pobierz

WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH
ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN KLASYFIKACYJNYCH Z JĘZYKA POLSKIEGO
DLA IV ETAPU EDUKACYJNEGO – KLASA I,
Zrozumieć tekst, zrozumieć człowieka ZPP, WSiP)
Przewidywane osiągnięcia uczniów szkoły ponadgimnazjalnej:
Zakres podstawowy
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji
1. Czytanie i słuchanie
Uczeń:
1. odczytuje sens całego tekstu (a w nim znaczenia wyrazów, związków frazeologicznych, zdań,
grup zdań uporządkowanych w akapicie, odróżnia znaczenie realne i etymologiczne) oraz
wydzielonych przez siebie fragmentów; potrafi objaśnić ich sens oraz funkcję na tle całości;
2. rozpoznaje specyfikę tekstów publicystycznych (artykuł, felieton, reportaż), politycznych
(przemówienie) i popularnonaukowych; wśród tekstów prasowych rozróżnia wiadomość i
komentarz; odczytuje zawarte w odbieranych tekstach informacje zarówno jawne, jak i ukryte;
3. rozpoznaje typ nadawcy i adresata tekstu;
4. wskazuje charakterystyczne cechy stylu danego tekstu, rozpoznaje zastosowane w nim środki
językowe i ich funkcje w tekście;
5. wyróżnia argumenty, kluczowe pojęcia i twierdzenia w tekście argumentacyjnym; dokonuje
logicznego streszczenia;
6. rozróżnia w dialogu odpowiedzi właściwe i unikowe;
7. rozpoznaje w wypowiedzi ironię; objaśnia jej mechanizm i funkcję;
8. rozpoznaje pytania podchwytliwe i sugerujące odpowiedź;
9. rozpoznaje manipulację językową w tekstach reklamowych, w języku polityków i dziennikarzy.
2. Samokształcenie i docieranie do informacji
Uczeń:
1. szuka literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień; selekcjonuje ją według
wskazanych kryteriów (w zasobach bibliotecznych korzysta zarówno z tradycyjnego księgozbioru,
jak i z zapisów multimedialnych i elektronicznych, w tym Internetu);
2. korzysta ze słowników i leksykonów, w tym słowników etymologicznych i symboli;
3. tworzy przedmiotowe bazy danych zawierające informacje zdobywane w toku nauki;
4. sporządza opis bibliograficzny książki i artykułu, zapisów elektronicznych; sporządza
bibliografię wybranego tematu.
3. Świadomość językowa
Uczeń:
1. analizuje i definiuje (w razie potrzeby z pomocą słowników) znaczenia słów;
2. zna pojęcia znaku i systemu znaków; uzasadnia, że język jest systemem znaków; rozróżnia znaki
werbalne i niewerbalne, ma świadomość ich różnych funkcji i sposobów interpretacji;
3. zna pojęcie aktu komunikacji językowej i wskazuje jego składowe (nadawca, odbiorca, kod,
komunikat, kontekst); dostrzega i omawia współczesne zmiany modelu komunikacji językowej (np.
różnice między tradycyjną komunikacją ustną lub pisaną a komunikacją przez Internet);
4. rozpoznaje i nazywa funkcje tekstu (informatywną, poetycką, ekspresywną, impresywną – w tym
perswazyjną);
5. wskazuje w czytanych tekstach i analizuje przykłady odmian terytorialnych, środowiskowych i
1
zawodowych polszczyzny;
6. rozpoznaje w czytanych tekstach oraz wypowiedziach mówionych stylizację, rozróżnia jej
rodzaje (archaizację, dialektyzację, kolokwializację) i określa funkcje;
7. rozróżnia pojęcia błędu językowego i zamierzonej innowacji językowej, poprawności i
stosowności wypowiedzi; rozpoznaje i poprawia różne typy błędów językowych;
8. odróżnia słownictwo neutralne
od emocjonalnego i wartościującego, oficjalne od swobodnego.
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury.
Uczeń wykazuje się pełną znajomością tekstów literackich i innych tekstów kultury wskazanych przez
nauczyciela
1. Wstępne rozpoznanie
Uczeń:
1. prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki;
2. określa problematykę utworu;
3. rozpoznaje konwencję literacką (stałe pojawianie się danego literackiego rozwiązania w obrębie
pewnego historycznie określonego zbioru utworów).
