CZĘŚĆ I RYNEK PRACY W KRAJACH UE

CZĘŚĆ I
RYNEK PRACY W KRAJACH UE
Patrycja Zwiech
Katedra Mikroekonomii
Uniwersytet Szczeciński
ul. Mickiewicza 64, 71-101 Szczecin
[email protected], http://mikro.univ.szczecin.pl/zwiech
NIESTANDARDOWE FORMY ZATRUDNIENIA
W KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ
Abstrakt
W państwach Unii Europejskiej dostrzega się konieczność deregulacji rynku pracy.
Zwolennicy liberalizacji przepisów prawa widzą szansę na usprawnienie procesów alokacji
siły roboczej i zmniejszenia bezrobocia. Przeciwnicy z kolei zwracają uwagę na zagrożenie
dla bezpieczeństwa socjalnego pracowników. Uelastycznianie rynków pracy krajów o
gospodarce rynkowej wydaje się jednak procesem nieuniknionym i wręcz niezbędnym w
sytuacji obecnych przemian w gospodarce światowej.
Zbyt wysokie bezrobocie zmusza do poszukiwania nowych rozwiązań mogących
przyczynić się do zwiększenia zatrudnienia. Jednym ze sposobów jest stosowanie
elastycznych form zatrudnienia.
Wśród elastycznych form zatrudnienia można wyróżnić: pracę na podstawie umów
terminowych, pracę pracowników wynajmowanych, pracę na wezwanie, pracę chałupniczą,
oraz telepracę. Niezmiernie istotne są także nietypowe formy czasu pracy, w ramach
których wyróżnić można: pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy, ruchomy indywidualny
czas pracy pracowników w ciągu dnia, tygodnia, miesiąca i roku, zmienny wymiar
tygodniowego zakładowego czasu pracy, a także uelastycznienie rocznego czasu pracy oraz
czasu pracy realizowanego w ciągu całego życia zawodowego.
Artykuł ma na celu przedstawić pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy oraz pracę
na podstawie umów terminowych jako elastyczne formy zatrudnienia występujące w krajach
Unii Europejskiej, a w szczególności udział zatrudnienia w niepełnym wymiarze czasu pracy
oraz udział zatrudnienia na czas określony wśród całego zatrudnienia w poszczególnych
państwach członkowskich UE. Poza tym dodatkowo zostanie przedstawione zróżnicowanie
sytuacji kobiet i mężczyzn w tych aspektach.
Słowa kluczowe: rynek pracy, zatrudnienie w pełnym i niepełnym wymiarze czasu pracy,
zatrudnienie na czas określony
8
Patrycja Zwiech
Wprowadzenie
Elastyczność zatrudnienia oznacza zdolność przystosowywania się liczby
pracowników w przedsiębiorstwach do zmieniających się warunków ekonomicznych,
wywołanych postępem technicznym i technologicznym oraz stwarzanych przez politykę
strukturalną państwa (Kryńska, 2001). Ten rodzaj elastyczności przejawia się głównie w
skłonności do stosowania przez przedsiębiorstwo tzw. elastycznych form zatrudnienia, z
których najważniejsze to: praca na podstawie umów terminowych, praca pracowników
wynajmowanych, praca na wezwanie, praca chałupnicza, telepraca (Hajn, 2003).
Z kolei elastyczność czasu pracy oznacza stosowanie w coraz szerszym zakresie tzw.
nietypowych form czasu pracy, do których zalicza się:
– pracę w niepełnym wymiarze czasu pracy, np.
• job-sharing (dzielenie pracy i wynagrodzenia między dwóch lub więcej
pracowników);
• skrócony dzienny wymiar czasu pracy (regularna praca na niepełnym etacie, np.
dzienny czas pracy wynosi 4 godziny);
• skrócony czas pracy o elastycznym rozkładzie w ramach poszczególnych dni (np.
praca 4 dni w tygodniu, codziennie inna liczba godzin pracy), tygodni (np. 2 tygodnie
pracy, 2 tygodnie wolnego), miesięcy (np. 1 miesiąc pracy, 1 miesiąc wolnego);
• praca z uwzględnieniem długotrwałego urlopu (np. roczny urlop naukowy).
