próbny egzamin maturalny z biologii

Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Miejsce
na naklejkĊ
z kodem
dysleksja
PRÓBNY
EGZAMIN MATURALNY
Z BIOLOGII
Arkusz I
ARKUSZ I
czas pracy 120 minut
STYCZEē
ROK 2005
Instrukcja dla zdającego
1. ProszĊ sprawdziü, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 12 stron.
Ewentualny brak naleĪy zgáosiü przewodniczącemu zespoáu
nadzorującego egzamin.
2. ProszĊ uwaĪnie czytaü wszystkie polecenia.
3. Odpowiedzi naleĪy zapisaü czytelnie w miejscu na to
przeznaczonym przy kaĪdym zadaniu.
4. Podczas egzaminu wolno korzystaü z oáówka, linijki, gumki.
5. ProszĊ pisaü tylko w kolorze czarnym; nie pisaü oáówkiem.
6. Wykresy i rysunki moĪna wykonywaü oáówkiem.
7. Nie wolno uĪywaü korektora.
8. BáĊdne zapisy trzeba wyraĨnie przekreĞliü.
9. Brudnopis nie bĊdzie oceniany.
10. Obok kaĪdego zadania podana jest maksymalna liczba
punktów, którą moĪna uzyskaü za jego poprawne rozwiązanie.
11. Do ostatniej kartki arkusza doáączona jest karta odpowiedzi,
którą wypeánia nauczyciel.
ĩyczymy powodzenia!
(Wpisuje zdający przed rozpoczĊciem pracy)
PESEL ZDAJĄCEGO
Za rozwiązanie
wszystkich zadaĔ
moĪna otrzymaü
áącznie 50 punktów
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Zadanie 1. (2 pkt)
Schemat przedstawia prosty áuk odruchowy.
Podaj nazwy elementów áuku odruchowego oznaczonych na schemacie literami A, B, C
i D.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 2. (1 pkt)
Schemat przedstawia fragment szkieletu czáowieka.
Podaj nazwy odcinków krĊgosáupa oznaczonych na schemacie literami A, B, C i D.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
2
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Zadanie 3. (2 pkt)
Na schemacie przedstawiono zastawki wystĊpujące w sercu czáowieka (widok z góry).
Podaj jedną róĪnicĊ w budowie lewej i prawej zastawki przedsionkowo – komorowej.
OkreĞl funkcjĊ, jaką peánią zastawki.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 4. (2 pkt)
Mikroelementy są niezbĊdnymi do Īycia pierwiastkami chemicznymi.
1.
2.
3.
4.
fluor
jod
Īelazo
kobalt
A. NiezbĊdny w transporcie tlenu jako skáadnik hemoglobiny.
B. NiezbĊdny w procesach krwiotwórczych zachodzących w szpiku
jako skáadnik witaminy B12.
C. NiezbĊdny w regulacji procesów metabolicznych jako skáadnik
hormonów wydzielanych przez tarczycĊ.
D. NiezbĊdny w procesie skurczu miĊĞni.
E. Utwardza koĞci i szkliwo zĊbów jest skáadnikiem budulcowym tych
struktur.
Przyporządkuj wymienionym powyĪej mikroelementom ( 1-4 ) ich rolĊ w organizmie.
.......................................................................................................................................................
Zadanie 5. (1 pkt)
DziĊki adrenalinie wydzielanej do krwiobiegu:
A. Rozszerzeniu ulegają naczynia krwionoĞne w miĊĞniach, a zwĊĪeniu w skórze.
B. ZwiĊksza siĊ czĊstoĞü skurczów serca.
C. Rozszerzają siĊ oskrzela i zwiĊksza tempo oddychania.
D. ObniĪa siĊ poziom glukozy we krwi i spowalnia rozkáad táuszczów.
Wybierz zdanie, które báĊdnie okreĞla rolĊ adrenaliny w pierwszej fazie reakcji
organizmu ludzkiego na stres.
.......................................................................................................................................................
3
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Zadanie 6. (2 pkt)
Na schemacie przedstawiono pewien proces zachodzący w organizmie czáowieka.
mitoza
Podaj nazwĊ przedstawionego procesu. OkreĞl miejsce w organizmie czáowieka,
w którym on zachodzi.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 7. (2 pkt)
Schemat przedstawia pewien proces biologiczny zachodzący w komórkach.
Podaj nazwy etapów A i B przedstawionego procesu oraz okreĞl ich znaczenie
biologiczne.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
4
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Zadanie 8. (1 pkt)
Na schemacie zilustrowano procesy zachodzące w pĊtli Henlego nefronu nerki ssaka.
