vocational training programmes

prof. nadzw. dr hab. Kazimierz W. Frieske
Dyrektor Instytut Pracy i Spraw Socjalnych
Prof. Kazimierz W. Frieske
Director of the Institute of Labour and Social Studies
prof. nadzw. dr hab. Gertruda Uścińska
Kierownik Projektu , Instytut Pracy i Spraw Socjalnych
Prof. Gertruda Uścińska
Project Manager, Institute of Labour and Social Studies
prof. dr hab.
Anna Wilmowska-Pietruszyńska
Wyższa Szkoła Rehabilitacji
Prof. Anna Wilmowska-Pietruszyńska
Higher Education School of Rehabilitation
Rasa Noreikytë-Ustinavičienë
Centrum Rehabilitacji „Valakupiai”
Rasa Noreikytë-Ustinavičienë
Valakupiai Rehabilitation Centre
METODINIS PROFESINĖS REABILITACIJOS CENTRAS
VOCATIONAL REHABILITATION IN
VALAKUPIAI REHABILITATION CENTRE.
SERVICES AND ACHIEVEMENTS
Rasa Noreikyte-Ustinaviciene
Valakupiai Rehabilitation Centre
MISSION
To provide, constantly improve and develop medical,
vocational and social rehabilitation services for persons
with disabilities within organization and nationwide
seeking their full and equal participation in public life,
integration into society and better quality of life.
Vocational
rehabilitation
Activities of
EQUASS
LLH
Medical
rehabilitation
Services
Practical
driving
asessment
and driving
school
Social day
care service
Methodical
activities
LOCATIONS AND CAPACITIES in 2013
VILNIUS
50 places in
patient
50 places out
patient
Up to 150
persons
at the
time
KAUNAS
50 places out
patient
LOCATIONS AND CAPACITIES in 2014
VILNIUS
50 places in
patient
50 places out
patient
More then
200
persons at
the time
KAUNAS
50 places in
patient
65 places out
patient
VRC RESOURCES IN VILNIUS AND KAUNAS
• Approx. 120 employees
• Approx. 20 % of staff are people with disabilities
Staff:
• Working directly with clients;
• Working in administrative, maintenance, methodical and project
sectors
STAFF, WORKING DIRECTLY WITH CLIENTS
• Physical medicine and rehabilitation
doctors
• Psysiotherapists
• Occupational therapists
• Speech therapists
• Psychologists
• Social workers
• Vocational trainers and their assistants
• Case managers
• Employment managers
• Nurses and their assistants
• Masseurs
VOCATIONAL REHABILITATION DEFINITION
Restoring or developing of the individual's
working capacity, professional competence and
ability to participate in the labour market by
educative, social, psychological, rehabilitation
and other means.
VOCATIONAL REHABILITATION TARGET GROUP
• Persons of working age with
physical, sensor, mental and
intelectual disabilities
• 0-45% capacity for work
• After the Assessment of the
Need
for
Vocational
Rehabilitation Services.
REFERING TO
VOCATIONAL REHABILITATION SERVICES
Disability And
Working
Capacity
Assessment
Office
(DWCAO)
Labour
Exchange
Vocational
rehabilitation
provider
Disability And
Working
Capacity
Assessment
Office
(DWCAO)
LEGAL BACKGROUND
• The Law on Social Integration of the Disabled and
relevant bylaws
• Strategy for the Development of Vocational
Rehabilitation Services 2007–2012
• Orders of the Minister of Social Security and Labour
regulating financing and provision of vocational
rehabilitation services.
• Selection the vocational rehabilitation providers – public
procurement procedures.
VOCATIONAL REHABILITATION PROGRAM
ASSESSMENT OF VOCATIONAL SKILLS
Assessment of vocational
skills
Assessment of
psychosocial skills
Assessment of physical
capacities
Assessment of workplace
requirements
Comparison of vocational
skills with workplace
requirements
Individual vocational
rehabilitation program
VOCATIONAL GUIDANCE AND COUNSELLING
Vocational guidance and
counselling
Information on planning a
vocational career
Analyzis of personal
characteristics
Making career plan
Consultancy on
opportunities for learning
and working
Promotion of motivation
RESTORATION AND/OR DEVELOPMENT OF NEW
VOCATIONAL SKILLS
Restoration and/or development of
new vocational skills
Rehabilitation means
Social means
Psychological means
Work simulation
Vocational training
ASSISTANCE IN A JOB SEARCH
Assistance in a job search
Personal counselling on the
labour market situation
Counselling on workplace
adjustment
Development of job-search skills
Workplace search services
VOCATIONAL TRAINING PROGRAMMES
25 vocational training programmes
Bussiness and
administration
• Office
administrator;
• Business
organizator;
• Cashier;
• Reception staff;
• Accountant
Handicrafts
• Fine wood
products
manufacturer;
• Leather goods
manufacturer;
• Jewelery
IT
• Website creator;
• PC based user;
• Advertising on the
Internet;
• Web administrator;
• Advertising layout;
• Computer
engineer.
VOCATIONAL TRAINING PROGRAMMES
Catering
• Cook
• Assistant of
cook;
Clothing and
Textiles
• Sewer – fitter
of individual
clothes;
Construction
and woodwork
• Carpenter;
FINANCING OF SERVICES
The person receives free of charge:
• Vocational rehabilitation services
• Accommodation
• Transport
• Meals
• The person receives vocational rehabilitation allowance,
but no longer than 180 calendar days.
MEASUREMENT OF RESULTS
The main indicators to measure the effectiveness of
vocational rehabilitation are:
• The person’s attendance of vocational rehabilitation
services;
• The person’s employment after the vocational
rehabilitation programme.
Meassurement at Valakupiai Rehabilitation Centre:
• Satisfaction of service users
• Interview with employers
• Benchmarking on key indicators of vocational
rehabilitation with other service providers
EMPLOYMENT OF SERVICE USERS (%)
70
72
70
60
52
52.7
52.4
Percentage
50
40
30
34
28
20
10
0
2006
2007
2008
2009
Year
2010
2011
2012
SATISFACTION OF SERVICE USERS
Level of clients satisfaction
120%
100%
96%
96.50%
96.60%
97.00%
2009
2010
2011
2012
90.20%
80%
80.80%
2006
2007
80%
60%
40%
20%
0%
2008
QUALITY MANAGEMENT
• Quality Management System is
under constant development and
is in compliance with LST EN
ISO 9001:2008 standard
requirements.
• VRC is certified European
Quality in Social Services mark EQUASS Excellence.
CORE SERVICE DELIVERY PRINCIPLES
Continuous
improvement
Rights
Ethics
Staff / professionals
Leadership
Partnership
Participation
Person centred
Comprehensiveness
Result orientation
METHODOLOGICAL ACTIVITIES
• Elaborated and pilot tested methodologies of vocational
rehabilitation services for people with vision, hearing disabilities,
psychiatric illness, intellectual disorders and physical movement
disabilities.
• Elaboration of Standards of Vocational Rehabilitation Services’
Provision and Vocational Rehabilitation Services’ Quality
Assessment System.
• Selected and operating organizations responsible for carrying out
vocational rehabilitation methodical activities, such as development
of methodological material, development of the competencies of
vocational rehabilitation specialists carrying out researches, sharing
good practice and etc.
• Elaborated requirements for the vocational rehabilitation specialists.
CURRENTLY RUNNING PROJECTS
„We are Able to Work 2020“
Main activities:

Review on Europe 2020 strategy

Psychometric tests

Workshop on personal branding, self-promotion, and
video curricula

Video curricula

International exchange
Partners: Italy, Greece, Spain, Lithuania
Project duration: 30.04.2014-2013
https://www.facebook.com/WeAreAbleToWork2020Able20
CURRENTLY RUNNING PROJECTS
„INOVATELL- INOVAtive Touchless
tEchnologies in Lifelong Learning for
people with severe disabilities “
Project aims to transfer an innovative touchless assistive
technology for life long learning of people with severe
disabilities. This transfer will integrate technological knowhow with in-depth understanding of learning needs for
people with disabilities with the help of specialized
software using touchless hand or head movement instead
of hands without touching mouse or keyboard.
Partners: Lithuania, Slovenia, Portugal.
INTERNATIONAL ACTIVITIES
• Partnerships
Membership
THANK YOU FOR YOUR
ATTENTION!
CONTACTS:
VALAKUPIAI REHABILITATION CENTRE
VAIDILUTĖS ST. 69, VILNIUS LT-10100.
TEL. +370 5 2477543
E-MAIL: [email protected]
WWW.REABILITACIJA.LT/EN
Kamil Kamiński
Pro mente Steiermark
Przekrój oferty i zachęta do dyskusji




Cele
 Uzyskanie miejsca pracy
 Zabezpieczenie miejsca pracy
Grupa docelowa
 Osoby z problemami psychicznymi, albo z doświadczeniami
psychiatrycznymi
Czas trwania/wiek/finansowanie
 12 miesięcy/osoby od 16 roku życia/ Urząd Pracy
Właściwości projektu
 stworzenie perspektyw (zawodowych)
 praktyczne sprawdzenie poprzez różnorodne praktyki
(możliwość zatrudnienia)
 pośrednictwo z pracodawcami w kwestii możliwości
finansowania
 wsparcie przy utrzymaniu miejsca pracy
 rozwój warunków pracy




Cele
 Integracja uczestników na rynku pracy
 Wprowadzenie osób na rynek pracy poprzez stopniowe
zatrudnienie
 Pośrednictwo osób na pierwszy albo drugi rynek pracy
 Zatrudnienie w wymiarze przynajmniej 3 godzin w tygodniu
Grupa docelowa
 uczestnicy projektu ARIS, przede wszystkim beneficjenci
pomocy społecznej
Czas trwania/finansowanie
 od 2 do 6 miesięcy/Urząd Pracy, ESF
Właściwości projektu
 Radzenie sobie z zatrudnieniem
 wykonywanie realnych zadań
 mobilizacja własnych sił roboczych przy wsparciu osób
trzecich




Cele
 Uzyskiwanie informacji o (własnej) zdolności do pracy i
kompetencjach zawodowych
 Wzmocnienie zawodowych kompetencji i zdolności
 Stworzenie zdolności planowania zawodowych perspektyw
Grupa docelowa
 Klienci Urzędu Pracy powyżej 15 roku życia
Czas trwania/finansowanie
 1 miesiąc/Urząd Pracy
Właściwości projektu
 diagnostyka kliniczna, wydajności i psychologiczna
 ocena zdolności zawodowych
 ocena zainteresowanie zawodowego - tworzenie perspektyw
 zatrudnienie w jednym z projektów rehabilitacji zawodowej
pro mente




Cele
 Uzyskiwanie informacji o (własnej) zdolności do pracy i
kompetencjach zawodowych
 Stworzenie świadomości zawodowych kompetencji i zdolności
 Pokazanie możliwości dalszych zawodowych perspektyw
 Stworzenie podstaw do zawodowej samooceny
Grupa docelowa
 osoby z problemami psychicznymi lub po pobytach w szpitalach
psychiatrycznych
 minimalny wiek to 17 lat
Właściwości projektu
 badanie historii
 Diagnostyka i obserwacja
 trening w miejscu pracy
Czas trwania/finansowanie
 1 miesiąc/Land



