteł. W Ameryce Północnej
Indianie uŜywali płatów z kory brzozowej jako namiastkę papieru co znalazło
odzwierciedlenie w polskiej i łacińskiej nazwie tamtejszego gatunku: brzoza papierowa
(B. papyrifera). Środek transportu wodnego jakim jest amerykańskie kanu, teŜ był budowany
przy uŜyciu kory i drewna brzozowego.
Brzoza bardzo korzystnie jonizuje powietrze, dlatego lubimy przebywać i spacerować w jej
pobliŜu. Z tego teŜ powodu powinna być jak najczęściej sadzona w terenach zieleni zwłaszcza
miejskiej.
1
Opracowanie powstało na podstawie ksiąŜki pt."Dendrologia"-nowe wydanie, autorstwa
Włodzimierz Seneta, Jakub Dolatowski