„Grupy producentów rolnych” PROW 2007–2013

POMOC FINANSOWA DLA GRUP PRODUCENTÓW ROLNYCH W RAMACH
DZIAŁANIA 142 „GRUPY PRODUCENTÓW ROLNYCH” PROW 2007–2013
KRYSTYNA KRZYANOWSKA, MARZENA TRAJER
Streszczenie
W artykule przybliono podstawy prawne i instrumenty wsparcia finansowego
dla producentów rolnych zorganizowanych w grupy, zakres pomocy finansowej oraz
ocen skutecznoci wsparcia finansowego przyznanego grupom producentów rolnych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007–2013 z działania 142
„Grupy producentów rolnych”. Do analizy wykorzystano dane wtórne pochodzce z
Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, wybrane wyniki bada Oceny redniookresowej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 oraz literatur przedmiotu.
Słowa kluczowe: grupy producentów rolnych, PROW 2007–2013, Wspólna Polityka Rolna
1. WstĊp
Globalizacja handlu, w tym take handlu produktami rolnymi, zmiana łacucha dystrybucyjnego bdca skutkiem m.in. pojawienia si sieci super- i hipermarketów, rosnce wymagania konsumentów oczekujcych stałej poday towarów o wysokiej jakoci za przystpn cen to najwaniejsze zjawiska rynkowe i społeczne, którym sprosta musz rolnicy. Indywidualny producent ma
znacznie mniejsze szanse na utrzymanie si na rynku ni zorganizowana grupa, poniewa nie jest
w stanie wyprodukowa duej partii jednolitego towaru, któr mona byłoby zaoferowa eksporterom, odbiorcom hurtowym bd sieciom handlowym i uzyska dziki temu atrakcyjniejsze ceny
[Martynowski 2010]. Rolnicy w Polsce sprzedaj produkty rolne najczciej porednikom, którzy
opanowali znaczn cz rynku. W dzisiejszych realiach rynkowych łatwiej konkurowa, sprzedawa produkty i zdobywa nowe rynki zbytu tym producentom rolnym, którzy zdecydowali si
na współdziałanie w grupie.
Zdaniem A.P. Wiatraka [Wiatrak 2006] grupa powstaje wtedy, gdy jaka osoba lub zespół widzi moliwo poprawy swojej sytuacji poprzez wspólne działanie. Sens współpracy wynika m.in.
z narastajcej konkurencji i wymaga konsumentów, które skłaniaj podmioty rynkowe do łczenia si nawet z konkurencj [Domagalska-Grdys 2010].
Zakłada si, e integracja pozioma rolników bdzie prowadzi do wzmocnienia ich siły przetargowej, a wic do poprawy ich dochodów. Ponadto, współpraca midzy rolnikami moe przynie obnienie kosztów produkcyjnych i marketingowych, popraw jakoci i wydajnoci produkcji rolnej, moe równie stanowi podstaw do tworzenia integracji pionowej [Krzyanowska
2011]. O wzmocnieniu i wspieraniu pozycji rolników w łacuchu ywnoci opowiada si równie
Cogeca, zwana Generaln Konfederacj Spółdzielni Rolniczych przy Unii Europejskiej [Agricultural Cooperatives in Europe 2010]. Zdaniem A. Domagalskiego rolnicy s w coraz wikszym
86
Krystyna Krzyanowska, Marzena Trajer
Pomoc finansowa dla grup producentów rolnych w ramach działania 142
„Grupy producentów rolnych” PROW 2007–2013
stopniu, uzalenieni od znacznie silniejszych dostawców rodków do produkcji i odbiorców płodów rolnych. Bez współpracy ze sob nie bd liczcymi si partnerami na otwartym i coraz bardziej konkurencyjnym rynku [Boguta 2011].
