Czy wiem 43 - Stichting In de Rechte Straat

Czy wiem…
Biuletyn informacyjno-teologiczny
nr 43 – lipiec 2014
Adres wydawcy:
„Augustinus“
Skr. Pocztowa 28
59-902 Zgorzelec 4
E-mail: [email protected]
Adres mailowy autora
Tomasz Pieczko: [email protected]
Strony internetowe:
www.augustinus.pl
http://blogpastoratomaszpieczko.blogspot.com/
Nota od Redakcji
A zatem, proszę potraktować nasze
biuletyny jako szkic, zachętę do
samodzielnego poszukiwania, pogłębienia
rozumienia tych, czy innych nauk
kościelnych.
Drodzy Czytelnicy.
Oddajemy w Wasze ręce nowy numer
naszego biuletynu.
Uwaga: postanowiliśmy dokonać pewnej
zmiany w zawartości tematycznej naszego
biuletynu „Czy wiem”.
W związku z uwagami Czytelników, wydaje
nam się istotnym uzupełnienie naszych
publikacji o kwestie pastoralne, etyczne.
A zatem, tematyka kolejnych numerów „Czy
wiem” będzie w większym stopniu wolna,
ujmująca także przedstawienie nauczania
głównych nurtów protestantyzmu w
kwestiach pastoralnych, etycznych.
Jeszcze jedna ważna rzecz, jeszcze raz
podkreślana: biuletyn nie aspiruje do pełnej
neutralności wobec prezentowanych pozycji
teologicznych.
Publikacja nasza, będąc pisana przez
autora/-ów protestanckich, związanych
wyznaniem wiary, przekonaniami
teologicznymi, ale i czysto emocjonalnie z
nurtem Reformacji, w naturalny sposób
szerzej i w niektórych sytuacjach z
większym naciskiem będzie prezentowała
bliskie im pozycje.
Od razu chcemy podać kilka uwag, aby
uniknąć ewentualnych nieporozumień.
Biuletyn nie aspiruje do bycia pozycją
akademicką, ujmującą i przedstawiającą
wszystkie możliwe niuanse w
prezentowanej tematyce.
Poruszane tutaj elementy nauczania
Kościołów podane są w sposób skrótowy,
punktowy.
Chcemy poruszać tu niektóre kwestie, nie
tylko związane z takim, czy innym aspektem
nauczania wiary, ale chcemy przede
wszystkim dostarczyć materiału do refleksji
użytecznych dla życia praktycznego
chrześcijan.
Czy wiem… nr 43
Zapraszamy tych, którzy poczują niedosyt
informacji, lub nie będą mieli poczucia
zgody na prezentowane treści, do kontaktu
z nami (maile kontaktowe podane wyżej),
lub aby sami zdobyli się na dodatkowy
wysiłek, zmierzający do pogłębienia
podanej w tak dużym skrócie problematyki.
Redakcja.
1
lipiec 2014
Autorytet… a dyscyplina w Kościele?
W zdecydowanej większości przypadków,
dla zdecydowanej większości ludzi i
niezależnie od tego kim oni byliby, czy ich
kultura pochodzenia, ich pozycja społeczna,
istnieje szczególnie ważny punkt
odniesienia w ich życiu - autorytet.
Natomiast pod określeniem dyscyplina
grupuje się – przede wszystkim w tradycji
reformowanej – całość reguł natury
jurydycznej, które wyrażają sposób, w jaki
wiara Kościoła jest przeżywana konkretnie.
Teksty, reguły takie zawierające, są
poddawane głosowaniu przez synody i
stanowią część obrazu Kościoła, który on
Słownik języka polskiego, kiedy wyjaśnia
znaczenie słowa autorytet, podaje, że jest
to:
1. powszechnie uznana czyjaś powaga,
wpływ, znaczenie; posłuch, poważanie,
szacunek, respekt;
2. człowiek mający duże poważanie ze
względu na swą wiedzę lub postawę
moralną, stawiany za wzór do
naśladowania, mający wpływ na postawy i
myślenie innych ludzi; chodząca
encyklopedia, augur;
3. ciesząca się dużym szacunkiem
instytucja, doktryna, pismo itp.
daje sobie samemu, w odniesieniu do
autorytetu Słowa Bożego.
W krajach, w których istnieje związek
między Kościołem i Państwem, może być
wymagana także ratyfikacja tych tekstów
przez stosowną władzę państwową.
Rola dyscypliny kościelnej bardzo
ewoluowała od XVI wieku. Będąc stworzon
ku dokładnej regulacji regulacji życia
kościelnego, ze skłonności chwilami idącymi
w kierunku jurydycznym, jej celem
pierwotnym było podkreślenie wagi i powagi
życia kościelnego, w odniesieniu do
laksyzmu społeczeństwa świeckiego.
Dzisiaj, zatraciła ona swój pierwotny
charakter, zawierający w szeregu
przypadków elementy represywne.
Współczesna dyscyplina kościelna (w
rozumieniu tekstów ją określających)
funkcjonuje w większości przypadków w
formie regulaminów organizacyjnych.
