Czym jest dysleksja ? Dysleksją rozwojową nazywamy niemo ność

Grażyna Kaczorowska
Czym jest dysleksja ?
Dysleksją rozwojową nazywamy niemożność opanowania przez dziecko umiejętności czytania mimo co najmniej przeciętnego poziomu rozwoju umysłowego, prawidłowego rozwoju fizycznego, właściwej motywacji i prawidłowej metody nauczania. Dysleksji często towarzyszą trudności w pisaniu, tzw. dysgrafia, trudności z opanowaniem zasad
pisowni tzw. dysortografia. Najczęściej występują one łącznie. Rzadko zdarza się, że
dziecko, które popełnia dużo błędów ortograficznych poprawnie czyta. Często czytanie
jest pozornie poprawne, a uczeń zgaduje poszczególne słowa. Ma trudności z szybkim i
bezbłędnym rozróżnianiem podobnych wyrazów, np. brał/brak.
U dzieci z dysleksją zazwyczaj stwierdza się zaburzenia percepcji wzrokowej, słuchowej oraz integracji percepcyjno-motorycznej. Mogą wystąpić również zaburzenia mowy, uwagi, koncentracji i pamięci. Pierwotną przyczyną dysleksji rozwojowej wielu badaczy upatruje w zakłóceniach rozwoju ośrodkowego układu nerwowego. Nie wyklucza się
również roli czynnika genetycznego. Badania wykazują, że objawy dysleksji występują u
mniej więcej 10% uczniów, pięciokrotnie częściej u chłopców niż u dziewcząt.
Dysleksja, jest więc specyficznym zaburzeniem o podłożu językowym, którego
przyczyny niełatwo określić. Mogą być genetyczne, z powodu opóźnionego dojrzewania
ośrodkowego układu nerwowego, organiczne, hormonalne. Dysleksja nie ma związku z
poziomem inteligencji dziecka. Bywa, że jest ono przeciętnie lub ponadprzeciętnie
uzdolnione, a jednak z trudem uczy się czytać i pisać. Ma kłopoty z przypominaniem sobie
nazw i terminów, określeniem czasu i kierunków, zapamiętywaniem tekstu. Popełnia specyficzne błędy, które wymieniłam wcześniej. Badania wykazały, że co najmniej 15%
uczniów ma trudności mimo stosowania prawidłowych metod nauczania. Na początku
mówi się o takich dzieciach, że są mniej zdolne albo leniwe. Jest bardzo trudną rzeczą wychwycić, że to nie kwestia zdolności, lecz właśnie dysleksja jest powodem kłopotów w
nauce.
Objawy dysleksji są typowe. W trakcie pisania takie dzieci często opuszczają
litery lub części wyrazu, czyniąc ten wyraz nieczytelnym. Mylą litery podobne do siebie
kształtem. Mają również trudności w pisaniu ze słuchu wyrazów zawierających podobne
do siebie głoski oraz kłopoty z poprawnym używaniem zmiękczeń, jak również opanowaniem dwuznaków. Znając litery dzieci dyslektyczne nie potrafią płynnie czytać, nieudolnie
składają głoski i mylnie odczytują wyrazy oraz gubią sens czytanego tekstu. Piszą z błędami ortograficznymi albo zniekształcają obraz graficzny niektórych liter do tego stopnia,
że często nawet nie są w stanie odczytać tekstu przez siebie napisanego.
Objawy dysleksji w czytaniu:
-mylenie liter graficznie podobnych, np.: a-o, m-n
-przestawianie głosek, sylab
-opuszczanie liter, sylab, całych ciągów wyrazów
-zamiana wyrazów na inne
-opuszczanie, mylenie linijek tekstu
-nieprzestrzeganie znaków przestankowych
-brak zrozumienia czytanego tekstu
Objawy dysgrafii w pisaniu:
-mylenie liter graficznie podobnych
-statyczne odwracanie liter ( inwersja np.: b-p. , g-p.)