2. Analiza
Uczeń:
1. wskazuje zastosowane w utworze środki wyrazu artystycznego (poznane wcześniej, a ponadto:
oksymorony, synekdochy, hiperbole, elipsy, paralelizmy) oraz inne wyznaczniki poetyki danego
utworu (z zakresu podstaw wersyfikacji, kompozycji, genologii) i określa ich funkcje;
2. dostrzega w czytanych utworach cechy charakterystyczne określonej epoki (średniowiecze,
renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie
międzywojenne, współczesność);
3. analizując teksty dawne, dostrzega różnice językowe (fonetyczne, leksykalne) wynikające ze
zmian historycznych;
4. rozpoznaje w utworze sposoby kreowania świata przedstawionego i bohatera (narracja, fabuła,
sytuacja liryczna, akcja);
5. porównuje utwory literackie lub ich fragmenty (dostrzega cechy wspólne i różne).
3. Interpretacja
Uczeń:
1. wykorzystuje w interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu, np. słowa klucze,
wyznaczniki kompozycji;
2. wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty, np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne;
3. porównuje funkcjonowanie tych samych motywów w różnych utworach literackich;
4. odczytuje treści alegoryczne i symboliczne utworu.
4. Wartości i wartościowanie
Uczeń:
1. dostrzega związek języka z wartościami; rozumie, że język podlega wartościowaniu, (np. język
jasny, prosty, zrozumiały, obrazowy, piękny), jest narzędziem wartościowania, a także źródłem
poznania wartości (utrwalonych w znaczeniach nazw wartości (utrwalonych w znaczeniach nazw
wartości, takich jak: dobro, prawda, piękno; wiara, nadzieja, miłość; wolność, równość, braterstwo;
Bóg, honor, ojczyzna; solidarność, niepodległość, tolerancja);
2. dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartości narodowe i
uniwersalne;
3. dostrzega w świecie konflikty wartości oraz rozumie źródła tych konfliktów.
2
III. Tworzenie wypowiedzi
1. Mówienie i pisanie
Uczeń:
1. tworzy dłuższy tekst pisany lub mówiony (rozprawka, recenzja, referat, interpretacja utworu
literackiego lub fragmentu) zgodnie z podstawowymi regułami jego organizacji, przestrzegając
zasad spójności znaczeniowej i logicznej;
2. przygotowuje wypowiedź (wybiera formę gatunkową i odpowiedni układ kompozycyjny,
analizuje temat, wybiera formę kompozycyjną, sporządza plan wypowiedzi, dobiera właściwe
słownictwo);
3. tworzy samodzielną wypowiedź argumentacyjną według podstawowych zasad logiki i retoryki
(stawia tezę lub hipotezę, dobiera argumenty, porządkuje je, hierarchizuje, dokonuje ich selekcji
pod względem użyteczności w wypowiedzi, podsumowuje, dobiera przykłady ilustrujące wywód
myślowy, przeprowadza prawidłowe wnioskowanie);
4. publicznie wygłasza przygotowaną przez siebie wypowiedź, dbając o dźwiękową wyrazistość
przekazu (w tym także tempo mowy i donośność głosu);
5. stosuje uczciwe zabiegi perswazyjne, zdając sobie sprawę z ich wartości i funkcji; wystrzega się
nieuczciwych zabiegów erystycznych;
6. opracowuje redakcyjnie własny tekst (dokonuje uzupełnień, przekształceń, skrótów, eliminuje
przypadkową niejednoznaczność wypowiedzi, sporządza przypisy);
7. wykonuje różne działania na tekście cudzym, np. streszcza, parafrazuje, sporządza konspekt,
cytuje.
2. Świadomość językowa
Uczeń:
1. operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i
koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: Polska, Europa, świat – współczesność i
przeszłość; kultura, cywilizacja, polityka).
