Transfer wiedzy w zakresie nowych nawozów mineralnych

TRANSFER WIEDZY W ZAKRESIE NOWYCH NAWOZÓW MINERALNYCH
ARKADIUSZ PIWOWAR
Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu
Streszczenie
Celem artykułu jest przedstawienie najwaniejszych cieek transferu wiedzy
o nawoeniu rolin oraz nawietlenie powiza midzy doradztwem rolniczym,
owiat, jednostkami badawczymi, jednostkami wytwórczymi a producentami rolnymi. Rozwój i transfer wiedzy w zakresie nowych nawozów mineralnych dostpnych
na krajowym rynku napotyka wiele barier o zrónicowanym charakterze, z których
najwaniejsze zostały przedstawione w poniszym artykule.
Słowa kluczowe: dokarmianie dolistne, mikroelementy, transfer wiedzy
1. Wstp
Wiedza rolnicza towarzyszy człowiekowi od powstania ludzkoci. Rozwój ludzkoci oparty
jest o cigłe poszukiwanie koncepcji i rodków pozwalajcych na lepsze dostosowanie si do
zmiennego otoczenia i najlepszego wykorzystania posiadanych zasobów. Cech charakterystyczn
nauk rolniczych jest cisłe powizanie z innymi naukami, przede wszystkim biologicznymi, technicznymi, ekonomicznymi i chemicznymi. Rozwój nauk rolniczych i coraz wiksza rónorodno
rodków produkcji rolnej, decyduj o potencjalnych moliwociach zwikszenia efektywnoci
w gospodarstwach rolnych. Wymiana dowiadcze naukowych wielu dziedzin nauki generuje
postp techniczny i technologiczny w sferach wytwórczych rodków produkcji rolnej. Polska gospodarka rolna wymaga modernizacji technicznej. Dla jej sprawnego przeprowadzenia niezbdna
jest współpraca wielu dyscyplin. Podstaw kwesti wydaje si proces komunikowania si głównych ogniw wymiany myli technicznej i technologicznej, w tym transfer wiedzy. Nie moe si to
odby bez integracyjnych działa rodowisk nauki i praktyki rolnej. Transfer wiedzy w gospodarce
i nauce o nawozach mineralnych jest szczególnie istotny. Ta grupa rodków produkcji rolnej z jednej strony kształtuje wielko i jako plonów rolin, z drugiej niezrównowaone ich stosowanie
obcia rodowisko naturalne. Producent rolny powinien zna właciwoci poszczególnych nawozów i zasady ich stosowania, w celu racjonalnego nawoenia rolin w swoim gospodarstwie.
2. Materiały i metodyka
W artykule przedstawiono wyniki obserwacji rynku nawozów mineralnych w kraju w latach
2004-2006. Podstaw prezentowanego opracowania s informacje z bada własnych przeprowadzonych w 2004 roku w jednej z najwikszych firm produkujcych nawozy dolistne w kraju oraz
badania ankietowe przeprowadzone latem 2005 roku wród siedemdziesiciu omiu producentów
rolnych z województwa dolnolskiego.
POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ
Seria: Studia i Materiały, nr 14, 2008
45
3. Produkcja i stosowanie nawozów dolistnych
Do prawidłowego przebiegu procesów yciowych, według obecnego stanu wiedzy, roliny
uprawne wymagaj obecnoci siedemnastu pierwiastków, w tym dziewiciu makroelementów
i omiu mikroelementów. Rola mikroelementów ogranicza si przede wszystkim do regulacji procesów biochemicznych. Zapotrzebowanie rolin na te składniki jest znacznie mniejsze w porównaniu do makroelementów. Powszechn, tradycyjn form wprowadzania składników pokarmowych
do gleby s nawozy stałe. Stosowanie coraz bardziej plennych odmian rolin uprawnych sprawia,
e wraz z plonami rolin zwiksza si zapotrzebowanie na mikroelementy. Nowoczesne techniki
uprawy rolin inicjuj prace badawcze nad technologiami otrzymywania i stosowania w praktyce
takich nawozów, które w kompleksowy sposób zapewni wykorzystanie pierwiastków przez roliny. Dolistne stosowanie mikroelementów jest uznane za najwłaciwsz form.