– ruchomy indywidualny czas pracy pracowników w ciągu dnia, tygodnia, miesiąca i roku;
– zmienny wymiar tygodniowego zakładowego czasu pracy, a także uelastycznienie
rocznego czasu pracy oraz czasu pracy realizowanego w ciągu całego życia zawodowego
(np. poprzez przechodzenie na wcześniejsze emerytury).
Niepełne oraz tymczasowe zatrudnienie w UE-25
Zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy jest obecnie najbardziej dynamicznie
rozwijającą się formą uelastyczniania czasu pracy w krajach członkowskich UE. Zaletą
nietypowej organizacji czasu pracy jest możliwość dostosowywania zatrudnienia i czasu
pracy do zmieniających się potrzeb i możliwości przedsiębiorstwa bez ponoszenia przez nie
dodatkowych kosztów. Poza tym taka forma zatrudnienia umożliwia aktywizację zawodową
osób, które z różnych przyczyn (sytuacja rodzinna, opieka nad dziećmi, nauka) nie mogą
podjąć stałej pracy na pełnym etacie.
Z drugiej strony, nie zawsze pracujący w niepełnym czasie pracy traktowani są przez
pracodawców na równi z pełnozatrudnionymi. Nierzadko taka forma zatrudnienia jest
podejmowana nie z wyboru, a z powodu braku możliwości podjęcia zatrudnienia w pełnym
wymiarze czasu pracy. Trudna sytuacja na rynku pracy powoduje, iż nietypowe zatrudnienie
znajduje jednak coraz większą akceptację pracowników i związków zawodowych.
W Unii Europejskiej wśród 197,5 miliona pracujących, w niepełnym czasie pracy
pracuje 36,2 miliona osób. Status osób w wieku 15 lat i więcej w UE-25 przedstawia rysunek
1.
Niestandardowe formy zatrudnienia w krajach Unii Europejskiej
9
Rysunek 1. Status osób w wieku 15 lat i więcej w UE-25, 2005.
Osoby w wieku 15 lat i więcej
Ogółem: 380,3 mln
w tym kobiety: 51,7%
Pracujący
Ogółem: 197,5 mln
w tym kobiety: 44,1%
Bezrobotni
Ogółem : 19,5 mln
w tym kobiety: 48,9%
W niepełnym wymiarze
czasu
Ogółem: 36,2 mln
w tym kobiety: 77,6%
Krócej niż 1 rok
Ogółem: 10,5 mln
w tym kobiety: 48,4%
W pełnym wymiarze czasu
Ogółem: 161,3 mln
w tym kobiety: 36,6%
Poszukujący pracy w
pełnym wymiarze
Ogółem: 7,3 mln
w tym kobiety: 42,4%
Samozatrudnieni
Ogółem: 25,5 mln
w tym kobiety: 24,8%
Pomagający
członkowie rodzin
Ogółem: 1,7 mln
w tym kobiety: 62,8%
Pracownicy
Ogółem:133,8 mln
w tym kobiety: 38,5%
na czas nieokreś.
Ogółem:116,0 mln
w tym kobiety: 38,1%
Bierni zawodowo
Ogółem: 163,3 mln
w tym kobiety: 61,3%
na czas określony
Ogółem: 17,7 mln
w tym kobiety: 41,2%
Poszukujący pracy w
niepełnym wymiarze
Ogółem: 1,5 mln
w tym kobiety: 77,6%
Dłużej niż 1 rok
Ogółem: 8,7 mln
w tym kobiety: 49,5%
Poszukujący pracy w
pełnym wymiarze
Ogółem: 5,9 mln
w tym kobiety: 44,2%
Poszukujący pracy w
niepełnym wymiarze
Ogółem: 1,0 mln
w tym kobiety: 79,3%
Źródło: Statistic in focus. Population and Social Conditions nr 13/2006. “EU Labour Force
Survey”. Eurostat, 11.09.2006.
10
Patrycja Zwiech
Szczególnie duży udział wśród osób pracujących na niepełnym etacie odnotowano
wśród subpopulacji kobiet. Kobiety stanowią 77,6% wszystkich pracujących w niepełnym
wymiarze czasu pracy. Jednocześnie należy zauważyć, iż wśród pracujących na pełnym etacie
stanowią tylko 36,6% wszystkich pracujących.
