Edudu.pl - "Chłopi" Reymonta

Ściąga eksperta
"Chłopi" Reymonta - człowiek i natura
Władysław Stanisław Reymont urodził się 7 maja 1867 roku, jako syn wiejskiego organisty i szlachcianki, nie lubił się
uczyć, chciał zostać aktorem. Został jednak pisarzem i za powieść Chłopi otrzymał w 1924 roku Nagrodę Nobla. Nietypowa biografia
samorodnego twórcy – pisał o jego życiu profesor Franciszek Ziejka.
Pod koniec XIX wieku i trochę później nastąpiły zmiany w sytuacji chłopa: proces unarodowienia (chłop-obywatel, odpowiedzialny za
los Polski); natomiast wcześniej była rabacja galicyjska Jakuba Szeli (1846), powstanie styczniowe (bez chłopów, ich niechęć,
wrogość); chłopi obojętni wobec sprawy narodowej lub przeciw niej (od średniowiecza bowiem pańszczyzna, głód, nędza). Sytuacja
zmienia się, bo następuje: uwłaszczenie w Galicji - 1848 (Franciszek Józef I); wolność i nadanie ziem 1864 (car). Pod koniec XIX
chłop zyskuje podmiotowość (powstały samorządy, ruch ludowy; skok cywilizacyjny, przeludnienie, wędrówka za chlebem do miast.
Ta zmieniająca się sytuacja ludności wiejskiej i brak powieści, która poświęcona by była chłopstwu to główne powody
zainteresowania Reymonta tym tematem. Sam mówił, iż czerpał z naturalistycznej powieści Emila Zoli (Ziemia, przekłamująca obraz
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 1/5
Ściąga eksperta
francuskiego chłopa).
Fakt: znał treść Ziemi, porównywano do niej Chłopów (że lepsi, mniej jednostronni, nie ma tylko negatywnych stron życia; u Zoli
obraz chłop wykreowany w konwencji naturalistycznej podkreślającej jego biologizm. Wręcz przesadnie, czasem różnica między
człowiekiem a zwierzęciem zanikała. Umowę na druk podpisał Reymont w 1897; pisał ostateczną wersję od jesieni 1901, druk od 1902,
poprawiał już napisane części, koniec druku 4. części w 1908; druki książkowe 1904 (1-2), 1906 (3), 1909 (4) ze zmianami.
Pierwotnie Reymont planował napisanie utworu jednotomowego, jednak zmienił koncepcję, gdyż okazało się, że prawdziwie może opisać
życie chłopów tylko wiążąc je ze światem przyrody, ziemi, ze zmieniającymi się porami roku. Dlaczego? To proste: przecież chłop nie
sieje i orze wtedy kiedy chce, lecz dostosowuje swe prace rolne do zmieniających się pór roku. Ten cykl przyrody jest dla niego
nadrzędny, dlatego właśnie powieść składa się z 4 tomów. Pierwszym z nich jest jesień, czyli czas, kiedy rolnicy zbierają ostatnie plany,
przygotowują ziemię pod zasiewy oziminy, a potem przyroda obumiera, czyli odpoczywa przez okres zimy, by na wiosnę obudzić się na
nowo do życia i wyznaczyć tym samym człowiekowi początek intensywnej pracy w polu.
Wieś, którą opisuje Reymont, nazywa się Lipce, jej mieszkańcy to zamknięta wspólnota, wspólnota zhierarchizowana i
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 2/5
Ściąga eksperta
niechętna zmianom. Przedstawieni z imienia bądź nazwiska bohaterowie to gromada około 90 osób, bliżej poznajemy około 20 postaci,
z których część istotną stanowi rodzina najbogatszego gospodarza, czyli Macieja Boryny.
Życie mieszkańców Lipiec jest ściśle związane z naturą, przyrodą. Człowiek w swych działaniach jest całkowicie podporządkowany
przyrodzie. Jego rytm życia, pracy wyznaczają pory roku; bohaterowie poddają się temu całkowicie. Widać to między innymi w tym, że
najważniejsze uroczystości, rozrywki mają miejsce zimą, czyli wtedy gdy nie ma pracy w polu. Drugi ważny porządek wyznaczają święta kościelne i dlatego określa się go jako porządek sakralny. Społeczność wiejska jest
zhierarchizowana. Ta hierarchia zależy od statusu materialnego i sprawowanej funkcji. I tak najważniejszy, bo najbogatszy jest Maciej
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 3/5
Ściąga eksperta
Boryna, który sam o tym pamięta najlepiej i nie pozwala, aby o tej hierarchii zapomniał ktokolwiek, w tym jeden z jego pomocników o
imieniu Kuba. Gospodarz mówi do niego tak: A no to i dobrodziej naucza, co by szanować starszych(…) sam się pomiarkujesz, że co
parobek to nie gospodarz… Kużden ma swoje miejsce i la każdego co innego Pan Jezus wyznaczył. Najgorzej zaś przedstawia się sytuacja m. in. starej Agaty, która późną jesienią opuszcza wieś, bo aby przeżyć musi iść do miasta
żebrać, jednak przyjmuje ona swój los ze zdumiewającą godnością, mówi w rozmowie z księdzem: I… nie wypędzili… jakżeby… dobre
są ludzie – krewniaki. Niezgody też nijakiej być nie było. Inom sama zmiarkowała, że trza mi w świat (…) A na zimę we świat, po
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Strona 4/5
Ściąga eksperta
proszonym.
Silny realizm opisu podkreśla tu tragizm życia Agaty, tak samo jak opis naturalistyczny podkreśla grozę i nieprzyjemność
sceny, w której Kuba ucina sobie chorą nogę. Dodatkowo narrator, aby zbliżyć się do świata swych bohaterów stylizuje swój język na
gwarę ludności wiejskiej. Sami zaś bohaterowie posługują się językiem typowym dla wiejskiej społeczności przełomu wieków.
Pozostaje pytanie: dlaczego właśnie Reymont za tę powieść otrzymał Nobla? Oczywiście doceniono jego warsztat pisarski i fakt, że tak
dokładnie i prawdziwie opisał specyfikę życia wiejskiej społeczności. Ale badacze wspominają też o kontrowersji wokół tej nagrody
wynikłej z faktu, że pretendentem do niej był również Żeromski. Jednak jego kandydatura upadła ze względów politycznych (podejmował
w swej twórczości tematy związane z sytuacją Polaków pod zaborami w sposób bezpośredni).
www.edudu.pl - filmy edukacyjne on-line
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
Strona 5/5