W ostatnich latach bardzo szybko rozwija si produkcja asortymentu nawozów dolistnych
w kraju. Szacuje si, e warto produkcji tego segmentu stanowi 5-10% wartoci rynku wszystkich nawozów dostpnych na krajowym rynku [1]. W obrocie znajduj si specjalne nawozy mikroelementowe do dolistnego dokarmiania poszczególnych grup rolin uprawnych oraz nawozy
uniwersalne przeznaczone dla kilku gatunków rolin. W praktyce wyróniamy dolistne nawozy
jedno- , dwu- i wieloskładnikowe zawierajce mikroelementy. Decydujce dla jakoci nawozów
dolistnych jest to, aby zapewni maksymalne wykorzystanie pierwiastków przez roliny. Najkorzystniejsz form podawania mikroelementów rolinom s chelaty - kompleksy składajce si
z atomu centralnego oraz połczonych z nim ligandów. Chelatyzacja przeciwdziała tworzeniu si
w nawozach nierozpuszczalnych połcze. Zalet schelatyzowanych mikroelemenów jest ich łatwe
pobieranie i przemieszczanie w rolinie. W nawozach dolistnych stosuje si róne zwizki chelatujce, jak np.: EDTA, DTPA, HEEDTA, IDHA. Zastosowanie zwizków kompleksowych do produkcji nawozów dolistnych umoliwia wytwarzanie zarówno nawozów jednoskładnikowych jak
i wieloskładnikowych. Oferta krajowych firm produkujcych nawozy dolistne obejmuje kilkaset
produktów. Wytwarzane w kraju i za granic nawozy dolistne s nonikiem postpu agrotechnicznego, umoliwiaj:
ƒ
dobór właciwych dawek składników pokarmowych dla poszczególnych gatunków
rolin uprawnych,
ƒ uzyskanie wyszych plonów,
ƒ regulacje parametrów jakociowych czci uytkowych rolin,
ƒ bardziej dokładne rozmieszczenie składników nawozowych na powierzchni pola,
ƒ łczne stosowanie agrochemikaliów.
Stosowanie dolistnych nawozów nie tylko zwiksza plony rolin, ale przede wszystkim ich jako [2,6,7]. Wyniki bada potwierdzaj dodatni wpływ nawoenia rolin mikroelementami na
zawarto witamin (C, E, B2, B1, B3), wglowodanów, tłuszczu, białka i aminokwasów [5].
Oprócz wpływu na przemiany zwizków organicznych w rolinie, równie wanym aspektem podejmowanym w badaniach jest wpływ dokarmiania mikroelementami na odporno rolin wzgldem chorób. Roliny optymalnie zaopatrzone w składniki pokarmowe, w tym mikroelementy,
charakteryzuj si mniejsz wraliwoci na choroby i czynniki rodowiska.
46
Arkadiusz Piwowar
Transfer wiedzy w zakresie nowych nawozów mineralnych
Wyniki bada ankietowych producentów rolnych z Dolnego lska potwierdziły zainteresowanie rozszerzeniem techniki nawoenia w swoich gospodarstwach o dolistne dokarmianie rolin.
Wyniki bada wiadcz o duym zainteresowaniu respondentów nawozami przeznaczonymi pod
upraw rzepaku, pszenicy, ziemniaków, kukurydzy i buraków cukrowych.
radio
inne
telewizja
Internet
ulotki
reklamowe
czasopisma
specjalistyczne
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
%
Rys.1. ródła wiedzy dotyczce nawoenia rolin w opinii respondentów
Ponad 35% ankietowanych producentów rolnych wskazało czasopisma specjalistyczne jako
główne ródło wiedzy dotyczcej nawoenia rolin uprawnych. Ogółem masowe ródła informacji
(prasa fachowa, telewizja, Internet, radio) wskazało 65% respondentów. W opinii producentów
rolnych w masowych informacjach brakuje obiektywnych kalkulacji ekonomicznych traktujcych o
efektywnoci stosowania nowych nawozów. Sporód innych ródeł respondenci wskazali głównie
na porady doradców rolniczych.