W celu ułatwienia producentom rolnym wspólnej sprzeday produktów rolnych oraz wzmocnienia ich zdolnoci do konkurowania na rynkach powstało kilka instrumentów pomocy finansowej dla organizacji posiadajcych status grupy producentów rolnych [Szalczyk 2011]. Grupy producentów rolnych ubiegajce si o pomoc finansow mog przyjmowa róne formy prawne:
spółdzielni, spółki z ograniczon odpowiedzialnoci, zrzeszenia i stowarzyszenia. Mog one
korzysta ze wsparcia w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007–2013,
z nastpujcych działa: 142 „Grupy producentów rolnych”, 123 „Zwikszenie wartoci dodanej
podstawowej produkcji rolnej i lenej” i 133 „Działania informacyjne i promocyjne”. W działaniu
142 zryczałtowana pomoc jest udzielana grupom producentów rolnych w celu ułatwienia tworzenia i prowadzenia działalnoci administracyjnej oraz inwestycyjnej w pierwszych piciu latach ich
funkcjonowania. Udzielane wsparcie finansowe ma ułatwi tworzenie i funkcjonowanie grup
producentów rolnych powstajcych w celu: dostosowania produkcji prowadzonej
w gospodarstwach członków grup producentów rolnych do wymogów rynkowych, wspólnego
wprowadzenia przez członków grupy towarów do obrotu, w tym przygotowania do sprzeday
i dostaw do odbiorców hurtowych oraz ustalania wspólnych zasad informowania o produkcji, ze
szczególnym uwzgldnieniem wysokoci zbiorów i dostpnoci produktów [www.arimr.gov.pl].
W ramach zwikszenia wartoci dodanej podstawowej produkcji rolnej i lenej podmioty
prowadzce działalno, jako mikro, małe lub rednie przedsibiorstwa, które s grup producentów rolnych lub zwizkiem grup, wstpnie uznawan grup producentów owoców i warzyw lub
uznan organizacj producentów owoców i warzyw mog uzyska pomoc do 50% poniesionych
kosztów kwalifikowanych. Pomoc w ramach tego działania skierowana jest do przedsibiorstw, w
tym spółdzielni prowadzcych działalno zwizan z przetwórstwem i sprzeda hurtow produktów rolnych, a take usługowym zamraaniem wraz z przechowywaniem. Zakres inwestycji
objtych pomoc obejmuje m.in. koszty budowy budynków i budowli, zakupu maszyn i urzdze
oraz rodków transportu wykorzystywanych na potrzeby prowadzenia działalnoci objtej wsparciem, a take kosztów przygotowania dokumentacji na potrzeby realizacji operacji [Boguta 2011].
Wspieranie grup producentów ywnoci w działalnoci informacyjnej i promocyjnej na rzecz produktów wytwarzanych w ramach systemów jakoci ywnoci oraz zwikszenie zainteresowania konsumentów tematyk jakoci ywnoci jest celem unijnego działania 133. O wsparcie mog ubiega si
grupy producentów zwizane z produktami rolnictwa ekologicznego, z produktami wpisanymi do
rejestrów: „Wspólnotowego systemu certyfikacji produktów regionalnych i tradycyjnych” (obejmujcego „System Chronionych Nazw Pochodzenia i Chronionych Oznacze Geograficznych”
oraz „System Gwarantowanych Tradycyjnych Specjalnoci”), „Rolnictwa ekologicznego”, jak
równie „Integrowanej Produkcji”, a take „Jako Tradycja”. Za przyjmowanie i rozpatrywanie
projektów oraz zawieranie umów i rozliczanie działa w ramach tego wsparcia odpowiedzialna
jest Agencja Rynku Rolnego.
Grupy producentów rolnych mog korzysta równie ze wsparcia w ramach pomocy krajowej. S to dopłaty do oprocentowania kredytów inwestycyjnych zacignitych przez grupy, gwarancje i porczenia spłat kredytów bankowych oraz kredyty na zakup akcji lub udziałów. W celu
zachcenia rolników do łczenia si, grupy producentów rolnych zostały take zwolnione
z podatku od nieruchomoci, od budynków i budowli, jeli s one wykorzystywane wyłcznie na
87
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 56, 2011
prowadzenie działalnoci. Grupy uzyskały równie zwolnienie z podatku dochodowego od dochodów pochodzcych ze sprzeday produktów, dla wytwarzania których zostały powołane.
