3. wiktor - walka słowem - Test Wiedzy o Józefie Piłsudskim

CZĘŚĆ II
3. WIKTOR - WALKA SŁOWEM
Latem 1893 roku w lasach ponarskich pod Wilnem odbyło się konspiracyjne zebranie PPS, później
uznane za pierwszy zjazd partii. Podjęto wtedy uchwałę o rozpoczęciu wydawania pisma zatytułowanego
„Robotnik”. Zadanie zorganizowania redakcji czasopisma i drukarni powierzono towarzyszowi Wiktorowi,
który jako korespondent socjalistycznego pisma emigracyjnego „Przedświt” dał się już poznać jako
zdolny publicysta. Maszyna drukarska typu „bostonka” została zakupiona za granicą i przemycona do
kraju dzięki pomocy Aleksandra Sulkiewicza członka PPS, pracującego w komorze celnej na granicy
państwa. Tajną drukarnię początkowo ulokowano w Wilnie, później w Lipniszkach, a w grudniu 1899 roku
w Łodzi. Piłsudski osobiście nie brał udziału w działalności agitacyjnej PPS, prowadzonej wśród
robotników w fabrykach, wówczas jednak jako autor odezw PPS i licznych artykułów w pismach
socjalistycznych, będących jednym z podstawowych narzędzi oddziaływania na robotników, wywierał
duży wpływ na budzenie się świadomości społeczno-politycznej robotników. Drukowana na „bostonce”
konspiracyjna „bibuła”: czasopisma, broszury, jednodniówki, odezwy i ulotki były narzędziem walki ze
znienawidzonym caratem, orężem walki słowem o wolną Polskę. Towarzysz Wiktor od lipca 1894 roku
pełnił jednocześnie rolę redaktora, autora artykułów, drukarza i kolportera. „Robotnik” był w tym czasie
jedynym stale wychodzącym konspiracyjnym pismem w języku polskim w zaborze rosyjskim, jego nakład
dochodził do imponującej jak na te warunki liczby 1 600 egzemplarzy, a każdy egzemplarz był czytany co
najmniej przez kilka do kilkunastu osób. Jako redaktor naczelny „Robotnika” towarzysz Wiktor przez
sześć lat nieustannie ukrywał tropioną przez carską policję tajną drukarnię. Był to okres życia w ciągłym
napięciu, podróży, ciągłych zmianach miejsca pobytu. Bardzo bliskim współpracownikiem Wiktora w tych
konspiracyjnych czasach był tow. Edmund – Stanisław Wojciechowski, późniejszy prezydent niepodległej
Rzeczpospolitej.
W środowisku socjalistów wileńskich Józef Piłsudski poznał Marię z Koplewskich Juszkiewiczową,
zaangażowaną działaczkę PPS, zwaną „Piękną Panią”. Maria, jako osoba rozwiedziona, nie mogła wziąć
ślubu w kościele rzymsko-katolickim. Aby zawrzeć małżeństwo z Józefem Piłsudskim, oboje zdecydowali
się zmienić wyznanie na ewangelicko-augsburskie. Ślub odbył się 15 lipca 1899 roku w Paprotni Wielkiej,
CZĘŚĆ II
w obrządku ewangelicko-augsburskim. Pod zmienionym nazwiskiem – jako Dąbrowscy – i z fałszywymi
paszportami małżonkowie przenieśli się do Łodzi, gdzie zamieszkali przy ul. Wschodniej 19. W ich
mieszkaniu została też ulokowana konspiracyjna drukarnia. Niestety już po trzech miesiącach, 22 lutego
1900 roku, po ponad sześciu latach nieprzerwanej konspiracyjnej pracy wydawniczej, carska policja
przypadkowo trafiła do drukarni „Robotnika”, gdzie właśnie składany był 36. numer pisma. Małżonkowie
zostali aresztowani i uwięzieni przy ul. Długiej w Łodzi, w kwietniu przewieziono ich do Warszawy
i osadzono w Cytadeli.