Wpływ decentralizacji konfekcjonowania na ograniczenie

PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ
z. 97
Transport
2013
Janusz Fijakowski
Politechnika Warszawska, Wydzia Transportu
Zakad Logistyki i Systemów Transportowych
WPYW DECENTRALIZACJI
KONFEKCJONOWANIA NA OGRANICZENIE
PRZEWOZÓW ADUNKÓW W TRANSPORCIE
DALEKIM. POSTAWIENIE PROBLEMU
I KRYTERIA OCENY EFEKTÓW Z PRZYKADEM
Rkopis dostarczono, maj 2013
Streszczenie: W artykule zasygnalizowano problem ograniczenia przewozów i magazynowania
w warunkach niekontrolowanego wzrostu produkcji i konsumpcji. Jednym z wtków problemu jest
sprzeczno w kryteriach oceny rozwoju ilociowego transportu. Wskazano rol inyniera logistyka
w szukaniu rozwiza ograniczajcych wzrost przewozów ju w stadium formuowania zadania
logistycznego. Jako jeden ze sposobów ograniczenia przewozów i magazynowania podano
decentralizacj konfekcjonowania. Podane zasady decentralizacji konfekcjonowania, potwierdzone
zostay efektami w zrealizowanym projekcie centrum dystrybucyjnego w systemie logistycznym
koncernu farmaceutycznego.
Sowa kluczowe: konfekcjonowanie, transport, skadowanie
1. WPROWADZENIE
Tematyka referatu mieci si w szerszym problemie nowego podejcia do logistyki
przyszoci. Idzie o uwarunkowania energetyczne i ekologiczne logistyki w warunkach
wzrastajcej konsumpcji, której wzrost, wg prof. Ladislaua Dowbora1, wymyka si spod
kontroli. Wzrostowi temu musi towarzyszy wzrost produkcji. Oba te zjawiska si rzeczy
pocigaj za sob intensyfikacj przewozów, w elementach liniowych, oraz
magazynowania, w elementach punktowych, systemów logistycznych przemysu,
dystrybucji i handlu. To, z kolei, bdzie generowa wzrost kosztów energii i ekologii.
1
Wypowied
w ramach wywiadu w Gazecie Wyborczej z 11-12 sierpnia 2012 r., prowadzonego przez Alicj i Piotra Pacewiczów:
„Myl, e mona bdzie wiecznie zwiksza konsumpcj na planecie, która ma ograniczone obszary, moga przyj do gowy tylko
idiocie albo ekonomicie”
116
Janusz Fijakowski
Powstaj zatem:
x pytanie: czy wzrost produkcji i konsumpcji musi zawsze powodowa wzrost
przewozów i magazynowania?
x pytanie-problem: jak projektowa przysze systemy logistyczne, aby ich koszty
energetyczne i ekologiczne nie wzrastay proporcjonalnie do wzrostu produkcji
i konsumpcji?
W odpowiedzi na te pytania mona postawi tez: minimalizacja kosztów
energetycznych i ekologicznych przyszych systemów logistycznych, przy wzrastajcych
produkcji i konsumpcji, moe by osignita gównie przez zmniejszenie, w stosunku do
istniejcych proporcji, przewozów i ograniczenie zapasów. Zmniejszenie przewozów
moliwe jest przez decentralizacj2 pozyskiwania dóbr, przetwarzania i wytwarzania, m.in.
kocowych stadiów, tj. konfekcjonowania. Ograniczenie zapasów mona osign przez
zrównowaenie rytmów pozyskiwania i konsumpcji czy zuycia. Dodatkowym
czynnikiem zmniejszajcych zapasy moe by pewne ograniczenie jakociowych
wymaga3 odbiorców, gównie dotyczcych czasów dostawy.
Realizacji tak postawionej tezy nie bdzie atwa. Bdzie wymagaa zmiany podejcia do
logistyki (filozofii) i jej elementów, takich jak transport i magazynowanie. Obecna rola
i pojmowanie logistyki nie jest jednoznaczne. Oto dwa przykady.
Przykad 1. Co oznacza dzisiaj wyraenie LOGISTYKA, w lansowanym przez
profesjonalny instytut hale: „FLOTA, TRANSPORT, LOGISTYKA”? Wyglda, e jest
równowanym okreleniem dla dwóch pozostaych, co jest nieporozumieniem, bo zarówno
transport, jak i jego rodki (zwane nie wiadomo dlaczego flot) s elementami logistyki,
i w jej ramach koordynowany z pozostaymi elementami.
Przykad 2. Z jednej strony w projektowaniu systemów logistycznych dy si,
w ramach kryteriów logistycznych, do minimalizacji kosztów, generowanych gównie
przez przewozy i magazynowanie. Z drugiej strony wzrost przewozów, w TRANSPORCIE
towarów oraz rozbudowa KUBATUR MAGAZYNOWYCH, zaliczane s jako mierniki
rozwoju gospodarczego. Nie jest to w rzeczywistoci rozwój gospodarczy kraju, a rozwój
brany transportowej i magazynowej, obciajcy cen dóbr.