Celem artykułu jest przedstawienie zakresu pomocy finansowej oraz oceny skutecznoci
wsparcia finansowego przyznanego grupom producentów rolnych z Programu Rozwoju Obszarów
Wiejskich 2007–2013 w ramach działania 142 „Grupy producentów rolnych”. W opracowaniu
wykorzystano dane wtórne pochodzce z Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz
Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, informacje zawarte w aktach prawnych unijnych
i krajowych, literatur przedmiotu oraz wybrane wyniki bada Oceny redniookresowej Programu
Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013.
2. Podstawy prawne i zasady pomocy finansowej w ramach działania 142
Wsparcie dla grup producentów rolnych w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich
na lata 2007–2013 jest kontynuacj działania zapocztkowanego w Planie Rozwoju Obszarów
Wiejskich z lat 2004–2006. Pomoc dla grup producentów rolnych z drugiego filaru wspólnej polityki rolnej reguluj przepisy Rozporzdzenia Rady (WE) nr 1698/2005 z 20 wrzenia 2005 r.
w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich [Rozporzdzenie..2005] oraz rozporzdzenia Ministra Rolnictwa
i Rozwoju Wsi z dnia 20 kwietnia 2007 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Grupy producentów rolnych” objtej Programem
Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 [Rozporzdzenie..2007]. Zgodnie z regulacjami
prawnymi dany producent rolny moe by członkiem tylko jednej grupy w zakresie danego produktu lub grupy produktów. Działalno grupy musi dotyczy jednego z sektorów wymienionych
w rozporzdzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 9 kwietnia 2008 r. w sprawie wykazu produktów i grup produktów, dla których mog by tworzone grupy producentów rolnych, minimalnej rocznej wielkoci produkcji towarowej oraz minimalnej liczby członków grupy producentów
rolnych [Rozporzdzenie..2008]. Wsparcie w ramach działania „Grupy producentów rolnych”
udzielane jest w postaci zryczałtowanej pomocy w formie rocznych rat przez okres pierwszych
piciu lat (kolejnych 12-miesicznych okresów prowadzenia działalnoci przez grup). Pomoc
naliczana jest na podstawie rocznej wartoci netto przychodów ze sprzeday produktów lub grup
produktów wytworzonych w gospodarstwach członków grupy i wynosi: 5%, 5%, 4%, 3%, 2%
wartoci produkcji sprzedanej, stanowicej równowarto w złotych do 1 mln euro, odpowiednio
w kolejnych latach, albo 2,5%, 2,5%, 2%, 1,5% i 1,5% wartoci produkcji sprzedanej, stanowicej
równowarto w złotych powyej sumy 1 mln euro, odpowiednio w kolejnych latach [Sprawozdanie PROW 2007–2013].
Pomoc finansowa nie moe przekroczy za dany rok działalnoci grupy: 100 tys. euro
w pierwszym i drugim roku, 80 tys. euro w trzecim roku, 60 tys. euro w czwartym roku i 50 tys.
euro w pitym roku. Grupa producentów rolnych moe otrzyma wsparcie tylko jeden raz w cigu
swojej działalnoci. Maksymalna wysoko wsparcia dla grupy w cigu piciu lat moe wynie
390 tys. euro. Dane na ten temat zestawiono w tabeli 1.
88
Krystyna Krzyanowska, Marzena Trajer
Pomoc finansowa dla grup producentów rolnych w ramach działania 142
„Grupy producentów rolnych” PROW 2007–2013
Tabela 1. Zakres pomocy finansowej w kolejnych latach działalnoci grupy producentów rolnych
Pomoc od wartoci
Pomoc od wartoci sprze- sprzeday powyej rówday do równowartoci w nowartoci w PLN 1 mln
PLN 1 mln EURO (%)
EURO (%)
1
pierwszy
5,0
2,5
2
drugi
5,0
2,5
3
trzeci
4,0
2,0
4
czwary
3,0
1,5
5
piaty
2,0
1,5
Maksymalna kwota pomocy, jak grupa moe uzyska w ciagu 5 lat
Lp.
Rok działalnoci
Maksymalna
roczna kwota
pomocy (tys.
