Program Wychowawczy Szkoly Podstawowej

ProgramWychowawczySzkołyPodstawowej
im.WładysławaBroniewskiegowWilczyniezfiliąwBieli
Nie głaskało mnie życie po głowie,
nie pijałem ptasiego mleka no i dobrze, no i na zdrowie:
tak wyrasta się na człowieka.
WładysławBroniewski
I WSTĘP
Celem realizacji Programu Wychowawczego szkoły jest wychowanie absolwenta , który:
-- akceptuje siebie, mając świadomość swoich mocnych i słabych stron;
-- umiejętnie kontaktuje się z innymi ludźmi ;
-- jest wrażliwy na potrzeby i krzywdę innych ;
-- pracuje nad własnym rozwojem, budując swój system wartości;
-- jest aktywny i twórczy;
-- jest wrażliwy na otaczającą przyrodę i piękno natury, potrafi przeciwdziałać
zagrożeniom środowiska;
-- umie rzetelnie pracować, ma szacunek dla pracy, jest zaradny i odpowiedzialny;
-- ma szerokie zainteresowania i pasje poznawcze, potrafi wiadomości teoretyczne
zastosować w praktyce;
-- zna i szanuje historię, kulturę i tradycję naszego narodu i regionu;
-- umie dbać o zdrowie psychiczne i fizyczne, jest wolny od uzależnień;
_ zna swoje prawa i szanuje prawa innych;
II CELE WYCHOWAWCZE
Do najważniejszych wartości przyjętych w naszej szkole w celu ich osiągania, przestrzegania i
poszanowania przez wszystkich członków społeczności szkolnej należą:
!1
1. Wychowanie oparte na chrześcijańskim systemie wartości, jako podstawa
uniwersalnych zasad etyki.
2. Kształtowanie wśród młodzieży postaw i cech osobowości takich jak: pracowitość,
odpowiedzialność, tolerancja, rzetelność, uczciwość, krytycyzm.
3. Wspomaganie ucznia w zakresie osiągania przez niego pełnej dojrzałości w sferze:
fizycznej, psychicznej, społecznej i aksjologicznej.
4. Rozróżnianie i pielęgnowanie uczuć koleżeństwa i przyjaźni.
5. Wdrażanie uczniów do poczucia współodpowiedzialności za szkołę i poszanowania
mienia społecznego.
6. Pielęgnowanie tradycji ze szczególnym uwzględnieniem Wielkopolski jako małej
Ojczyzny.
7. Kształtowanie postawy szacunku dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy
jednoczesnym otwarciu się na wartości kultur Europy i świata.
8. Przygotowanie młodzieży do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich
w oparciu o zasady demokracji, sprawiedliwości i wolności i respektowanie praw
człowieka.
9. Uświadomienie uczniom roli człowieka w kształtowaniu środowiska.
10. Wychowanie młodego człowieka wolnego od nałogów i wszelkich uzależnień.
11. Wdrażanie uczniów do dbałości o przestrzeganie zasad higieny, zdrowie
i bezpieczeństwo własne oraz innych.
12. Stałe poszerzanie, ugruntowywanie wiedzy i umiejętności u uczniów,
wychowanków, ich rodziców lub opiekunów, nauczycieli, wychowawców z zakresu
promocji zdrowia i zdrowego stylu życia.
13. Wychowanie oparte na ścisłej współpracy szkoły i domu rodzinnego ucznia.
14. Rozwijanie umiejętności ważnych w jego dalszej nauce i pracy:
- współdziałanie w zespole;
- przyjmowanie odpowiedzialności za swoje postepowanie;
- rozwijanie własnych zainteresowań i uzdolnień;
- twórcze rozwiązywanie problemów;
- rozwiązywanie konfliktów w sposób negocjacyjny;
- sprawne posługiwanie się językiem obcym.
III TREŚCI WYCHOWAWCZE ZAWARTE
W PROGRAMACH ZAJĘĆ EDUKACYJNYCH
1. Budzenie poczucia świadomości narodowej przez poznawanie historii i tradycji naszego
!2
narodu.
2. Wzbudzanie szacunku dla kultury, tradycji i religii innych narodów.
3. Kształtowanie wrażliwości na drugiego człowieka, zwłaszcza ludzi starszych
i niepełnosprawnych .