X
WyjaĞnij, dlaczego komórki odcinka X pĊtli zawierają znacznie wiĊcej mitochondriów
niĪ komórki w pozostaáej czĊĞci pĊtli.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
prawdopodobieĔstwo
zajĞcia w ciąĪĊ (%)
Zadanie 9. (1 pkt)
Podstawą planowania rodziny jest okreĞlenie momentu jajeczkowania i wyznaczenie okresu,
w którym istnieje duĪe prawdopodobieĔstwo zajĞcia w ciąĪĊ. Owulacja wystĊpuje w poáowie
cyklu miesiączkowego.
Na wykresie przedstawiono prawdopodobieĔstwo zajĞcia w ciąĪĊ w wybranych dniach cyklu.
40
30
20
10
0
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
dni cyklu
Na podstawie analizy wykresu okreĞl, w którym dniu cyklu miesiączkowego kobiety
prawdopodobieĔstwo zajĞcia w ciąĪĊ jest najwiĊksze.
.......................................................................................................................................................
5
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
stĊĪenie oáowiu w áoĪysku
(jednostki umowne)
Zadanie 10. (1 pkt)
Przeprowadzono badania, w których okreĞlano zaleĪnoĞü pomiĊdzy wagą urodzeniową
noworodka, a stĊĪeniem oáowiu w áoĪysku matki. UĞrednione wyniki z wielu pomiarów
zilustrowano na poniĪszym diagramie.
35
30
25
20
15
10
5
0
2,00-2,49
2,50-2,99
3,00-3,49
3,50-3,99
4,00-4,49
4,50-4,99
waga urodzeniowa noworodka (kg)
Jaki jest wpáyw stĊĪenia oáowiu w áoĪysku matki na wagĊ urodzeniową noworodka?
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 11. (2 pkt)
Hormony mające charakter związków biaákowych áączą siĊ z receptorami báonowymi.
Poáączenie to uruchamia enzymy przeksztaácające ATP w jego cykliczną pochodną – cykliczny
adenozyno- monofosforan (cAMP). cAMP zmienia przepuszczalnoĞü báony, a przedostając siĊ do
cytoplazmy, aktywuje róĪne enzymy, które uruchamiają lub pobudzają okreĞlone procesy
metaboliczne.
Hormony steroidowe áatwo przenikają przez báony, poniewaĪ są rozpuszczalne w táuszczach.
W cytoplazmie áączą siĊ z receptorami i przenikają do jądra komórkowego, gdzie áączą siĊ
z materiaáem genetycznym, stymulując syntezĊ róĪnych biaáek, zwáaszcza enzymatycznych.
Narysuj schemat ilustrujący mechanizm
przedstawiony w powyĪszym tekĞcie.
6
dziaáania
hormonów
peptydowych
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Zadanie 12. (2 pkt)
Priony są nową klasą biaákowych patogenów powodujących szereg chorób oĞrodkowego
ukáadu nerwowego ludzi i zwierząt, zwanych zakaĨnymi chorobami prionowymi. W mózgu zdrowych
osobników wystĊpuje w niewielkich iloĞciach komórkowa forma biaáka prionowego, opisywana PrPc,
która moĪe zmieniü swoją strukturĊ przestrzenną i przeksztaáciü siĊ w nierozpuszczalną formĊ
patologiczną, tzw. biaáko prionowe – PrPSc. Biaáko to gromadzi siĊ w komórkach oĞrodkowego ukáadu
nerwowego w postaci nierozpuszczalnych wáókien i záogów amyloidowych, które uszkadzają komórki
nerwowe, prowadząc do degeneracji ukáadu nerwowego koĔczącej siĊ Ğmiercią osobnika (...).
Gen kodujący PrPc wystĊpuje w genomie czáowieka w pojedynczej kopii na krótkim ramieniu
chromosomu 20 (...).
W cząsteczce PrPc przewaĪają struktury alfa helikalne z niewielką iloĞcią rejonów o strukturze
beta harmonijki. Biaáko takie jest nieinfekcyjne, moĪe jednak przejĞü w formĊ infekcyjną PrPSc
w wyniku przeksztaácenia rejonów alfa helikalnych w strukturĊ beta harmonijki. Za przeksztaácenia
PrPc w PrPSc odpowiedzialne są mutacje w miejscach tworzących i stabilizujących odcinki alfa
helikalne. Do zmiany PrPc w PrPSc dochodzi takĪe poprzez bezpoĞrednie oddziaáywania biaáka PrPSc
na PrPc.
Na podstawie powyĪszych informacji, okreĞl dwie przyczyny powstawania infekcyjnych
biaáek prionowych odpowiedzialnych za chorobĊ degeneracyjną mózgu.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 13. (1 pkt)
PoniĪej przedstawiono cztery informacje dotyczące witamin.
1. Powszechnie uwaĪa siĊ, Īe im wiĊcej zjadamy syntetycznych witamin tym jesteĞmy
zdrowsi.
