Andrzej Średniawski biografia 2010

Andrzej Średniawski
24 listopada 1857 r. urodził się drugi syn Anny i Karola Średniawskich. Z uwagi na
przypadający, z końcem listopada dzień św. Andrzeja Apostoła, a takŜe ze względu na pamięć
DzieŜy (dziadka) nadano mu imię Andrzej. Ochrzcił chłopca niedawno przybyły do Myślenic
ks. Józef Turchała nadając mu drugie imię Tomasz. Rodzina Średniawskich osiedliła się w
Górnej Wsi na początku XIX wieku, nie ustalono skąd pochodził dziadek Andrzeja – Józef
Średniawski, ale jego Ŝona Franciszka była spokrewniona z Ćwierzewiczami z Myślenic. W
1821 urodził się ojciec Andrzeja - Karol, a w 1823 Barbara Maria, która wyszła za mąŜ za
Sokołowskiego i przeniosła się do Myślenic. W 1853 roku Karol oŜenił się z Anna DzieŜą, i
wkrótce przyszedł na świat pierwszy syn Kazimierz. Górna Wieś miejscowość w której
przyszedł na świat była typową dla ówczesnej Galicji, gdzie osławiona galicyjska nędza
dawała się we znaki kaŜdej rodzinie chłopskiej. Ojciec Andrzeja poza prowadzeniem 9
morgowego gospodarstwa zajmował się równieŜ kuśnierstwem. Matka – Anna, zapobiegliwa,
oszczędna, oddana pracy domowej i gospodarstwu.
Rok 1857 miał się zaznaczyć w rodzinie Średniawskich dwoma waŜnymi faktami.
Przebywający na emigracji we Francji stryj Karola Roman Gąsiorowski zamierzał właśnie
powrócić w rodzinne strony. Urodzony w Wadowicach w 1823 r. ukończył studia wyŜsze w
czcigodnej Alma Mater. W 1848 skorzystał z insurekcji węgierskiej by walczyć o
niepodległość. Otrzymawszy stopień porucznika artylerii wziął udział w walkach na
Węgrzech u boku tarnowianina gen. Józefa Bema. Po upadku powstania poszedł z wielu
innymi na tułaczkę . Przebywał jakiś czas w Turcji, skąd później udał się do Francji i osiadł
koło ParyŜa, gdzie w jednej ze szkół był wykładowcą języków obcych, a ponadto jednym z
członków Towarzystwa Demokratycznego Polskiego. Po okresie tułaczki wrócił właśnie w
1857 r. do rodzinnej ziemi myślenickiej.
Drugim waŜnym wydarzeniem było przyjście na świat Andrzeja. Wspominam o tym
nie bez przyczyny, bowiem na losach Średniawskiego w duŜej mierze zawaŜył wpływ stryja
Romana Gąsiorowskiego, który kształtował zainteresowania młodego Andrzeja.
W 1861 roku Karol Średniawski w niewyjaśnionych okolicznościach stracił oko i
podupadł na zdrowiu, na domiar złego Ŝona urodziła syna Franciszka, który niestety po kilku
dniach zmarł. Anna juŜ nie doszła do pełni zdrowia i zmarła 23 lutego 1862. Stan ojca teŜ się
pogorszył i zmarł 28 kwietnia 1864 roku. Chłopca wychowywała ciotka Barbara oraz krewny
Średniawskich Roman Gąsiorowski . 1862 r. został zapisany do szkoły w Myślenicach Była
to „Myślenice Stad-Haupt-Schule”. Ambitne zamiary nauki ostudziły jednak twarda i cięŜka
rzeczywistość biednych dzieci wiejskich, ostatecznie ukończył 3 klasy tejŜe szkoły
podstawowej, po czym został oddany na praktykę do majstra szewskiego Syrkowskiego w
Myślenicach.
Jak wyŜej wspomniałem duŜy wpływ na chłopca wywarł Roman Gąsiorowski. Bywał
on często w domu Średniawskich, gdzie często schodzili się chłopi by posłuchać jego
wypowiedzi o waŜnych sprawach chłopskich. Uświadomił im przykład postępu, jakie
zaobserwował w innych krajach w dziedzinie rolnictwa i nie tylko.
Po kilkuletnim pobycie u Syrkowskiego w Myślenicach Średniawski wyjechał do
Krakowa na praktykę. W 1879 r. wrócił do Myślenic, odkupił od swojego brata Kazimierza
gospodarstwo ojca, lecz nadal pracował w zawodzie szewskim. Zachowała się opinia wśród
mieszkańców iŜ „robił buty w których szanujący obuwie mógł chodzić 5 lat, elegant zaś nie
mogąc zedrzeć, darował je słuŜbie”.
Po pewnym czasie stał się w swojej wsi przodującym oświeconym rolnikiem.
Z inspiracji stryja Gąsiorowskiego załoŜył w Górnej Wsi Towarzystwo Czytelni Ludowych,
zaczął teŜ zamieszczać w fachowej prasie rolniczej swoje pierwsze artykuły. Towarzystwo
Czytelni Ludowych wkrótce zostało przekształcone – za sprawą Stojałowskiego – w
Towarzystwo Oświaty i Pracy.
1880 r. Średniawski poznał w Krakowie – podczas uroczystości jubileuszowych ku
czci J.I Kraszewskiego – Jakuba Bojkę oraz Marię i Bolesława Wysłouchów. Pobyt w
Krakowie miał istotny wpływ na dalszy kierunek jego działalności. 1882 r. – równieŜ w
Krakowie poznał Franciszka Stefczyka, który go zapoznał z zasadami działania kółek
rolniczych. Po powrocie do Górnej Wsi załoŜył on kółko rolnicze w 1883 roku, zostając jego
przewodniczącym.