TREŚCI- TEKSTY KULTURY KLASA I
KLASA I
ANTYK

Biblia – wybrane fragmenty Nowego i Starego Testamentu, np. Pieśni nad Pieśniami, Księgi Hioba,
Apokalipsy św. Jana, parabole ewangeliczne
 wybrane mity w opracowaniu Parandowskiego, np. mit o stworzeniu świata, mit o stworzeniu człowieka,
mit o Apollo i Marsjaszu, Orfeuszu i Eurydyce, Dedalu i Ikarze, Nike, Prometeuszu, Demeter i Korze,
Tezeuszu, Heraklesie
 Homer „Iliada” – fragment, np. pojedynek Achillesa z Hektorem, wybrany opis
 Sofokles „Król Edyp”
 Horacy „Pieśni” (wybór)
ŚREDNIOWIECZE
 „Bogurodzica”
 „Lament świętokrzyski”
 Hagiografia średniowieczna, np. „Legenda o św. Aleksym” (fragmenty),„Kwiatki św. Franciszka”
(fragmenty)
 „Pieśń o Rolandzie” (fragmenty)
 „Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią” (fragmenty)
3
RENESANS
 Wybrane teksty filozoficzne, np. Tomasz Morus „Utopia” (fragmenty), Mirandola, Machiavelli
 Jan Kochanowski „Fraszki” (wybór), „Pieśni” (wybór), „Treny” (wybór-oprócz: Trenu V, VII, VIII),
psalm
 Mikołaj Sęp Szarzyński – wybrane sonety
 William Szekspir „Makbet”
BAROK
 Wybrane teksty charakteryzujące sarmatyzm, np. Jan Chryzostom Pasek „Pamiętniki” (fragmenty),
Potocki (wybrane wiersze), teksty publicystyczne
 Wybrane teksty charakteryzujące nurt dworski poezji barokowej, poezję miłosną i metafizyczną, np.
wybrane wiersze J.A. Morsztyna, D. Naborowskiego
OŚWIECENIE
 Ignacy Krasicki „Satyry” (wybór), „Hymn do miłości ojczyzny”
 Józef Wybicki „Pieśń Legionów Polskich we Włoszech”
 Johann Wolfgang Goethe „Cierpienia młodego Wertera” (fragmenty)
 Przykład utworu sentymentalnego, np. Franciszek Karpiński wiersze (wybór)
UWAGA: podkreślone są te treści, które w Podstawie Programowej wskazane są jako obligatoryjne.
SPOSOBY SPRAWDZANIA OSIĄGNIĘĆ EDUKACYJNYCH UCZNIÓW Z JĘZYKA POLSKIEGO
Wewnątrzszkolny system oceniania – język polski
Ocenę śródroczną i roczną ustala nauczyciel.
:
Lp. Formy pracy i sprawdzania wiedzy
oraz umiejętności.
1.
Zadanie klasowe w formie wypracowania typu
maturalnego.
2.
Sprawdzian wiedzy i umiejętności z
określonego przez nauczyciela zakresu
materiału.
3.
Odpowiedź ustna na lekcji z trzech ostatnich
tematów.
Sprawdzian z rozumienia czytanego tekstu.
4.
5.
6.
Kartkówka: z określonego przez nauczyciela
zakresu materiału, kartkówka z trzech
ostatnich tematów niezapowiedziana,
kartkówka z treści omawianych lektur.
Wypowiedź ustna zgodna z formułą ustnego
4
egzaminu maturalnego z języka polskiego.
7.
Praca na lekcji.
8.
Przygotowanie do lekcji.
9.
Praca w grupach.
10. Zadanie domowe.
11. Inne formy
1. Ustalając ocenę śródroczną, nauczyciel uwzględnia wszystkie oceny cząstkowe uzyskane
w ciągu semestru, a przy ustalaniu oceny rocznej wszystkie oceny cząstkowe uzyskane
w ciągu roku szkolnego.
2. Szczególne znaczenie przy ustalaniu oceny śródrocznej i rocznej mają oceny cząstkowe
z form:1,2,3,5,6.
3. Ustalając ocenę śródroczną i roczną, nauczyciel bierze pod uwagę stopień opanowania
Podstawy Programowej z Języka Polskiego.
Praca pisemna na poziomie podstawowym to rozprawka lub interpretacja tekstu poetyckiego.
W obu przypadkach uczeń formułuje samodzielną wypowiedź pisemną na zadany temat
w oparciu o załączone fragmenty tekstu literackiego. W przypadku rozprawki jest to fragment
tekstu epickiego lub dramatycznego.