2. Udowodniono, Īe witaminy stanowią waĪny skáadnik poĪywienia i nie mogą zostaü
niczym zastąpione.
3. Wiele osób uwaĪa, Īe witaminy są lekiem na wszelkie schorzenia i moĪna je spoĪywaü
bez ograniczeĔ.
4. Organizm czáowieka nie jest zdolny do samodzielnej syntezy witamin.
Które informacje zaliczysz do faktów, a które do opinii?
.......................................................................................................................................................
Zadanie 14. (2 pkt)
Wątroba stanowi najwiĊkszy gruczoá w organizmie czáowieka.
WymieĔ cztery funkcje, jakie peáni wątroba w organizmie.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
7
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Zadanie 15. (2 pkt)
Na ilustracji przedstawiono krwinki czerwone (erytrocyty).
Na podstawie analizy rysunku i posiadanej wiedzy, podaj dwie cechy przystosowujące
krwinki czerwone do peánienia swoich funkcji.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 16. (2 pkt)
Do jamy ustnej czáowieka uchodzą trzy parzyste gruczoáy Ğlinowe produkujące ok.1,5 l Ğliny
na dobĊ. ĝlina moĪe byü wydzielana na drodze odruchu bezwarunkowego lub warunkowego.
Podaj dwie funkcje Ğliny.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 17. (2 pkt)
Anoreksja (jadáowstrĊt psychiczny) oraz bulimia (ĪaráocznoĞü) są powaĪnymi schorzeniami
mającymi podáoĪe psychiczne. Anoreksja dotyka zazwyczaj dorastające dziewczĊta lub máode
kobiety (pomiĊdzy 12. a 30. rokiem Īycia). Chore cierpiące na anoreksjĊ systematycznie siĊ
gáodzą, poniewaĪ są przekonane o wáasnej nadwadze.
Podaj dwa przykáady zmian w organizmie, które obok spadku wagi są skutkiem
dáugotrwaáej gáodówki.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 18. (2 pkt)
WáaĞciwa dieta, to taka, która dostarcza organizmowi wszystkich niezbĊdnych skáadników dla
jego prawidáowego funkcjonowania.
Podaj dwa czynniki, od których powinna zaleĪeü iloĞü i kalorycznoĞü poĪywienia
spoĪywanego przez czáowieka.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
8
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Zadanie 19. (2 pkt)
W chorobie wrzodowej Īoáądka i dwunastnicy odgrywa rolĊ czynnik genetyczny. Potomstwo
cierpiących na chorobĊ wrzodową jest dziesiĊü razy bardziej naraĪone na wystąpienie tej choroby niĪ
caáa populacja. Ponadto wiadomo, Īe osoby mające grupĊ krwi „0” czĊĞciej zapadają na chorobĊ
wrzodową. Czynnikiem konstytucjonalnym wydaje siĊ byü stan ukáadu nerwowego. Pacjent z chorobą
wrzodową wykazuje czĊsto niepokoje, lĊki, napiĊcia, cierpi na bezsennoĞü itp. Istotną rolĊ
w powstaniu choroby odgrywają czynniki cywilizacyjne (...). Chorobie wrzodowej sprzyjają zbyt duĪe
przerwy w posiákach, naduĪywanie przypraw i potraw sokopĊdnych lub tego typu uĪywek, palenie
tytoniu, stresujący tryb Īycia, przeciąĪenie pracą umysáową i niedostatek ruchu.
Po analizie powyĪszego tekstu, wymieĔ dwa czynniki sprzyjające powstawaniu choroby
wrzodowej.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 20. (2 pkt)
Lipoproteiny o maáej gĊstoĞci (LDL) przenoszą cholesterol z wątroby i jelit do róĪnych tkanek,
w których jest wykorzystywany do naprawy báon komórkowych i syntezy steroidów, natomiast
cząsteczki o duĪej gĊstoĞci (HDL) dostarczają go do wątroby, która go wydala lub przetwarza.
Klasyczna teoria rozwoju miaĪdĪycy gáosi, Īe jest ona powodowana przez nadmiar LDL, które
gromadzą siĊ w Ğcianach naczyĔ krwionoĞnych. Nowsze badania dowodzą, Īe lipoproteiny te
gromadzą siĊ wewnątrz tych Ğcian, gdzie ich skáadniki zostają utlenione lub ulegają innym
przeksztaáceniom. Tak zmodyfikowane inicjują stan zapalny, który stopniowo i niebezpiecznie zmienia
tĊtnice. Najnowsze badania wskazują, Īe HDL zakáócają takĪe utlenianie LDL.
Na podstawie powyĪszego tekstu, wykaĪ dziaáanie przeciwmiaĪdĪycowe HDL.