4. Pielęgnowanie i ekspresja takich uczuć jak koleżeństwo, przyjaźń, miłość.
5. Wyrabianie poczucia odpowiedzialności za zdrowie własne i innych.
6. Kształtowanie zdrowego stylu życia (higiena, bezpieczeństwo, estetyka, pierwsza
pomoc, żywienie, unikanie nałogów, współdziałanie w przypadku zbiorowego
zagrożenia).
7. Kształtowanie umiejętności współdziałania w zespole i godzenie się z poniesioną porażką.
8. Budzenie szacunku do mowy ojczystej.
9. Ugruntowanie wartości wynikających z tożsamości regionalnej (mała ojczyzna
Wielkopolska, region koniński).
10. Uczenie szacunku dla zdobyczy kulturowych zastanych i współczesnych.
11. Wyrabianie wrażliwości na piękno i umiejętności odbioru dzieł.
12. Uświadamianie zależności człowieka od środowiska i wzbudzanie postawy
proekologicznej.
13. Rozbudzenie szacunku do przedmiotu, odpowiedzialność za powierzone mienie.
14. Kreowanie otwartości i ciekawości świata.
IV POWINNOŚCI WYCHOWAWCÓW KLASOWYCH
Zadaniem nauczycieli - wychowawców jest wspieranie rodziców w dziedzinie wychowania.
Głównymi i podstawowymi obowiązkami wychowawcy klasowego są:
1. Stworzenie i realizacja programu wychowawczego dostosowanego do potrzeb
i możliwości uczniów.
2. Rozpoznanie sytuacji domowej ucznia. Opracowanie w każdym roku diagnozy,
stanowiącej podstawę działalności wychowawczej.
3. Dokonywanie wyboru formy, w której realizuje działalność wychowawczą
w uzgodnieniu z dyrektorem szkoły, uwzględniając aktywne metody pracy.
4. Stała współpraca z rodzicami, włączanie ich w życie klasy i szkoły. Kontakt
z rodzicami w miarę potrzeb. Kontakty z rodzicami przez Internet.
5. Rozwiązywanie bieżących problemów i sytuacji konfliktowych w klasie.
6. Współpraca z innymi nauczycielami - wychowawcami.
7. Dociekanie przyczyn niepowodzeń szkolnych uczniów i podejmowanie próby ich
rozwiązania – współpraca z logopedą, pedagogiem szkolnym, psychologiem.
8. Integracja zespołu klasowego.
!3
9. Organizowanie imprez wewnątrzklasowych i wewnątrzszkolnych.
10. Kultywowanie szkolnych tradycji.
11. Systematyczne prowadzenie dokumentacji klasowej.
12. Współpraca z poradnią psychologiczno – pedagogiczną.
V
ZADANIA WYCHOWAWCZE NAUCZYCIELI I WYCHOWAWCÓW
Zadania
wychowawcze
Sposób realizacji
Organizowanie
- wybory samorządu klasowego
zespołu klasowego
- imprezy klasowe (mikołajki, Dzień Kobiet, Dzień Chłopca, andrzejki,
Dzień Dziecka i inne)
- wyjazdy integracyjne (wycieczki, biwaki, rajdy, zielone szkoły)
- redagowanie gazetki klasowej
- pomoc koleżeńska w nauce
- urządzanie, dekoracja i dbanie o swoją klasę
- gry i zabawy integracyjne z okazji różnych spotkań klasowych
Kształtowanie
- pogadanki i dyskusje na godzinach do dyspozycji wychowawcy
osobowości ucznia
- o godności i jej poszanowaniu
- budowanie systemu wartości ( prawda, szacunek, tolerancja,
odpowiedzialność, uczciwość, przyjaźń, zdrowie, miłość)
- o kulturze osobistej, savoire-vivre
- o tolerancji i akceptacji innych
- o świadomość swoich mocnych i słabych stron
- o budowaniu swojego systemu wartości
- spotkania z ciekawymi ludźmi
- osobisty przykład nauczyciela wychowawcy
- rozbudzanie zamiłowań czytelniczych wśród uczniów
- udział w akcji A ja lubię czytać!