EURO)
100
100
80
60
50
390
ródło: W. Boguta: Spółdzielczo wiejska jako jedna z głównych form wspólnego gospodarczego działania ludzi, Wydawnictwo Spółdzielcze Sp. z o.o., Warszawa 2011, s. 186.
Budet na działanie 142 „Grupy producentów rolnych” na lata 2007–2013 wynosi 554 mln zł.
Cz tych rodków finansowych jest zarezerwowana na tzw. zobowizania wieloletnie dla grup
producentów rolnych, które otrzymały decyzj o przyznaniu pomocy w latach 2004–2006 [Szalczyk 2011].
3. Pomoc finansowa przyznana grupom producentów rolnych w ramach działania 142
Proces tworzenia grup producentów rolnych cechuje zrónicowanie regionalne. W Polsce od
uchwalenia ustawy o grupach producentów rolnych i ich zwizkach liczba grup z roku na rok
wzrasta (według stanu na koniec roku: 4 w 2001 r., 85 w 2004 r., 252 w 2007 r., 639 w 2010 r.).
Z danych MRiRW wynika, e powstało ju 801 grup producentów rolnych (stan na 03.01.2012 r),
w tym najwicej w województwie wielkopolskim (184), dolnolskim (99), kujawsko-pomorskim
(97) i opolskim (78). Wzrost tempa tworzenia si grup producentów rolnych odnotowano po akcesji Polski do Unii Europejskiej. Uzasadnieniem tego faktu była moliwo uzyskania wsparcia dla
grup, zarówno w pierwszym okresie programowania (PROW 2004–2006), jak i w kolejnym
(PROW 2007–2013).
Według stanu na 31 grudnia 2011 r. pomoc w ramach działania 142 w PROW 2007–2013
otrzymało 597 grup, w tym dla 94 grup realizowane były jeszcze zobowizania z lat 2004–2006.
Szczegółowe dane na ten temat przedstawiono w tabeli 2.
89
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 56, 2011
Tabela 2. Liczba grup i zakres udzielonego wsparcie finansowego w ramach działania 142
„Grupy producentów rolnych” z PROW 2007–2013 (stan na koniec 2011 r.)
Zobowiązania z lat 2004-2006
Województwo
Zrealizowane
płatnoĞci (tys. zł)
Liczba grup
PROW 2007-2013
Zrealizowane
płatnoĞci (tys. zł)
Liczba grup
PłatnoĞci
ogółem (tys.
zł)
Liczba grup
Ogółem liczba grup
którym
Odsetek grup którym
producentów rolnych
przyznano
przyznano pomoc (% )
w Polsce
pomoc
Dolnolskie
10
5 160,69
70
25 697,61
30 858,30
80
99
81
Kujawsko-pomorskie
20
9 611,98
62
17 652,25
27 264,23
82
97
85
Lubelskie
4
2 708,68
7
1 812,76
4 521,44
11
21
52
Lubuskie
4
2 856,16
29
18 144,53
21 000,69
33
43
77
Łódzkie
0
0,00
9
4 142,03
4 142,03
9
11
82
Małopolskie
3
1 528,54
4
724,59
2 253,14
7
17
41
Mazowieckie
3
1 549,59
16
6 320,69
7 870,28
19
27
70
11
4 303,45
47
20 642,49
24 945,95
58
78
74
Podkarpackie
5
1 676,46
14
2 002,18
3 678,64
19
23
83
Podlaskie
0
0,00
21
5 779,09
5 779,09
21
22
95
Opolskie
Pomorskie
4
1 490,03
32
10 207,81
11 697,84
36
45
80
lskie
1
1 015,67
14
7 527,13
8 542,80
15
20
75
witokrzyskie
1
228,82
6
1 076,53
1 305,35
7
11
64
Warmisko-mazurskie
3
1 985,45
37
11 684,98
13 670,43
40
56
71
18
9 577,91
104
34 191,93
43 769,84
122
184
66
7
4 499,36
32
14 437,63
18 936,99
39
47
83
94
48 192,79
503*
182 044,24
230 237,04
597
801
75
Wielkopolskie
Zachodniopomorskie
Ogółem
* Ogólna liczba beneficjentów w kraju jest róna od sumy beneficjentów według województw ze
wzgldu na przeniesienie sprawy do innego województwa.