W wielu przypadkach i dla olbrzymiej gamy dóbr, wzrost przewozów wiadczy
tylko o tym, e zostay one wytworzone nie tam, gdzie byy potrzebne, a wzrost
magazynowania, e zostay wytworzone nie wtedy, kiedy byy potrzebne.
W racjonalnym gospodarowaniu, przy znacznym wzrocie produkcji i konsumpcji,
zaspakajanie potrzeb konsumpcyjnych powinno si odbywa> przy minimalnych
przewozach i minimalnych zapasach.
Jaka bdzie zatem rola wyksztaconych specjalistów: tradycyjnego inyniera transportu
czy inyniera logistyka?
Ten pierwszy, powinien rozwizywa sformuowane przez gremia ekonomistów
zadanie logistyczne w zakresie elementów liniowych (przewozy) i elementów punktowych
(buforowania i rozdzia):
x w stadium projektowania, optymalizujc systemy logistyczne ze wzgldu na
kompleksowe zestawy kryteriów technicznych, organizacyjnych i kosztowych,
2
Centralizacji przetwarzania i wytwarzania, obniajca koszty masowej produkcji i kooperacja na tysice kilometrów z regionami taniej
siy roboczej - to gówne przyczyny wzrostu transportu i magazynowania.
3
Nie bdzie to atwe, gdy zwizane jest posunit do absurdu konkurencj.
Wpyw decentralizacji konfekcjonowania na ograniczenie przewozu adunków w transporcie…
117
x
w stadium realizacji, nadzorujc wdraanie rozwiza zgodnie z ustaleniami
projektowymi rzeczowymi i kosztowymi.
Rola tego drugiego powinna by wzbogacona o wiedz i umiejtnoci w zakresie
formuowania i weryfikacji (analizy i oceny) zadania logistycznego. Idzie gównie
o optymalizacj tego zadania, a zwaszcza o jego minimalizacj dla realizowanych celów
gospodarczych.
Pierwszym zadaniem inyniera logistyka nie powinny by bowiem ustalenia:
x jak dany strumie adunków ma by zaadowany i wyadowany,
x jak maj by wypenione rodki transportowe,
x jak czsto maj odbywa si przewozy,
x gdzie i w jakich ilociach maj by lokalizowane magazyny itp.,
lecz powinny by ustalenia w zakresie:
x jaki strumie adunków ma by przewieziony (buforowany) i dlaczego,
x jaka jest ilo adunku do przewiezienia (buforowania),
x czy przewóz (buforowanie) ten moe by wyeliminowany,
x czy przewóz (buforowanie) moe by poczony z innym strumieniem przepywu
(buforowania) adunków,
x skd i dokd ten adunek ma by przewieziony oraz gdzie buforowany i dlaczego,
x kiedy adunek ma by przewieziony (buforowany) i dlaczego.
Te ostatnie pytania powinny by zadawane:
x w ramach weryfikacji zadania logistycznego, tworzonego na ogó przez ekonomistów,
którzy nie musz by specjalistami w zakresie ksztatowania procesów transportowomagazynowych,
x w ramach samodzielnego formuowania zadania logistycznego przez inyniera
logistyka.
Jedn z moliwoci wpywu inyniera logistyka na ograniczenie transportu dalekiego,
ju na etapie formuowania zadania logistycznego, jest omówiona dalej koncepcja
decentralizacji konfekcjonowania.
2. KONCEPCJA DECENTRALIZACJI
KONFEKCJONOWANIA JAKO RÓDO
RACJONALIZACJI PRZEPYWU ADUNKÓW
W ostatnich dyskusjach dotyczcych projektowania elementów punktowych
w systemach logistycznych pojawia si konfekcjonowanie, jako zadanie dla
obszarów magazynowych. Tradycyjnie, zadanie to byo i dalej w wikszoci realizowane
jest w obszarach produkcyjnych, jako kocowe operacje produkcyjne, czsto zwizane
z formowaniem opakowa handlowych4.
4
W odrónieniu od pakowania przemysowego i transportowego.
118
Janusz Fijakowski
S ju jednak zrealizowane z powodzeniem projekty przekazania konfekcjonowania
z fabryk do znacznie oddalonych obszarów magazynowych, zlokalizowanych
w podsystemach dystrybucyjnych bliej odbiorców hurtowych i detalicznych5. Mona
zatem zaoy, e konfekcjonowanie, jako pewien zbiór czynnoci dokonywanych na
strumieniach rónych produktów, w ramach procesów ich przeksztacania ze wzgldu na
posta w obszarach magazynowych, bezporednio przed ich skierowaniem do sprzeday,
weszo do profesjonalnego sownika logistycznego.
