Przestrzenne zróżnicowanie poziomu wykształcenia

Konrad Ł. Czapiewski
Polska Akademia Nauk
Zakład Przestrzennego
Zagospodarowania i BR
Krzysztof Janc
Uniwersytet Wrocławski
Zakład Zagospodarowania
Przestrzennego
Przestrzenne zróżnicowanie
poziomu wykształcenia rolników.
Europa – Polska – Mazowsze
Ustka 17.09.2009
Projekty badawcze
N 306 001 32/0065 „Atlas Rolnictwa Polski“
N 306 025 28/1135 „Endogeniczne czynniki rozwoju obszarów
wiejskich województwa mazowieckiego“
Cel – znaczenie wykształcenia w rolnictwie
Celem prezentacji jest przedstawienie poziomu wykształcenia ludności rolniczej,
zarówno ogólnego, jak również kierunkowego. Uwzględniono trzy skale
przestrzenne – europejską (jednostki odniesienia NUTS 2), polską (NUTS 4) oraz
regionalną (na przykładzie Mazowsza – NUTS 5). Różne skale odniesienia
umożliwiają sprawdzenie, czy istnieją ogólne prawidłowości rządzące
przestrzennym zróżnicowaniem zjawiska.
Gospodarstwa kierowane przez lepiej wykształconych rolników uzyskują zazwyczaj
lepsze efekty produkcyjne, cechuje je także skuteczniejsze wykorzystanie
zasobów ziemi, pracy i środków obrotowych oraz stosowanie intensywniejszych
technologii produkcji
Wykształceni rolnicy posiadają większe gospodarstwa, jednocześnie dążąc do ich
dalszego powiększania. Należy założyć, że dostosowanie się rolników do
większych wymagań, co do jakości produkcji, przeprowadzanie modernizacji
gospodarstw oraz wykazywanie inicjatywy i pomysłowości w pozyskiwaniu
zewnętrznych środków wsparcia, jest łatwiejsze na obszarach o wysokim udziale
właścicieli gospodarstw rolnych z wysokimi kwalifikacjami zawodowymi.
Europa – zróżnicowanie przestrzenne
poziom wykształcenia rolników
potencjał ekonomiczny
Europa - zależności
Z przeprowadzonej analizy równania regresji liniowej wynika, iż polskie
gospodarstwa przy obecnie notowanym poziomie wykształcenia kierunkowego
rolników, mogłyby charakteryzować się prawie dziesięciokrotnie większą siłą
ekonomiczną (średnia dla polskich regionów 39 ESU) niż obecnie (średnia 4
ESU).
Polska – zróżnicowanie przestrzenne
udział użytkowników indywidualnych
gospodarstw rolnych z
wykształceniem średnim i wyższym
ogólnym
udział kierowników indywidualnych
gospodarstw rolnych z
wykształceniem ponadpodstawowym
rolniczym
Polska – zależności
Polska – typologia
Powiaty ziemskie w zależności od poziomu wykształcenia ogólnego (A) i
kierunkowego (B) użytkowników/kierowników indywidualnych gospodarstw
rolnych
Mazowsze – zróżnicowanie przestrzenne (1)
60
67
75
udział użytkowników indywidualnych
gospodarstw rolnych z
wykształceniem średnim i wyższym
ogólnym
13,5 21
30,5
udział kierowników indywidualnych
gospodarstw rolnych z
wykształceniem ponadpodstawowym
rolniczym
Mazowsze – zróżnicowanie przestrzenne (2)
miasta
1160
2660
1815
poziom towarowości rolnictwa (wartość produkcji towarowej rolnictwa
indywidualnego w złotych na hektar UR)
Mazowsze – zależności
Na wartości towarowości rolnictwa największy wpływ mają: bezwzględna wartość
produkcji towarowej, stopień towarowości rolnictwa, który z reguły jest wyższy w
gospodarstwach dużych oraz poziom specjalizacji rolnictwa.
Ponadto duży wpływ na efekty produkcyjne i towarowość rolnictwa ma dostępność
komunikacyjna terenów i poziom wykształcenia właścicieli gospodarstw
Podsumowanie
Niezależnie od skali przestrzennej badań potwierdzona została ogólna i silna
prawidłowość: efekty ekonomiczne działalności gospodarstw rolnych (bądź
szerzej ich potencjał ekonomiczny) są współzależne z poziomem wykształcenia
osób pracujących bądź kierujących nimi.
Wiedza jest obecnie jednym z kluczowych czynników warunkujących wysoką
efektywność gospodarowania w rolnictwie.
Z perspektywy europejskich regionów, można stwierdzić, że polskie obszary
wiejskie posiadają duży, niewykorzystany potencjał wykształconych rolników oraz
mieszkańców wsi.
Pozostawiając otwartymi szereg pytań o kształt obszarów wiejskich i rolnictwa w
przyszłości, należy wskazać, iż będzie on w dużej mierze wynikał z
indywidualnych i społecznych zasobów grup lokalnych, w tym głównie ich
poziomu wykształcenia ogólnego i specjalistycznego.