!4
Kształtowanie
- uczenie poszanowania symboli narodowych
postaw
- przygotowanie gazetek okolicznościowych szkolnych i klasowych
patriotycznych
- pogadanki i dyskusje o patriotyzmie na godzinach z wychowawcą
- odwiedzanie miejsc pamięci narodowej (pomników, cmentarzy,
grobów masowych)
- spotkania z zasłużonymi ludźmi
- organizowanie i udział w uroczystościach z okazji rocznic i świąt
państwowych
- poszerzenie wiedzy uczniów na temat holocaustu
Wychowanie
zdrowotne
- pogadanki i dyskusje na lekcjach i godzinach z wychowawcą
na tematy:
i profilaktyka
- prawidłowego odżywiania
uzależnień
- roli sportu i ćwiczeń fizycznych dla zdrowia
- znaczenia higieny i właściwego wypoczynku
- zapobiegania chorobom i urazom
- szkodliwości alkoholizmu, narkomanii i nikotynizmu;
- udział w programie: „Owoce i warzywa w szkole” , „Szklanka mleka”,
„Śniadanie daje moc”
- spotkania z lekarzem, pielęgniarką, policjantem, psychologiem
- oglądanie filmów na temat różnych zagrożeń i nałogów
- udział w akcjach związanych z profilaktyką
- klasowe, szkolne i międzyszkolne rozgrywki sportowe
- przygotowanie gazetek okolicznościowych szkolnych i klasowych
- korygowanie wad postawy i kształtowanie prawidłowej postawy
/gimnastyka korekcyjna, wychowanie fizyczne/
Wychowanie
kulturalne,
- udział w szkolnych imprezach kulturalnych (festiwale piosenki, apele
okolicznościowe, jasełka, przedstawienia)
poznawanie kultury
- wyjazdy do kina, teatru, opery, operetki, na wystawy
Polski
- spotkania z twórcami kultury
i innych narodów
- udział w lokalnych i regionalnych imprezach kulturalnych
- internetowy teatr dla szkół
- cykliczne spotkania z kulturą
!5
Wychowanie
- udział w akcjach ekologicznych (Sprzątanie Świata itp.)
ekologiczne
- organizowanie apeli o tematyce ekologicznej (Dzień Ziemi, Dzień
Ochrony Środowiska)
- dbanie o rośliny w klasach i w otoczeniu szkoły
- dokarmianie zwierząt zimą
- udział w konkursach biologicznych i ekologicznych
- wycieczki przyrodnicze i ekologiczne
- poznawanie i zwiedzanie parków narodowych i rezerwatów przyrody
- propagowanie segregacji odpadów
- propagowanie racjonalnego gospodarowania zasobami wody
- czynna ochrona przyrody i środowiska
Wychowanie
turystyczno-
- wyjazdy turystyczno- krajoznawcze (wycieczki piesze, rowerowe,
autobusowe; biwaki, rajdy, obozy)
krajoznawcze
- udział w konkursach turystyczno- krajoznawczych
i regionalne
- udział w konkursach wiedzy o Wielkopolsce i ziemi konińskiej
- udział w konkursach z okazji Dni Wilczyna
- wykonywanie albumów o swoim regionie, o swojej miejscowości
Bezpieczeństwo
w szkole i poza
szkołą
- pogadanki o zachowaniu ostrożności w drodze do szkoły, w szkole,
w czasie ferii i wakacji
- pogadanki na temat regulaminów szkoły, praw i obowiązków ucznia
- szkolenie na temat udzielania pierwszej pomocy przedlekarskiej
- pogadanki na temat bezpieczeństwa na przerwach i na lekcjach
(szczególnie na wf-ie, technice, plastyce)
- spotkanie z policjantem
VI WSPÓŁPRACA WYCHOWAWCZA Z RODZICAMI
1. Nauczyciele wspierają rodziców w dziedzinie wychowania. Podstawą współpracy rodziców i
szkoły powinno być rozsądne partnerstwo, oparte na wzajemnym poszanowaniu praw i
obowiązków.
2.
