Grant MNiSW 1121/P01/2007/32

Grant MNiSW 1121/P01/2007/32
„Rozszerzenie diagnostyki w kierunku wrodzonych wad metabolizmu o analizę
metabolitów puryn i pirymidyn” (Promotorski)
Kierownik projektu: prof. dr hab. n. med. Ewa Pronicka
Wrodzone
wady metabolizmu (IEMs) puryn i pirymidyn (P/P) naleŜą do chorób
o szerokim spektrum objawów klinicznych. Mogą one prowadzić do powaŜnych
dysfunkcji
wielu
układów,
w
tym
nerwowego,
mięśniowo-stawowego,
immunologicznego, hematologicznego czy moczowego, pojawiając się w kaŜdym
wieku. Zgodnie z obecnym stanem wiedzy, znanych jest 27 defektów
enzymatycznych szlaku puryn i pirymidyn, do których naleŜą równieŜ delecje
i deplecje mitochondrialnego DNA. Częstość większości wad metabolizmu P/P jest
bardzo mała, co w połączeniu z róŜnorodną ich symptomatologią sprawia, Ŝe są one
trudne do zdiagnozowania. Niemniej jednak, jeŜeli dostępne jest odpowiednie
zaplecze laboratoryjne, wykrycie tych chorób jest moŜliwe.
Klinicznie, są one trudne do rozpoznania, przynajmniej w większości, ze względu na
niespecyficzną symtomatologię. Powinny być podejrzewane w kaŜdym przypadku
niewyjaśnionej anemii, opóźnienia rozwoju, nawracających infekcji oraz deficytów
neurologicznych bez ustalonej diagnozy, włączając cechy autyzmu, drgawki,
opóźnienie psychoruchowe, głuchotę, samookaleczenie, osłabienie mięśni a takŜe
dnę moczanową, czasem z niewydolnością nerek. Niektóre z defektów objawiają się
obecnością kamieni nerkowych, z ostrą lub przewlekłą niewydolnością nerek,
samodzielnie, lub z objawami towarzyszącymi lub jako nietolerancja/nadwraŜliwość
na terapię (na przykład 5-fluorouracylem w przebiegu procesów złośliwych lub
azatiopryną stosowaną w celu immunosupresji przy przeszczepach narządów),
nierzadko z objawami zagraŜającymi Ŝyciu.
Taka
rozpiętość objawów oznacza, iŜ nie ma jedenj specjalności klinicznej
zajmującej się tymi defektami. Są to choroby ,,sieroce”, często niediagnozowane lub
źle diagnozowane, tragiczne dla rodzin i kosztowne dla słuŜby zdrowia. Defekty
szlaku puryn i pirymidyn nie są dobrze znane w większości ogólnych szpitali. Z tego
powodu stosunkowo niewielu pacjentów jest diagnozowanych. Większość klinicystów
nie jest świadoma ich istnienia a laboratoria szpitalne nie oferują moŜliwości
skriningu w kierunku tych defektów. Dlatego teŜ, wsparcie ze strony laboratorium
specjalizującego się w diagnostyce wrodzonych wad metabolizmu jest nieodzowne.
szerokie spectrum metabolitów szlaku puryn
Metody skriningowe obejmujące
i pirymidyn stwarzają największe szanse wykrycia większości znanych, a nawet
nowych defektów. Takie metody są obecnie stosowane w wielu laboratoriach na
całym świecie dla aminokwasów., kwasów organicznych, mukopolisacharydów czy
teŜ oligosacharydów. Aczkolwiek niestety tylko ograniczona liczba laboratoriów
wykonuje badania przesiewowe w kierunku defektów P/P, pomimo iŜ odpowiednie
metody są takŜe dostępne dla tej dziedziny wrodzonych wad metabolizmu.
W
Polsce wrodzone wady metabolizmu puryn i pirymidyn (P/P), do tej pory są
rozpoznawane w bardzo ograniczonym zakresie. Przyczyną tej sytuacji jest:
heterogenny obraz liniczny, trudna metodyka badań w kierunku zaburzeń P/P, brak
dostępnej skriningowej metody diagnostycznej oraz mała świadomość lekarzy o ich
istocie i znaczeniu. Oddział Chorób Metabolicznych Kliniki Pediatrii Instytutu
,,Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka” jest ośrodkiem naukowym i diagnostycznym
skoncentrowanym na wczesnym rozpoznawaniu rzadkich i bardzo rzadkich wad
metabolizmu, a ogólnopolski program skriningu selektywnego prowadzony tu od roku
1996 powinien zostać poszerzony o diagnostykę w kierunku wad z zakresu
metabolizmu P/P.
Celem
projektu jest poszerzenie moŜliwości diagnostycznych naszego ośrodka
o analizę defektów metabolizmu P/P. Na początku zostanie opracowana metoda
oznaczania profilu puryn i pirymidyn w moczu. Jest to uznana za standardową
metoda diagnostyczna pozwalająca na przeprowadzenie skriningu w kierunku tych
defektów enzymatycznych. Wysokosprawna chromatografia cieczowa (HPLC)
z wielokanałowym detektorem UV oraz detektorem masowym (LC/MS) zostanie
wykorzystana jako metoda skriningowa. Do potwierdzenia pozytywnych wyników
badań przesiewowych zastosowane zostaną badania enzymatyczne i/lub
molekularne.
Świadomość
potencjalnych trudności interpretacyjnych oraz konieczności
zastosowania wysokospecjalistycznych metod diagnostyki wrodzonych wad
metabolizmu P/P, powoduje, Ŝe przewidywana jest współpraca ze światowej sławy
ekspertami w dziedzinie PP oraz ośrodkami, w których oni pracują. A zwłaszcza z dr
Anne Simmonds i dr Tony Marinaki z Purine Reasearch Lab, Guy’s Hospital
w Londynie oraz z dr hab.n.med. Ryszardem T. Smoleńskim z Katedry Biochemii AM
w Gdańsku oraz z Imperial College Harefield w Wielkiej Brytanii. Wszystkie ośrodki
mają wieloletnie doświadczenie w tej dziedzinie. Oprócz diagnostyki waŜną częścią
projektu będzie upowszechnienie wiedzy związanej z metabolizmem P/P wśród
polskich klinicystów. Wykrycie nowych przypadków zaburzeń metabolizmu P/P
pozwoli na utworzenie bazy danych polskich pacjentów. Dostarczy ona
podstawowych informacji, takich jak, typ i częstość występowania defektów P/P
w Polsce, a takŜe będzie równieŜ moŜliwa próba korelacji pomiędzy obrazem
klinicznym i biochemicznym.