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych Systemu Informacji Zarzdczej ARiMR
i wykazu grup producentów rolnych MRiRW.
Według danych Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa do koca 2011 r. najwicej grup producentów rolnych otrzymało pomoc w województwie wielkopolskim (122 grupy).
W drugiej kolejnoci uplasowały si województwa: kujawsko-pomorskie (82 grupy) i dolnolskie
(80 grup). Wysok pozycj zajło równie województwo opolskie (58 grup). Najmniejsz liczb
grup, które otrzymały wsparcie z działania 142 odnotowano w województwie małopolskim i witokrzyskim (po 7 grup). Do koca 2011 roku grupy producentów rolnych, w ramach działania 142
PROW 2007–2013, otrzymały rodki finansowe w wysokoci ponad 230 mln zł. Grupy zlokalizowane w takich województwach, jak: wielkopolskie, dolnolskie, kujawsko-pomorskie i opolskie
otrzymały 55% tej pomocy. Aktywno przedstawicieli grup producentów rolnych w zakresie
pozyskiwania rodków finansowych z wyej wymienionego działania była zrónicowana regionalnie. Szczegółowe dane na ten temat przedstawiono na wykresie 1.
90
Krystyna Krzyanowska, Marzena Trajer
Pomoc finansowa dla grup producentów rolnych w ramach działania 142
„Grupy producentów rolnych” PROW 2007–2013
Zachodniopomorskie
Wielkopolskie
WarmiĔsko-mazurskie
ĝwiĊtokrzyskie
ĝląskie
Pomorskie
Podlaskie
Podkarpackie
Opolskie
Mazowieckie
Małopolskie
Łódzkie
Lubuskie
Lubelskie
Kujawsko-pomorskie
DolnoĞląskie
0
20
40
60
80
100
w%
Wykres 1. Odsetek grup producentów rolnych, które otrzymały pomoc finansow w ramach
działania 142 PROW 2007–2013 według województw (stan na koniec 2011 r.)
ródło: Opracowanie własne na podstawie danych ARiMR i MRiRW.
Pomoc finansow w ramach działania 142 na wsparcie tworzenia i funkcjonowania grup do
koca 2011 r. otrzymało 75% funkcjonujcych w kraju grup producentów rolnych. rodki finansowe otrzymały prawie wszystkie grupy z województwa podlaskiego, 85% grup z województwa
kujawsko-pomorskiego i ponad 80% grup z województw zachodniopomorskiego
i podkarpackiego. Najmniejsze zainteresowanie uzyskaniem dofinansowania z omawianego działania odnotowano w województwie małopolskim.
91
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 56, 2011
4. Ocena skutecznoĞci wsparcia finansowego oferowanego w ramach działania 142
1
W badaniach empirycznych dotyczcych skutecznoci wsparcia finansowego oferowanego w
ramach PROW 2007–2013 z działania 142 „Grupy producentów rolnych” przeprowadzonych od
maja do listopada 2010 na zlecenie MRiRW poszukiwano odpowiedzi na pytanie: w jakim stopniu
wsparcie finansowe poprawiło dostosowanie produkcji do wymogów rynku w nowych pastwach
członkowskich ? Szczegółowe dane na ten temat przedstawiono na wykresie 2.
Koncentracja dostaw
Wspólne przygotowanie produktu
na rynek
Lepsze planowanie i dostosowanie
produkcji do potrzeb rynku
Poprawa jakoĞci produkcji na
rynku w wyniku stosownia…
Podniesienie dochodów członków
grupy poprzez redukcjĊ kosztów
Redukcja kosztów członków grupy
0
1
2
3
4
5
N=110
Oceny stopnia realizacji celów dokonano w skali Likerta (1 – w ogóle nie został zrealizowany, 2 –
został zrealizowany w małym stopniu, 3 – został zrealizowany w rednim stopniu, 4 – został
zrealizowany w duym stopniu, 5 – został zrealizowany w bardzo duym stopniu.)
