Ostre zagrożenia zdrowia w przypadkach zatruć środkami

PIOTR BURDA
Ostre zagrożenia zdrowia w przypadkach zatruć środkami zastępczymi, na
podstawie rejestrów i analiz, dokonywanych przez Konsultanta Krajowego
w dziedzinie Toksykologii Klinicznej.
Pierwsze informacje z krajowych ośrodków toksykologicznych o zatruciach nieznanymi
substancjami psychoaktywnymi pojawiły się w 2008 r. Nagły wzrost liczby zatruć, szczególnie
w pierwszym półroczu i w okresie wakacji 2010 roku, spowodował znaczne zaniepokojenie władz
i społeczeństwa. Jedną z podjętych wówczas decyzji była decyzja pozwalająca na monitorowanie
tych zdarzeń, Od 2013 roku wprowadzenie jednolitego formularza zgłoszenia i rozpoczęcie
systematycznego rejestrowania interwencji medycznych w przypadkach podejrzanych o użycie
nowych substancji psychoaktywnych pozwoliło na bieżące śledzenie rozmiaru i dynamiki tego
zjawiska na terenie kraju. Co miesięczne raporty przekazywane m.in. do Głównego Inspektoratu
Sanitarnego były niejednokrotnie podstawą do podejmowania działań zgodnie z kompetencjami
przez Inspekcję Sanitarną - było to bardzo widoczne w roku 2015. W wielu przypadkach dane
zawarte w rejestrze były pomocne w pracach policji i prokuratur.
Analiza podstawowych danych zawartych w rejestrze prowadzonym przez Ośrodek Kontroli
Zatruć-Warszawa (OKZ-War) powala na określenie liczby interwencji medycznych w okresie
miesięcznym i rocznym, w skali całego kraju i poszczególnych województw, a także w zakresie
ustalonych grup wiekowych, czy płci pacjentów. Pozwala także na określenie regionów i grup
wiekowych najbardziej zagrożonych występowaniem tego zjawiska.
Fakt zażycia NSP stanowi zawsze możliwość pojawienia się objawów ostrego zatrucia. Każde ostre
zatrucie nową substancją psychoaktywną jest zdarzeniem o potencjalnym zagrożeniu życia i
zdrowia i tym samym obarczone najpoważniejszą konsekwencją, którą jest zgon pacjenta.
Rzeczywista liczba zgonów na terenie kraju, spowodowanych ostrym zatruciem, dokładniej
podejrzeniem zatrucia, NSP jest nieznana. W roku 2015 liczba odnotowanych przez OKZ-War
zgonów, o prawdopodobnym związku przyczynowo-skutkowym, wynosiła 43 przypadki, z czego
22 - na podstawie doniesień medialnych. Zgony potwierdzone badaniem toksykologiczno-sądowym
odnotowano tylko w dwóch
przypadkach. Ta rozbieżność w danych o zgonach i brak
potwierdzenia, że mogły być one skutkiem zażycia NSP wynika m.in. z braku dostatecznej liczby
informacji o klinicznym przebiegu zatrucia, a także z braku współpracy pomiędzy Prokuraturą a
OKZ-War i innymi zainteresowanymi stronami w zakresie przekazywania potwierdzenia zatrucia
NSP (wszystkie przypadki zgonów w okolicznościach sugerujących zastosowanie NSP podlega
procedurom prokuratorskim, w tym badaniu toksykologiczno-sądowemu).
Monitorowanie ostrych zatruć, w tym przypadku zatruć nowymi substancjami psychoaktywnymi,
spełnia zapotrzebowanie różnych służb na dane i informacje opisujące zjawisko używania tych
substancji i ich skutków na terenie Polski. Wskazuje także jednoznacznie na potrzebę
monitorowania zatruć innymi ksenobiotykami w formie usankcjonowanego prawnie krajowego
systemu kontroli zatruć i informacji toksykologicznej. Konieczne są jednak odpowiednie zapisy
prawne umocowujące toksykologię kliniczną jako dyscyplinę stanowiącą istotny element
bezpieczeństwa zdrowotnego mieszkańców.