Praca w niepełnym wymiarze czasu pracy oznacza de facto pracę na ½ etatu. Średnio
w Unii Europejskiej kobiety pracujące na pełnym etacie pracują 39,3 godzin tygodniowo, a
mężczyźni – 42,8 godziny. Osoby zatrudnione w niepełnym czasie pracy na pracę poświęcają
20,5 godzin w przypadku kobiet i 20,3 godziny w przypadku mężczyzn (zob. tabela 1).
Tabela 1. Przeciętne godziny pracy zawodowej w tygodniu w UE-25, 2005.
Wyszczególnienie
Kobiety i mężczyźni
Mężczyźni
Kobiety
Pracujący w
pełnym wymiarze
czasu pracy
41,5
42,8
39,3
Ogółem
37,7
41,1
33,2
Pracujący w
niepełnym
wymiarze czasu
pracy
20,4
20,3
20,5
Źródło: opracowanie własne na podstawie: Statistic in focus- Population and Social
Conditions nr 11/2006 “Labour Market Latest Trends. 4th quarter 2005”. Eurostat,
13.07.2006.
Jednocześnie należy zauważyć, iż wśród 133,8 mln pracowników UE, 17,7 mln osób
posiada pracę tymczasową. Oznacza to, iż w Unii Europejskiej 13,2% pracowników pracuje
na podstawie umowy na czas określony. Kobiety są w większym stopniu narażone na umowy
tymczasowe niż mężczyźni. Wśród wszystkich pracowników kobiety stanowią 38,5%,
natomiast wśród osób pracujących na podstawie umów czasowych stanowią 41,2%. Poza
tym wśród pracujących kobiet, 15,2% pracuje na podstawie umowy na czas określony. Dla
mężczyzn ten wskaźnik jest niższy i wynosi 14,2%.
Grupą w największym stopniu narażoną na pracę na podstawie umów terminowych są
osoby w wieku 15 – 24 lata. Aż 40,8% kobiet i 41,7% mężczyzn w tym wieku pracuje na
podstawie takich umów, co obrazuje tabela 2.
Tabela 2. Udział pracowników zatrudnionych na czas określony wśród ogółu pracowników w
zależności od wieku i płci w UE-25, 2005 (w %).
Płeć / Wiek
Mężczyźni
Kobiety
Kobiety i
mężczyźni
15+
14,2
15,2
15-24
41,7
40,8
25-54
11,1
12,4
55+
7,3
7,4
14,7
41,3
11,7
7,3
Źródło: jak w tabeli 1.
Na podstawie powyższej tabeli można zauważyć, iż wraz z wiekiem maleje udział
osób zatrudnionych na czas określony wśród ogółu zatrudnionych.
Analizując z kolei udział osób posiadających umowy terminowe wśród ogółu
zatrudnionych w zależności od sekcji działalności można zauważyć, iż rolnictwo i
rybołówstwo jest sektorem, w którym ten udział jest największy, co obrazuje tabela 3.
11
Niestandardowe formy zatrudnienia w krajach Unii Europejskiej
Tabela 3. Udział pracowników zatrudnionych na czas określony wśród ogółu pracowników w
zależności od sekcji i płci w UE-25, 2005 (w %).
Sekcja PKD / Płeć
Rolnictwo, łowiectwo i rybołówstwo
Przemysł, w tym energetyka
Budownictwo
Handel, transport i usługi
komunikacyjne
Działalność biznesowa i usługi
finansowe
Pozostałe usługi
Ogółem
Mężczyźni
30,4
11
22,9
Kobiety
42,1
13,7
12
Kobiety i
mężczyźni
33,9
11,8
21,9
13
16,3
14,5
12,4
14
14,2
13,1
15
15,2
12,8
14,7
14,7
Źródło: jak w tabeli 1.
W przypadku mężczyzn wysoki jest także udział osób zatrudnionych na czas
określony w sekcji: budownictwo. Najniższy z kolei udział kobiet zatrudnionych na czas
określony wśród ogółu zatrudnionych kobiet odnotowano w sekcjach: budownictwo (12%)
oraz działalność biznesowa i usługi finansowe (13,1%). W przypadku mężczyzn najniższe
wskaźniki odnotowano dla przemysłu (11%) oraz działalności biznesowej i usług
finansowych (12,4%).
Praca w niepełnym wymiarze czasu pracy w państwach członkowskich UE
Udział pracujących w niepełnym wymiarze czasu pracy wśród ogółu pracujących jest
zróżnicowany w poszczególnych krajach członkowskich Unii Europejskiej, co obrazuje
wykres 1.