Wykres 2. Stopie realizacji celów wsparcia finansowego w opinii badanych przedstawicieli grup
producentów rolnych
ródło: Opracowanie własne na podstawie Oceny redniookresowej Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 – Raport kocowy TQM II.
Z przeprowadzonych bada wynika, e w duym stopniu zrealizowane zostały dwa cele: moliwo koncentracji dostaw oraz wspólne przygotowanie produktu na rynek. Realizacj pozostałych celów grupy respondenci ocenili na poziomie rednim.
1
Ocena redniookresowa Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 – badanie przeprowadzone na
zlecenie MRiRW przez Konsorcjum Agrotec Polska Sp. z o.o., Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ywnociowej
– PIB, Instytut Uprawy Nawoenia i Gleboznawstwa – PIB, Listopad 2010.
92
Krystyna Krzyanowska, Marzena Trajer
Pomoc finansowa dla grup producentów rolnych w ramach działania 142
„Grupy producentów rolnych” PROW 2007–2013
Według ankietowanych współdziałanie w grupie producentów rolnych:
- umoliwia dostarczanie na rynek partii towaru o parametrach jakociowych oczekiwanych przez nabywców, co w konsekwencji zwiksza szans na ich sprzeda (91%),
- przyczynia si do podniesienia efektywnoci poprzez wspólne zakupy rodków niezbdnych do produkcji (89%),
- zapewnia jej członkom moliwoci poszerzenia wiedzy w zakresie zwizanym
z prowadzon przez grup działalnoci rolnicz (84%),
- pozwala na przygotowanie partii towarów do sprzeday zgodnie z wymogami nabywcy
w zakresie rodzaju i wielkoci opakowania (81%),
- umoliwia jej członkom dostarczanie wikszych partii towarów (80%),
- umoliwia planowanie produkcji w ramach grupy (80%).
Pozytywne skutki funkcjonowania w grupie producentów rolnych potwierdziło 95% ankietowanych. Odpowiedzieli oni, i dziki prowadzeniu działalnoci w ramach grupy kondycja finansowa gospodarstw ich członków poprawiła si. Ankietowani wskazywali, i wspólna działalno
pozwala nie tylko na uzyskanie nowych rynków zbytu, korzystniejszych cen oferowanych przez
nabywców i lepszych warunków płatnoci, ale równie umoliwia zakupy rodków produkcji po
niszych cenach i wspólne kupowanie nowoczesnych maszyn i urzdze. Co wicej daje moliwo korzystania z kredytów preferencyjnych dla grup producentów rolnych [Ocena redniookresowa PROW 2010, s. 248–249].
W badaniach poszukiwano równie odpowiedzi na pytanie: w jakim stopniu wsparcie finansowe w ramach działania 142 zmniejszyło rónice strukturalne midzy sektorem rolnym
w nowych pastwach członkowskich i sektorem rolnym w pastwach członkowskich UE-15?
W pastwach UE-15 współpraca rolników w ramach wszelkiego rodzaju kooperatyw jest
znacznie bardziej rozpowszechniona ni w Polsce. Szacuje si, e w Unii Europejskiej udział
kooperatyw w sektorze rolno-spoywczym przekracza 50% (COPA – COGECA (2010), Agricultural Cooperatives in Europe Main Issues and Trends, s.25). Naley jednak podkreli, e ich
udział w sektorze rolno-spoywczym jest bardzo zrónicowany w poszczególnych pastwach
członkowskich. Generalnie najwiksza ich liczba zajduje si w krajach północnej Europy,
a najmniejsza na południu. W Czechach ponad 55% rolników jest członkiem przynajmniej jednej
kooperatywy, a we Francji odsetek ten siga 75%. W Niemczech na 348 tys. rolników łczna liczba członków kooperatyw przekracza 1,8 mln, co oznacza, e s oni członkami wielu rónych
podmiotów.