Cele
 Ocena i poprawa zdolności zawodowych
 Sprawdzenie zdolności zawodowych w znaczeniu możliwości
zatrudnienia na pierwszym/wolnym rynku pracy
 Stworzenie zawodowych perspektyw
Grupa docelowa
 osoby z problemami psychicznymi lub po pobytach w
szpitalach psychiatrycznych
 minimalny wiek to 16 lat
Czas trwania/finansowanie


3 miesiące/Urząd Pracy
Właściwości projektu
 badanie historii zawodowej
 Diagnostyka i obserwacja
 trening w miejscu pracy




Cele
 Reintegracja na rynku pracy (pośrednictwo do Centrum Treningu
Zawodowego, miejsce pracy chronionej albo na pierwszy rynek
pracy)
 Trening i rozwój indywidualnych zdolności i kompetencji
 Stabilizacja psychiczna
Grupa docelowa
 Osoby z problemami natury psychicznej, psychospołecznej lub
psychiatrycznej
Czas trwania/wiek/finansowanie
 18 miesięcy (6 faz) / osoby od 16 roku życia/Urząd Pracy, Land
Właściwości projektu
 łatwa/lekka oferta rehabilitacji zawodowej
 praktyczna, zbliżona do rynkowej działalność
 trening zawodowych i społecznych kompetencji (komunikacja,
struktury, zasady itd.)
 Pośrednictwo wiedzy z zakresu dziedzin o zdrowiu
 Diagnostyka psychologiczna




Cele
 Projekt rehabilitacji zawodowej według § 300 ASVG
 Stabilizacja psychiczna
 Pośrednictwo na pierwszy rynek pracy
Grupa docelowa
 osoby z problemami psychicznymi lub po pobytach w szpitalach
psychiatrycznych
Czas trwania/wiek/finansowanie
 12 miesięcy / 16 do 60 lat / Urząd Pracy, Land, PVA – ZUS
Właściwości projektu
 trudniejsza oferta rehabilitacji zawodowej
 społeczna i zawodowa integracja
 praktyczna, zbliżona do rynkowej działalność
 trening zawodowych i społecznych kompetencji (komunikacja,
struktury, zasady itd.)
 przebieg projektu podzielony na 4 fazy
 stopniowy powrót na rynek pracy
 Grupa

docelowa:
Osoby niepełnosprawne i/lub z problemami
natury psychospołecznej
 Przebieg:

Konsultacje lekarskie, diagnostyka osobowości,
rozwój perspektyw, praktyki, zabezpieczenie
przyszłości
 Czas

trwania:
Zależny od grupy i potrzeb uczestników
 Finansowanie:

Urząd Pracy, ZUS, Zakład Ubezpieczeń
Wypadkowych, Land

Możliwości:
Wykształcenie zawodowe z dłuższym czasem trwania
 Częściowe wykształcenie zawodowe


Grupa docelowa:




Młodzież niepełnosprawna
Młodzież potrzebująca specjalnego wsparcia
pedagogicznego
Młodzież z problemami natury osobistej, które mogą
doprowadzić do trudności w nauce/na rynku pracy
Finansowanie:

Urząd Społeczny
 Grupa

docelowa:
Osoby, które z powodu wypadku albo choroby nie
mogą wykonywać dotychczasowego zawodu
 Wymagania:

Ukończenie „Planu rehabilitacji”
 Czas

trwania:
20 miesięcy
 Finansowanie:

Urząd Pracy, ZUS, Zakład Ubezpieczeń
Wypadkowych, Land
 Grupa

docelowa:
Osoby, które z powodu wypadku albo choroby nie
mogą wykonywać dotychczasowego zawodu
 Wymagania:

Ukończenie „Planu rehabilitacji”
 Przebieg:

Razem z firmą partnerską i doradcą zostaje
opracowana ścieżka kształcenia
 Finansowanie:

Urząd Pracy, ZUS, Zakład Ubezpieczeń
Wypadkowych, Land
 Tworzenie
nowych miejsc pracy
 Zatrudnienie
 Różne
w agencji pracy tymczasowej
branże
 Finansowanie:

ESF, Land
 Osoby
niepełnosprawne pracujące na stałe
(umowa o pracę) w projektach NGO/NPO
 Finansowanie:

ESF, Land

Grupa docelowa


Czas trwania:


Różnie, zależne od landu, na ogół od 6 do 12 miesięcy
Specjalność:


Osoby, które mają decyzje administracyjną o
subwencji kosztów pracy (dla pracodawcy) - Land
Zakłady socjoekonomiczne nie są NPO (muszą same
wypracowywać zysk na pokrycie kosztów
materiałowych i przynajmniej 20% kosztów
pozostałych)
Finansowanie:

Land, Urząd Pracy – co roku nowo negocjowana
umowa
 Wszystkie
projekty można modyfikować i
dopasowywać do grup docelowych
 Z założenia te same projekty (rozpisane
przez instytucje finansującą – ogólne
założenia) są modyfikowane przez NGOsy
 Różnorodność oferty zarówno pod względem
zawodowym jak i regionalnym
 Bliskość rynkowa – produkty/usługi są częścią
otwartego rynku
 Ponieważ są to NPOs doprowadza to do
nierówności na rynku. Produkty/usługi są
dużo tańsze i jakościowo konkurencyjne
Na ogół na czas określony, konieczna poprawa?
 Ewaluacja i dopasowywanie do potrzeb rynku
pracy i do potrzeb grup docelowych
 Finansowanie: pewne, długofalowa,
wystarczające
 Pro mente steiermark wypracowuje około 1/3
swoich środków finansowych
 Dwutorowość i równoległość projektów
 Renta szkoleniowa
 Zjawisko „diagnozy”
 Po co to wszystko?