W odpowiedzi uĪyj dwóch argumentów.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 21. (4 pkt)
PoniĪej przedstawiono charakterystyki (I i II) dwóch chorób dziedzicznych czáowieka.
I. PrawdopodobieĔstwo wystąpienia schorzenia wzrasta u potomstwa kobiet, które rodzą po
35 roku Īycia. Dzieci z tym schorzeniem cechuje m. in. niski wzrost, niedorozwój
umysáowy páaska potylica, páaska twarz i nasada nosa, faád powiekowy, duĪy jĊzyk,
krótkie i szerokie dáonie.
II. Efektem schorzenia jest nierozróĪnianie barw, najczĊĞciej koloru zielonego i czerwonego.
Podaj nazwy tych schorzeĔ oraz okreĞl ich uwarunkowania genetyczne.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
9
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Zadanie 22. (2 pkt)
PoniĪej przedstawiono schemat pewnego procesu zachodzącego w komórce.
Podaj nazwĊ tego procesu i opisz, na czym on polega.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 23. (3 pkt)
PraworĊcznoĞü i leworĊcznoĞü są cechami dziedzicznymi, przy czym tendencja do uĪywania
prawej rĊki jest cechą dominującą. Gen warunkujący tĊ cechĊ jest zlokalizowany
w autosomie.
OkreĞl, czy praworĊczni heterozygotyczni rodzice mogą oczekiwaü leworĊcznego
potomstwa. OdpowiedĨ uzasadnij za pomocą poprawnie rozpisanej krzyĪówki
genetycznej. WĞród genotypów potomstwa wskaĪ ten (lub te), który warunkuje
leworĊcznoĞü.
10
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
Zadanie 24. (1 pkt)
Na wykresie przedstawiono krzywą przeĪywania populacji pewnego gatunku.
Która odpowiedĨ prawidáowo charakteryzuje populacjĊ podczas fazy X?
A. ĝmiertelnoĞü + imigracja są wiĊksze niĪ rozrodczoĞü + emigracja
B. ĝmiertelnoĞü + emigracja są wiĊksze niĪ rozrodczoĞü + imigracja
C. ĝmiertelnoĞü + rozrodczoĞü = emigracja + imigracja
D. ĝmiertelnoĞü + emigracja = rozrodczoĞü + imigracja
.......................................................................................................................................................
Zadanie 25. (2 pkt)
PoniĪej podano kilka cech dotyczących rolnictwa konwencjonalnego i ekologicznego.
A.
B.
C.
D.
E.
F.
Wykorzystywanie energii kopalin.
Wykorzystywanie odnawialnych Ĩródeá energii.
Wytwarzanie produktów o wysokiej jakoĞci biologicznej.
Nie stosowanie chemicznych Ğrodków ochrony roĞlin.
Stosowanie nawozów mineralnych, biocydów, syntetycznych regulatorów wzrostu.
Stosowanie nawozów naturalnych jak kompost, obornik, gnojówka, nawozy zielone.
Wybierz dwie cechy charakterystyczne dla rolnictwa ekologicznego.
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
Zadanie 26. (2 pkt)
W tabeli przedstawiono zawartoĞü pewnych skáadników mineralnych w roĞlinach
uprawianych ekologicznie i konwencjonalnie.
RoĞlina
Rodzaj uprawy
Bób ogrodowy
ekologiczna
konwencjonalna
ekologiczna
konwencjonalna
ekologiczna
konwencjonalna
ekologiczna
konwencjonalna
ekologiczna
konwencjonalna
Kapusta biaáa
gáowiasta
Saáata
gáowiasta
Pomidory
Szpinak
ZawartoĞü skáadników mineralnych
w miligramach na 100g suchej masy
fosfor
wapĔ
magnez
potas
sód
0,36
40,5
60,0
99,1
8,6
0,22
15,5
14,8
29,1
0,0
0,38
60,0
43,6
148,3
20,4
0,18
17,5
13,6
33,7
0,8
0,43
71,0
49,3
176,5
12,2
0,22
16,0
13,1
53,7
0,0
0,35
23,0
59,2
148,3
6,5
0,16
4,5
4,5
58,8
0,0
0,52
96,0
203,9
237,0
69,5
0,27
47,5
46,9
84,6
0,8
Porównaj zawartoĞü skáadników mineralnych oraz wartoĞü odĪywczą warzyw
uprawianych ekologicznie i konwencjonalnie.
11
Pobrano ze strony www.sqlmedia.pl
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 27. (2 pkt)
OtrzymaáeĞ zadanie obserwacji zuĪycia wody w Twoim domu w ciągu tygodnia.
Zaprojektuj tabelĊ, w której bĊdziesz notowaá wyniki tych obserwacji. W tabeli
uwzglĊdnij przynajmniej cztery czynnoĞci, podczas których zuĪywana jest woda.
12