Stowarzyszenie Autorów ZAiKS

65. Opakowanie muzyki Kupując płytę z muzyką, nie zawsze zdajemy sobie sprawę z tego, że to, w co
jest opakowana, lub jej towarzyszy, to także utwór w rozumieniu prawa autorskiego. Mówiąc o
opakowaniu myślę o okładce, nadruku na płycie, książeczce z tekstami a czasem także nutami. Wielokrotnie
jest też tak, że po konkretnej płycie pozostaje na dłużej, w pamięci melomanów, czy nawet w historii muzyki,
właśnie jej grafika lub dołączone teksty (poezja) a nie sama muzyka. Oczywiście projekt płyty jest
przedmiotem ochrony prawa autorskiego jako utwór plastyczny, czasami fotograficzny.
Przeważnie grafika płyty (okładka, nadruk na płycie, książeczka) jest tworzona specjalnie dla określonego
tytułu i nawiązuje do charakteru muzyki, nazwy zespołu czy nazwiska wokalisty. W takich przypadkach
producent płyty może nabyć w drodze umowy od grafika autorskie prawa majątkowe do wykorzystywania
jego utworu w charakterze okładki, całościowego projektu, łącznie ze sprzedażą samej płyty. Często ta
umowa obejmuje szerszy zakres eksploatacji projektów, a to na plakatach, koszulkach, czapeczkach i innych
gadżetach, we wszelkich formach reklamy i promocji płyty.
Wielokrotnie jednak zdarza się, że producent lub zespół decydują się umieścić na okładce cudze dzieło, np.
jakiś obraz lub zdjęcie zespołu. W takiej sytuacji producent musi uzyskać zezwolenie autorów wszystkich
utworów, które chce umieścić na okładce płyty. Chyba, że wygasły autorskie prawa majątkowe, czyli upłynęło
70 lat od śmierci ich autorów. Także wtedy, gdy zdjęcie zostało zespołowi, wokaliście czy instrumentaliście
podarowane przez jego autora. Darowizna egzemplarza zdjęcia nie jest tym samym co darowizna praw
do utworu fotograficznego. Egzemplarz zdjęcia, to jedno dobro, chronione prawem własności a utwór
fotograficzny na tym zdjęciu, to dobro drugie, chronione prawem autorskim. Darowizna może dotyczyć
także praw autorskich ale ta, dla ważności tej czynności, powinna dokonać się w formie pisemnej.
Ponadto autor przekazując prawa autorskie do zdjęcia czy obrazu musi w umowie wyraźnie zaznaczyć że
dzieło to może być wykorzystane jako element okładki płyty (art.41 ust.2 Pr. aut. wymaga dla ważności
przeniesienia autorskich praw majątkowych wymienienia w umowie pól eksploatacji których umowa dotyczy).
Oczywiście autor obrazu, czy fotografii (albo ich spadkobiercy), może także udzielić jednorazowego
zezwolenia (licencji) na umieszczenie ich na okładce i rozpowszechnianie tylko w związku z konkretnym
wydawnictwem płytowym. Podobnie rzecz się będzie miała z umieszczeniem w książeczce tekstów lub nut. I
nie ma znaczenia to, że te same teksty i melodie można usłyszeć po odtworzeniu płyty.
Producent płyty musi uzyskać od autorów zezwolenie na rozpowszechnianie ich tekstów i nut w
postaci drukowanej i to zezwolenie powinno być częścią umowy wydawniczej na płytę.
Rozpowszechniając na płycie grafikę lub fotografie producent powinien pamiętać o podaniu imienia i
nazwiska ich twórców aby nie naruszyć praw osobistych autorów i nie narazić się na odpowiedzialność
cywilną i karną. Dodatkowym utrudnieniem może być pojawienie się na fotografiach zamieszczonych na
okładce lub w książeczce wizerunków osób trzecich.
Wizerunek jest dobrem osobistym prawnie chronionym i prawie każde jego rozpowszechnianie wymaga
uzyskania zezwolenia osoby uwidocznionej na zdjęciu. Umieszczenie cudzej twarzy, postaci, na okładce lub
innych częściach grafiki płyty zawsze wymaga uzyskania przez producenta zgody tej osoby lub wtedy, gdy
pozowała odpłatnie, wiedzy po jej stronie, że jej wizerunek stanie się częścią ,,opakowania'' płyty. Poza
częścią twórczą opakowania płyty, znajdą się na nim pewne obowiązkowe, narzucone przez prawo zapisy
oraz informacje nieobowiązkowe ale wspomagające ochronę płyty i jej marketing.
1/2
Do zapisów obowiązkowych, wymaganych przez prawo, należeć będzie podanie imion i nazwisk autorów i
artystów wykonawców, tytułów utworów, daty sporządzenia nagrania, nazwy producenta. Do
nieobowiązkowych: oznaczenie copyright ? (zastrzegające autorskie prawa majątkowe), oznaczenie (P)
informujące o własności praw pokrewnych (do fonogramu i artystycznych wykonań), hologram, wskazanie
organizacji zbiorowego zarządzania udzielającej licencji na rozpowszechnianie utworów (np. ZAiKS, BIEM) i
inne, jak długości trwania poszczególnych utworów, kody kreskowe, zastrzeżenia i informacje dotyczące
zakazu dalszego powielania i odtwarzania publicznego. Do zamieszczenia tych ostatnich możemy jednak
zostać zobligowani w wyniku umów zawartych z autorami, producentami, organizacjami zbiorowego zarządu,
dystrybutorami. Biorąc płytę fonograficzną w ręce, najpierw stykamy się z dziełami plastycznymi, graficznymi,
fotograficznymi, literackimi a dopiero po jej odtworzeniu z utworami muzycznymi. Warto więc, na samo
,,opakowanie'' płyty spojrzeć innym okiem, bo to też twórczość.
Krzysztof Lewandowski
Wszelkie prawa zastrzeżone 2017 ZAiKS / data wygenerowania strony 07.03.2017 01:40:08
PDF ze strony: http://zaiks.org.pl/231,154
2/2