Dziękuję za uwagę!
Janina Petelczyc
Centrum Rehabilitacji „Valakupiai”
Janina Petelczyc
Project expert, University of Warsaw
Ośrodek rehabilitacji zawodowej w
Niemczech
Berufsförderungswerk Berlin
Brandenburg E.V
Janina Petelczyc
Tworzenie ośrodka
• Wytyczne WHO
• Konsultacje międzyinstytucjonalne: delegowanie
uczestników i finansowanie:
- Zakład Ubezpieczeń Społecznych Pracowników
Umysłowych (BFA),
- Krajowy Zakład Ubezpieczeń Społecznych Pracowników
Fizycznych (LVA),
- Ubezpieczenie Wypadkowe Niemiec (HVBG),
- Federalny Urząd Pracy (BAA).
• Stowarzyszenie Ośrodków Rehabilitacji Zawodowej
(Berufsförderungswerke in Deutschland) - 1965 r.
Podstawa prawna
• Kodeks Socjalny tomy: III, VI, VIII oraz IX
finansowanie, delegowanie ubezpieczonych lub
bezrobotnych na rehabilitację zawodową,
obowiązki stron (tzn. instytucji delegującej
oraz ośrodka), zasady zapewniania jakości.
Warunki te określone są w Kodeksie Socjalnym
w sposób pośredni. Bezpośredni dokumentem
jest umowa ramowa, zawarta pomiędzy
instytucjami.
Cel ośrodka
profesjonalne i indywidualne wspieranie osób
dorosłych, którzy z związku z sytuacją
zdrowotną potrzebują nowych kwalifikacji
zawodowych. Uzyskanie zatrudnienia i
integracja na otwartym rynku pracy.
Grupa docelowa: dorośli z problemami
zawodowymi
Berufsförderungswerk w Niemczech
• 28 ośrodków, 91
lokalizacji (zasada
rejonizacji, z
możliwością
odstąpienia)
• 4 500 pracowników,
• 15 900 miejsc
szkoleniowych
• 270 możliwych do
zdobycia kwalifikacji
Berufsförderungswerk Berlin
Brandenburg E.V)
• 1970 r., 16,2 mln DM:
- Członkowie Stowarzyszenia Branż
Ubezpieczenia Wypadkowego,
- Członkowie Stowarzyszenia Oddz.
Ubezpieczenia Emerytalno-Rentowego,
- Ministerstwo Pracy,
- Federalny Urząd Pracy,
- Loterie.
Berufsförderungswerk Berlin
Brandenburg E.V)
• Początkowo: deficyty pokrywane
przez członków stowarzyszenia.
• Od 2003 r. dzienna stawka za
uczestnika – ośrodek dba o
odpowiednią ich ilość: promocja,
prezentacja na targach i in.
Berufsförderungswerk Berlin Brandenburg E.V)
– 500 miejsc
Instytucja delegująca
Udział w miejscach szkoleniowych
Ośrodka BFW w Berlinie (w %)
Zakłady Ubezpieczeń
Emerytalno-Rentowych
54,51
Urzędy Pracy
36,02
Ubezpieczenie Wypadkowe
08,99
inne instytucje
00,47
Nabór uczestników
1.
a)
b)
c)
Z ubezpieczenia emerytalno - rentowego:
Ubezpieczony składa wniosek o rentę inw.
Rehabilitacja medyczna
Gdy brak efektów: testy przydatności
zawodowej w ośrodku rehabilitacji
d) Ośrodek informuje o dalszych możliwościach
– płatnik podejmuje decyzję
W 2012 r. 55% uczestników szkolenia
Nabór uczestników 2
2. Z urzędu pracy
a) Osoba długotrwale bezrobotna
b) Osoba z alergią na dotychczas
wykonywaną pracę
c) Testy przydatności w ośrodku
36% uczestników szkoleń w 2012 r.
Nabór uczestników 3
3. Z ubezpieczenia wypadkowego
a) Wypadek
b) Informacja w szpitalu na temat
możliwości rehabilitacji
c) Złożenie wniosku
9% uczestników szkoleń w 2012 r.
I etap
• Sprawdzian przydatności uczestnika do
zawodu - 2 tygodnie
• Sprawdzian praktycznej przydatności
uczestnika do zawodu - 2 tygodnie
• Rozszerzony sprawdzian przydatności
zawodowej oraz praktycznej uczestnika do
zawodu – 6 tygodni
• Informacje na temat wyników sprawdzianów
przekazywane są do płatników rehabilitacji
wraz z propozycją dalszych działań
Opcja 1
12 miesięczny kurs, podnoszenie
kwalifikacji zawodowych,
zakończony egzaminem i
wydaniem certyfikatu
Opcja 2
2 lata poprzedzone szkoleniem:
• Szkolenie wstępne (3 miesiące)
wprowadzenie uczestnika w metodę
nauczania
• Intensywne szkolenie wstępne (6 miesięcy,
egzamin i certyfikat) - Język niemiecki,
angielski, matematyka, technika,
informatyka, trening komunikowania się,
wiedza ogólna
Szkolenie zawodowe 2 lata
• Nauka nowego zawodu
• W tym: 3 miesiące praktyki zawodowej
• Nabycie umiejętności związanych z
poszukiwaniem nowej pracy
• Egzamin przed Izbą Rzemieślniczą certyfikat
Dodatkowe usługi
dla uczestników szkoleń
•
•
-
opiekun osobisty uczestnika (Rehamanager)
Doradztwo medyczne
diagnoza, terapia i opieka,
opieka psychosomatyczna,
grupowe rozmowy dla osób z depresją lub
uzależnieniami,
- Fizjoterapia i in.
Dodatkowe usługi
dla uczestników szkoleń 2
• gimnastyka indywidualna lub
zbiorowa,
• masaże,
• elektroterapia
• hydroterapia
Pomoc psychologiczna
• indywidualne, jednorazowe rozmowy z
uczestnikami lub doradztwo długoterminowe
wobec problemów:
- zaburzenia psychiczne,
- lęki i niepewność,
- problemy z samooceną i trudności prywatne,
- uzależnienia,
- zaburzenia występujące w pracy.
Doradztwo 2
• analiza i samoocena zdolności
zawodowych,
• opracowanie formy samoprezentacji i
przedstawienia się pracodawcy,
• Pomoc w poszukiwaniu miejsca pracy
• towarzyszenie przez pierwsze sześć
miesięcy od chwili podjęcia pracy.
Przeciętne koszty szkolenia uczestnika
• stawka na uczestnika zależy od rodzaju
przeprowadzanej kwalifikacji zawodowej)
ustalana jest pomiędzy ośrodkiem i
płatnikami.
• kierunek kształcenia, ilość przedmiotów, liczba
zaangażowanych nauczycieli, miejsce
zamieszkania (ewentualne zakwaterowanie 432 € miesięcznie)
• Przykładowa stawka: kupiec: 1710 €/miesiąc
Pomiar efektywności
rehabilitacji zawodowej
• Pisemne wywiady z absolwentami
• Badania 2011-2012 (8600 osób):
- Rok po zakończeniu rehabilitacji
pracowało 71,4%
- Dwa lata po rehabilitacji pracowało
82,3%
Pomiar efektywności
rehabilitacji zawodowej
• Wywiady telefoniczne 6 miesięcy po
rehabilitacji
- Opiekun osób starszych
90,4%
- Pracownik administracji
90,4%
- Pracownik spedycji
87,0%
• Powiązanie zatrudnienia z regionem
Janina Petelczyc
Centrum Rehabilitacji „Valakupiai”
Janina Petelczyc
Project expert, University of Warsaw
Wnioski z badań zrealizowanych
w Powiatowych Urzędach Pracy
Janina Petelczyc
IPS UW
Miejsce
• Badanie zrealizowano w powiatach i miastach na
prawach powiatu:
poznańskim, chorzowskim, bydgoskim, nowosądeckim,
krakowskim, raciborskim, zabrzańskim, sosnowieckim,
mikołowskim, bytomskim, tomaszowskim, gorzowskim,
zielonogórskim, legnickim, jeleniogórskim,
sokołowskim, nowotarskim, mińskim, tarnogórskim,
rudzkim, gliwickim, grodziskim, ełckim, olkuskim,
będzińskim oraz Katowicach, Siemianowicach Śląskich,
Świętochłowicach.
• 80 właściwych i 4 pilotażowe wywiady IDI.
Wielkość próby
• 20 wywiadów z dyrektorami PUP lub kierownikami
działów,
• 20 wywiadów z doradcami zawodowymi
zatrudnionymi w PUP
• 20 wywiadów ze specjalistami ds. rozwoju
zawodowego zatrudnionymi w PUP,
• 20 wywiadów lekarzami medycyny pracy, do których
kierowane są przez PUP osoby niepełnosprawne.
• 4 wywiady pilotażowe z każdym typem respondenta.
Pytania
• staż zawodowy, obowiązki służbowe,
• liczba osób skierowanych na
przekwalifikowanie,
• powody konieczności przekwalifikowania,
• dalsze losy,
• bariery w przekwalifikowaniu,
• ocena regulacji prawnych, finansowych
• Propozycje zmian
Podstawowe problemy
• Bardzo niewielka liczba osób kierowanych na
przeszkolenie
(w latach 2007-2012 maksymalnie 53 osoby w
dużym powiecie, zdarzały się powiaty, gdzie w
omawianym okresie była to jedna osoba)
Profil osób przekwalifikowanych
• Najczęściej mężczyźni (44% wyłącznie, 33%
głównie, 23% grupa różnorodna)
• Najczęściej w wieku 30-40 lat (42%) lub 40-50
(42%), coraz więcej młodszych osób
• Wykształcenie najczęściej zawodowe lub
podstawowe. Ani jednego przypadku z
wykształceniem wyższym.
Podstawowe problemy
• Brak danych o dalszych losach
Badani najczęściej nie wiedzieli czy osoby
przekwalifikowane znajdywały pracę (zupełny
brak kontaktu).W przypadku dysponowania
taką wiedzą: duży odsetek osób pozostających
na bezrobociu.
Bariery w przekwalifikowaniu
•
•
•
•
Postawa osób przekwalifikowywanych
Stan zdrowia
Zbyt niskie środki finansowe
Trudna sytuacja na rynku pracy/brak gwarancji
zatrudnienia
• Nieodpowiednia baza szkoleniowa, za mało
kursów, niedostosowane do potrzeb rynku pracy
• Zbyt małe powiązanie systemu z pracodawcą
Podstawowe problemy
• Brak wewnętrznej procedury
przekwalifikowania
11%
Brak
6%
Istnieje
5%
brak wiedzy respondenta
niepisana
78%
Proponowane zmiany
• Gwarancje zatrudnienia – oferta stażu, praktyk,
dofinansowanie miejsca pracy
• Zwiększenie środków finansowych
przeznaczanych na przekwalifikowanie
• Większa dostępność specjalistów, badań,
konsultacji, praca nad motywacją i świadomością
praw
• Lepsze dostosowanie oferowanych kursów i
zawodów do możliwości niepełnosprawnego oraz
potrzeb rynku pracy (lepsza oferta szkoleniowa)
Proponowane zmiany
• Wprowadzenie możliwości dorabiania do
renty do określonego pułapu
• Ujednolicenie orzecznictwa w sprawie
niepełnosprawności
• Ochrona Zakładów Pracy Chronionej
• Wprowadzenie jednej instytucji
odpowiedzialnej za osoby niepełnosprawne i
ich zatrudnienie
Proponowane zmiany
• Zwiększenie kompleksowości
przekwalifikowania (aspekt medyczny,
edukacyjny i psychologiczny)
• Zachęty dla pracodawców, kursy dla
pracodawców, walka ze stereotypami
• Usprawnienie komunikacji pomiędzy
instytucjami
prof. dr hab. Anna Wilmowska-Pietruszyńska
Wyższa Szkoła Rehabilitacji
Prof. Anna Wilmowska-Pietruszyńska
Higher Education School of Rehabilitation
prof. nadzw. dr hab. n. med. Krystyna Księżopolska-Orłowska
Instytut Reumatologii / Institute of Rheumatology
prof. nadzw. dr hab. n. med.
Jolanta Kujawa
Klinika Rehabilitacji Medycznej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi/ Department of
Medical Rehabilitation, Medical University of Łodz
„Nieludzkim jest uratowanie człowiekowi życia,
a potem pozostawienie go samemu sobie”
Wiktor Dega
PRZEMIANY OBYCZAJOWE
wyznaczają potrzeby rehabilitacyjne
zapewnienie wysokiej jakości życia,
sprawności fizycznej, niezależności
UCZESTNICTWA
Jan Christian Smuts
(1870-1950)
Człowiek to otwarty system
we wzajemnym
oddziaływaniu
i całkowitym powiązaniu
ze środowiskiem
Idea holizmu stanowi filozoficzną podstawę
działań podejmowanych przez
przedstawicieli tych wszystkich zawodów,
które zorientowane są na
biopsychospołeczny model zdrowia
model medycyny holistycznej (1926)
OGÓLNY DOBROSTAN
ICF Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania, Niepełnosprawności i Zdrowia.
Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia. Warszawa 2008.
ICF
International Classification of Functioning,
Disability and Health
Choroba/zaburzenie
Funkcje i struktury
(uszkodzenie/zaburzenie)
Czynniki środowiskowe
(przeszkody/czynniki
ułatwiające)
Aktywność
(utrudnienia)
Uczestnictwo
(ograniczenia)
Czynniki osobowe
(przeszkody/czynniki
ułatwiające)
Międzynarodowa Klasyfikacja Funkcjonowania,
Niepełnosprawności i Zdrowia - ICF
zapewnia ramy koncepcyjne, które mogą być
i są wykorzystywane w opisywaniu