Szczegółowe kryteria oceny wypowiedzi pisemnej na poziomie podstawowym
Kryteria oceny rozprawki
5
6
Stanowisko
jest
adekwatne
do problemu
podanego
w poleceniu
1
8
1
2
3
0
Stanowisko
jest
częściowo
adekwatne
do problemu
podanego
w poleceniu
Stanowisko
jest
nieadekwatne
lub brak
stanowiska
8
4
0
Uzasadnieni
e
trafne,
szerokie
i
pogłębione
Uzasadnieni
e
trafne
i szerokie
Uzasadnieni
e
trafne,
ale wąskie
Uzasadnieni
e
częściowe
Brak
uzasadnieni
a
stanowiska
4
Brak
błędów
rzeczowych
6
Kompozycja
funkcjonalna
2
2
Nie więcej
niż jeden
błąd
rzeczowy
3
Zaburzenia
funkcjonalnoś
ci
kompozycji
1
0
Błędy
rzeczowe
0
Brak zamysłu
kompozycyjneg
o
0
H
Poprawność
zapisu
G
Poprawność
językowa
F
Styl tekstu
E
Spójność
lokalna
D
Zamysł
kompozycyjn
y
C
Poprawność
rzeczowa
B
Uzasadnieni
e
stanowiska
Sformułowa
nie
stanowiska
wobec
problemu
podanego
A
Pełna
spójność
wypowiedz
i
lub
nieznaczn
e
zaburzeni
a
spójności
Znaczne
zaburzeni
a
spójności
4
Styl stosowny
6 Brak
błędów
lub
nieliczne
błędy
nierażące
4
Zapis
w pełni
poprawny
lub
nieliczne
błędy
12
nierażące
2
Styl częściowo
stosowny
2
Wypowiedź
niespójna
0
Styl
niestosowny
3 Liczne
błędy
nierażące
lub
nieliczne
błędy
rażące
0 Liczne
błędy
rażące
Liczne
błędy
nierażące
lub
nieliczne
4 błędy
rażące
Liczne
błędy
rażące
0
UWAGA
Jeśli w kategorii A praca uzyska 0 punktów, egzaminator nie przyznaje punktów w pozostałych
kategoriach.
Jeśli w kategorii A praca uzyska 3 punkty, a w kategorii B – 0 punktów, egzaminator nie
przyznaje punktów w pozostałych kategoriach.
Jeśli praca składa się z mniej niż 250 słów, egzaminator przyznaje punkty tylko w
kategoriach A, B i C.
Pojawienie się rzeczowego błędu kardynalnego dyskwalifikuje pracę – zdający otrzymuje 0
punktów.
Objaśnienia dotyczące kryteriów oceny rozprawki
A. Sformułowanie stanowiska (np. w postaci tezy lub hipotezy). Zdający powinien zrozumieć
problem postawiony w poleceniu i sformułować stanowisko będące rozwiązaniem problemu.
Stanowisko jest oceniane
ze względu na to, czy jest udaną próbą rozwiązania
problemu. Adekwatność to odpowiedniość (zgodność, współmierność) stanowiska i problemu
(zdający może się zgodzić, nie zgodzić, zachować postawę ambiwalentną wobec istoty
problemu). Sformułowanie stanowiska będącego częściowo udaną próbą rozwiązania problemu
jest skutkiem niepełnego zrozumienia problemu lub niepełnego zrozumienia tekstu. Wypowiedź
argumentacyjna, w której brak stanowiska, może zawierać jedynie streszczenie tekstu,
biografię autora itp. lub rozwijać myśli niezwiązane z poleceniem. Sformułowanie stanowiska
nie musi stanowić wyodrębnionej części rozprawki.
B. Uzasadnienie stanowiska jest oceniane ze względu na to, czy jest trafne, czy jest
szerokie i czy jest pogłębione. Uzasadnienie nie musi być graficznie wyodrębnioną częścią
rozprawki. Uzasadnienie pogłębione to uzasadnienie, w którym zdający wnikliwie odniósł się
w rozwinięciu do wszystkich elementów polecenia. Uzasadnienie trafne zawiera logicznie
6
poprawne argumenty (czyli stwierdzenia poparte przykładami)
za przyjętym
rozwiązaniem problemu. Szerokość uzasadnienia ocenia się na podstawie tego, czy zdający w
swojej wypowiedzi odniósł się do wszystkich elementów wskazanych w poleceniu. Uzasadnienie
jest szerokie, jeśli zdający trafnie odniósł się do wszystkich elementów wskazanych w
poleceniu. Uzasadnienie jest wąskie, jeśli zdający trafnie odniósł się tylko do niektórych
elementów wskazanych w poleceniu (np. nie odniósł się do podanego w zadaniu tekstu lub nie
przywołał innego tekstu kultury). Uzasadnienie jest częściowe, jeżeli (a) niektórych
argumentów nie można uznać za logicznie poprawne wobec przyjętego stanowiska lub (b)
niektóre argumenty są niepoparte przykładami, lub (c) niektóre argumenty są wzajemnie
sprzeczne. Wypowiedź argumentacyjna, w której brak uzasadnienia, nie zawiera logicznie
poprawnych argumentów za przyjętym rozwiązaniem problemu lub rozwija myśli niezwiązane ze
stanowiskiem.