4. Transfer wiedzy w zakresie stosowania nawozów mineralnych przez producentów rolnych
Najwaniejszym elementem procesu zarzdzania wiedz w całej gospodarce jest jej transfer.
W przypadku wiedzy z zakresu stosowania nawozów mineralnych moemy wyróni kilka najwaniejszych cieek jej transferu.
POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ
Seria: Studia i Materiały, nr 14, 2008
Przemysł wytwórczy
47
Owiata i szkolnictwo
Doradztwo
rolnicze
Porednik
handlowy
Producent
rolny
Rys.1. Transfer wiedzy w zakresie stosowania nawozów mineralnych
4.1. Przemysł wytwórczy– producent rolny
Przedsibiorstwa produkujce nawozy mineralne w celu dotarcia z ofert do producentów rolnych powinny wdraa system zarzdzania wiedz o produkcie. W procesie transferu wiedzy na
temat produktów, przedsibiorstwa wytwórcze powinny zwróci szczególn uwag na nastpujce
zagadnienia:
- przygotowanie informacji dla producentów rolnych, potrzebnej do racjonalnego uywania
danego rodka produkcji,
- opracowanie materiałów pracownikom działu sprzeday, do prezentowania zalet wynikajcych ze stosowania danego rodka produkcji.
Niezmiernie istotnym jest wybór rodków i kanałów informacyjnych, za pomoc których wiedza o produkcie dotrze do producentów rolnych. Przedsibiorstwa wytwórcze powinny w coraz
szerszym zakresie stosowa nowoczesne strategie marketingowe, poszukiwa produktów dla konkretnych klientów. Wymaga to odpowiedniej segmentacji rynku, adekwatnej do warunków krajowych, w oparciu o nastpujce kryteria:
- struktury obszarowej i poziomu produkcji,
- dochodów uzyskiwanych z gospodarstwa rolnego,
- struktury wieku i poziomu wykształcenia,
- poziomu wiedzy i umiejtnoci zawodowych.
Bardzo istotn rol w promocji dolistnych nawozów mineralnych powinny odgrywa centra
demonstracyjne, na których to prezentuje si efekty stosowania nawozów w oparciu o nowoczesne
technologie dokarmiania dolistnego [4]. Równie wanym elementem zarzdzania wiedz w przedsibiorstwach wytwórczych jest opracowanie narzdzi gromadzcych i porzdkujcych informacje
napływajce z rynku. Naley tworzy, rozwija i utrzymywa powizania z tymi producentami
rolnymi. Współczenie jednym z warunków odniesienia sukcesu rynkowego jest uzyskanie odpowiedniej iloci i jakoci wiedzy i jej odpowiednie wykorzystanie [3].
48
Arkadiusz Piwowar
Transfer wiedzy w zakresie nowych nawozów mineralnych
4.2. Porednik handlowy – producent rolny
Handel na rynku nawozów mineralnych prowadzony jest przez poredników (przedsibiorstwa
handlowe, hurtowników, detalistów) zakupujcych i rozprowadzajcych rodki produkcji rolnej na
własny rachunek i ryzyko. Porednik handlowy powinien posiada odpowiedni wiedz, przekazan głównie od producenta danego rodka produkcji. Porednie szczeble w obrocie towarowym na
rynku nawozów maj zapewni producentowi rolnemu zakup we właciwym miejscu, czasie i po
odpowiedniej cenie. Od efektywnoci dystrybucji zaley w głównej mierze transfer wiedzy w zakresie nowych nawozów mineralnych. Wymaga si od pracowników firmy handlowych oferujcych dolistne nawozy fachowej wiedzy na temat nawoenia rolin uprawnych, roli poszczególnych
makro- i mikroelementów oraz objawów ich niedoborów w rolinie.
4.3. Owiata i szkolnictwo – producent rolny
Nieodzownym warunkiem upowszechniania postpu jest rozwój owiaty i kultury wród ludnoci rolniczej pozwalajcy na rozumienie istoty i potrzeby zmian. Zmiany w poziomie ogólnego
i zawodowego przygotowania producenta rolnego, pozwol na szersze wprowadzenie postpu
biologicznego, organizacyjnego oraz technicznego. S to zadania wymagajce duych nakładów
finansowych i inwestycyjnych w sferze organizacji owiaty i szkolnictwa na terenach wiejskich.