W latach 1886-1892 przebywał na Ukrainie w Konstantynówce, gdzie opiekował się
jednym z majątków – sadem i pasieką. Poznał tam swą przyszła Ŝonę – Zofie Rogozińskąziemiankę, kobietę wykształconą. Po zawarci małŜeństwa w 1893 r. w Krakowie, była mu
podporą w prowadzeniu gospodarstwa oraz działalności społeczno-politycznej. Po powrocie
do Górnej Wsi, ponownie objął kierownictwo kółka rolniczego, udzielał się w działalności
społeczno-gospodarczej.
W 1895 r. wziął udział w słynnym zjeździe rzeszowskim na którym powstało
Stronnictwo Ludowe. W tym samym roku wbrew konserwatystom, został wybrany posłem na
Sejmie Krajowym jako kandydat wysunięty przez mieszkańców Górnej Wsi. Było to waŜne,
gdyŜ od tego czasu wszedł ze swoja społeczną z własnej wsi na szerokie forum spraw Galicji.
W styczniu 1898 został wybrany członkiem Rady Naczelnej SL. Reprezentował w
Stronnictwie pogląd Ŝe naleŜy dąŜyć do jednoczenia wszystkich sił chłopskich. Skłaniał się
zatem do szukania porozumienia ze Stronnictwem Chrześcijańsko-Ludowym Stojałowskiego
i Związkiem Chłopskim. Był przekonany Ŝ samodzielna działalność chłopów jest jeszcze na
tyle słaba, ze nierozsądnie byłoby dopuszczać się do rozdrobnienia. RozbieŜność miedzy
stronnictwa chłopskimi uwaŜał za drugorzędne i chwilowe. Stał jednak zawsze na gruncie
polityki SL.
Aktywność Średniawskiego wzrosła jeszcze bardziej po 1901 r. kiedy to nie został
wybrany posłem . Miał po prostu więcej czasu na prace społeczno –politycznego rozbudzenia
chłopów, z która łączył działalność gospodarcza. Przechodząc do tej sprawy naleŜy zauwaŜyć
Ŝe reprezentował właściwie typ gospodarza-działacza, a nie działacza posiadającego
gospodarstwo, jak było np. w przypadku Bojki. Związany z pracą na własnym gospodarstwie
i działalnością ekonomiczna dla dobra okolicznych chłopów, sprawy polityczne planował tak,
aby nie kolidowały z działalnością gospodarczą. TakŜe w sejmie zajmowały go głównie
kwestie ekonomiczne.
W 1907 r. a następnie 1911 r. został wybrany posłem do parlamentu wiedeńskiego.
Był wówczas zwolennikiem polityki zbliŜenia ludowców z konserwatystami. W okresie
rozłamu PSL w 1913 r. stanął zdecydowanie po stronie piastowców. Średniawski wchodził do
ścisłego grona kierowników PSL Piast. W dowód zaufania wybrano go przewodniczącym
klubu poselskiego nowego stronnictwa. W latach I wojny światowej był zwolennikiem
orientacji proaustriackiej w sprawie niepodległości Polski. Witos twierdził Ŝe „słabą jego
stroną to była wiara w austro-polskie rozwiązanie, której pozostał wierny do końca”. RóŜnica
w tej kwestii miedzy Średniawskim a resztą kierownictwa Piasta doprowadziła do jego
rezygnacji w czerwcu 1916 r. ze stanowiska przewodniczącego klubu. W cięŜkim okresie
1914-1918 udzielał duŜej pomocy gospodarczej pokrzywdzonym przez los chłopom i ich
gospodarstwom. Zasługi jego na tym polu są bardzo duŜe.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości nadal wytrwale pracował dla dobra wsi i
ruchu ludowego. W uznaniu zasług chłopi udzielili mu zdecydowanego poparcia w wyborach
do Sejmu. Został posłem w latach 1919-1922 zaś w latach 1922-28 reprezentował PSL- Piast
wraz z Bojką w senacie.
Po przewrocie majowym Średniawski zdecydowanie wystąpił w obronie rządów
parlamentarnych. W 11 numerze „Piasta” z 11 III 1928 r. dowodził „Mimo wszystko
parlamentaryzmu, który ja uwaŜam za zagroŜony, musimy bronić wszystkimi siłami. Jest to
najdoskonalsza z dotąd form rządów. Dotąd nie wynaleziono nic lepszego, juŜ najwięcej on
jest potrzebny dla ubogiej niezorganizowanej ludności jaką są małorolni chłopi. Jedyną jego
bronia jest ta karta wyborcza, którą moŜe wybrać do sejmu ludzi, którzy będą go bronić w
razie potrzeby.
Średniawski był gorącym rzecznikiem połączenia stronnictw chłopskich. Na
posiedzeniu klubu PSL-Piast 9 XI 1927 r. właśnie Średniawski domagał się powołania do
Ŝycia międzypartyjnego ciała porozumiewawczego stronnictw chłopskich.
Jedność do której tak uparcie dąŜył ziściła się 15 III 1931 r. W tym czasie 74 letni
Senator przebywał juŜ – cięŜko chory – w szpitalu o.o Bonifratów w Krakowie. Andrzej
Średniawski umarł w swoim domu, w rodzinnej Górnej Wsi; wśród swoich. Stało się to 13
listopada 1931r. W uroczystościach pogrzebowych wzięła udział kilkutysięczna rzesza
chłopów na czele z Wincentym Witosem.