C. Poprawność rzeczową ocenia się na podstawie liczby błędów rzeczowych. Pomyłki (np. w
nazwach własnych lub datach) niewpływające na uzasadnienie stanowiska wobec problemu uważa
się za usterki, a nie błędy rzeczowe. Błąd kardynalny to błąd rzeczowy świadczący o
nieznajomości (1) tekstu kultury, do którego odwołuje się zdający, oraz (2) kontekstu
interpretacyjnego przywołanego przez zdającego.
D. Kompozycja oceniana jest ze względu na funkcjonalność segmentacji i uporządkowanie
tekstu zgodnie
z gatunkiem wypowiedzi. Należy wziąć pod uwagę, czy w tekście
zostały wyodrębnione – językowo i graficznie – części pracy oraz akapity niezbędne dla
jasnego przedstawienia stanowiska i uzasadniających je argumentów,
a także
czy wyodrębnione części i akapity są logicznie oraz konsekwentnie uporządkowane (bez luk i
zbędnych powtórzeń). Kompozycja jest funkcjonalna, jeśli podział tekstu na segmenty
(części) i ich porządek (układ) są ściśle powiązane z porządkiem treści i realizowanymi w
tekście funkcjami retorycznymi. Odejście od zasady trójdzielnej kompozycji nie jest błędem,
jeśli segmentacja jest funkcjonalna.
E. Spójność lokalną ocenia się na podstawie zgodności logicznej i gramatycznej między
kolejnymi, znajdującymi się w bezpośrednim sąsiedztwie zdaniami w akapitach. Znaczne
zaburzenia spójności wypowiedzi to np. akapity zbudowane z sekwencji zdań niepowiązanych ze
sobą ani logicznie, ani gramatycznie (potok luźnych myśli, skojarzeń).
F. Styl tekstu ocenia się ze względu na stosowność. Styl uznaje się za stosowny, jeśli
zachowana jest zasada decorum (dobór środków językowych jest celowy i adekwatny do
wybranego przez ucznia gatunku wypowiedzi, sytuacji egzaminacyjnej, tematu i intencji
wypowiedzi oraz odmiany pisanej języka). Dopuszczalne są drobne, sporadyczne odstępstwa od
stosowności. Styl częściowo stosowny dotyczy wypowiedzi, w której zdający niefunkcjonalnie
łączy różne style, nie kontroluje jednolitości stylu, np. w wypowiedzi pojawiają się wyrazy
i konstrukcje z języka potocznego, nieoficjalnego, wtręty ze stylu urzędowego, nadmierna
metaforyka. Mieszanie różnych stylów wypowiedzi uznaje się za uzasadnione, jeśli jest
funkcjonalne. Styl jest niestosowny, jeśli wypowiedź zawiera np. wulgaryzmy lub ma
7
charakter obraźliwy. Styl wypracowania nie musi być zgodny
G
H
Poprawność
zapisu
Spójność
lokalna
Poprawność
rzeczowa
F
Poprawność
językowa
E
Styl tekstu
D
Zamysł
kompozycyjny
C
Uzasadnienie
tezy
interpretacyjnej
B
Koncepcja
interpretacyjna
A
z
upodobaniami stylistycznymi egzaminatora.
G. Poprawność językowa oceniana jest ze względu na liczbę i wagę błędów składniowych,
leksykalnych, słowotwórczych, frazeologicznych, fleksyjnych i stylistycznych. Błąd
stylistyczny to konstrukcja zgodna z normą językową, ale niewłaściwa w sytuacji, w której
powstaje tekst, oraz nieodpowiednia dla stylu, w jakim tekst jest pisany, np. udziwniona
metafora, niefunkcjonalny kolokwializm, wulgaryzm, nieuzasadnione powtórzenie leksykalne
lub składniowe. Błędów logicznych nie uznaje się za błędy stylistyczne.
H.
Poprawność
zapisu
ocenia
się
ze
względu
na
liczbę
błędów
ortograficznych
i
interpunkcyjnych (szacowaną odpowiednio do objętości tekstu) oraz ich wagę (błędy rażące i
nierażące). Za błąd rażący uznaje się błąd, który polega na naruszeniu ogólnej reguły
ortograficznej lub interpunkcyjnej w zapisie słów lub fraz o wysokiej frekwencji.
