Czy mam nadwagę?

WPROWADZENIE
15
Czy mam nadwagę?
Nie jestem gruby, tylko grubokościsty
Określenie „otyłość” dokładnie definiuje znaczny nadmiar tłuszczu
w ciele. Jednak zmierzenie zawartości tłuszczu w ciele człowieka nie
należy do łatwych zadań. Dlatego do określenia poziomu otłuszczenia
u ludzi często wykorzystuje się stosunek wzrostu do wagi (osobę,
która jest za ciężka jak na swój wzrost, ocenia się jako grubą).
A zatem u osób dorosłych tej samej płci i tego samego wzrostu waga
jest uzasadnionym wskaźnikiem ilości tłuszczu zawartego w ciele,
mimo że nie każdy ma taką samą posturę czy masę mięśniową.
Prawdą jest także, że u większości osób dorosłych znaczna część
wszelkich znacznych długofalowych zmian w masie ciała wynika ze
zmian w ilości tłuszczu zawartego w ciele. Stabilna masa ciała zwykle
oznacza, że ilość tłuszczu utrzymuje się na jednym poziomie. Kilka
wyjątków od tych ogólnych zasad omówię za chwilę.
Bardzo muskularni ludzie
Kulturyści i inni bardzo muskularni ludzie mogą mieć dużą wagę
jak na swój wzrost, a przy tym nie być grubi. W ich wypadku wysoka
waga wynika z bardziej rozbudowanej niż u przeciętnego człowieka
masy mięśniowej. Mogą oni nawet przybierać na wadze pomimo
utraty tłuszczu, jako że rośnie masa mięśniowa. Niektórzy bardzo
muskularni amerykańscy gracze footballowi w przeszłości nie zostali
dopuszczeni do służby wojskowej, ze względu na wysoką wagę, gdyż
błędnie zaklasyfikowano ich jako otyłych.
Obrzęk i odwodnienie
Obrzęk (opuchnięcie tkanek spowodowane nagromadzeniem nadmiaru płynu) może doprowadzić do wzrostu wagi bez zmian w ilości
tłuszczu zawartego w ciele. Obrzęk jest objawem licznych chorób,
niewydolności nerek, ciąży a nawet złego odżywiania. W niektórych
wypadkach złego odżywiania (na przykład w przypadku dzieci
z krajów rozwijających się albo pacjentów szpitali) obrzęk może
zwiększyć masę ciała do tego stopnia, że trudno zorientować się, jak
poważny jest stan źle odżywianej osoby.
Odwodnienie może mieć odwrotny skutek do obrzęku, a mianowicie może doprowadzić do spadku masy ciała bez utraty tłuszczu.
Nadmierne pocenie powoduje szybki i krótkotrwały spadek wagi. Na
przykład maratończyk może w ciepły dzień wypocić nawet 7 l potu,
16 WPROWADZENIE
a w sytuacji, gdy nie przyjmuje regularnie płynów, może nawet mieć
zapaść. Wszystkie kilogramy, których pozbyliśmy się w wyniku
odwodnienia, odzyskuje się w momencie ugaszenia pragnienia. Niektóre urządzenia umożliwiające duży i szybki spadek wagi, sprawiają, że
zaczynamy się pocić. Ten cudowny spadek wagi zawdzięczamy
pozbyciu się wody z organizmu, którą szybko odzyskamy w równie
cudowny sposób wraz z kilogramami, które jakoby straciliśmy! Jeśli
w saunie uda nam się wypocić kilka kilogramów, z powodzeniem
odzyskamy je w kawiarni (albo barze!).
Osoby starsze
Kiedy ludzie się starzeją, ilość mięśni i kości w ciele zaczyna maleć,
a zastępuje je tłuszcz. Ta zmiana składu ciała z wiekiem oznacza, że
nawet, jeśli ktoś utrzymuje w miarę stabilną wagę, może starzejąc się
znacznie przytyć. Grupa osób starszych będzie miała większą średnią
zawartość tłuszczu w ciele niż grupa nastolatków tego samego wzrostu
i tej samej wagi. Brak aktywności jest jednym z powodów zmiany składu
ciała, a zatem utrzymanie aktywności fizycznej w miarę upływu lat ma
priorytetowe znaczenie. Zmiana składu ciała może być częściowo
odwracalna, a trening siłowy powoduje wyraźny wzrost masy mięśniowej nawet u osiemdziesięciolatków czy dziewięćdziesięciolatków.
Intensywne diety odchudzające
Człowiek może znacznie schudnąć (powiedzmy 3–4 kg) już w pierwszym tygodniu stosowania „intensywnej diety odchudzającej”,
jednak znaczna część tych zrzuconych kilogramów nie będzie miała
nic wspólnego z pozbyciem się tłuszczu, ale z:
• pozbyciem się skrobi zwierzęcej albo glikogenu z wątroby
i mięśni (glikogen to magazynowany w ciele zapas węglowodanów, które organizm może wykorzystać jako źródło energii
przez pierwsze kilka godzin poszczenia, jednak należy pamiętać,
że nawet dobrze odżywiony człowiek magazynuje jedynie około
pół kilograma glikogenu),
• pozbyciem się białka (suchej masy ciała),
• pozbyciem się wody towarzyszącej glikogenowi i białku – na
każde pół kilograma glikogenu albo białka przypada 1,5 kg
wody, dlatego każde pół kilograma straconego glikogenu albo
białko oznacza pozbycie się 1,5 kg wody,
• spadkiem wagi treści żołądka.