1. Dysleksja p. Marta Sobieraj

Dysleksja, czyli specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu.
Od ponad stu lat specjaliści z dziedziny psychologii, pedagogiki oraz medycyny
prowadzą badania dotyczące dysleksji. Świadomość społeczna, w porównaniu chociażby do
wieku XX, wciąż rośnie, co jest niezaprzeczalnie pożądanym zjawiskiem. Jednak pomimo
olbrzymiego postępu, jakiego dokonano w badaniach nad dysleksją, wciąż jeszcze zdarzają
się przypadki przeoczenia objawów, a co za tym idzie nie zdiagnozowania zaburzeń
dyslektycznych. Dlatego ważne jest, aby rodzice zapoznali się z najistotniejszymi
informacjami dotyczącymi dysleksji.
Na początku należy zadać sobie pytanie: Czym właściwie jest dysleksja rozwojowa?
Wbrew powszechnej opinii nie jest to choroba, a zaburzenie, pewny deficyt1. Określa się ją
również mianem specyficznych trudności w pisaniu i czytaniu. Trzeba podkreślić, że
trudności te nie są związane z poziomem inteligencji dziecka ani czynnikami
środowiskowymi, z wadą wzroku czy słuchu, lecz z zaburzeniami funkcji językowych,
percepcyjno-motorycznych i ich współdziałania, pamięci (wzrokowej, słuchowej i ruchowej),
uwagi, lateralizacji, orientacji w przestrzeni. Pomimo tego, że mózg dyslektyka pracuje
inaczej niż mózg osoby bez takich zaburzeń, to nie oznacza, że jest on mniej inteligentny.
Zdarzają się nawet wśród dyslektyków przypadki inteligencji ponadprzeciętnej, jako przykład
można wymienić takie nazwiska jak: L. da Vinci, A. Einstein, H. Ch. Andersen czy A.
Christie2. Jak widać dysleksja, jeżeli podejmie się odpowiednie działania, nie jest przeszkodą
w osiągnięciu sukcesu.
Jakie są przyczyny dysleksji?
Eksperci zgodnie twierdzą, że przyczyn dysleksji jest wiele3. Do najważniejszych
należą:
• Nieprawidłowy przebieg ciąży (np. przedwczesne urodzenie, gdyż bywa to
przyczyną minimalnych zmian struktury centralnego układu nerwowego, a tym
samym zaburzeń rozwoju funkcji stanowiących podstawę nabywania
złożonych czynności, do których należą czytanie i pisanie);
• Czynniki genetyczne (zgodnie z badaniami 20 – 30% przypadków dysleksji to
dysleksja dziedziczna)4;
• Brak właściwej stymulacji, wspierania rozwoju, szczególnie dzieci, u których
występują drobne opóźnienia, dysharmonie rozwojowe, przez zabawy
rozwijające funkcje psychosomatyczne biorące udział w procesie czytania i
pisania.
1
Zob. D. Nosowska, R. Kreczman-Madej, Dysleksja rozwojowa [w:] 5 największych problemów u dzieci.
Poradnik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców, Wydawnictwo Arystoteles, Warszawa 2010, s. 14 – 15.
2
Ibidem, s. 17.
3
Zob. M. Bogdanowicz, A. Adryjanek, Na jakiej podstawie rozpoznaje się specyficzne trudności w czytaniu i
pisaniu [w:] Uczeń z dysleksją w szkole, Gdynia 2004, s. 26 – 32 i M. Szczerbiński, Dysleksja rozwojowa: próba
definicji [w:] Dysleksja. Problem znany czy nieznany?, red. M. Kostka-Szymańska, G. Krasowicz-Kupis, Lublin
2007, s. 51.
4
D. Nosowska, R. Kreczman-Madej, op. cit., s. 30.
Jak rozpoznać objawy dysleksji?
