komunizm - federacja - nacjonalizmy

KOMUNIZM - FEDERACJA - NACJONALIZMY
aureatem Nagrody Głównej szóstej edycji konkursu o Nagrodę
L
kontekście historycznym, ale także erudycja autora i wprowadzenie
im. Wacława Felczaka i Henryka Wereszyckiego został Michał obszernych cytatów źródłowych i danych statystycznych, uświadaJ. Zacharias, za książkę Komunizm - Federacja - Nacjonalizmy. System miających nam, z jak skomplikowaną tkanką społeczno-polityczną
władzy w Jugosławii 1943 1991. Powstanie - przekształcenia - roz- mamy do czynienia.
kład. Nagrodę Honorową otrzymała Elżbieta Znamierowska-Rakk,
W kręgu zainteresowań dr hab. Elżbiety Znamierowskiej-Rakk
za wojnie
książkęświatowej.
FederacjaKorzenie
Słowian południowych w polityce Bułgarii po znajdują się zagadnienia dotyczące min.
stosunków
międzynarodoII
wych
na Bałkanach,
problemu
– próby realizacji – upadek.
Tegoroczni laureaci pra­
cują w Instytucie Historii im.
Tadeusza Manteuffla PAN
w Warszawie. Zainteresowa­
nia badawcze prof. Michała
Zachariasa łączą się z regio­
nem bałkańskim, z dziejami,
przede wszystkim komuni­
stycznej, Jugosławii. Ponadto
interesuje go polska polityka
zagraniczna okresu międzywojennego, a w konsekwencji
także polityka międzynarodowa tego okresu. W kręgu
zainteresowań naukowych
laureata jest również geneza
i początek zimnej wojny,
macedońskiego, problematyki
stosunków polsko-bałkańskich, a w szczególności sto­
sunków II Rzeczypospolitej
z państwami bałkańskimi.
Laureatka od wielu lat działa
w Polsko-Bułgarskiej Komisji
Historycznej, aktualnie jest
przewodniczącą tej Komisji
ze strony polskiej. Zajmuje
się także edytorstwem na­
ukowym, jest sekretarzem
redakcji rocznika „Studia
z Dziejów Rosji i Europy
Środkowo-Wschodniej”.
Praca dr hab. Elżbiety
Uroczyste wręczenie nagrody głównej: od lewej: prezes PTH prof. Krzysztof
Znamierowskiej-Rakk, wyMikulski, dziekan prof. Andrzej Banach i laureat prof. Michał J. Zacharias
różniona Nagrodą Honor ową,
polityka sowiecka, polityka amerykańska oraz sowietyzacja Europy
poświęcona jest nieudanym wysiłkom stworzenia po II wojnie świaŚrodkowo-Wschodniej po zakończeniu II wojny światowej.
towej innej federacji Słowian południowych, jako próby trwałego
Obecnie profesor zajmuje się przygotowaniem monografi i do- rozwiązania animozji między Bułgarią a sąsiednimi państwami. Autyczącej poglądów politycznych i społecznych Milovana Dżilasa. torka szeroko zakreśla historyczne źródła konfl iktu, które sięgają XIX
W literaturze polskiej, w zasadzie, nie ma pracy poświęconej tej postaci. stulecia i wojen bałkańskich. Analizuje także próby i wielość koncepcji
W planach ma również napisanie książ ki, która byłaby syntezą polskiej jego zażegnania przez mocarstwa światowe, zainteresowane stabilizapolityki zagranicznej w okresie 1932–1939, przy czym ma to być
cją Bałkanów oraz przyczyny fi aska pomysłu federacyjnego.
całościowe ujęcie tego tematu.
Uroczystość wręczenia
Profesor jest członkiem ko­
Nagrody obyła się w Sali im.
mitetów redakcyjnych: „Stu­
Józefa Szujskiego Collegium
diów z Dziejów Rosji i Euro­
Novum UJ tradycyjnie 13
py Środkowo-Wschodniej”
grudnia. Po raz pierwszy
i „Dziejów Najnowszych”.
wziął w niej udział Prezes
Zarządu Głównego PTH prof.