Pewne obawy zwizane z szerokim stosowaniem tego wyrazu budzi jego podobiestwo
do innego wyrazu z dziedziny logistyki – komisjonowanie. Jest to te stosunkowo nowe
pojcie wprowadzone do literatury ksikowej6 dopiero w 1983 r., i dotyczce penego
procesu tworzenia jednostek adunkowych rónorodnych z odpowiednio przygotowanych
wczeniej jednostek adunkowych jednorodnych. Obawy s tym wiksze, e nie tylko
brzmienie wyrazu, ale i charaktery procesów, które opisuj s zblione.
Idea decentralizacji polega na doprowadzeniu zamawianej iloci towaru, jak najbliej
odbiorcy, w postaci o minimalnej objtoci. Uzyskuje si wtedy minimalne przewozy,
a tym samym ogranicza transport daleki. Dotyczy to wielu asortymentów, które
przewoone w opakowaniach przemysowych pozwalaj zmniejszy kilkakrotnie
przewozy w stosunku do przewozów w opakowaniach dla klienta detalicznego.
Przesunicie konfekcjonowania do rozdrobnionych punktów dystrybucyjnych otoczonych
punktami sprzeday, zwiksza koszty konfekcjonowania, w stosunku do zmasowanych
operacji u wytwórcy. Zadaniem projektanta czy analityka jest obliczenie na ile
oszczdnoci w transporcie przewyszaj straty w konfekcjonowaniu.
Ide t zilustrowano na schematach graficznych problemu decentralizacji
konfekcjonowania (rys. 1 i rys. 2). Przedstawiono problem konfekcjonowania w dwóch
wariantach.
Wariant W-K-PB-D (rys. 1) przedstawia centralne konfekcjonowanie z dystrybucj
towarów w opakowaniach dla klienta. Wariant W-PB-K-D (rys. 2) przedstawia dystrybucj
towaru w opakowaniach przemysowych z konfekcjonowaniem zdecentralizowanym,
u dystrybutorów.
Efekt zastosowania wariantu W-PB-K-D (zdecentralizowanego) „Edec” moe by
mierzony jak niej:
n
§
·
R
R
K
KTPB
Konf W
¦
WK Di
¨
¸
i 1
1 ¸ ˜ 100%
Edec ¨ n
n
R
¨ KR
¸
¨ ¦ TPHW KDi ¦ K Konf Di
¸
i 1
©i1
¹
5
6
Projekt centrum dystrybucyjnego firmy KRKA Polska w Warszawie autorstwa J.Fijakowski i K.Kryska.
Fijakowski J., Projektowanie magazynów wysokoregaowych, Arkady, Warszawa 1983.
(1)
Wpyw decentralizacji konfekcjonowania na ograniczenie przewozu adunków w transporcie…
Konfekcjonowanie zblokowane z obszarem
produkcji.
Przewóz od producenta do dystrybutora -wyroby
w opakowaniach handlowych (blistry),
w kartonikach, w kartonach zbiorczych, na
paletach EU,
W
K
P
B
R
L
D
–
–
–
–
–
–
–
produkcja;
konfekcjonowanie;
przewóz (transport zewntrzny)
blistry;
roczny przepyw adunków;
odlego od producenta do dystrybutora;
dystrybutor.
Rys. 1. Model graficzny problemu dla wariantu (W-K-PB-D)
Konfekcjonowanie przeniesione do „n” obszarów
dystrybucji
Przewóz od producenta do dystrybutora: wyroby w
opakowaniach przemysowych (np.w hobokach) na
paletach EU
W
K
P
R
H
L
D
– produkcja;
– konfekcjonowanie;
– przewóz (transport zewntrzny)
– przepyw roczny;
– hoboki;
– odlego od producenta do dystrybutora
– dystrybutor
Rys. 2. Model graficzny problemu dla wariantu (W-PB-K-D)
gdzie:
R
K Konf
W – roczne koszty konfekcjonowania w obszarze produkcji (W),
119
120
Janusz Fijakowski
R
– roczne koszty transportu skonfekcjonowanych wyrobów z wytwórni do
KTPB
WK Di
magazynu i-tego dystrybutora w opakowaniach handlowych,
R
–
roczne koszty transportu wyrobów w opakowaniach przemysowych
K TPH
W KDi
z wytwórni do strefy komisjonowania i-tego dystrybutora (Di),
R
K Konf
Di – roczne koszty konfekcjonowania u i-tego dystrybutora.
Mona równie taki efekt obliczy przy uycie miernika uytkowego, tj.
pracochonnoci sprowadzonej procesu przeksztacania strumienia wyrobów ze wzgldu na
posta (hoboki i blistry) oraz przestrze (wytwórca i dystrybutor).