-przestawianie liter, sylab
-bezsensowne znaki literowe
-skreślanie, poprawianie liter
-błędy ortograficzne
Objawy dysortografii w rysowaniu:
-trudności z odwzorowaniem kształtów geometrycznych
-ubogie rysunki o prymitywnych uproszczeniach
-trudności w rozplanowaniu rysunków
-silny lub słaby nacisk ołówka
-błędny kierunek odwzorowania np. szlaczków
Dziecko może wychowywać się w rodzinie, w której szczególną uwagę przywiązuje się słowa pisanego, a mimo to zachowuje się w klasie trzeciej tak, jakby miało do
czynienia po raz pierwszy z literami. Stwarza wrażenie wyjątkowo inteligentnego, a czyta
najgorzej ze wszystkich.
Dziecko dyslektyczne ma zwykle trudności w rachowaniu i opanowaniu zwykłej
arytmetyki i algebry, co nazywamy dyskalkulią. Przykłady czystej dyskalkulii, czyli specyficznych trudności w opanowaniu rachunków na liczbach i rachunku algebraicznego
przy braku innych objawów dysleksji są bardzo rzadkie. U dyslektyków z zaburzeniami
percepcji wzrokowej występują poważne trudności w nauce geometrii. Obrazy wzrokowe
są na ogół nie tylko gorzej odbierane, ale i słabiej utrwalane. Wszelkie pojęcia i definicje
przyswajane są przez te dzieci w sposób werbalny. Poważniejsze zaburzenia funkcji wzrokowych mogą stanowić także utrudnienia w kształtowaniu się u dziecka pojęcia liczby i
arytmetycznego myślenia.
Mając kłopoty ze zróżnicowaniem wzrokowych obrazów oraz ich zapamiętywaniem,
dziecko nie operuje swobodnie zbiorami i nie przyporządkowywuje im odpowiednich
liczb.
Badania wykazały, że około 11% dyslektyków ma wybitne osiągnięcia w matematyce. Zdecydowana większość dzieci z objawami dyskalkulii nie może opanować tabliczki
mnożenia. Nawet jak się nauczą jej na pamięć następnego dnia mogą wszystko zapomnieć.
Po przeczytaniu nieskomplikowanego zadania z treścią potrafią
je w pamięci rozwiązać (podać wynik), ale nie potrafią swego rozumowania przelać na
papier. W takiej sytuacji bardzo ważna jest kwestia dostrzeżenia możliwości intelektualnych takiego dziecka oraz docenienia jego dokonań. W pracy z takimi dziećmi należy
szczególny nacisk położyć na nabywanie umiejętności zapisywania lub zaznaczania gra-
ficznego swoich myśli. Inaczej takie dzieci gubią się w nadmiarze obliczeń w pamięci.
Najważniejsze są odpowiedzi ustne, gdy nauczyciel stosuje dodatkowe pytania podpowiedzi i zmusza ucznia do przedstawienia swojego toku rozumowania.
Znawcy zagadnień związanych z prowadzeniem uczniów dyslektycznych podkreślają wagę rozpoznawania ich indywidualnego stylu uczenia się i pewnej szczególnej
wyrozumiałości i cierpliwości, zwłaszcza w stosunku do tych, którym brak tego w domu.
Objawy dysleksji można zauważyć już w wieku przedszkolnym.
Dzieci takie są mniej sprawne, niechętnie włączają się do zabawy. Potrzebują więcej czasu
podczas ubierania się, wiązania sznurowadeł. Nieudolnie bawią się klockami, układankami, niechętnie rysują. Mają kłopoty z tworzeniem wzorów graficznych i szlaczków. Dochodzą opóźnienia mowy, długie posługiwanie się neologizmami, zniekształcanie
niektórych głosek. Z trudem zapamiętują wierszyki i piosenki.
Wymienionym objawom często towarzyszą nadpobudliwość ruchowa, brak interesowania się czytaniem i pisaniem. W konsekwencji w późniejszych latach nauki dziecko
ma trudności w nabywaniu wiadomości z różnych przedmiotów, w których dobra znajomość czytania jest niezbędnym warunkiem powodzenia w nauce.
Dlatego ważne jest wczesne rozpoznanie rodzaju trudności dziecka w nauce.
Następnie dziecku powinna być zrobiona diagnoza pedagogiczna, określająca rodzaj i stopień trudności, a także poziom wiadomości szkolnych oraz diagnoza psychologiczna, wykluczająca przede wszystkim opóźnienia w rozwoju intelektualnym i wreszcie profesjonalna terapia prowadzona przez specjalistów w tej dziedzinie.