Podstawowe zasady współpracy rodziców z nauczycielami :
- wzajemne zaufanie, życzliwość i partnerstwo
- jedność oddziaływań
- pozytywna motywacja
-- aktywność i systematyczność
!6
3. Formy współpracy z rodzicami:
- udział rodziców w opracowywaniu najważniejszych dokumentów pracy szkoły
- udział rodziców w wyjazdowych imprezach turystycznych, kulturalnych i sportowych
- udział rodziców w imprezach klasowych i szkolnych
- prace użyteczne rodziców na rzecz szkoły
- sponsorowanie szkoły przez rodziców
- organizowanie w placówce Dni Otwartych
- spotkania szkolne, klasowe, indywidualne i korespondencja
- organizowanie dla rodziców kursów, szkoleń, warsztatów;
- organizowanie spotkań rodziców z osobami kompetentnymi w sprawach wychowawczych
(policjantem, pedagogiem, psychologiem, lekarzem)
- pozyskanie akceptacji rodziców /zgody/ dotyczących zajęć pozalekcyjnych.
- nauczyciele i wychowawcy podejmują działania zmierzające do zwiększenie
zaangażowania rodziców w sprawy szkoły.
VII WSPÓŁPRACA ZE ŚRODOWISKIEM LOKALNYM I ORGANIZACJAMI SPOŁECZNYMI
1. Współpraca z Władzami Samorządowymi:
-
udział dyrektora, nauczycieli i uczniów w Sesjach Rady Gminy i prezentowanie potrzeb
szkoły.
-
współpraca i udział młodzieży w przygotowaniu gminnych uroczystości patriotycznych
-
współpraca i udział młodzieży w akcjach środowiskowych (WOŚP, Pogotowie Świętego
Mikołaja)
- udział w konkursach organizowanych przez władze samorządowe.
2. Współpraca z Gminnym Ośrodkiem Kultury w Wilczynie
- współorganizowanie imprez kulturalnych i patriotycznych
- organizowanie dyskotek
- spotkania z twórcami kultury
- udział w konkursach organizowanych przez GOK w Wilczynie
3. Współorganizowanie imprez i różnorodnych działań z:
- Komisariatem Policji w Kleczewie
- Ośrodkiem Zdrowia w Wilczynie
- Warsztatem Terapii Zajęciowej w Wilczynie
- Ochotniczą Strażą Pożarną w Wilczynie
- Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Wilczynie
- Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną w Ślesinie
!7
VIII
ZADANIA WYCHOWAWCZE SAMORZĄDU UCZNIOWSKIEGO
1. Stworzenie właściwego klimatu do organizacji życia szkolnego.
2. Włączenie się do organizowania uroczystości szkolnych jako źródeł treści wychowawczoemocjonalnych.
3. Udział w akcjach charytatywnych i ekologicznych.
4. Praca w poszczególnych sekcjach samorządu szkolnego.
5. Reprezentowanie i wyrażanie opinii uczniów wobec Rady Pedagogicznej i Rady Rodziców we
wszystkich sprawach szkoły, szczególnie dotyczących takich praw uczniów, jak:
a) prawo do zapoznania się z programem nauczania, z jego treścią i stawianymi celami,
b) prawo do jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce i zachowaniu,
c) stawiania wniosków i rozwiązań w sprawie oceniania wewnątrzszkolnego,
d) prawo do rozwijania własnych zainteresowań,
e) prawo do redagowania i wydawania własnej gazetki,
f) prawo wyboru nauczyciela będącego opiekunem samorządu,
g) prawo wyboru ucznia będącego rzecznikiem praw ucznia;
IX CELE WYCHOWAWCZE ORGANIZACJI SZKOLNYCH
Związek Harcerstwa Polskiego
Za główne cele swojego działania ZHP uznaje:
1. Stwarzanie warunków do wszechstronnego, intelektualnego, społecznego, duchowego,
emocjonalnego i fizycznego rozwoju człowieka.
2. Nieskrępowane kształtowanie osobowości człowieka odpowiedzialnego, przy poszanowaniu
jego prawa do wolności i godności, w tym wolności od wszelkich nałogów.
3. Upowszechnianie i umacnianie w społeczeństwie przywiązania do wartości: wolności,
prawdy, sprawiedliwości, demokracji, samorządności, równouprawnienia, tolerancji i przyjaźni.
4. Stwarzanie warunków do nawiązywania i utrwalania silnych więzi międzyludzkich ponad
podziałami rasowymi, narodowościowymi i wyznaniowymi.