12
Patrycja Zwiech
Wykres 1. Udział zatrudnienia na czas określony w ogólnym zatrudnieniu w poszczególnych
krajach UE, 2005.
46,2
50
45
40
24,5
25,1
Wielka Brytania
22
Dania
Szwecja
21,8
Austria
24,1
21,8
Belgia
18,3
EU-25
20,2
17,4
Luksemburg
13,1
Włochy
14,1
12,4
12
Irlandia
9,7
Malta
Hiszpania
9,6
Słowenia
10,9
9,1
Cypr
Portugalia
8,2
Łotwa
10,9
7,9
Litwa
5,2
Grecja
7,5
5
4
Czechy
2,6
Węgry
5
Słowacja
10
Estonia
15
Polska
20
17,1
25
Francja
%
30
Niemcy
35
Holandia
EU-15
Finlandia
0
Źródło: jak w tabeli 1.
Krajem charakteryzującym się największym udziałem osób pracujących w niepełnym
wymiarze czasu pracy wśród wszystkich pracujących jest Holandia. Aż 46,2% wszystkich
pracujących Holendrów pracuje w niepełnym wymiarze czasu pracy. Ponad
dwudziestoprocentowy udział osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy
odnotowano także w Wielkiej Brytanii, Szwecji, Niemczech, Danii, Austrii i Belgii. Z kolei
najniższy udział (nie przekraczający 5%) odnotowano na Słowacji, Węgrzech i w Republice
Czeskiej.
Dodatkowo należy zauważyć, iż duże zróżnicowanie występuje nie tylko między
poszczególnymi krajami, ale także między płciami w poszczególnych krajach, co obrazuje
wykres 2.
13
Niestandardowe formy zatrudnienia w krajach Unii Europejskiej
74,9
Wykres 2. Udział zatrudnienia na czas określony w ogólnym zatrudnieniu w poszczególnych
krajach UE w zależności od płci, 2005.
80
70
43,8
Holandia
7,9
Niemcy
Austria
Wielka Brytania
10,3
22,9
42,3
40,5
38,7
36
33,2
32,2
40,5
6,4
7,4
Belgia
11,5
Szwecja
2,5
Luksemburg
7,7
EU-15
12,1
EU-25
Dania
7,4
30,6
5,6
Francja
23,3
26,1
4,8
Włochy
4,4
22,4
Mężczyźni
Hiszpania
5
Irlandia
21,2
4,8
Malta
15,8
9,3
6,7
Portugalia
Polska
Cypr
Słowenia
Estonia
5,7
10,2
4,410,5
7,2
12,5
5,3
14,1
8,214,2
Litwa
Łotwa
Grecja
2,2
Czechy
Słowacja
0
Węgry
10
1,3
4,3
2,6
5,6
20
8,8
2,5
9,6
6,5
9,9
30
19,3
40
Finlandia
%
50
38,1
60
Kobiety
Źródło: jak w tabeli 1.
We wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej kobiety charakteryzują się
wyższym udziałem wśród pracujących w niepełnym czasie pracy niż mężczyźni. Najwyższy
udział pracujących w niepełnym czasie pracy wśród subpopulacji kobiet odnotowano w
Holandii, gdzie aż ¾ kobiet pracowało w takim wymiarze czasu. Ponad
czterdziestoprocentowy udział odnotowano także w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Austrii i
Belgii. Najniższy udział (mniejszy niż 10%) zarejestrowano w Słowacji, na Węgrzech, w
Czechach, Grecji i Łotwie.
W przypadku mężczyzn najwyższy udział pracujących w niepełnym czasie pracy
wśród ogółu pracujących odnotowano w Holandii (22,9%), Danii (12,1%), Szwecji (11,5%)
oraz Wielkiej Brytanii (10,3%). Najniższy natomiast na Słowacji (1,3%), w Czechach, Grecji,
Luksemburgu i Węgrzech (miedzy 2% i 3%).
Średnio w UE-25 kobiety 4,4 razy częściej pracują w niepełnym wymiarze czasu
pracy niż mężczyźni. Największe zróżnicowanie między kobietami i mężczyznami
występowało w Luksemburgu, gdzie udział pracujących kobiet w niepełnym wymiarze czasu
pracy w odniesieniu do ogółu pracujących kobiet w stosunku do takiego udziału mężczyzn
był 15 -krotnie większy.