W Polsce grupy producentów rolnych s najczciej bardzo małymi podmiotami
o kilkunastoosobowej liczbie członków. Trudno porównywa tak niewielkie struktury
z podmiotami działajcymi od wielu lat a nawet dziesicioleci, dlatego realizacj działania 142
naley raczej oceni pod ktem oddziaływania na postawy producentów rolnych. Pod tym wzgldem działanie to ma znaczcy wpływ na zmniejszanie rónic strukturalnych, cho efekt ten jest
rozłoony w czasie. Działanie to nie słuy budowaniu silnych struktur rynkowych zdolnych do
konkurowania na globalnym rynku, czy na jednolitym rynku UE, ale pozwala dostrzec korzyci
wynikajce ze współpracy nie tylko producentom rolnym, którzy zdecydowali si na współdziałanie w ramach grupy, ale take tym, którzy nie podjli takiego wyzwania. Z tego wzgldu mona je
uzna za katalizator przemian, a nie istotne ródło ich finansowania. W przypadku tego działania
podstawowym kryterium przydziału rodków finansowych jest wielko sprzeday lub obrotów
93
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 56, 2011
grupy oraz liczba jej członków. Im mniejsza liczba członków, tym potencjalne korzyci z utworzenia grupy s mniejsze, a tym samym mniejszy jest potencjał rozwojowy.
Potencjał rozwojowy grup, które do koca 2009 roku skorzystały z działania 142 mona mierzy m.in. poprzez ich zdolno do przycigania nowych członków. Z przeprowadzonych bada
empirycznych wynika, e w 34% grup producentów rolnych wzrosła liczba członków, w 56%
pozostała bez zmian, a w 10% odnotowano spadek ich liczby. Natomiast stymulujc rol działania 142 wykraczajc poza sam fakt utworzenia sprawnie działajcych grup, mona oceni na
podstawie aktywnoci grup w podejmowaniu kolejnych projektów rozwojowych. W badanej populacji tylko 29% grup podjło ju dodatkowe działania prorozwojowe. W wikszoci przypadków finansowano je ze rodków własnych lub z kredytu. Jeli chodzi o warto rocznej sprzeday,
to w badanej populacji nastpił wzrost sprzeday około 20% z 3 mln zł w pierwszym roku funkcjonowania grupy do 3,7 mln zł w roku 2009. Rozwój aktywnoci grup nie ma charakteru liniowego, mona spodziewa si, e w kolejnych latach nastpi znaczny wzrost liczby dodatkowych
projektów realizowanych przez grupy, które korzystały z omawianego wsparcia finansowego
[Ocena redniookresowa PROW 2010, s. 249–250].
5. Podsumowanie
1. Po akcesji Polski do Unii Europejskiej wzrosło tempo tworzenia si grup producentów rolnych, co było powizane równie z moliwoci uzyskania przez grupy wsparcia finansowego.
2. Grupy producentów rolnych, posiadajce wiksze obszarowo gospodarstwa rolnicze, zlokalizowane głównie w województwach połoonych w północnej i zachodniej czci Polski
dominowały w ubieganiu si o pomoc w porównaniu do grup działajcych na terenie województw rodkowej i południowo-wschodniej Polski, gdzie wystpuje znacznie rozdrobniona
struktura agrarna.
3. Wyniki bada w ramach oceny redniookresowej PROW 2007–2013 potwierdzaj pozytywne aspekty wspólnego funkcjonowania w ramach grup producentów rolnych. Wsparcie finansowe znaczco poprawiło dostosowanie produkcji do wymaga rynku. Grupy producentów rolnych bdce beneficjentami działania 142 w ramach PROW 2007–2013 realizuj
wspólne przedsiwzicia pozwalajce efektywniej wykorzysta posiadane zasoby
i poszukiwa moliwoci rozwoju rynku.
4. Z przeprowadzonej analizy wynika, e po latach obaw i niechci do podejmowania wspólnych inicjatyw polscy producenci rolni dostrzegaj ich korzyci. wiadczy o tym zarówna
liczba beneficjentów korzystajcych z działania 142, jak i opinie prezentowane przez ankietowanych członków grup. Omawiane wsparcie finansowe zmniejsza rónice strukturalne
midzy sektorem rolnym w Polsce i UE.