5. Upowszechnianie wiedzy o świecie przyrody, przeciwstawianie się jego niszczeniu przez
cywilizację, kształtowanie potrzeby kontaktu z nieskażoną przyrodą.
Polski Czerwony Krzyż
Do głównych celów działalności koła PCK należy:
- kształtowanie odpowiedzialności za własne zdrowie
- kształtowanie humanitarnej wrażliwości społecznej uczniów
!8
- wyrabianie postaw gotowości pomocy innym
- rozwijanie kultury zdrowotnej – wyrabianie nawyków postrzegania higieny w życiu
codziennym
- działania na rzecz profilaktyki zdrowotnej oraz zapobiegania nieszczęśliwym wypadkom i
nałogom
- propagowanie idei czerwonokrzyskiej
Zadania / forma realizacji
Cel wychowawczy
Funkcjonowanie organizacji we
- kształtowanie odpowiedzialności za własne zdrowie
współpracy
- przygotowanie do niesienia pomocy innym
z samorządami klas
Rola doradcy
- propagowanie idei czerwonokrzyskiej
- kształtowanie postaw przy podejmowaniu trafnych decyzji
- poczucie odpowiedzialności za swoje i innych zdrowie
Współpraca z dyrekcją
- kształtowanie partnerstwa i współpracy
i nauczycielami
- korzystanie z pozytywnych wzorców
- tolerancja i jej aspekty w życiu
- działania dla satysfakcji
Troska o drugiego człowieka
- rzetelne wypełnianie obowiązku
- poczucie praworządności
Organizowanie imprez
- współpraca w grupie
- kształtowanie aktywnych postaw
- ujawnianie talentów i uzdolnień
- kształtowanie przedsiębiorczości
Działania charytatywne
- wrażliwość na problemy innych ludzi
- postawa prospołeczna
- bezinteresowność
- wartości wyższe i ich aspekty
Działalność pozaszkolna
- uczenie się zaangażowania obywatelskiego ( WOŚP )
- wychowanie w duchu solidarności między ludźmi
Ruch na rzecz przeciwdziałania
- uświadomienie zagrożeń
narkomanii
- udostępnianie ulotek
i innych środków odurzających
- rozmowy wyjaśniające i wspomagające
X
STAŁE UROCZYSTOŚCI SZKOLNE O CHARAKTERZE WYCHOWAWCZYM
!9
Uroczystość szkolna
Ślubowanie klas I
Cele wychowawcze
a) budowanie więzi wewnątrzszkolnej,
b) nabywanie szacunku dla tradycji szkolnych
c) umacnianie poczucia bezpieczeństwa.
Dzień Edukacji
a) umacnianie więzi między członkami społeczności szkolnej,
Narodowej
b) pokazanie różnych form podziękowania za trud nauki i wychowania
wobec wszystkich pracowników Zespołu szkół;
c) ukazanie roli i znaczenia nauki w życiu każdego człowieka;
Święto
a) budzenie uczuć patriotycznych, poczucia dumy narodowej;
Niepodległości
b) zrozumienie znaczenia wolności i niepodległości dla narodu polskiego;
c) wzbudzenie chęci uczestnictwa w uroczystościach;
Stałe konkursy
a) rozwijanie zainteresowań i kreatywności uczniów;
szkolne: As
b) rozwijanie umiejętności prezentowania własnych osiągnięć naukowych;
Ortografii, Kangur,
c) umocnienie więzi z kolegami przez współdziałanie;
d) dbanie o własny rozwój intelektualny;
Wigilia Szkolna
a) umacnianie więzi z kolegami i nauczycielami oraz pracownikami szkoły;
b) rozwój samodzielności i budzenie inicjatywy w trakcie przygotowań;
c) kultywowanie tradycji religijnych i rodzinnych;
Dzień Samorządności a) rozwijanie umiejętności organizowania imprez, planowania ich przebiegu;
b) integracja klas i szkoły;
c) ukazanie różnych możliwości zabawy i rozrywki;
d) przygotowanie do uczestniczenia w życiu społecznym;
e) zapoznanie z obowiązkami i prawami członków społeczeństwa
obywatelskiego;
Święto Konstytucji
a) uświadomienie istoty demokracji i jej roli w rozwoju świadomości