Nagrodzona książka prof.
Krzysztof Mikulski, który
Michała Zachariasa jest dzie­
pogratulował środowisku
łem wybitnym i wyjątkowym,
krakowskich historyków
dającym obszerny i wielo­
inicjatywy w promowaniu
aspektowy wgląd w dzieje
historii. Wyraził nadzieję,
jugosłowiańskiego komuni­
że inne ośrodki zorganizują
zmu, ale także wskazującym
konkursy promujące prace
historyczne źródła konfl iktów
dotyczące innych okresów
i konfliktów narodowych
historii. Poinformował także,
po rozpadzie Federacji. Na
że uchwałą Walnego Zgrokilkuset stronach autor przedstawia kolejne etapy powsta- Prof. Andrzej Banach odczytuje dyplom nagrody honorowej dr Elżbiecie madzenia Delegatów, podjętą
nia, rozwoju i nieuchronnego Znamierowskiej-Rakk
w Pułtusku 17 września 2006
upadku systemu titowskiego, analizując jego specyfi czne elementy: roku na wniosek Zarządu Głównego, Polskie Towarzystwo Historyczzasadę decentralizacji, rolę samorządów, funkcjonowanie gospodarki ne przyznało jedyne wyróżnienie, którym ta organizacja dysponuje – tj.
rynkowej, miejsce nacjonalizmów lokalnych w wieloetnicznym pań- Tytuł Honorowego Członka PTH – prof. Jerzemu Wyrozumskiemu, za
stwie. Podczas lektury książki podziw wzbudza nie tylko rozmach
wieloletnią twórczą działalność na rzecz zachowania śladów przeszłoujęcia niemal pięćdziesięcioletnich dziejów Federacji w szerokim
ści i pełną oddania pracę dla dobra środowiska historycznego.
56
ALMA MATER
Profesor Wyrozumski dziękując za ten dowód uznania podkreślił,
że z wielką przyjemnością przyjmuje wyróżnienie, ponieważ Polskie
Towarzystwo Historyczne w bardzo trudnych czasach PRL zachowało
twarz. Przypomniał, że PTH szybko rozprawiło się z propagatorami
stalinizmu na zjeździe krakowskim w 1958 roku i nigdy nie było
dyspozycyjne wobec władz politycznych, czego świadectwem jest po­
dejmowanie wielu, niewygodnych dla władz PRL, tematów badań.
Organizatorzy podkreślili, że Nagroda im. Wacława Felczaka
i Henryka Wereszyckiego zyskała już znaczący prestiż w środowisku
historyków i z roku na rok nadsyłanych jest na konkurs coraz więcej
bardzo dobrych prac.
Dziękując za wyróżnienie profesor Michał Zacharias podkreślił,
że cieszy go ono szczególnie, dlatego, że otrzymał je na Uczelni, którą
bardzo sobie ceni, a ponadto jest to Nagroda imienia dwóch wybitnych
historyków polskich, zajmujących się właśnie historią Europy Środkowej. Patroni Nagrody wnieśli ogromny wkład w badania naukowe
nad tym obszarem. Dr hab. Elżbieta Znamierowska-Rakk uważa, że
splendor, który na laureatów spływa, jest po części udziałem rodzimego
Instytutu Historii PAN w Warszawie, który stworzył odpowiednie
warunki pracy dla długotrwałych i wymagających zagranicznych pere­
grynacji studiów. W związku z tym, podziękowała jego kierownictwu
za przychylność i pomoc. Odbierając nagrodę wyznała, że odtąd 13
grudnia przestanie się jej kojarzyć wyłącznie z ponurym okresem w
dziejach narodu polskiego, a stanie się dla niej dniem radości.
Leszek Śliwa
III FESTIWAL
FILMÓW HISTORYCZNYCH
13 grudnia 25 lat później
z widownią licznie zgromadzoną w Centrum Kultury „Rotunda”.