Omawiajc rolnicze innowacje techniczne trzeba podkreli konieczno pełnego wykorzystania
potencjału naukowo-badawczego i rozwojowego. Łczenie dorobku rónych dyscyplin naukowych
w naukach rolniczych przypiesza nie tylko wzrost produkcji rolnej, ale równie niweluje rónice
społeczne midzy miastem i wsi.
4.4. Doradztwo nawozowe – producent rolny
Doradztwo jest jedn ze składowych wiedzy rolniczej. Podstaw podejmowania decyzji
o wprowadzeniu innowacji do własnego gospodarstwa rolnego jest poradnictwo indywidualne.
W przypadku doradztwa rolnego usługi tego typu wiadczone s przede wszystkim przez słuby
pracujce w Orodkach Doradztwa Rolniczego. Rynek krajowych usług doradczych w zakresie
nawoenia rolin jest słabo rozwinity. Jest to istotny czynnik hamujcy wprowadzenie postpu
technicznego w rolnictwie. Doradztwo w zakresie nawoenia rolin powinno obejmowa:
- udzielanie informacji,
- dostarczanie wiedzy,
- identyfikacj i rozwizywanie problemów.
Rozwojowi technologii produkcji nowych nawozów powinien towarzyszy rozwój usług doradczych. Szeroko pojte doradztwo na rzecz wsi i rolnictwa wymaga zmian. Wynika to ze współczesnych uwarunkowa w rolnictwie i na obszarach wiejskich, uwzgldniajc ochron rodowiska
i racjonaln gospodark zasobami. Doradcy nie tylko powinni by wysoko wyspecjalizowani, ale
przede wszystkim posiada umiejtno przekazywania wiedzy w sposób zrozumiały. Firmy doradcze powinny współpracowa z uczelniami wyszymi i pozauczelnianymi jednostkami naukowobadawczymi w celu wprowadzania do praktyki rolniczej osigni badawczych.
Równie istotnym elementem zarzdzania wiedz w zakresie nawoenia rolin jest wymiana informacji, dowiadcze i wyników bada pomidzy jednostkami badawczymi uczelni wyszych
a przedsibiorstwami produkcyjnymi. Przykładem moe by badanie efektywnoci dokarmiania
dolistnego przy wykorzystaniu opryskiwaczy o odpowiednich parametrach technicznych, czy te
badanie efektywnoci technicznej i ekonomicznej stosowania poszczególnych nawozów.
POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZDZANIA WIEDZ
Seria: Studia i Materiały, nr 14, 2008
49
umiejtnoci i wiedza rolnika
metody i kanały informacji
BARIERY
oferta rynkowa nawozów
doradztwo nawozowe
Rys.2 Bariery transferu wiedzy o nowych nawozach mineralnych do producentów rolnych
Nawozy dolistne nadaj si do zastosowania tylko w rolnictwie. Celem kadego producenta
rolnego jest uzyskanie wysokiego plonu o jak najwyszych cechach jakociowych. Rozwój nauk
rolniczych i coraz wiksza rónorodno rodków produkcji, decyduj o potencjalnych moliwociach wzrostu produkcji rolnej. Wykorzystanie tych moliwoci zaley przede wszystkim od
umiejtnoci zawodowych producentów rolnych. Przyswojenie nowoci wymaga od rolnika pewnego nakładu pracy w postaci wysiłku intelektualnego i fizycznego. Postawy producentów rolnych
w stosunku do nowych rodków produkcji zale przede wszystkim od wieku, wykształcenia, wielkoci siły ekonomicznej gospodarstwa rolnego. Dobór metod i kanałów informacji o innowacjach
musi uwzgldnia szybko rozchodzenia si wiadomoci o elementach postpu wród producentów rolnych w kraju. Ten wymóg jest szczególnie wany ze wzgldu na znaczne zrónicowanie
warunków przyrodniczych, ekonomiczno-społecznych oraz róny poziom kultury rolnej. Naley
take ulepszy usługi wspierajce i informujce obszary wiejskie w zakresie innowacji. Oferta
rynkowa powinna by dostosowana do potrzeb rynku, uwzgldniajc specyfik rynku rolnego.