• niepełnosprawności,
• przyczyn i konsekwencji niepełnosprawności
oraz potrzeb rehabilitacyjnych
• sposobów ich realizacji z uwzględnieniem wszystkich
aspektów kompleksowej rehabilitacji
w oparciu o PROFIL FUNKCJONOWANIA
• Zaplanowano stworzenie narzędzi do oceny stanu
funkcjonalnego przy pomocy ICF dla potrzeb rehabilitacji
zawodowej (Escorpizo et al. 2010)
Artykuł 26 Konwencji Narodów Zjednoczonych
o Prawach Osób Niepełnosprawnych (KPON)
ang. Convention on the Rights of Persons with Disabilities
(CRPD) Habilitacja i Rehabilitacja
zobowiązuje do zapewnienia odpowiednich środków
"... , w tym poprzez wzajemne wsparcie,
aby umożliwić osobom niepełnosprawnym uzyskanie
oraz utrzymanie swojej możliwie największej
niezależności, pełnej zdolności fizycznej, psychicznej,
społecznej i umiejętności zawodowych, oraz pełnej
integracji i udziału we wszystkich aspektach życia."
 W 2012 roku w Polsce aktywnych zawodowo było 17,4%
osób niepełnosprawnych w wieku 15 lat i więcej.
Artykuł 26 Konwencji Narodów Zjednoczonych o Prawach
Osób Niepełnosprawnych (KPON)
ang. Convention on the Rights of Persons with Disabilities
(CRPD) Habilitacja i Rehabilitacja
• ww. artykuł zawiera wezwanie państw
do organizowania, umacniania i rozszerzania
kompleksowych usług i programów rehabilitacyjnych,
które powinno rozpocząć się możliwie jak najwcześniej,
w oparciu o multidyscyplinarną ocenę indywidualnych
potrzeb i możliwości, w tym zapewnienie dostępu
do urządzeń i technologii wspomagających.
Czy realizacja programu kompleksowej
rehabilitacji ma wpływ na efektywność
rehabilitacji zawodowej ?
ADRESACI
działań w zakresie aktywizacji zawodowej
Niepełnosprawni
potencjalni pracownicy nie stanowią jednorodnej grupy
 stopień i rodzaj niepełnosprawności,
 miejsce zatrudnienia i rodzaj wykonywanej pracy
 zmienne społeczno-demograficzne:
wiek, płeć, wykształcenie
Przeszkody
w aktywizacji zawodowej
Brak aktywności
zawodowej
Niskie dochody
miesięczne
• negatywne postrzeganie zdrowia
• niewydolność funkcjonalna
i choroby współistniejące
• brak satysfakcji finansowej
• obawa o utrzymanie zatrudnienia
Niedożywienie
Sarkopenia
Pogorszenie
mobilności
Izolacja
społeczna
Bethage et al. 2011, Johnston et al. 2013
depresja
Niepełnosprawność
Brak motywacji
do podejmowania
aktywności
np. zawodowej
Pogorszenie
mobilności
upadki
Depresja
złamania
Pogorszenie stopnia
niepełnosprawności
Istotne czynniki prognostyczne opóźnionego
powrotu do pracy:
• przedłużająca się rehabilitacja
• dłuższy pobyt w szpitalu
• długotrwała bierność za rynku pracy ze względu na stan
zdrowia (Lundh et al. 2013, Wang et al. 2013)
• praca wymagająca sprawności manualnej
• praca fizyczna
• niezadowolenie z pracy
Brak rehabilitacji
zawodowej
niepełnosprawność
Wdrożenie
rehabilitacji zawodowej
Pogorszenie
mobilności
Poprawa
mobilności
Depresja
Poprawa
sprawności
Niska jakość
życia
Poprawa
jakości życia
Możliwości zarobkowania oraz twórczego działania
są naturalną potrzebą człowieka
Konieczność uwzględniania w planowaniu działań
z zakresu aktywizacji zawodowej osób
niepełnosprawnych różnic pomiędzy poszczególnymi
środowiskami osób niepełnosprawnych związanych
z ich poziomem zadowolenia z pracy i oczekiwaniami
wobec miejsca zatrudnienia (Jajor A., Zadrożna A. 2010)
Indywidualna ocena i rekomendacje dla rehabilitacji
zawodowej u osób długo nieaktywnych zawodowo
ze względu na stan zdrowia, powinny być realizowane
przez specjalnie przeszkolony personel
w zakresie rehabilitacji zawodowej (Harris et al. 2013).
Zadowolenie osób niepełnosprawnych z pracy Raport
Prognozy
TNS OBOP dla Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,
Wrzesień 2010, autorzy: Agnieszka Jajor, Agata Zadrożna
• Poczucie satysfakcji z wykonywanej pracy łączy się
z zadowoleniem z życia.
• Pracownicy niepełnosprawni, którzy są zadowoleni z życia,
są także zadowoleni z pracy.
• Niezadowolenie z życia powoduje nagromadzenie
czynników pogarszających jego jakość
dlatego kompleksowe działania rehabilitacyjne
na rzecz poprawy funkcjonowania oraz zwiększenie
satysfakcji życiowej wynikającej z możliwości pojęcia pracy
może wpłynąć na istotną poprawę jakości życia
niepełnosprawnych.
Zadowolenie osób niepełnosprawnych z pracy Raport
Prognozy
TNS OBOP dla Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych,
Wrzesień 2010, autorzy: Agnieszka Jajor, Agata Zadrożna
• W celu podniesienia poziomu zadowolenia z pracy wśród
niepełnosprawnych należy w pierwszej kolejności
zintensyfikować działania skierowane do osób
z niepełnosprawnością nabytą.
• Ta grupa charakteryzuje się wyższym poziomem wykształcenia
i dodatkowych kwalifikacji, ale jednocześnie niższym poczuciem
zadowolenia z pracy niż badani, którzy są niepełnosprawni od
urodzenia.
• W konsekwencji są to badani, wobec których działania
aktywizacyjne wydają się najbardziej pożądane.
• Wydaje się także, że w tej grupie mogą one przynieść największe
rezultaty.
Czynniki środowiskowe, które stymulują wczesny
powrót do pracy:
• wsparcie bliskiej rodziny,
• wiara iż praca jest czynnikiem stymulującym powrót do
zdrowia
• adekwatna współpraca pomiędzy pracownikiem i pracodawcą
Jako czynnik ludzki /osobowy/ uważa się:
„pozytywne postrzeganie bycia aktywnym zawodowo”
„samozadowolenie z pracy”.
Prawidłowe postępowanie rehabilitacyjne
i wsparcie otoczenia (w tym bliskich) * stymuluje poprawę
stanu klinicznego
* Hoefsmit et al. 2013, Gussenhoven et al 2012,
Utrata aktywności zawodowej
- wzrost kosztów społecznych niezdolności do pracy
Z roku na rok wzrasta udział wydatków na absencję chorobową
finansowaną z FUS i funduszów zakładów pracy.
Wydatki z tytułu absencji chorobowej stanowiły :
w 2005r. - 24,5% ,
w 2009r. – 39,2% ogółu omawianych wydatków.
Wydatki na świadczenia rehabilitacyjne rosną znacząco:
ich udział w wydatkach ogółem wynosił:
w 2005r. - 1,1%
w 2009r. - 3,1%
„Efektywność aktywizacji zawodowej i pośrednictwa pracy na rzecz
osób niepełnosprawnych na terenie województwa mazowieckiego
– diagnoza i rozwiązania” (2006)
• Pomimo znanych korzyści społecznych i ekonomicznych
z zatrudniania osób niepełnosprawnych, brak jest w Polsce
kompleksowej oferty usług dotyczących aktywizacji zawodowej osób
niepełnosprawnych.
• Komercyjne agencje nie są zainteresowane promowaniem
niepełnosprawnych pracowników, niepubliczne instytucje rynku pracy
specjalizujące się w pośrednictwie pracy dla osób niepełnosprawnych
są w Polsce rzadkością, a publiczne instytucje, w tym urzędy pracy, nie
mają wypracowanych procedur aktywizacji zawodowej skierowanych
do osób niepełnosprawnych.
• Taki stan jest szkodliwy z psychologicznego punktu widzenia,
gdyż może zniechęcić te osoby do poszukiwania pracy.
Badanie wykonano na zlecenie Fundacji Na Rzecz Transportowych Usług Specjalistycznych
dla Niepełnosprawnych – TUS,
Czy kompleksowa rehabilitacja ?
Czy rehabilitacja zawodowa ?
Praca jako element rehabilitacji społecznej
Aktywizacja zawodowa zmniejsza niekorzystne skutki,
jakie niesie ze sobą choroba i niepełnosprawność ?
Osoby z ograniczoną sprawnością pracujące zawodowo :
• wchodzą w relacje z otoczeniem,
• zyskują nie tylko kompetencje zawodowe, ale także społeczne,
• pozbywają się barier w kontaktach z innymi,
• uczą się budowania relacji interpersonalnych,
• budują dobrą samoocenę, która daje im siłę
do samodzielnego radzenia sobie z trudnościami.
Piotrowski B., Zatrudnienie osób niepełnosprawnych, Fundacja Inicjatyw SpołecznoEkonomicznych, Warszawa 2010.
Osoby, które pracują wykazują się
wyższym poziomem zdrowia psychicznego
• W badaniu przeprowadzonym w ramach Europejskiego
Funduszu Społecznego w latach 2004–2006
zwrócono uwagę, że wśród osób niepełnosprawnych
na ich dobre samopoczucie i zdrowie psychiczne
w dużej mierze wpływa aktywność zawodowa
• Aktywność zawodowa niepełnosprawnych Polaków
w wieku produkcyjnym w 2010 roku była dużo niższa
niż niepełnosprawnych Europejczyków
„Potrzeby osób niepełnosprawnych w zakresie aktywizacji zawodowej” Materiały
z konferencji Krajowej Izby Gospodarczo-Rehabilitacyjnej, Warszawa 2007.
W Polsce większość osób niepełnosprawnych
jest bierna zawodowo
Wskaźnik zatrudnienia osób sprawnych = 69,7 (2010)
• Relatywny wskaźnik pracujących, czyli stosunek pracujących
osób z niepełnosprawnością do pracujących osób sprawnych,
- wynosi w Polsce: 20,8 (2008)*, 21,4 (2009)**
2010 I kw. 20,8 II kw. 25,9 III kw. 26,0**
- w krajach Unii Europejskiej – średnio 40,8 *
• W czasach kiedy podejmuje się decyzje o wydłużeniu wieku
emerytalnego ze względów demograficznych, powinien dziwić
fakt pomijania korzyści wynikających z aktywizacji zawodowej
osób niepełnosprawnych.
* Niemiec A., Sytuacja osób niepełnosprawnych na rynku pracy
w państwach Unii Europejskiej, Warszawa 2007.
** Studia BAS nr 2 (26) 2011, s.211-236, www.bas.sejm.gov.pl,
Wczesna kompleksowa rehabilitacja pourazowa
przy aktualnych warunkach kontraktowania świadczeń
gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej……. (?)
• Efektywność rehabilitacji zawodowej zależy w dużym stopniu
od wcześnie podjętej oraz kompleksowej rehabilitacji mającej
na celu wypracowanie możliwej do uzyskania poprawy
funkcjonowania we wszystkich dziedzinach wpływających na
osiągniecie dobrostanu człowieka
• Tymczasem rehabilitacja pourazowa realizowana jest
w ramach rehabilitacji ogólnoustrojowej ( 110 PLN/dobę),
gdzie utrzymujące się długotrwale niedofinansowanie jest
przyczyną degradacji i zamykania oddziałów szpitalnych
• Sposób tworzenia list oczekujących na przyjęcie na
rehabilitację wyklucza możliwość oszacowania rzeczywistego
czasu oczekiwania chorych
Wczesna kompleksowa rehabilitacja pourazowa
przy aktualnych warunkach kontraktowania świadczeń
gwarantowanych z zakresu rehabilitacji leczniczej……. (?)
• Potrzeby rehabilitacyjne osób tracących zdolności do pracy
w wyniku nagłych zdarzeń (wypadki komunikacyjne, wypadki
przy pracy) chorób narządu ruchu i układu sercowonaczyniowego powinny być realizowane w trybie pilnym.
• Funkcjonowanie i niepełnosprawność takiej osoby
są dynamiczną interakcją pomiędzy stanem chorobowym
(choroby, zaburzenia, uszkodzenia, urazy itp.)
a tzw. czynnikami kontekstowymi.
• Całościowa ocena zaburzeń funkcji z wykorzystaniem ICF
powinna być podstawą planowania rehabilitacji zawodowej
z uwzględnieniem wszystkich potrzeb chorego
(Glassel et al. 2011)
• Potrzeba utworzenia sieci placówek,
w których możliwa będzie kompleksowa rehabilitacja
i przywrócenie zdolności do pracy
oraz możliwości zatrudnienia
osób z niepełnosprawnością nabytą
jest niekwestionowana
• Ważnym aspektem jest także rozbudzenie motywacji