Dziecko ze specyficznymi trudnościami w czytaniu i pisaniu ma problemy z
odróżnieniem głosek podobnych artykulacyjno-fonetycznie (tzw. zaburzenie słuchu
fonemowego)5. Stąd mylenie głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych, błędne zapisywanie
zmiękczeń, mylenie i – j. Trudności z dokonywaniem analizy głoskowej słów prowadzi do
częstego opuszczania liter, sylab, przestawiania kolejności liter podczas czytania oraz
zniekształcania struktury zapisywanych wyrazów, a nawet do pisania wyrazów całkowicie
pozbawionych sensu. Trudności w czytaniu pojawiają się w pierwszym etapie czytania, czyli
dekodowaniu6. Dlatego też dzieci dyslektyczne czytają wolno, z błędami i bez zrozumienia. G
Jakie działania należy podjąć, aby pomóc dziecku z dysleksją?
Jeżeli u dziecka zostanie zdiagnozowana dysleksja, konieczna jest współpraca
nauczyciela z rodzicami. Nauczyciel, po wnikliwej analizie problemów, które występują u
ucznia, powinien przygotować odpowiedni program ćwiczeń wpływający m.in. na funkcje
psychosomatyczne7.
Rodzice dziecka ze specyficznymi trudnościami w pisaniu i czytaniu poza wsparciem
muszą mu również zapewnić odpowiednie warunki stymulujące jego rozwój. Ważne jest, aby
wspólnie, zwłaszcza na wczesnym etapie szkolnym, wykonywać zadania polecone przez
nauczyciela.
Podczas nauki powinny być jednocześnie angażowane różne zmysły dziecka, gdyż
dyslektycy muszą często rekompensować sobie niedoskonałości percepcji jednej ze sfer przez
inne sfery. Stąd tak ważkie jest na przykład równoczesne śledzenie tekstu w książce i
słuchanie go przez dziecko albo nie tylko pisanie liter, lecz także lepienie ich, np. z plasteliny
czy masy solnej, wyklejanie z papieru kolorowego, kreślenie cyfr czy liter palcem w
powietrzu albo na czyichś plecach, połączenie zabaw ruchowych z nauką.
W pracy z dzieckiem dyslektycznym należy duży nacisk położyć na czytanie. Warto
wiedzieć, że dla osób z omawianymi zaburzeniami najlepsza jest czcionka szeryfowa, gdyż
zwiększa czytelność tekstu. Podczas lektury znaczące są także warunki zewnętrzne –
wygodna pozycja, dobrze oświetlone biurko itp. Dobrą metodą jest czytanie na zmianę: raz
dziecko, raz rodzic. Gdy dorosły czyta, dyslektyk powinien śledzić tekst i w ten sposób się
uczyć.
Więcej informacji dotyczących rozmaitych metod pracy z dzieckiem z dysleksją
rozwojową, można znaleźć w książkach specjalistycznych, których na rynku wydawniczym
nie brakuje. W zamieszczonej poniżej bibliografii znajdują się pozycje, w których również
można odnaleźć interesujące wskazówki dotyczące omówionego zagadnienia.
Pamiętajmy, że dysleksja nie oznacza upośledzenia, wytrwała – i co najważniejsze –
systematyczna praca często prowadzi do zaskakujących efektów.
5
M. Bogdanowicz, A. Adryjanek, op. cit., s. 27.
Ibidem.
7
Zob. E. Kujawa, M. Kurzyna, Metoda 18 struktur wyrazowych w pracy z dziećmi z trudnościami w czytaniu i
pisaniu, Wydawnictwo WSiP, Warszawa 1994.
6
Bibliografia
1. D. Nosowska, R. Kreczman-Madej, Dysleksja rozwojowa [w:] 5 największych
problemów u dzieci. Poradnik dla nauczycieli, wychowawców i rodziców,
Wydawnictwo Arystoteles, Warszawa 2010.
2. E. Kujawa, M. Kurzyna, Metoda 18 struktur wyrazowych w pracy z dziećmi z
trudnościami w czytaniu i pisaniu, Wydawnictwo WSiP, Warszawa 1994.
3. M. Bogdanowicz, A. Adryjanek, Na jakiej podstawie rozpoznaje się specyficzne
trudności w czytaniu i pisaniu [w:] Uczeń z dysleksją w szkole, Gdynia 2004.
4. M. Szczerbiński, Dysleksja rozwojowa: próba definicji [w:] Dysleksja. Problem znany
czy nieznany?, red. M. Kostka-Szymańska, G. Krasowicz-Kupis, Lublin 2007.