Młodzi widzowie mieli ponadto możliwość bezpośredniego kon­
taktu z mistrzami. Każdy festiwalowy dzień miał bowiem swojego
gościa, a jego charyzma decydowała o klimacie dnia. W ten sposób
11 grudnia 2006 roku, za sprawą Kazimierza Kutza, był dniem
„śląskim”. Reżyser opowiadał prowadzącej spotkanie Aleksandrze
Klich-Siewiorek o atmosferze Kon­
gresu Kultury Polskiej, internowaniu,
postawie Kościoła i osobistej reakcji
na wydarzenia w kopalni Wujek. 12
grudnia, dzięki Jerzemu Stuhrowi,
publiczność przeniosła się do mroźnego Krakowa przełomu 1981 i 1982
roku. Reżyser i aktor w rozmowie
z prof. Andrzejem Chwalbą oraz
prof. Tadeuszem Lubelskim z hu­
morem wspominał nastroje wśród
środowisk teatralnych Krakowa, gro­
teskowe spotkania z funkcjonariusza­
mi służb bezpieczeństwa, opowiadał
o warunkach podróżowania podczas
stanu wojennego i micie bojkotu
telewizji. 13 grudnia pałeczkę przejęli fi lmoznawcy na czele z dok­
torem Bogusławem Żmudzińskim, który za sprawą projekcji fi lmu
Konfrontacja oraz rozmowy z reżyserem i scenarzystą Andrzejem
Trzosem-Rastawieckim przeniósł widzów do pierwszych miesięcy
„Solidarności”, pokazując je z podwójnej perspektywy: wielkich
świadków ówczesnej historii oraz ofi cerów SB.
Popularność festiwalu wśród studentów rodzi nadzieję, że
w przyszłym roku krakowskie PTH oraz Centrum Kultury „Rotun­
da” będą mogły zaprosić do uczestnictwa w kolejnych fi lmowych
wieczorach.
Barbara Klich
. r P ooclzsnkiicegę ow Tyobwuacrhzuy ssttwanau H wisotojreyncnzengeog oO pdodsztiaanł oKwriał kuocwzcsikći,
poświęcając mu w całości kolejną edycję Małopolskiego Festi­
walu Filmów Historycznych. Festiwal ten, zainicjowany w 2003
roku przez ówczesnego prorektora UJ prof. Andrzeja Chwalbę,
znalazł już swoje stałe miejsce w kalendarzu krakowskich imprez
kulturalnych. Celem organizatorów
ubiegłorocznego festiwalu, który
odbywał się w Krakowie w dniach
11–13 grudnia – była konfrontacja
doświadczenia fi lmowca i świadka
wydarzeń stanu wojennego w jednej
osobie z doświadczeniem historii
młodych Polaków. Problem polskiej
świadomości historycznej stał się
swoistą ramą festiwalu, o co zadbali
współorganizujący imprezę studen­
ci. 11 grudnia 2006 roku przegląd
został otwarty debatą oksfordzką
prowadzoną przez Koło Naukowe
Historyków Studentów UJ, podczas
której licealiści i studenci spierali się
o to, czy dziś młodzi byliby w stanie walczyć solidarnie o Polskę?
Punktem wyjścia do dyskusji była prezentacja fi lmowego zapisu
sondy przeprowadzanej przez studentów historii na ulicach Krakowa.
Problem miejsca „13 grudnia” w polskiej pamięci zbiorowej powrócił
także podczas zamykającej festiwal debaty, w której wzięli udział:
prof. Maria Flis, prof. Ryszard Terlecki oraz Jakub Tęsiorowski,
prowadzący spotkanie z ramienia Rady Kół Naukowych UJ.
Filmy prezentowane podczas festiwalu: Śmierć jak kromka
chleba w reżyserii Kazimierza Kutza, Spis cudzołożnic autorstwa
Jerzego Stuhra oraz fi lm dokumentalny Konfrontacja Andrzeja
Trzosa-Rastawieckiego były rodzajem dialogu świadków historii
ALMA MATER
57