94
Krystyna Krzyanowska, Marzena Trajer
Pomoc finansowa dla grup producentów rolnych w ramach działania 142
„Grupy producentów rolnych” PROW 2007–2013
Bibliografia
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
[6]
[7]
[8]
[9]
[10]
[11]
[12]
[13]
[14]
[15]
Boguta W. 2011: Spółdzielczo wiejska jako jedna z głównych form wspólnego
gospodarczego działania ludzi, Wydaw.Spółdzielcze Sp. z o.o., Warszawa 2011, 4, 186–
187.
Domagalska-Grdys. M. 2010: Współpraca i rozwój zrzeszonych gospodarstw rolnych
w ujciu form prawnych, Roczniki Naukowe SERIA”, t. XII, z. 3, 61.
Krzyanowska. K. 2011: Stan zorganizowania rolników w grupy producentów owoców
i warzyw w Polsce, „Roczniki Naukowe SERIA”, t. XIII, z. 2, 256.
Martynowski M. 2010;Organizowanie si gospodarcze rolników po 1990 r., Krajowa Rada
Spóldzielcza, Warszawa, 5.
Ocena redniookresowa Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 –
badanie przeprowadzone na zlecenie MRiRW przez Konsorcjum Agrotec Polska Sp. z o.o.,
Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ywnociowej – PIB, Instytut Uprawy
Nawoenia i Gleboznawstwa – PIB, TOM III, Listopad 2010, 248–250.
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 (PROW 2007–2013). 2011,
Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Warszawa.
Rozporzdzenia Rady (WE) nr 1698/2005 z 20 wrzenia 2005 r. w sprawie wsparcia
rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów
Wiejskich (EFRROW) Dz. Urz. WE L 277/1 z 21.10.2005, z pón. zm.;
Rozporzdzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 9 kwietnia 2008 r. w sprawie wykazu
produktów i grup produktów, dla których mog by tworzone grupy producentów rolnych,
minimalnej rocznej wielkoci produkcji towarowej oraz minimalnej liczby członków grupy
producentów rolnych. Dz. U. Nr 72, poz. 424 z pón. zm.
Rozporzdzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 20 kwietnia 2007 r. w sprawie
szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania
„Grupy producentów rolnych” objtej Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata
2007–2013. Dz. U. Nr 81 poz. 550 z pón. zm.
Sprawozdanie z realizacji działa w ramach Programu Obszarów Wiejskich na lata 2007–
2013, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Nr 4/10, Warszawa 2011, 63–64.
Szalczyk. Z. 2011, Mechanizmy wsparcia finansowego grup producentów rolnych,
Poradnik Gospodarski, nr 7/8, 14.
Wsparcie grup producentów rolnych, Biuletyn MRiRW, Nr 5, 2007, 27.
www.minrol.gov.pl.
www.arimr.gov.pl.
www.arr.gov.pl.
95
Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management
Nr 56, 2011
FINANCIAL ASSISTANCE FOR AGRICULTURAL PRODUCER GROUPS IN THE
FRAMEWORK OF THE MEASURE 142 “AGRICULTURAL PRODUCER GROUPS”
PROW 2007–2013
Summary
The legal basis and instruments for financial support to agricultural producers
organised into groups, the scope of financial assistance and evaluation of the effectiveness of financial support granted to producer groups in the framework of the Rural Areas Development Programme under the Measure 142 “Agricultural Producer
Groups” have been presented in the article. The secondary data collected by the
Agency for Restructuring and Modernisation of Agriculture, the Ministry of Agriculture and Rural Development, as well as selected results of the mid-term evaluation of
the Rural Areas Development Programme for the years 2007–2013 and the relevant
literature have been used in the analysis.
Keywords: agricultural producer groups, PROW 2007–2013, Common Agricultural Policy
Krystyna Krzyanowska
Marzena Trajer
Katedra Ekonomiki Edukacji, Komunikowania i Doradztwa
Wydział Nauk Ekonomicznych
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
ul. Nowoursynowska 166, 02-787 Warszawa
e-mail: [email protected]
[email protected]