Zatrudnienie na czas określony w krajach członkowskich Unii Europejskiej
Zastanawiającą także wydawała się odpowiedź na pytanie o stopień zróżnicowania
zatrudnienia na czas określony w poszczególnych krajach Unii Europejskiej. Udział
pracowników pracujących w oparciu o umowy terminowe wśród ogółu zatrudnionych jest
zróżnicowany w poszczególnych krajach członkowskich Unii Europejskiej, co obrazuje
wykres 3.
14
Patrycja Zwiech
Wykres 3. Udział osób zatrudnionych na podstawie umów terminowych w ogóle
zatrudnionych w poszczególnych krajach UE, 2005.
33,8
40
35
14,8
15,3
15,5
15,8
Finlandia
Szwecja
Holandia
17,6
14,7
EU-25
14,4
Cypr
Niemcy
14,4
13,1
Francja
EU-15
12,7
9,3
Łotwa
Włochy
9
9,4
8,8
Austria
5,6
Wielka Brytania
Czechy
5,4
Litwa
8,4
5,3
Luksemburg
Belgia
4,8
Słowacja
7,3
4,3
2,9
Malta
2,6
Irlandia
5
Estonia
10
Węgry
15
11,7
20
Grecja
%
25
19,5
26,5
30
Hiszpania
Polska
Portugalia
Słowenia
Dania
0
Źródło: jak w tabeli 1.
Największy udział pracowników zatrudnionych w oparciu o umowy terminowe
występował w Hiszpanii. Aż 33,8% Hiszpanów to pracownicy tymczasowi. Wysoki wskaźnik
odnotowano także w Polsce (26,5%), Portugalii (19,5%) i Słowenii (17,6%). Najmniejszy
udział takich pracowników występuje w Estonii (jedynie 2,6%), w Irlandii (2,9%), na Malcie
(4,3%) i w Słowacji (4,8%). Średnio w Unii Europejskiej 14,7% pracowników jest
zatrudnionych w oparciu o kontrakty lub umowy terminowe.
Dodatkowo należy zauważyć, iż duże zróżnicowanie występuje nie tylko między
poszczególnymi krajami, ale także między płciami w poszczególnych krajach, co obrazuje
wykres 4.
15
Niestandardowe formy zatrudnienia w krajach Unii Europejskiej
36,3
Wykres 4. Udział osób zatrudnionych na podstawie umów terminowych w ogóle
zatrudnionych w poszczególnych krajach UE w zależności od płci, 2005.
40
27,4
25,5
32
35
10
5
7,7
3,2
2,5
3,3
4,8
4,8
15
Mężczyźni
Hiszpania
Polska
Portugalia
Słowenia
Cypr
Finlandia
Szwecja
Holandia
Włochy
EU-15
EU-25
Niemcy
Grecja
Francja
Dania
Belgia
Czechy
Austria
Węgry
Wielka Brytania
Luksemburg
Malta
Łotwa
Słowacja
Irlandia
Litwa
0
Estonia 0
20
3,6
25
13,4
5,3
3,9
5,3
4,9
5,8
5,1
6,1
7,8
6,7
9,3
8,7
7,6
10,3
6,7
10,5
8,3
10,5
12,8
13,5
10,2
14
15
14,6
14,2
15,2
13,8
15,2
10,6
15,6
14,6
17,2
13,6
17,4
11,7
18,9
9,2
20
15,2
20,2
18,6
20,4
30
Kobiety
Uwagi: Estonia - brak danych dla kobiet
Źródło: jak w tabeli 1.
W 6 krajach członkowskich Unii Europejskiej udział mężczyzn pracujących na
podstawie umów terminowych był wyższy niż udział kobiet. Były to: Litwa, Łotwa, Węgry,
Austria, Niemcy i Polska. W pozostałych krajach udział kobiet zatrudnionych na podstawie
umów terminowych wśród ogółu pracujących kobiet był wyższy niż analogiczny wskaźnik
dla mężczyzn. Najwyższy wskaźnik dla kobiet odnotowano w Hiszpanii, gdzie 36,3% kobiet
pracowało na podstawie umów terminowych. Wysoki wskaźnik dla kobiet odnotowano także
dla Polski (25,5%), Portugalii (20,4%), Słowenii (20,2%) oraz Cypru (20%). Najniższy
natomiast dla Litwy (3,2%), Irlandii (3,3%), Słowacji (4,8%) oraz Łotwy i Malty (5,3%).