do pracy i utrzymywania zrównoważonego stylu życia
• Jednym z czynników motywacyjnych aktywizacji zawodowej,
w warunkach ośrodka rehabilitacji zawodowej może być
realizowana równolegle ze szkoleniem zawodowym
rehabilitacja umożliwiająca uzyskanie optymalnej
sprawności i wydolności fizycznej.
Regularna aktywność fizyczna umożliwia zachowanie
dobrostanu psychicznego i fizycznego
• Ćwiczenia fizyczne stanowią istotny czynnik poprawy nastroju
i osłabiają zależność nastroju od cechy lęku.
• Nawet jednorazowe ćwiczenia fizyczne przynoszą korzyści
w sferze emocjonalnej, wyrażające się spadkiem poziomu
stanu lęku.
• Liczne badania wskazują na to, iż wielkość uzyskanego efektu
i jego czas utrzymywania się zależy między innymi od
charakteru i czasu trwania ćwiczeń, czasu utrzymywania
aktywności fizycznej oraz aktualnego nastroju osoby
ćwiczącej.
Guszkowska M., Kozdroń A. (2009)
Regularna aktywność fizyczna umożliwia zachowanie
dobrostanu psychicznego i fizycznego
• Pozytywny wpływ ćwiczeń aerobowych na dolegliwości bólowe,
niesprawność, lęk i depresję u osób z przewlekłym bólem części
lędźwiowo-krzyżowej kręgosłupa .
Zaobserwowano statystycznie istotne:
– obniżenie dolegliwości bólowych ,
– zmniejszenie poczucia niesprawności
(Oswestry Low Back Pain Disability Questionnaire),
– obniżenie lęku i depresji
(Hospital Anxiety and Depression Scale).
Murtezani A, Hundozi H, Orovcanec N, Sllamniku S, Osmani T. A comparison of high
intensity aerobic exercise and apassive modalities for the treatment of workers with
chronic low back pain: a randomized, controlled trial. Eur J Phys Rehabil Med.
2011;47:359-66.
Zachowanie dobrostanu fizycznego
- wykorzystanie zabiegów terapii fizykalnej
• dodanie indywidualnie dobranych i tolerowanych
ćwiczeń aerobowych do zabiegów fizykalnych
nie spowodowało większej poprawy w porównaniu
z grupą osób otrzymujących tylko zabiegi fizykalne
Chan CW, Mok NW, Yeung EW. Aerobic exercise training in addition to conventional
physiotherapy for chronic low back pain: a randomized controlled trial. Arch Phys Med
Rehabil. 2011;92:1681-5.
Zadania kompleksowej rehabilitacji,
których realizacja warunkuje
w sposób zasadniczy jakość życia ludzi
Tworzenie optymalnych możliwości w zakresie:
• zachowania zdrowia,
- w tym satysfakcjonującego poziomu sprawności
fizycznej i poznawczej
• dobrostanu emocjonalnego
• zapobiegania utracie autonomii, degradacji
aktywności socjalnej, zawodowej, towarzyskiej,
rodzinnej, partnerskiej
• odpowiedniego poziomu uczestnictwa
• bezpieczeństwa
Pytanie nie brzmi:
czy rehabilitacja jest konieczna ?
ale:
gdzie i w jakim stopniu należy ją zapewnić ?
Dziękuję za uwagę
prof. nadzw. dr hab. Wojciech Otrębski
dr Katarzyna Mariańczyk
Katedra Psychologii Rehabilitacji; Instytut Psychologii
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Department of Rehabilitation Psychology,
The John Paul II Catholic University of Lublin
Celowość i efektywność
rehabilitacji zawodowej w aspekcie
psychologicznym i zawodowym
prof. KUL dr hab. Wojciech Otrębski,
dr Katarzyna Mariańczyk
Katedra Psychologii Rehabilitacji; Instytut Psychologii
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Plan wystąpienia
• Celowość rehabilitacji zawodowej
– Znaczenie pracy w życiu człowieka,
– Niepełnosprawność - czynniki ograniczający pełnienie ról
zawodowych,
– Niepełnosprawni na rynku pracy – skala zjawiska,
• Efektywność rehabilitacji zawodowej
– Przesłanki i wskazówki dla organizacji praktyki rehabilitacji
zawodowej,
– Przebieg praktyki rehabilitacji zawodowej i jego specyfika,
– Narzędzia diagnostyki psychologicznej możliwe do
wykorzystania w przebiegu praktyki rehabilitacji zawodowej
Celowość rehabilitacji zawodowej
– znaczenie pracy
OSOBA niepełnosprawna
- Rozwój, doskonalenie siebie i otoczenia; J.
Gałkowski (1986),
- Przekształcanie i tworzenie siebie/czegoś; L.
Dyczewski (2004),
- Stawanie się lepszym, duchowo dojrzalszym,
bardziej odpowiedzialnym (Jan Paweł II, 1979).
Celowość rehabilitacji zawodowej
– znaczenie pracy
Grupa społeczna
- pełnienie roli pracownika i doświadczania
jednocześnie wszystkich wartości z tego faktu
płynących (Cz. Nosal 1977),
- poprzez obecność w grupie rówieśniczej
nawiązanie znaczących dla każdego relacji
osobowych (W. Otrębski, B. Rożnowski 2008),
- współzależność osoby i środowiska pracy (A.
Bańka 2001; W. Otrębski 2007).
Celowość rehabilitacji zawodowej
– znaczenie pracy
Ekonomia
- pozwala na uzyskanie środków materialnych do
życia (Cz. Nosal 1997),
- redukuje obciążenia systemu świadczeń
społecznych (Garbat 2012),
- przez wiele o.n. praca traktowana jest też jako
forma rehabilitacji społecznej, dająca często
jedyną możliwość pozostawania zakorzenionym
w głównym nurcie życia (Otrębski, Rożnowski,
2008)
Celowość rehabilitacji zawodowej
– niepełnosprawność
• Międzynarodowa Klasyfikacji Funkcjonowania …
(International Classification of Functioning … – ICF)
biopsychospołeczną koncepcja niepełnosprawności
(WHO 2001),
• Niepełnosprawność obejmuje upośledzenie,
ograniczenie aktywności i restrykcje uczestniczenia.
Określa ono negatywne aspekty interakcji pomiędzy
jednostką (z określonym stanem chorobowym) a
czynnikami wypływającymi z kontekstu w którym
znajduje się jednostka (czynniki środowiskowe i
osobowe) (ICF… 2012).
Celowość rehabilitacji zawodowej
– niepełnosprawność (rola pracownika)
• osoba niepełnosprawna – oznacza jednostkę,
której szanse uzyskania, utrzymania i awansu
we właściwym zatrudnieniu są poważnie
ograniczone na skutek fizycznej lub
psychicznej niepełnosprawności oficjalnie
orzeczonej (T. Majewski 1994);
• zdolny/niezdolny do pracy;
• częściowo zdolny do pracy.
Celowość rehabilitacji zawodowej
– niepełnosprawność (skala zjawiska)
• około 200 milionów osób niepełnosprawnych
na całym świecie (World Report on Disability
2011);
• Współczynnik aktywności zawodowej o. n. :
2011 – 26.40% Polska; 41% - średnia UE;
• Odsetek pracujących wśród o. n. w 2012 –
14.70 %.
Celowość rehabilitacji zawodowej
– wniosek
Stan niesprawności jaki występuje u jednostki, w
określonym zakresie i stopniu, może być
bezpośrednią przyczyną ograniczenia lub
zniesienia jej zdolności do uczestnictwa w
aktywności zawodowej dotychczas
podejmowanej.
Przywrócenie osobie niepełnosprawnej zdolności
do podjęcia zatrudnienia dokonuje się w procesie
rehabilitacji zawodowej.
Efektywność rehabilitacji zawodowej
– przesłanki i wskazówki - wielowymiarowość
• rehabilitację rozumie się jako: złożony proces
obejmujący oddziaływania lecznicze,
społeczne i zawodowe, a w przypadku dziecka
– pedagogiczne, zmierzające do przywrócenia
sprawności i umożliwienia samodzielnego
życia w społeczeństwie człowiekowi, który
takich możliwości nie miał lub z powodu
przebytego urazu czy choroby je utracił
Encyklopedyczny słownik rehabilitacji (1986, s. 263) .
Efektywność rehabilitacji zawodowej
– przesłanki i wskazówki - cel rehabilitacji
• jakościowa i ilościowa zmiana (in plus) w
funkcjonowaniu jednostki z niepełnosprawnością
i jej środowiska (pracy).
• Inaczej można określić to jako zmiana jakości
życia osoby niepełnosprawnej i jej środowiska.
Efektywność rehabilitacji zawodowej –
przesłanki i wskazówki - interakcyjność
• Zmiana funkcjonowania człowieka to funkcja
interakcji czynników osobowych i
środowiskowych,
• Teoria społeczno-poznawcza – A. Bandury (2001),
• Interakcyjny model rehabilitacji - W. Otrębski
(2008),
Efektywność rehabilitacji zawodowej –
przesłanki i wskazówki - interakcyjność
Realizacja rehabilitacji zawodową w modelu
interakcyjnym rehabilitacji osób
niepełnosprawnych
Szczególnie zawraca się uwagę na interakcję
czynników podmiotowych (przynależących do
osoby rehabilitowanej) i środowiskowych
(środowisko rehabilitacji jako całość z jego
elementami organizacyjnymi, fizycznymi i
społecznymi).
Efektywność rehabilitacji zawodowej
– przebieg praktyki
• dokonanie oceny zdolności do pracy w szczególności poprzez:
• przeprowadzenie badań lekarskich i psychologicznych umożliwiających
określenie sprawności fizycznej, psychicznej i umysłowej do
wykonywania zawodu oraz ocenę możliwości zwiększenia tej
sprawności,
• ustalenie kwalifikacji, doświadczeń zawodowych, uzdolnień i
zainteresowań,
• prowadzenie poradnictwa zawodowego uwzględniającego ocenę
zdolności do pracy oraz umożliwiającego wybór odpowiedniego
zawodu i szkolenia,
• przygotowanie zawodowe z uwzględnieniem perspektyw zatrudnienia,
• dobór odpowiedniego miejsca pracy i jego wyposażenie,
• określenie środków technicznych umożliwiających lub ułatwiających
wykonywanie pracy, a w razie potrzeby - przedmiotów ortopedycznych,
środków pomocniczych, sprzętu rehabilitacyjnego.
Efektywność rehabilitacji zawodowej
– diagnostyka psychologiczna
Tradycja w orzecznictwie rentowym:
podejście zmedykalizowane, diagnoza skierowana na
ustalenie jednostki nozologicznej
- Bezużyteczna dla praktyki rehabilitacyjnej –
Model diagnozy zgodny z ICF:
podejście funkcjonalne, proces diagnozy to
poszukiwanie mocnych i słabych stron
funkcjonowania osoby niepełnosprawnej
- Baza dla Indywidualnego Programu Rehabilitacji -
Dziękuję za uwagę
prof. nadzw. dr hab. Gertruda Uścińska
Kierownik projektu, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych
Project Manager, Institute of Labour and Social Studies
mgr Sebastian Gajewski
Instytut Nauk Prawno-Administracyjnych
Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Warszawski
Institute of Administrative Law, University of Warsaw
Podmioty uczestniczące
w finansowaniu ośrodka
• Zasada rozdziału kosztów finansowania usług
świadczonych przez ośrodek
• Fundusz Ubezpieczeń Społecznych
• Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych
• Powiaty
• Podmioty prywatne
Umowa o sfinansowanie usług
rehabilitacji zawodowej
•
•
•
•
Strony umowy
Tryb zawarcia
Obligatoryjne postanowienia
Sposób regulacji
Prawnofinansowa konstrukcja
ośrodka
• Cele:
– względna samodzielność finansowa
– względna stabilność finansowania
• Możliwe rozwiązania:
– państwowa osoba prawna
– państwowa jednostka budżetowa
Państwowa osoba prawna
• Sposób tworzenia
• Struktura ustrojowa
• Źródła finansowania
Państwowa jednostka budżetowa
• Sposób tworzenia
• Struktura ustrojowa
• Źródła finansowania
Procedura kierowania do ośrodka
• Cele
• Kierowanie zainteresowanego do ośrodka
przez ZUS i KRUS
• Kierowanie zainteresowanego do ośrodka
przez starostę
• Kierowanie zainteresowanego do ośrodka
przez podmioty komercyjne
mgr Paulina Roicka
Ekspert projektu, Instytut Pracy i Spraw Socjalnych
Project expert, Institute of Labour and Social Studies


ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych,
ustawa z dnia 30 października 2002 r. o
ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy
pracy i chorób zawodowych,

ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,

ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu
społecznym rolników,

ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji
zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.


rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12
października 2001 r. w sprawie szczegółowych
zasad i trybu kierowania przez Zakład Ubezpieczeń
Społecznych na rehabilitację leczniczą oraz
udzielania zamówień na usługi rehabilitacyjne,
rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z
19 lipca 2013 r. w sprawie warunków i trybu
kierowania przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia
Społecznego na rehabilitację leczniczą oraz
udzielania zamówień na świadczenia i usługi
rehabilitacyjne.


Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych do
zakresu działania Zakładu należy prowadzenie prewencji
rentowej, przez którą rozumie się wyłącznie rehabilitację
leczniczą.
W tym celu w ustawie budżetowej określa się corocznie kwotę
wydatków na prewencję rentową, w wysokości ustalonej
w myśl przepisów art. 57 ustawy systemowej.
Proponowana zmiana


Nowelizacja art. 69 ustawy systemowej normującego zadania
ZUS
Rozszerzenie zadań ZUS o zadania z zakresu rehabilitacji
zawodowej i społecznej osób, wobec których orzeczono
celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na
niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie.

•
Wobec proponowanego rozszerzenia zadań ZUS o działania
obejmujące rehabilitację społeczną i zawodową ww. osób,
realizowaną w ośrodkach szkolenia zawodowego i
rehabilitacji, proponuje się:
rozszerzenie ustawowego zakresu pojęciowego terminu
„prewencja rentowa”, ograniczającego się obecnie do
rehabilitacji leczniczej osób wymienionych w art. 69, o
rehabilitację społeczną i zawodową prowadzoną wobec
ubezpieczonych, co do których wydano orzeczenie o
celowości przekwalifikowania zawodowego ze względu na
niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie.




Zmiana art. 37 ustawy wypadkowej normującego zasady
finansowania prewencji wypadkowej,
Prewencja wypadkowa dotyczy ubezpieczonych, których
niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie powstała
wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej,
Proponuje się uzupełnienie art. 37 ust. 2 o działalność ZUS
związaną z kierowaniem ubezpieczonych, których
niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie powstała
wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej oraz
którym przyznano rentę szkoleniową, na rehabilitację
zawodową, społeczną i leczniczą realizowaną w OSZiR lub w
jego oddziałach.
Koszty rehabilitacji zawodowej ubezpieczonych kierowanych
do OSZiR pokrywane byłyby ze środków finansowych
zgromadzonych w funduszu wypadkowym.


Zmiany w przepisach dotyczących renty szkoleniowej (art. 60
ustawy),
Obecnie po przyznaniu świadczenia ZUS kieruje
ubezpieczonego do urzędu pracy w celu odbycia szkoleń
przygotowujących do zdobycia nowego zawodu.
Proponowana zmiana:


Zmiana procedury - po orzeczeniu celowości
przekwalifikowania zawodowego oraz przyznaniu renty
szkoleniowej, ZUS – z pominięciem urzędu pracy –
kierowałby zainteresowaną osobę do ośrodka rehabilitacji
celem poddania się przez nią przekwalifikowaniu,
przekazanie kompetencji leżących obecnie w gestii starosty,
kierownikowi OSZiR.



Zadania KRUS wymienione w art. 64 ustawy uległyby
rozszerzeniu o kierowanie rolników, wobec których orzeczono
celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na trwałą
całkowitą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym, na
rehabilitację zawodową, społeczną i leczniczą do ośrodka
szkolenia zawodowego i rehabilitacji lub jego oddziałów.
Wprowadzone zmiany zachowałyby współodpowiedzialność KRUS
i PFRON za proces przekwalifikowania rolników, wobec których
orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego.
Podobnie jak w przypadku osób ubezpieczonych w ZUS, zmiana
w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników pociągałaby za
sobą konieczność modyfikacji procedury kierowania przez KRUS
do ośrodka szkolenia zawodowego i rehabilitacji.



Planowany ośrodek otwarty byłby również dla osób
bezrobotnych kierowanych do ośrodka przez starostę.
Przepis art. 40 ust. 2 b ustawy należałoby uzupełnić o zapis
stanowiący, że organizacja szkoleń przez starostę polega na
kierowaniu bezrobotnych na szkolenia, w tym na szkolenia
prowadzone przez ośrodek szkolenia zawodowego i
rehabilitacji.
Wymóg wystąpienia przynajmniej jednej z przesłanek:
i) brak kwalifikacji zawodowych;
ii) konieczność zmiany lub uzupełnienia kwalifikacji;
iii) utrata zdolności do wykonywania pracy w dotychczas
wykonywanym zawodzie;
iv) brak umiejętności aktywnego poszukiwania pracy.


Koszt szkolenia zawodowego osób bezrobotnych
kierowanych do OSZiR pokrywany byłby ze środków
Funduszu Pracy,
Zmian wymagałby ustęp czwarty art. 40 ustawy, w którym
uregulowano czas trwania szkoleń finansowanych przez
starostę. Proponowana zmiana uzupełniałaby katalog
sytuacji, w których dopuszczalne jest przedłużenie okresu
szkolenia do 24 miesięcy. Dotyczyłoby to też przypadków
skierowania przez starostę do ośrodka szkolenia
zawodowego i rehabilitacji lub jego oddziałów.



Odpowiednich nowelizacji (albo ich uchylenia i wydania
nowych) wymagałyby następujące akty wykonawcze:
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 października
2001 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu
kierowania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na
rehabilitację leczniczą oraz udzielania zamówień na
usługi rehabilitacyjne,
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 19
lipca 2013 r. w sprawie warunków i trybu kierowania
przez Kasę Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego na
rehabilitację leczniczą oraz udzielania zamówień na
świadczenia i usługi rehabilitacyjne.


Rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad i trybu
kierowania do ośrodka szkolenia zawodowego
i rehabilitacji przez starostę (na podstawie delegacji
zawartej w ustawie o promocji zatrudnienia i
instytucjach rynku pracy).
Rozporządzenie szczegółowo regulujące treść umowy
zawieranej między podmiotami kierującymi
i finansującymi rehabilitację zawodową a ośrodkiem, na
podstawie upoważnienia zawartego w ustawie z dnia 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych.
mgr Janina Petelczyc
Ekspert projektuUniwersytet Warszawski
Project expert, University of Warsaw
Misja, cele, pomiary
efektywności ośrodka
Misja
• dostarczanie specjalistycznych usług
rehabilitacji zawodowej;
• Uzyskanie nowych umiejętności
zawodowych;
• aktywizacja na rynku pracy,
• umożliwienie funkcjonowania w życiu
publicznym, pełnej samorealizacji oraz
osiągnięcia lepszej jakości życia
Osiąganie celów
Na płaszczyźnie zawodowej:
• Nauka nowego zawodu, nabycie
nowych kwalifikacji
• powrót na rynek pracy
• nauczenie uczestnika samodzielnego
poruszania się po rynku pracy;
Osiąganie celów
Na płaszczyźnie społecznej:
• udział w życiu społecznym;
• nawiązanie przez kursantów nowych
relacji poprzez pracę;
• wyrabianie umiejętności samodzielnego
wypełniania ról społecznych;
• pobudzanie aktywności społecznej
Osiąganie celów
Na płaszczyźnie psychologicznej i
medycznej:
• wzmocnienie osobistej motywacji do
uczestniczenia w rynku pracy
i społeczeństwie;
• przywrócenie zdolności do pracy
osobom, które w następstwie choroby są
zagrożone długotrwałą niezdolnością do
pracy.
Osiąganie celów
Na płaszczyźnie ekonomicznej
• Samodzielność ekonomiczna;
• poprawa funkcjonowania rynku pracy - włączenie
grup obecnie częściowo wykluczonych;
• odciążenie budżetu państwa:
- aktywizacja zawodowa -pozytywny wpływ na
gospodarkę i wpływy z podatków,
- zmniejszenie kosztów związanych z wypłatą rent.
Realizacja misji
• wstępna kwalifikacja do szkolenia
zawodowego (ocena zdolności do pracy:
medyczna, psychologiczna, zawodowa);
• prowadzenie doradztwa zawodowego zgodnie
z ustalonym profilem zawodowym danej
osoby;
• wybór zawodu dostosowany do rynku pracy i
umożliwiający w przyszłości zdobycie
zatrudnienia;
Realizacja misji
• przywrócenie utraconych umiejętności
zawodowych, poprawa obecnie
niewystarczających umiejętności, nabywanie
nowych kwalifikacji;
• dostarczanie usług wysokiej jakości;
• otaczanie wszystkich uczestników opieką
medyczną, psychologiczną, fizjoterapeutyczną
i edukacyjną zgodnie z obowiązującymi w
ośrodku rehabilitacji standardami;
Realizacja misji
• dostosowanie rehabilitacji
zawodowej, społecznej i medycznej
do możliwości indywidualnych i
motywacji pacjenta;
• innowacyjność i kreatywność w
działaniu, wdrażanie nowoczesnych
metod rehabilitacji;
Realizacja misji
• efektywne i pełne wykorzystanie
możliwości ośrodka szkolenia
zawodowego i rehabilitacji;
• stały rozwój umiejętności i kwalifikacji
zawodowych pracowników ośrodka
szkolenia zawodowego i rehabilitacji;
• kontakt z potencjalnymi pracodawcami
uczestników szkoleń;
Rehabilitacja kompleksowa realizowana
w zgodzie z zasadami:
•
•
•
•
•
•
•
Równość:
Szacunek
Odpowiedzialność
Wzajemne zaufanie i tolerancja.
Wiara w potencjał uczestników szkoleń.
Rzetelność w wykonywaniu obowiązków.
Wysoka jakość świadczonych usług.
Metody pomiaru efektywności
rehabilitacji
1. badanie czy rehabilitacja oraz przygotowanie
zawodowe są zadowalające;
2. ocena wartości, zasad i metod, na których
opiera się rehabilitacja prowadzona
w ośrodku;
3. Usuwanie wszelkich przeszkód, które
mogłyby utrudnić lub uniemożliwić osobie
przekwalifikowanej adaptację do nowych
warunków pracy.
Metody pomiaru efektywności
rehabilitacji
• regularne zlecanie analizy i ewaluacji podmiotowi
zewnętrznemu (urząd pracy, niezależny instytut
badawczy)
• Zobowiązanie pracodawców, UP i innych instytucji
do przesyłania informacji dotyczących
uczestników szkoleń, które mogłyby mieć
znaczenie w ustaleniu ich efektywności
• Wywiady telefoniczne i internetowe prowadzone
przez ośrodek
Metody pomiaru efektywności
rehabilitacji
• czy dana osoba po zakończeniu rehabilitacji znalazła
zatrudnienie?
• jeśli tak, to po jakim czasie, jeśli nie – jak długo już
poszukuje?
• jeśli jest zatrudniona, to w jakiej formie (rodzaj umowy)
• czy rehabilitacja w ośrodku była pomocna w uzyskaniu
zatrudnienia?
• Wyuczone zawody o największej skuteczności (odsetek
zatrudnionych)
• Analiza trwałości zatrudnienia
Ewaluacja
•
•
Ocena wpływu działań ośrodka
Na poziomie mikroekonomicznym;
Na poziomie makroekonomicznym;
Analiza kosztów i korzyści
(efektywność)
Prawa i obowiązki uczestników
Prawa
- do korzystania ze
wszystkich usług przez
każdą osobę
- poszanowanie godności
- uzyskiwania usług
najwyższej jakości
- dochodzenia swoich
praw
Obowiązki
- przestrzegania
harmonogramu dnia
- uczestnictwa w
zajęciach
- szanowania godności,
intymności, przekonań i
zasad moralnych innych
uczestników;
prof. nadzw. dr hab. Wojciech Otrębski
Katedra Psychologii Rehabilitacji, KUL
Department of Rehabilitation Psychology
The John Paul II Catholic University of Lublin
Ośrodek Szkolenia Zawodowego
i Rehabilitacji OSZiR
prof. KUL, dr hab. Wojciech Otrębski
Plan wystąpienia
• Założenia ogólne funkcjonowania
Ośrodka Szkolenia Zawodowego i
Rehabilitacji
• Schemat pracy OSZiR
Warszawa grudzień 2013
184
OSZiR
szkolenie zawodowe
przygotowanie zawodowe i uzyskanie dyplomu
uprawniającego do wykonywania pracy w
zakresie dotychczas nieposiadanym
Warszawa grudzień 2013
185
Usługi w OSZiR
wstępna ocena zdolności do pracy (medyczna,
psychologiczna, zawodowa)
doradztwo psychospołeczne
podnoszenie poziomu umiejętności samoobsługowych
usługi doradztwa zawodowego i pośrednictwa pracy
rehabilitacja medyczna
kurs prawa jazdy (dla chętnych)
zakwaterowanie, wyżywienie
Warszawa grudzień 2013
186
Uczestnicy szkoleń (osoby dorosłe)
• osoby (z niepełnosprawnością nabytą) wymagające
przekwalifikowania zawodowego ze względu na utratę zdolności
pracy w dotychczasowym zawodzie lub na dotychczasowym
stanowisku pracy
• osoby (z niepełnosprawnością wrodzoną lub nabytą w okresie
nauki) nieposiadające żadnego przygotowania zawodowego,
zapewniającego możliwość podjęcia pracy zarobkowej, chcące
nabyć kwalifikacje zawodowe
• osoby niepełnosprawne, długotrwale bezrobotne, wyrażające
gotowość do gruntownego przekwalifikowania zawodowego w
celu przygotowania się do wymogów aktualnego rynku pracy
Warszawa grudzień 2013
187
Do OSZiR będą przyjmowane osoby niepełnosprawne,
które:
• uzyskują pozytywną ocenę zdolności do pracy (medycyna pracy;
psycholog rehabilitacyjny; doradca zawodowy)
• uzyskują akceptację organu finansującego szkolenie zawodowe
(ZUS, KRUS, PUP)
• wykazują zadowalający poziom samoobsługi i samodzielności
życiowej (też z asystentem)
• są bardzo wyraźnie zdecydowane,
zmotywowane i zdeterminowane aby uzyskać
przygotowanie zawodowe (kwalifikacje)
umożliwiające podjęcie zatrudnienia i
jednocześnie rezygnację z świadczeń
rentowych.
Warszawa grudzień 2013
188
Pobyt w OSZiR
Udział w szkoleniu w OSZiR powinien mieć
charakter pobytowy. Istnieje możliwość, aby
niektóre osoby niepełnosprawne mogły korzystać z
usług Ośrodka zamieszkując w swoim domu.
Okres pobytu kursanta w ośrodku zależy od:
- potrzeb szkoleniowych i możliwości (kompetencji) wyjściowych
uczestnika szkolenia;
- indywidualnego programu szkoleniowego (IPS) opracowanego dla
każdego uczestnika;
- długości cyklu szkolenia zawodowego wymaganego dla danego zawodu
(umiejętności).
Warszawa grudzień 2013
189
Ukończenie szkolenia i nabycie nowych umiejętności zawodowych
będzie potwierdzone odpowiednim certyfikatem lub egzaminem
zawodowym przeprowadzonym wewnątrz Ośrodka lub w innych
instytucjach certyfikujących (np. Cechy Rzemieślnicze; ZDZ).
Warszawa grudzień 2013
190
Schemat realizacji szkolenia zawodowego
Szkolenie w OSZiR
Etap wstępny:
Kwalifikacja do
szkolenia
(max. 1 msc)
Etap zasadniczy:
szkolenie zawodowe
(do 36 mscy)
Warszawa grudzień 2013
Etap końcowy:
monitorowanie działań
absolwenta (do 12 mscy)
191
Etap wstępny (do 1 msc)
• kwalifikacja do szkolenia zawodowego, ocena zdolności do
pracy (medyczna, psychologiczna, zawodowa)
• kwalifikacji dokonuje zespół diagnostyczny:
lekarz medycyny pracy i/lub lekarz spec. rehabilitacji medycznej
psycholog rehabilitacyjny
ergo-terapeuta, specjalista z zakresy dostosowania miejsca pracy
doradca zawodowy
Efekt etapu wstępnego: Indywidualny Program Rehabilitacji Zawodowej
Warszawa grudzień 2013
192
Etap zasadniczy (do 36 mscy)
• Etap realizują:
• zespół szkoleniowców/nauczycieli zawodu (nauka zawodu);
•
psycholog
• doradca zawodowy
• asystent osoby niepełnosprawnej
• specjaliści (np. fizjoterapeuci, ergo-terapeuta, instruktor nauki
jazdy samochodem)
Efekt etapu zasadniczego: umiejętności zawodowe pozwalające na
rozpoczęcie pracy
Warszawa grudzień 2013
193
Etap końcowy (do 12 mscy)
• Etap realizuje:
doradca zawodowy (OSZiR/PUP) = monitorowanie działań absolwenta
w środowisku życia i pracy (ocena efektywności szkolenia)
Efekt etapu końcowego: stałe zatrudnienie
Warszawa grudzień 2013
194
Dziękuję za uwagę i…
życzę Wesołych Świąt !
Warszawa grudzień 2013
195
prof. nadzw. dr hab. n. med. Jolanta Kujawa
Klinika Rehabilitacji Medycznej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi
Department of Medical Rehabilitation, Medical University of Łodz
Krystyna Księżopolska-Orłowska, Jolanta Kujawa
Kompleksowa rehabilitacja
Założenia funkcjonowania
modelowego ośrodka
rehabilitacji zawodowej w Polsce
Konferencja
„Rehabilitacja zawodowa – stan aktualny i proponowane zmiany”
Warszawa 16 grudnia 2013 r.
POLSKA SZKOŁA REHABILITACJI
„Rehabilitacja jest procesem medyczno - społecznym,
który dąży do zapewnienia osobom niepełnosprawnym
godziwego życia w poczuciu pożyteczności społecznej
i bezpieczeństwa społecznego oraz zadowolenia”.
Wiktor Dega
Rehabilitacja to proces
ad personam
Strategia postępowania rehabilitacyjnego
oparta na uniwersalnych zasadach
oceny funkcjonalnej pacjenta - ICF
Choroba/Dysfunkcja
Funkcja i struktura
(uszkodzenie/zaburzenie))
Czynniki środowiskowe
(przeszkody/czynniki
ułatwiające)
Aktywność
(utrudnienia)
Uczestnictwo
(ograniczenia)
Czynniki osobowe
(przeszkody/czynniki
ułatwiające)
Cele działalności
 badanie przydatności do określonego zawodu
z uwzględnieniem wieloaspektowej medycznej oceny
możliwości wykonywania danego zawodu w oparciu
o profil funkcjonowania pacjenta
 poza oceną przydatności do zawodu i szkoleniem
realizowana jest rehabilitacja medyczna dla uczestników
programu, którzy z powodów zdrowotnych lub
socjalnych przez dłuższy okres nie wykonywali swojego
zawodu.
Funkcjonowanie jednostki w określonej dziedzinie
 jest
postrzegane jako interakcja
lub złożony wzajemny związek
między stanem zdrowia a czynnikami kontekstowymi
(czynnikami środowiskowymi i osobowymi)
 Między
czynnikami tymi zachodzi dynamiczna interakcja:
interwencje na jednym poziomie mogą potencjalnie
modyfikować inne powiązane z nimi elementy

ograniczenie zdolności spowodowane
jest jednym lub większą liczbą
upośledzeń

lub ograniczenie wykonania wywołane
jest przez jedną lub więcej przeszkód
(zewnętrznych, wewnętrznych)
Uczestnik może :
 mieć
problemy z wykonaniem i ograniczone zdolności
bez widocznego upośledzenia
(np. trudności w wykonywaniu codziennych czynnościach
związane z wieloma chorobami)
 mieć
problemy z wykonaniem bez upośledzenia lub
ograniczenia zdolności
(np. osoba stająca w obliczu stygmatyzacji
lub dyskryminacji w relacjach międzyludzkich
lub w pracy)
Uczestnik może :
 mieć
ograniczenie zdolności w przypadku braku
wspomagania natomiast żadnych problemów
z wykonaniem w aktualnym środowisku
(np. osobę z ograniczeniami w poruszaniu się można
wyposażyć w urządzenie wspomagające, pozwalające na
poruszanie się i nauczyć ja bezpiecznego użytkowania )
 doświadczać
wpływu w przeciwnym kierunku
(np. bezruch kończyn może wywołać zanik
mięśni; umieszczenie w zakładzie opieki może
spowodować utratą umiejętności społecznych)
ZESPÓŁ REHABILITACYJNY
Lekarz specjalista
medycyny pracy 1 etat
Lekarz specjalista
innej specjalności
konsultacje
Lekarz
specjalista rehabilitacji
medycznej
4 etaty
200 osób
Fizjoterapeuta,
terapeuta zajęciowy,
ergoterapeuta
14 etatów
Dietetyk
2 etaty
Doradca
zawodowy
3 etaty
Nauczyciel
zawodu
10 etatów
Koordynator
rehabilitacji
1 etat
Psycholog
6 etatów
Pielęgniarka
5 etatów
Logopeda
konsultacje
Asystent osoby
niepełnosprawnej/opiekun
2 etaty
ZABURZENIA UCZESTNICTWA
Niezdolność do wykonywania czynności zawodowych
Cel:
Nauka wykonywania
czynności zawodowych
Interwencje:
 Analiza efektywności
składowych czynności złożonych
 Wykorzystanie zastępczych
technik
 Pomoc
 Technologie wspomagające
 Trening samodzielności
ZABURZENIA POROZUMIEWANIA SIĘ
Cel:
Poprawa zdolności
porozumiewania się, mowy
i rozumienia
Interwencje:
 Logopedyczne
 Neurolingwistyczne
 Technologie
wspomagające (oraz
trening ich stosowania)
Baza rehabilitacyjna
Gabinet lekarski 4 x min. 12 m2.
Gabinety rehabilitacyjne > 400 m2
Sale do zajęć dydaktycznych 40 m2 x12 =480 m2
Stołówka i pomieszczenia integracyjne 200 m2
Zabiegi :
•kinezyterapia (indywidualna i grupowa)
•terapia zajęciowa
•metody specjalne
•fizykoterapia
•hydroterapia
•masaż
•basen (100 m2)
Zakres działalności profilaktycznej i leczniczej
Dostosowanie programów rehabilitacji
do stanu funkcjonalnego i wydolności fizycznej
z uwzględnieniem treningu funkcjonalnego
do przyszłych czynności zawodowych
 Rehabilitacja
ogólnoustrojowa dla osób z dysfunkcjami
narządu ruchu