Ewentualne wątpliwości rozstrzygają ustalenia Rady Języka Polskiego i klasyfikacja błędów
interpunkcyjnych Jerzego Podrackiego.
8
9
Koncepcja
niesprzeczna
z utworem,
spójna
i obejmująca
sensy
niedosłowne
15
Uzasadnie
nie
trafne,
i
pogłębion
e
4
Brak
błędów
rzeczowych
6
Kompozycja
funkcjonalna
2
6
Koncepcja
niesprzeczna
z utworem,
ale
niespójna
i/lub
obejmująca
w większości
znaczenia
dosłowne
Koncepcja
częściowo
sprzeczna
z utworem
Brak
koncepcji
lub
koncepcja
całkowicie
sprzeczna
z utworem
10
Uzasadnie
nie
trafne,
ale
niepogłę
-bione
2
Nie więcej
niż jeden
błąd
rzeczowy
3
Zaburzenia
funkcjonalnoś
ci
kompozycji
1
5
Uzasadnie
nie
częściow
o trafne
0
Brak
trafnych
Argumentów
uzasadnia
-jących
interpret
a-cję
0
Błędy
rzeczowe
0
Brak zamysłu
Kompozycyjnego
0
3
0
Pełna
spójność
wypowiedz
i
lub
nieznaczn
e
zaburzeni
a
spójności
Znaczne
zaburzeni
a
spójności
4
Styl stosowny
6 Brak
błędów
lub
nieliczne
błędy
nierażące
4
Zapis
w pełni
poprawny
lub
nieliczne
błędy
12
nierażące
2
Styl częściowo
stosowny
3 Liczne
błędy
nierażące
lub
nieliczne
błędy
rażące
2
Liczne
błędy
nierażące
lub
nieliczne
4 błędy
rażące
Wypowiedź
niespójna
0
Styl
niestosowny
0 Liczne
błędy
rażące
0
Liczne
błędy
rażące
Kryteria oceny interpretacji utworu poetyckiego
UWAGA
Jeśli w kategorii A praca uzyska 0 punktów, egzaminator nie przyznaje punktów w pozostałych
kategoriach.
Jeśli w kategorii A praca uzyska 3 punkty, a w kategorii B – 0 punktów, egzaminator nie
przyznaje punktów w pozostałych kategoriach.
Jeśli praca składa się z mniej niż 250 słów, egzaminator przyznaje punkty tylko w
kategoriach A, B i C.
Pojawienie się rzeczowego błędu kardynalnego dyskwalifikuje pracę – zdający otrzymuje 0
punktów.
Objaśnienia dotyczące kryteriów oceny interpretacji utworu poetyckiego
A. Koncepcja interpretacyjna jest efektem poszukiwania przez zdającego całościowego sensu
utworu, tzn. jest pomysłem na jego odczytanie (wyrażonym np. w postaci tezy lub hipotezy
interpretacyjnej). Ocenia się ją
ze względu na to, czy jest niesprzeczna
z utworem i czy jest spójna, a także czy zdający dociera do sensów niedosłownych
interpretowanego utworu, czy czyta go jedynie na poziomie dosłownym. Koncepcja jest
częściowo sprzeczna z utworem, jeśli jedynie we fragmentach (lub fragmencie) znajduje
potwierdzenie
w tekście. Koncepcja jest całkowicie sprzeczna z
9
utworem, jeśli nawet we fragmentach (lub fragmencie) nie znajduje potwierdzenia w tekście.
Koncepcja jest spójna, gdy obejmuje i łączy w całość odszukane przez piszącego sensy
utworu. Koncepcja jest niespójna, gdy jest fragmentaryczna, tzn. rekonstruuje pojedyncze
sensy cząstkowe (np. z poszczególnych strof tekstu) bez wskazania całościowego sensu
utworu, oraz gdy zawiera luźno powiązane, niepowiązane lub wzajemnie wykluczające się
odczytania sensu utworu (niesprzeczne
z interpretowanym
utworem).
Brak koncepcji to brak śladów poszukiwania sensu utworu (całościowego i/lub sensów
cząstkowych) – praca nie jest interpretacją, a np. streszczeniem. Koncepcja interpretacyjna
nie musi stanowić wyodrębnionej części pracy, może wynikać z jej całościowej wymowy.