W przypadku mężczyzn najwyższy wskaźnik odnotowano dla Hiszpanii (32%), Polski
(27,4%), Portugalii (18,6%) i Słowenii (15,2%). Najniższy natomiast dla Irlandii (2,5%),
Estonii (3,6%), Malty (3,9%), Słowacji (4,8%) i Luksemburga (4,9%).
Średnio w UE-25 kobiety 1,1 razy częściej pracują w oparciu o umowy terminowe niż
mężczyźni. Największe zróżnicowanie między kobietami i mężczyznami występowało na
Cyprze, gdzie udział kobiet pracujących na podstawie umów terminowych był ponad
dwukrotnie większy niż udział mężczyzn. Duże zróżnicowanie występowało także w Belgii i
Finlandii, gdzie wskaźnik dla kobiet był o 60% większy niż dla mężczyzn. Najniższe
wskaźniki odnotowano na Łotwie i Litwie (0,4), gdzie udział kobiet pracujących na podstawie
umów terminowych był znacząco mniejszy od udziału analogicznej subpopulacji mężczyzn.
Zakończenie
Umowy na czas określony nabierają coraz większego znaczenia w świecie. Ustawowe
ograniczenia ich powtarzalności lub okresu, na który mogą być zawierane, wskazują, iż są
one dogodną i chętnie stosowaną przez pracodawców formą zatrudnienia pracowników. W
porównaniu do 2004 roku, udział osób pracujących na podstawie umów terminowych wzrósł
16
Patrycja Zwiech
o 0,9 punktu procentowego, zarówno dla kobiet, jak i dla mężczyzn. Wzrost ten był większy
niż wzrost wskaźnika zatrudnienia oraz wzrost współczynnika aktywności zawodowej, co
obrazuje wykres 5.
Wykres 5. Zmiany we wskaźnikach dotyczących rynku pracy w UE-25 (4 kwartał 2005r. w
porównaniu do 4 kwartału 2004r.; w punktach procentowych).
1
0,8
0,6
0,4
0,2
0
-0,2
zmiana
zmiana
zmiana w
w spółczynnika
w skaźnika
zatrudnieniu w
aktyw ności
zatrudnienia (15- niepełnym czasie
zaw odow ej (1564)
pracy (15+)
64)
Kobiety
zmiana w
terminow ym
zatrudnieniu
(15+)
zmiana stopy
zmiana
bezrobocia (15- długoterminow ej
64)
stopy bezrobocia
(15-64)
Mężczyźni
Źródło: jak w tabeli 1.
Natomiast zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy jest obecnie najbardziej
dynamicznie rozwijającą się formą uelastyczniania czasu pracy w krajach członkowskich UE.
Udział osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy wzrósł w ciągu ostatniego
roku w UE-25 w przypadku kobiet o 0,9 punktu procentowego, a w przypadku mężczyzn o
0,4 punktu procentowego.
Wzrost liczby pracujących w niepełnym wymiarze czasu pracy był większy niż wzrost
ogólnej liczby pracujących. Oznacza to, iż zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy
jest coraz częściej wybieraną formą zatrudnienia w krajach UE.
Stopniowe odchodzenie od tradycyjnego modelu pracy spowodowane jest globalizacją
procesów gospodarczych, rozwojem technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych oraz
ekspansją sektora usług. Dynamika tych zjawisk oraz rosnąca konkurencja zmuszają
przedsiębiorstwa do elastyczności przy wyborze form zatrudnienia. Wybór formy zależy od
rodzaju firmy i jej działalności, w szczególności zaś od grup pracowników i rodzaju
wykonywanej przez nich pracy.
Firmy muszą czynić wszystko, aby osiągnąć wysoki poziom jakości i nowoczesności
wyrobów oraz usług i nie dać się prześcignąć konkurentom. Wymaga to zdolności do
szybkiego reagowania na zmiany, co wiąże się z kształtowaniem elastycznych zasobów pracy.
Coraz większą uwagę należy przy tym zwracać na zatrudnienie produktywne, czyli takie,
które jest firmie potrzebne i w pełni przez nią wykorzystywane.