Rehabilitacja pourazowa wielonarządowa
Rehabilitacja narządu ruchu po leczeniu zachowawczym
i operacyjnym w tym także dla osób z chorobami
współistniejącymi
Rehabilitacja po amputacjach kończyn w tym także dla osób
z chorobami współistniejącymi
Rehabilitacja po oparzeniach i odmrożeniach
Rehabilitacja dla osób po długotrwałym unieruchomieniu
Zakres działalności
profilaktycznej
 poradnictwo
w zakresie zrównoważonego stylu życia,
 porady
w zakresie odżywiania, technik relaksacji,
racjonalnego wypoczynku oraz prozdrowotnej
aktywności fizycznej
 profilaktyka
przeciążeń i nawrotów zespołów
bólowych w obrębie narządu ruchu
 doradztwo
socjalne, mające na celu zwiększenie
osobistej motywacji do aktywnego uczestniczenia
w rynku pracy
BENEFICJENCI
działań w zakresie aktywizacji zawodowej
 Wśród niepełnosprawnych pracowników przeważają osoby
niepełnosprawne w stopniu lekkim i umiarkowanym
 niepełnosprawne w stopniu znacznym stanowią niewielką grupę
 Najczęstszą przyczyną niepełnosprawności wśród
niepełnosprawnych pracowników
– jest ograniczona sprawność ruchowa
 Znaczącymi przyczynami niepełnosprawności są ponadto :
choroby układu krążenia
dysfunkcje wzroku i słuchu
zaburzenia psychiczne
„Badania wpływu kierunku i poziomu wykształcenia na aktywność
zawodową osób niepełnosprawnych Raport końcowy.” Na zlec. PFRON,
BENEFICJENCI
działań w zakresie aktywizacji zawodowej
 Pracujący niepełnosprawni to w zdecydowanej większości osoby,
które niepełnosprawność nabyły.
 Przeważają wśród nich osoby, które ukończyły 40 rok życia.
 Poziom wykształcenia pracujących niepełnosprawnych
jest stosunkowo niski
– najwięcej jest osób z wykształceniem zasadniczym
zawodowym lub średnim
 Niepełnosprawni pracownicy w zdecydowanej większości wykonują
prace fizyczne - na stanowiskach robotniczych.
„Badania wpływu kierunku i poziomu wykształcenia na aktywność
zawodową osób niepełnosprawnych Raport końcowy.” Na zlec. PFRON,
Rehabilitacja zawodowa osób
niepełnosprawnych z powodu
chorób lub urazów narządu ruchu

powinna uwzględnić dysfunkcje wykluczające wykonywanie
zawodów wymuszających określone postawy ciała czy
wymagające nadmiernych obciążeń fizycznych.

Występujący często ból zniechęca do ćwiczeń
usprawniających, a występująca dysfunkcja utrudnia
i ogranicza kontakty społeczne.

Rehabilitacja zawodowa powinna skoncentrować się na
przystosowaniu psychofizycznym osoby
z niepełnosprawnością do pracy możliwej przy jej chorobie.
Aktywność fizyczna ukierunkowana, indywidualnie
dobrana do preferencji i możliwości pacjenta,
oraz przyszłych czynności zawodowych
trening sensomotoryczny
PROPRIOCEPCJA
Kontrola sensomotoryczna
Drogi doprowadzające
Receptory obwodowe
• więzadła
• torebki
stawowe
• mięśnie
• skóra
Kontrola motoryczna mięśni
Odruch
rdzeniowy
OUN
Reakcje
nieuświadomione
- móżdżek
Mięśnie
Narząd wzroku
Receptory
przedsionkowe
w uchu wewnętrznym
- równowaga
Reakcje
uświadomione
kora mózgu
Lephart SM, Henry TJ. 1996
Neurac nerwowo-mięśniowa (re)aktywacja
Odtworzenie kontroli nerwowo-mięśniowej poprzez
aktywację głębokiego układu mięśni stabilizujących
i adekwatne do niej pobudzenie układu mięśni
powierzchownych, oraz eliminację ,,słabych ogniw”
systemu mięśniowo-szkieletowego.
Trening sensomotorycznykończyn górnych z wykorzystaniem
aparatu Redcord
Komponenty sprawności
KOMPONENTY SPRAWNOŚCI
Sprawność powiązana ze zdrowiem
(H – RF)
Sprawność powiązana z umiejętnościami i
osiągnięciami motorycznymi (M – FP)
Skład ciała
Zwinność
Wytrzymałość sercowo – naczyniowa
Równowaga
Gibkość
Koordynacja
Wytrzymałość mięśniowa
Moc
Siła mięśniowa
Czas reakcji
Szybkość
Kształcenie zdolności motorycznych

szybkość i adekwatność reakcji,

zdolność przestrzennego
różnicowania ruchów,

zdolność przystosowania się do
zmieniających się warunków.
Ćwiczenia i motoryczna aktywność człowieka
sprawne funkcjonowanie OUN
Polimodalna stymulacja
Jednoczesna stymulacja układu nerwowego
wszystkimi możliwymi kanałami
Kompleksowość rehabilitacji
Struktura programu rehabilitacji
musi być kompleksowa, czyli całościowa
Istnieją dowody naukowe,
iż podejmowanie interwencji
w sposób odosobniony
pochłania większe koszty niż
usystematyzowana rehabilitacja
(Bent N. et al. Lancet 2002)
„ całość jest czymś więcej,
niż sumą wszystkich części ”
Sokrates
Czynnościowe zaburzenia struktury
ograniczają funkcje ruchowe
STRUKTURA
FUNKCJA
Osoby z dysfunkcją narządu ruchu
MARGINES BEZPIECZEŃSTWA
MARGINES STABILNOŚCI POSTAWY STOJĄCEJ
POSTĘPUJĄCA NIESTABILNOŚĆ
Pochylenie sylwetki do przodu
Niesymetryczne obciążanie kończyn
Spowolnienie ruchowe
– utrudnia dynamiczną
kontrolę równowagi
Wybór strategii odzyskiwania równowagi
Każdy element reakcji powinien odbyć się
w jak najkrótszym czasie
INDYWIDUALNA
SZYBKOŚĆ PROCESÓW
NERWOWYCH
PARAMETRY
BIOMECHANICZNE CIAŁA
CZŁOWIEKA
BADANIA KONCENTRUJĄ SIĘ
NA PRZYCZYNACH
NIESTABILNOŚCI POSTAWY
ZABURZENIA
WYKRYWANIA UTRATY
RÓWNOWAGI
NIEZBORNOŚĆ
I SPOWOLNIENIE RUCHOWE
KSZTAŁTOWANIE RÓWNOWAGI
DYNAMICZNEJ
PORÓWNANIE
WYBÓR I ŁĄCZENIE
INFORMACJI
SENSORYCZNYCH
DECYZJA
O POZYCJI
CIAŁA
WZROK
APARAT PRZEDSIONKOWY
INFORMACJE PROPRIOCEPTYWNE
WYBÓR RUCHU
CIAŁA
WPŁYW
ŚRODOWISKA
WYBÓR I DOPASOWANIE
WZORCÓW
NAPIĘCIA
MIĘŚNIOWEGO
WYKONANIE
RUCHU
SZYJA
MIEDNICA
STOPA
Terapia funkcjonalna
Funkcja jest skierowaną
na cel aktywnością,
poprzez którą pacjent
wchodzi w relację
z otoczeniem
w zróżnicowany
i wydajny sposób.
IBITA
(za M. Krawczykiem )
•
Ekonomiczna
•
Oparta o prawidłowe reakcje postawne
Aby skutecznie rozwiązać złożone problemy pacjentów
niepełnosprawnych potrzebne jest indywidualne
podejście do jego potrzeb i rozważne zaplanowanie
kolejnych etapów rehabilitacji.
Największe znaczenie ma określenie wydolności
czynnościowej chorego, a przede wszystkim
umiejętność radzenia sobie z otoczeniem i samym
sobą.
Należy odpowiedzieć na 3 pytania:

Jak chory radzi sobie w codziennych aktywnociach ?

Jak zapewnić choremu maksymalną możliwą do
uzyskania sprawność funkcjonalną ?

Które z problemów chorego stanowią przeszkodę
w uzyskaniu optymalnego funkcjonowania,
aktywizacji zawodowej i społeczne j?
Koordynacyjna funkcja lekarza specjalisty
rehabilitacji medycznej

Do udzielania świadczeń w zakresie rehabilitacji medycznej
jest uprawnionych w Polsce 1946 lekarzy,
w trakcie specjalizacji znajduje się 418 lekarzy
(dane z 15 maja 2013 roku)
Rozkład specjalistów rehabilitacji medycznej
w Polsce jest nierównomierny.
 Najmniejsza liczba mieszkańców przypadająca na 1 lekarza
jest w województwie łódzkim -14 tysięcy,
mazowieckim -15 tysięcy,
największa w województwach: lubuskim -32 tysiące,
dolnośląskim -30 tysięcy (dane z końca 2012 roku)

W kompleksowej rehabilitacji konieczne są działania
zespołowe i interdyscyplinarne.
O wartości pracy zespołu
rehabilitacyjnego świadczy przewaga
skutków grupowego działania nad
zsumowanym indywidualnym działaniem
poszczególnych jego członków.
Aby uzyskać dobre efekty, w zespole musi
być wzajemne zrozumienie roli
poszczególnych jego członków i wzajemne
poszanowanie wartości.
Zadaniem zespołu jest określenie
wspólnych, właściwych, realnych
i terminowych celów.
Dziękuję za uwagę
Jolanta Poniedziałek
Ekspert projektu, Zastępca Dyrektora ds. Finansowych, Szpital Wolski
Project expert, Deputy Director of Finance, Wolski Hospital
Budżet ośrodka szkolenia
zawodowego i rehabilitacji
Jolanta Poniedziałek
Założenia do budżetu
ośrodka szkolenia zawodowego i rehabilitacji
• Ośrodek szkolenia zawodowego i rehabilitacji będzie funkcjonował
w obiekcie o powierzchni około
5000 m 2,
• Ośrodek szkolenia zawodowego i rehabilitacji będzie funkcjonował
w systemie stacjonarnym oraz ambulatoryjnym. W obu systemach
ośrodek będzie funkcjonował od poniedziałku do piątku
w godzinach 9-17. W systemie stacjonarnym uczestnik będzie miał
możliwość skorzystania z hotelu należącego do ośrodka. W
ośrodku będzie mogło być jednocześnie szkolonych 200 osób.
• W ośrodku szkolenia zawodowego i rehabilitacji będzie
zatrudnionych 69 osób.
Budżet kosztów związany z funkcjonowaniem
ośrodka szkolenia zawodowego i rehabilitacji
Koszty
funkcjonowania
ośrodka
* koszt
Roczne
Miesięczne
Dzienne
6 999 648 zł
583 304 zł*
27 776 zł**
miesięczny został ustalony w podziale na 12 miesięcy
**koszt dzienny został ustalony w podziale na 252 dni robocze
Budżet kosztów związany z funkcjonowaniem
ośrodka szkolenia zawodowego i rehabilitacji
Koszty na 1
uczestnika
* koszt
Roczne
Miesięczne
Dzienne
34 998 zł
2 900 zł*
140 zł**
miesięczny został ustalony w podziale na 12 miesięcy
**koszt dzienny został ustalony w podziale na 252 dni robocze
Przedstawiciele rządu, instytucji, eksperci polscy i zagraniczni
Representatives of the government, institutions
Polish and foreign experts
prof. nadzw. dr hab. Gertruda Uścińska
Kierownik Projektu , Instytut Pracy i Spraw Socjalnych
Project Manager, Institute of Labour and Social Studies
prof. dr hab. Anna Wilmowska-Pietruszyńska
Wyższa Szkoła Rehabilitacji
Higher Education School of Rehabilitation
prof. dr hab.
Anna Wilmowska-Pietruszyńska
Wyższa Szkoła Rehabilitacji
Prof. Anna Wilmowska-Pietruszyńska
Higher Education School of Rehabilitation