Analizy efektywnoci decentralizacji procesów konfekcjonowania zaleca si
wykonywa (w ramach wstpnego ksztatowania i wymiarowania procesów przepywu
materiaów w systemie logistycznym zakadu7) wtedy gdy:
x projektuje si nowe zakady przemysowe,
x planuje si intensyfikacj produkcji w zakadzie.
W pierwszym przypadku decentralizacja procesów konfekcjonowania bdzie wynikiem
geograficznego badania popytu. Lokalizacja stref konfekcjonowania oraz ich wydajno
bd wynika z tych bada. Najczciej w obszarze centralnego wytwarzania planuje si
stref konfekcjonowania, która zaspokoi potrzeby regionu w którym znajduje si
wytwórnia.
W drugim przypadku strefy konfekcjonowania, wynikajce ze wzrostu produkcji bd
lokowane w istniejcych i nowych obszarach dystrybucji.
W obydwu przypadkach analizy takie dokonywane s przez dowiadczonych
specjalistów przy udziale sub logistycznych zakadu oraz pracowników dziaów
gównego technologa i marketingu.
W przypadkach skomplikowanych procesów konfekcjonowania (np. farmacja, chemia,
elektronika) wanym kryterium bdzie dostpno fachowych pracowników oraz warunki
ekologiczne.
3. SPRAWDZONY W PRAKTYCE PRZYKAD
DECENTRALIZACJI KONFEKCJONOWANIA
W PRZEMYLE FARMACEUTYCZNYM
Przykadem ingerencji inyniera logistyka w sformuowane wczeniej przez projektanta
zadanie logistyczne jest zmiana postaci adunków na dugiej trasie samochodowego
transportu dalekiego i przeniesienie konfekcjonowania z wytwórni do odlegego o 1200
km projektowanego centrum dystrybucji leków.
Zmiana postaci adunków polegaa na tym, e zamiast gotowych do oferowania leków
w opakowaniach handlowych (blistry w kartonikach, kartonach i na paletach), przewoone
s leki w spaletyzowanych opakowaniach przemysowych (hobokach). Liczba palet do
7
Takie Ksztatowanie i wymiarowanie moe odbywa si w stadium studium przedprojektowego, w którym
nastpuje weryfikacja zadania logistycznego.
Wpyw decentralizacji konfekcjonowania na ograniczenie przewozu adunków w transporcie…
121
przewozu tej samej iloci leków zmalaa niemal omiokrotnie. O tyle samo zmniejszy si
transport samochodowy na tak dugiej trasie. Zmniejszyy si równie przestrzenie
przewidziane do skadowania leków przeznaczonych do konfekcjonowania oraz zapasy
gotowych do sprzeday leków, gdy ostatnia faza produkcji (konfekcjonowanie) bya
znacznie bliej sieci handlowej i mona byo w krótkim czasie reagowa na zamówienia
wymaganych asortymentów.
4. KONKLUZJA
Projektowanie systemów logistycznych o znaczcych przepywach i magazynowaniu
adunków, powinno by poprzedzane wnikliwymi studiami przedprojektowymi, w których
jest jeszcze czas na zweryfikowanie zadania logistycznego ustalajcego: co, ile, skd,
dokd i kiedy? Studium takie powinno by wykonywane przez specjalistów z dugoletni
praktyk projektowo-analityczn, którzy spojrz na zadanie logistyczne nieco szerzej ni
projektant, którego podstawowym zadaniem jest odpowied
na pytanie „jak”. Bdzie
wtedy szansa, e praktycznie niemoliwy do zahamowania wzrost konsumpcji, nie bdzie
pociga za sob proporcjonalnie wielkiego wzrostu przewozów i kubatur magazynowych.
Bibliografia
1. Dowbor L.: Wywiad dla Gazety Wyborczej z 11-12 sierpnia 2012 r.
2. Fijakowski J., Surazska W.: Poland’s Logistics and socioeconomic study. Wydawnictwo wewntrzne,
METROPLAN-GROUP, East West Study, Hamburg 2000.
3. Fijakowski J.: DESIGN DOKUMENTATION of „KRKA” COMPLEX in POLAND - Warsaw.
TECHNOLOGY, Warszawa 1997.
4. Fijakowski J., Projektowanie magazynów wysokoregaowych, Arkady, Warszawa 1983.
THE INFLUENCE OF READY-MADE PROCESSES DECENTRALIZATION ON
TRANSPORT INTENSITY AND STORAGE CAPACITY
Summary: The paper discusses, in a short form, the transport and storage problem coming from uncontrolled
increase of goods consumption. Author shows the role of analyzing logistics task before logistic system
designing. One of the ways to limit transport and storage is decentralization of ready-made processes. The
quoted procedure and example shows obtained quantitative effects of ready-made processes decentralization.
Keywords: ready-made processes, transport, storage