5. Podsumowanie
Roliny uprawne s ródłem ywnoci dla człowieka i paszy dla zwierzt zarówno w stanie
wieym, jak i przetworzonym. Optymalne zaopatrzenie rolin w mikroskładniki pokarmowe
wpływa dodatnio na skład chemiczny rolin, co ma ogromne znaczenie dla zdrowotnoci ludzi i
zwierzt. Stosowanie nawozów dolistnych jest jednym z istotnych czynników umoliwiajcych
popraw cech jakociowych plonów rolin. O wyborze rodków produkcji stosowanych w gospodarstwach rolnych decyduje producent rolny. Jego wiedza i umiejtnoci zawodowe s podstawowymi kryteriami przy wyborze nawozów. Informacje o nowych nawozach mineralnych, w tym do
dolistnego dokarmiania mikroelementami, producent rolny czerpie z wielu ródeł. Problematyka
dotyczca nawozów dolistnych zawierajcych mikroelementy jest w krgu zainteresowa rodowisk naukowych, przemysłów wytwarzajcych rodki produkcji rolnej, firm handlowych bdcych
porednikami na rynku, słub doradczych oraz producentów rolnych. Wykorzystanie moliwoci,
jakie daje stosowanie nawozów dolistnych, zaley od postaw producentów rolnych i działa informacyjnych na rynku (działów sprzeday jednostek wytwórczych, poredników handlowych i słub
50
Arkadiusz Piwowar
Transfer wiedzy w zakresie nowych nawozów mineralnych
doradczych). Istnieje konieczno integracji instytucji doradczych z instytucjami badawczymi.
Spowoduje to lepsze jakociowo porady w oparciu o nowoczesne rozwizania technologiczne.
Istnieje potrzeba aktywizacji ruchu społecznego na rzecz transferu wiedzy na obszary rolnicze. Jest
to zadaniem całego społeczestwa, wymaga współpracy fachowców wielu dyscyplin naukowych.
Bibliografia
1. Igras J., Potencjał polskiego przemysłu nawozowego na tle Unii Europejskiej, [w:] Zasady wprowadzania nawozów do obrotu, PIB IUNG, Puławy 2006.
2. Jabłoski K., Racjonalne sposoby nawoenia ziemniaków. Wie Jutra 2, Warszawa 2006.
3. Mikuła B., Organizacje oparte na wiedzy. Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w
Krakowie, Kraków 2006.
4. Piwowar A., Nowe produkty w grupie nawozów mineralnych i ich marketing. Roczniki
Naukowe SERiA, T.IX, Z.3, Warszawa-Pozna-Kraków 2007.
5. Podlena A., Nawoenie mikroelementami jako czynnik decydujcy o jakoci plonów.
Wie Jutra 7, Warszawa 2007.
6. Pruszyski S., Mrówczyski M., Łczne stosowanie agrochemikaliów. Instytut Ochrony
Rolin, Pozna 2002.
7. Salach-Tobiasz R., Bobrecka-Jamro D., Wpływ wieloskładnikowych nawozów dolistnych
na plonowanie i skład chemiczny owsa. Acta Agrophysica 85, Lublin 2003.
KNOWLEDGE TRANSFER IN A RANGE OF NEW MINERAL FERTILIZERS
Summary
The aim of this article is presentation of the most important ways of knowledge transfer
of plant fertilization and relationships between agricultural counseling, education, research
centers, manufacturing units and agricultural manufacturers. Development and knowledge
transfer in scope of new mineral fertilizers available on the home market meet with different obstacles. The most important of them are shown in the following article.
Key words: foliar nutrition, microelements, knowledge transfer
Arkadiusz Piwowar
[email protected]
Katedra Ekonomiki i Organizacji Gospodarki ywnociowej
Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu,
Ul. Komandorska 118/120 53-345 Wrocław