Jednocześnie należy zauważyć, iż stosowanie niestandardowych form zatrudnienia
powinno być zawsze uzasadnione względami racjonalnymi. Nie powinny być one
nadużywane przez pracodawców w celu redukcji ich zobowiązań. Umowy te bowiem często
wiążą się z mniejszą prawną ochroną pracy, ze względu np. na krótsze okresy wypowiedzeń,
Niestandardowe formy zatrudnienia w krajach Unii Europejskiej
17
niższe odprawy – co może powodować frustrację pracowników, mniejszą identyfikację z
celami firmy, mniejsze zaangażowanie w jej rozwój. Nierzadko wiążą się także z niższymi
płacami. Nie zapewniają też poczucia stabilizacji zawodowej oraz możliwości dokształcania i
awansu zawodowego. Pomimo jednak faktu, iż niestandardowe formy zatrudnienia nie są
wolne od wad, często zwiększają szanse podjęcia pracy dla grup szczególnego zagrożenia
bezrobociem.
BIBLIOGRAFIA:
1. Borkowska S., (2003), Regulacja rynku pracy w Polsce a polityka gospodarcza, w:
Deregulacja polskiego rynku pracy, red. K. Frieske, IPISS, Warszawa.
2. Eurostat (2006), Statistic in focus- Population and Social Conditions no 11/2006, Labour
Market Latest Trends. 4th quarter 2005, 13.07.2006.
3. Eurostat (2006), Statistic in focus - Population and Social Conditions no 13/2006. EU
Labour Force Survey. 11.09.2006.
4. Hajn Z., (2004), Elastyczność popytu na pracę w Polsce. Aspekty prawne, w: Elastyczne
formy zatrudnienia i organizacji pracy a popyt na pracę w Polsce, red. E. Kryńska, IPISS,
Warszawa.
5. Jerzak M., (2004), Deregulacja rynku pracy w Polsce i Unii Europejskiej, Narodowy Bank
Polski – Materiały i Studia, Warszawa.
6. Kryńska E., (2001), Dylematy polskiego rynku pracy, IPISS, Warszawa.
7. Kwiatkowski E., (2003), Elastyczność popytu na pracę w teoriach rynku pracy, w:
Elastyczne formy zatrudnienia i organizacji pracy a popyt na pracę w Polsce, red. E.
Kryńska, IPISS, Warszawa.
8. Nilles J., (2003), Telepraca. Strategie kierowania wirtualną załogą, Wydawnictwo
Naukowo – Techniczne, Warszawa.
9. Sobocka-Szczapa H., (2003), Nietypowe formy zatrudnienia pracowniczego,
w:
Elastyczne formy zatrudnienia i organizacji pracy a popyt na pracę w Polsce, red. E.
Kryńska, IPISS, Warszawa.
10. Wiśniewski Z., (1999), Kierunki i skutki deregulacji rynku pracy w krajach Unii
Europejskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
11. Wratny J., (2001), Instrumenty prawa pracy, w: Stymulacja ruchliwości pracowniczej.
Metody i instrumenty, red. Kryńska E., IPISS, Warszawa.
12. Zwiech P., (2006), Czas pracy kobiet i mężczyzn – czy kobiety krócej pracują
niż mężczyźni, w: Wybory podmiotów decyzyjnych w gospodarce polskiej, red. D.
Kopycińska, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 408, Szczecin.
13. Zwiech P., (2006), Aktywność ekonomiczna kobiet i mężczyzn w Polsce na tle krajów
Unii Europejskiej, w: Regulacyjna rola państwa we współczesnej gospodarce, red. D.
Kopycińska, Katedra Mikroekonomii Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
14. Zwiech P., Korpysa J., (2006), Time spend on housework as a determinant of women’s
economic activity in the Member States, w: Determinants of attitudes and behaviour of
the decision-making entities, red. D.Kopycińska, Katedra Mikroekonomii Uniwersytetu
Szczecińskiego, Szczecin.
15. Zwiech P., Bernat T., Korpysa J., Włodarczyk – Śpiewak K., (2003), Strategia Lizbońska.
Fakty, mity, rzeczywistość, Wydawnictwo Printshop, Szczecin.
16. Zwiech P., (2003), Dyskryminacja kobiet na polskim rynku pracy, w: Kapitał ludzki w
gospodarce, red. Danuta Kopycińska, PTE, Szczecin.
17. Sources by Eurostat.