3 Maja
narodowej;
b) dostrzeganie potrzeby znajomości historii i kultury własnego kraju;
c) świadome uczestnictwo w obchodach święta na terenie szkoły i gminy;
Dzień Dziecka
a) przypomnienie treści Karty Praw Dziecka ONZ;
b) poznanie instytucji pomocy dzieciom;
c) rozwijanie umiejętności współżycia i współdziałania w grupie;
Andrzejki, choinki,
a) doskonalenie współżycia i współdziałania w grupie rówieśniczej;
b) umocnienie więzi nawiązanych podczas 6-letniej nauki;
c) ukazanie różnych możliwości zabawy i rozrywki;
!10
Spotkania
a) ukazanie dorobku artystycznego twórców naszego regionu;
b) ukazywanie wzorów osobowych godnych naśladowania; z ciekawymi ludźmi
Dzień Języków
a) budzenie uczuć patriotycznych, poczucia dumy narodowej;
b) wzbudzanie szacunku dla kultury, tradycji i religii innych narodów;
c) rozwijanie kreatywności uczniów;
d) budzenie zainteresowań aktualnymi problemami najbliższego otoczenia,
kraju, świata;
Dni Wilczyna
a) gruntowanie wartości wynikających z tożsamości regionalnej;
b) dostrzeganie potrzeby znajomości historii i kultury własnego regionu;
c) budzenie zainteresowań aktualnymi problemami najbliższego otoczenia;
Przedstawienia
a) rozwijanie umiejętności prezentowania własnych osiągnięć artystycznych;
artystyczne
b) rozwijanie zainteresowań i kreatywności uczniów;
c) umocnienie więzi z kolegami przez współdziałanie;
Akcje
a) wyrabianie poczucia odpowiedzialności za siebie i innych;
charytatywne:
b) dostrzeganie preferowanych zachowań i wartości życiowych;
WOŚP, Góra Grosza,
c) przygotowanie do uczestniczenia w życiu społecznym;
Zbiórki żywności
d) budzenie zainteresowań aktualnymi problemami najbliższego otoczenia;
Akcje
a) dostrzeganie dobrych i złych zachowań ludzi;
profilaktyczne: Dzień
b) dostrzeganie preferowanych zachowań i wartości życiowych;
Walki z AIDS, Dzień
c) kształtowanie nawyków zdrowego stylu życia;
bez papierosa.
d) ukazywanie szkodliwości zażywania alkoholu, narkotyków, palenia
Narkotykom NIE!
papierosów;
e) zapobieganie zachowaniom agresywnym;
Upamiętnianie
a) poszanowanie pokoju;
wydarzeń
b) budzenie uczuć patriotycznych, poczucie dumy narodowej;
historycznych
c) pogłębianie wiedzy o bohaterach;
d) poszanowanie praw człowieka;
w kraju i na świecie
e) zainteresowanie wydarzeniami otaczającego świata;
f) rozbudzanie chęci uczestnictwa w uroczystościach;
Święto Patrona
a) czczenie rocznicy urodzin i śmierci patrona;
Szkoły- Patronada
!11
XI
EWALUACJA PROGRAMU WYCHOWAWCZEGO
Proces ewaluacji Programu Wychowawczego będzie następował w miarę potrzeby na
podstawie analizy:
- widocznych dokonań wychowawczych (osiągnięć, sukcesów lub porażek);
- obserwacji lekcji, zajęć pozalekcyjnych, imprez szkolnych i pozaszkolnych ;
- dokumentacji wychowawcy i nauczycieli przedmiotów;
- ankiet, testów, sondaży kierowanych do nauczycieli, uczniów i rodziców;
- sprawozdań nauczycieli, wychowawców, opiekunów samorządu uczniowskiego;
i organizacji lub na wniosek dyrekcji, nauczycieli, rodziców i uczniów.
Każda zmiana musi być zaopiniowana przez Radę Pedagogiczną , Samorząd Uczniowski
i zatwierdzona przez Radę Rodziców.
Aktualizacje zostały naniesione we wrześniu 2016 r.
Rada Pedagogiczna pozytywnie zaopiniowała powyższy dokument 26.10.2016r.
Rada Rodziców zatwierdziła do realizacji Program Wychowawczy na rok szkolny 2016/17
30.09.2016r.
Przewodnicząca Rady Rodziców
!12
!13