B. Uzasadnienie interpretacji jest oceniane ze względu na to, czy jest trafne i czy jest
pogłębione. Uzasadnienie trafne zawiera wyłącznie powiązane z tekstem argumenty za
odczytaniem sensu utworu. Argumenty muszą wynikać ze sfunkcjonalizowanej analizy, to znaczy
wywodzić się z formy lub/i treści tekstu. Uzasadnienie jest częściowo trafne, jeśli w pracy
– oprócz argumentów niepowiązanych z tekstem lub/i niewynikających ze sfunkcjonalizowanej
analizy – został sformułowany przynajmniej jeden argument powiązany z tekstem i wynikający
ze sfunkcjonalizowanej analizy. Uzasadnienie jest pogłębione, jeśli znajduje potwierdzenie
nie tylko w tekście, ale także w kontekstach (np. biograficznym, historycznoliterackim,
filozoficznym, kulturowym). Uczeń powinien choć częściowo rozwinąć przywołany kontekst, aby
uzasadnić jego pojawienie się. Uzasadnienie jest niepogłębione, gdy zdający przywołuje
argumenty tylko z tekstu albo tylko
muszą być sfunkcjonalizowane.
z kontekstu. Wszystkie argumenty
C. Poprawność rzeczową ocenia się na podstawie liczby błędów rzeczowych. Pomyłki (np. w
nazwach własnych lub datach) niewpływające na koncepcję interpretacyjną uważa się za
usterki, a nie błędy rzeczowe. Błąd kardynalny to błąd rzeczowy świadczący o nieznajomości
(1) tekstu kultury, do którego odwołuje się zdający, oraz (2) kontekstu interpretacyjnego
przywołanego przez zdającego.
D. Kompozycja jest oceniana ze względu na funkcjonalność segmentacji i uporządkowanie
tekstu zgodnie
z wybranym przez ucznia gatunkiem wypowiedzi. Należy wziąć pod
uwagę, czy w tekście zostały wyodrębnione – językowo i graficznie – części pracy oraz
akapity niezbędne dla jasnego przedstawienia koncepcji interpretacyjnej i uzasadniających
ją argumentów, a także czy wyodrębnione części i akapity są logicznie oraz konsekwentnie
uporządkowane (bez luk i zbędnych powtórzeń). Kompozycja jest funkcjonalna, jeśli podział
tekstu na segmenty (części) i ich porządek (układ) są ściśle powiązane z porządkiem treści
i realizowanymi
w tekście funkcjami retorycznymi. Odejście od zasady
trójdzielnej kompozycji nie jest błędem, jeśli segmentacja jest funkcjonalna.
E. Spójność lokalną ocenia się na podstawie zgodności logicznej i gramatycznej między
kolejnymi, znajdującymi się w bezpośrednim sąsiedztwie zdaniami w akapitach. Znaczne
10
zaburzenia spójności wypowiedzi to np. akapity zbudowane z sekwencji zdań niepowiązanych ze
sobą ani logicznie, ani gramatycznie (potok luźnych myśli, skojarzeń).
F. Styl tekstu ocenia się ze względu na stosowność.
Styl uznaje się za stosowny, jeśli zachowana jest zasada decorum (dobór środków językowych
jest celowy
i adekwatny do wybranego przez ucznia gatunku wypowiedzi,
sytuacji egzaminacyjnej, tematu i intencji
wypowiedzi oraz odmiany pisanej języka).
Dopuszcza się drobne, sporadyczne odstępstwa od stosowności.
Styl częściowo stosowny dotyczy wypowiedzi, w której zdający niefunkcjonalnie łączy różne
style, nie kontroluje jednolitości stylu, np. w wypowiedzi pojawiają się wyrazy i
konstrukcje z języka potocznego, nieoficjalnego, wtręty ze stylu urzędowego, nadmierna
metaforyka. Mieszanie różnych stylów wypowiedzi uznaje się za uzasadnione, jeśli jest
funkcjonalne.
Styl
jest
niestosowny,
jeśli
wypowiedź
zawiera
np. wulgaryzmy lub ma charakter obraźliwy. Styl wypracowania nie musi być zgodny z
upodobaniami stylistycznymi egzaminatora.
G. Poprawność językowa oceniana jest ze względu na liczbę i wagę błędów składniowych,
leksykalnych, słowotwórczych, frazeologicznych, fleksyjnych i stylistycznych. Błąd
stylistyczny to konstrukcja zgodna z normą językową, ale niewłaściwa w sytuacji, w której
powstaje tekst, oraz nieodpowiednia dla stylu,
w jakim tekst jest pisany, np.
udziwniona metafora, niefunkcjonalny kolokwializm, wulgaryzm, nieuzasadnione powtórzenie
leksykalne lub składniowe. Błędów logicznych nie uznaje się za błędy stylistyczne.
