Nagroda i kara w wychowaniu

Stosowanie kary i nagrody w wychowaniu
Wpływ stosowania kary i nagrody na wychowanie dziecka
Każde pożądane i przyjemne dla danego zwierzęcia lub człowieka następstwo
wykonania przezeń określonej czynności lub powstrzymania się od niej jest
nagrodą.
Nagroda kojarzy się zwykle z pewnymi przedmiotami lecz także czynności i
relacje mogą być czynnikami nagrody. Nagroda w dużym stopniu wpływa na
kształcenie aktywnej postawy dziecka, wyzwala jego czynny stosunek do
obowiązków, do stawiania mu wymagań. Nagradzanie jak i karanie jest
uzależnione od całokształtu życia rodzinnego i oddziaływań stosowanych wobec
dzieci. Często rodzice traktują dziecko jako kłopotliwy dodatek do małżeństwa,
a dziecko powinno mieć prawo być kimś, być dzieckiem. Tego domagał się
Janusz Korczak.
W wychowaniu rzadko stosuje się przemyślany system nagród. Sprawianie
dziecku przyjemności (nagroda) towarzyszy zwykle uroczystościom rodzinnym,
świętom, imieninom czy urodzinom. Prezent raduje, jest dowodem, że rodzice
kochają dziecko. Jednakże otrzymywanie upominków nie jest równoznaczne z
nagrodą, gdyż nagrodę uzyskuje się za coś konkretnego, za dodatkowy trud,
wysiłek nie związany z wypełnieniem codziennych obowiązków. Nagroda ma
być bowiem bodźcem wzmacniającym postępowanie pozytywne. Dziecko
rozsądnie nagradzane próbuje własnych sił w pracy coraz trudniejszej i coraz
bardziej odpowiedzialnej.
Wartość nagrody polega również na tym, że dostarcza nagrodzonemu
pozytywnych przeżyć uczuciowych, które korzystnie wpływają na jego
osobowość. Nabiera ono przekonania, że jest doceniane i kochane.
Stosowanie nagród wymaga wiele taktu i przemyślanych działań rodziców, a
także określenia: za co i dlaczego otrzymujemy nagrodę. Nagradzać należy
tylko tę osobę, która rzeczywiście na to zasłużyła, za dodatkowy wysiłek. W
pośpiechu jednak nie dostrzegamy wysiłku i chętniej karcimy, niż nagradzamy.
Za pomocą karania nie da się całkowicie wyeliminować niepożądanych
zachowań, lecz co najwyżej można je stłumić na pewien czas. Ostre kary
prowadzą także do występowania społecznie niepożądanych skutków. Nie
można działać według schematu: wykroczenie lub zaniedbanie dziecka i kara
dorosłego. Należy ocenić czyn dziecka i zdać sobie sprawę z tego, dlaczego
został popełniony.
Ponadto, aby kara mogła pełnić rolę pozytywną, należy przestrzegać
następujących zasad:
dostosowanie kary do czynu i związania jej z nim,
sprawiedliwości, czyli proporcjonalności do winy,
konsekwencji i jednomyślności rodziców w karaniu,
stopniowania kar w zależności od doniosłości przewinień,
uwzględnienie indywidualności, wieku dziecka i motywów jego
postępowania,
umiarkowania w stosowaniu kar,
różnego repertuaru kar.
W praktyce wychowawczej rodziców występują liczne przejawy niewłaściwego
karania dzieci. Kara fizyczna ma bardzo wielu zwolenników. Im cięższe
przewinienie, tym silniejsze razy. Bijąc dziecko rodzice wyładowują własną
agresję, zły humor, zawiedzione nadzieje. Kara fizyczna poniża godność
dziecka, upokarza je. Stefan Szuman, nieżyjący wybitny psycholog polski, badał
uczucia dzieci bitych. Doszedł do wniosku, że pod wpływem lęku i bólu budzi
się nienawiść do osoby bijącej, dlatego dzieci oszukują, ukrywają swoje
przewinienia aby uniknąć kar cielesnych.
Częstym następstwem bicia są różnego rodzaju nerwice i lęki (fobie) oraz
wyzwalanie agresywności dzieci. Jest to najczęściej stosowany zabieg mający
skłonić do posłuszeństwa, likwiduje on małe zło, a czyni poważne, bo trwałe.
Stosowanie kar w wychowaniu było jest i będzie sprawą kontrowersyjną. Dzieci
są różne i sposób kierowania ich rozwojem też musi być zróżnicowany.
Tak więc decydując się na zastosowanie kary porozmawiajmy najpierw z
dzieckiem czy jest świadome za co będzie ukarane czyli czy zdaje sobie sprawę
z tego co zrobiło źle.
Pamiętajmy zawsze o tym, że nie karamy dziecka lecz jego zachowanie i
starajmy się by dziecko też było tego świadome.