I.
Poprawność
zapisu
ocenia
się
ze
względu
na
liczbę
błędów
ortograficznych
i
interpunkcyjnych (szacowaną odpowiednio do objętości tekstu) oraz ich wagę (błędy rażące i
nierażące). Za błąd rażący uznaje się błąd, który polega na naruszeniu ogólnej reguły
ortograficznej lub interpunkcyjnej w zapisie słów lub fraz o wysokiej frekwencji.
Ewentualne wątpliwości rozstrzygają ustalenia Rady Języka Polskiego i klasyfikacja błędów
interpunkcyjnych Jerzego Podrackiego.
Uzyskany wynik punktowy/procentowy przeliczany jest na ocenę szkolną:
Poniżej 40%
Od 40% poniżej 50%
Od 50% poniżej 65%
Od 65% poniżej 70%
Od 70% poniżej 85%
Od 85% poniżej 90%
Od 90% poniżej 98%
Od 98%
stopień niedostateczny
stopień dopuszczający
stopień dostateczny
stopień plus dostateczny
stopień dobry
stopień plus dobry
stopień bardzo dobry
stopień celujący
11
Kryteria ocen odpowiedzi ustnej z języka polskiego w klasach I
z trzech ostatnich tematów ( trwającej ok. 5 min.)
CELUJĄCY
Uczeń:




w pełni opanował materiał, umie odwołać się do odpowiednich kontekstów (kontekstu)
kulturowych
lub umie samodzielnie zastosować opanowaną wiedzę do poprawnego omówienia
nowego tekstu kultury
poprawnie formułuje wypowiedź, zarówno pod względem kompozycyjnym (kompozycja
spójna, logiczna), jak i językowym ( poprawna, oficjalna polszczyzna, opanowana
terminologia fachowa, pełne zdania powiązane logicznie )
samodzielnie formułuje wnioski
BARDZO DOBRY
Uczeń:


w pełni opanował materiał
lub umie samodzielnie zastosować opanowaną wiedzę do poprawnego omówienia
nowego tekstu kultury
 poprawnie formułuje wypowiedź, zarówno pod względem kompozycyjnym (kompozycja
spójna, logiczna), jak i językowym ( poprawna, oficjalna polszczyzna, opanowana
terminologia fachowa, pełne zdania powiązane logicznie )
 samodzielnie formułuje wnioski
PLUS DOBRY
Uczeń:

w swojej wypowiedzi realizuje kryteria na ocenę dobrą i niektóre z kryteriów na ocenę
bardzo dobrą
DOBRY
Uczeń:

opanował wiadomości ( zna treść lektury, najważniejsze zagadnienia i problemy
związane
z omawianymi treściami, potrafi dokładnie odtworzyć omawiany na
lekcji problem, rozumie zagadnienie )
 dokonuje z pomocą nauczyciela analizy i syntezy materiału literackiego, potrafi
sformułować wnioski
 poprawnie formułuje odpowiedź ( dopuszczalne niewielkie błędy językowe lub
kompozycyjne)
PLUS DOSTATECZNY
Uczeń:

w swojej wypowiedzi realizuje kryteria na ocenę dostateczną i niektóre z kryteriów na
ocenę dobrą
DOSTATECZNY
Uczeń:
12

opanował podstawowe wiadomości z bieżącego materiału (zna treść lektury, pojęcia
kluczowe związane z omawianymi treściami)
 umie (z pomocą nauczyciela) podsumować odpowiedź
 wypowiedź ma usterki kompozycyjne i językowe
 w czasie wypowiedzi istnieje potrzeba ingerencji nauczyciela ( pytania pomocnicze,
korygowanie błędów )
DOPUSZCZAJĄCY
Uczeń:


zna treść omawianej lektury, niektóre fakty, pojęcia, problemy
wypowiedź wymaga stałej kontroli nauczyciela, pytań pomocniczych, „naprowadzania
ucznia” na właściwy temat i tok wypowiedzi
 w wypowiedzi występują błędy językowe w znaczącej ilości
NIEDOSTATECZNY
Uczeń:

uczeń nie spełnia wymagań na ocenę dopuszczającą, nie zna treści utworu, co przekreśla
sformułowanie ( nawet pod kierunkiem nauczyciela) poprawnej odpowiedzi.
13