Nie można przy tym nie zauważyć, że
niektórzy żałują tych zmian, przypisując
takiemu procesowi zatracanie pojmowania
autorytetu Słowa Bożego i generalizację
zasad, która niweluje granice między
Kościołem i światem (rozumianym w
znaczeniu biblijnym, jako rzeczywistość nie
poddana Słowu Bożemu).
Dla chrześcijanina kwestia autorytetu nie
jest banalna. Więcej nawet - kwestia
autorytetu jest fundamentalną dla życia
chrześcijańskiego, dla życia, które możemy
nazwać religijnym, we wszystkich jego
przejawach.
A zatem także chrześcijanin może i
powinien zadać sobie pytanie: kto lub co
jest dla mnie autorytetem.
Mając jednak na uwadze bieżący stan
dyscypliny, podkreślmy najpierw jej aspekt
organizacyjny.
Zawiera on dyspozycje zarówno takie, które
mają charakter stały (czyli odnoszące się do
elementów dogmatycznych), jak i te, które
są rozwiązaniami „technicznymi”,
gwarantującymi właściwe i prawidłowe
funkcjonowanie Kościoła.
Najczęstszą odpowiedzią, jaka pada wtedy
z ust wszystkich tych, którzy sytuują się
wewnątrz szerokiego pojęcia myśli
chrześcijańskiej, jest ta oto, że przyjmują
oni autorytet Boga jako naczelną normę
prawdy. Ale już sposób w jaki ten autorytet
bywa wyrażany i realizowany zmienia się, w
zależności od określonego nurtu
chrześcijaństwa…
Czy wiem… nr 43
2
lipiec 2014
Poniżej, kilka przykładów takiego ujęcia
dyscypliny, związanej z tradycją nurtu
reformowanego.
będąc dokonywaną przez tzw. kontrolę
wiary i obyczajów wiernych.
Historycznie, sankcje mogły dojść aż do
ekskomuniki… (por. reformowana
Dyscyplina kościelna 1559 r.).
Trzeba tu także uczciwie przyznać, że
charakter duszpasterski reprymendy dość
szybko dawał miejsce – i to w wielu
miejscach – duchowi osądu… Wiek XIX
przyniósł liczne zmiany w tak rozumianej
dyscyplinie kościelnej…
Są to reguły określające:
1. Organy Kościoła: zasadę i aplikację
praktyki porządku prezbiterialnosynodalnego;
2. Posługi/urzędy (ministeria) w Kościele:
formację, konsekrację (ordynację) pastorów
i diakonów.
A także procedurę wyborów oraz instalację
(wprowadzenie w urząd) pastorów,
diakonów i członków rad/kolegiów parafii
(starszych).
Określa się także katalog obowiązków,
adekwatnych poszczególnym
posługom/urzędom.
3. Nabożeństwo i sakramenty: dyspozycje
ogólne dotyczące celebracji i liturgii.
Znaczenie Chrztu i warunki do wypełnienia
dla chcących go otrzymać. Znaczenie
Wieczerzy Pańskiej, częstotliwość i rodzaj
osób upoważnionych do jej celebracji oraz
kto może w niej uczestniczyć (warunki
dostępności);
4. Ceremonie o szczególnej ważności dla
Kościoła: konsekrację (ordynację),
instalację (wprowadzenie w urząd) władz
parafialnych i synodalnych;
5. Akty pastoralne. Należy przez nie
rozumieć interwencje Kościoła wymagające
w ogólności aktywnej obecności
sprawującego posługę/urząd, np. śluby i
pogrzeby;
6. Katecheza: jej cel, jej przebieg, dojście
do konfirmacji;
7. Ewangelizacja i misja.
Podobne zmiany „łagodzące”, które zaszły
wobec wiernych w protestanckich
Kościołach historycznych, zostały równie
szeroko zaadoptowane wobec pełniących
posługi/urzędy w Kościele (myślimy tu o
tych, którzy pełnie je w wymiarze
profesjonalnym, a zatem odpłatnym).
Mając na uwadze fakt, że ci, którzy są
zaangażowani w dzieło świadectwa
Kościoła, powinni także być traktowani w
duchu tego świadectwa, zaczęto - w wielu
miejscach i często - tworzyć kościelne
komisje dyscypliny, mające za kompetencje
nie tyle postępowanie w duchu trybunałów
świeckich, a raczej analizowanie
konkretnych przypadków, w duchu
sprawiedliwości, odnosząc się przede
wszystkim do analizy realizacji
zaangażowań, podjętych przez pełniącego
posługę/urząd, a wyrażonych publicznie
podczas konsekracji/ordynacji.
Te tak zróżnicowane dyspozycje zakładają
realizację autorytetu, który winien być
uszanowany.
Chodzi tutaj o autorytet i wynikającą z niego
władzę o charakterze elekcyjnym (czyli na
określony czas) oraz w większości
przypadków kolegialną.
Każdorazowo raport takiej komisji
dyscypliny jest poddawany zwyczajnym
władzom kościelnym, które określają - po
jego lekturze i analizie - sankcje.
Zwyczajowo rehabilitacja, po spełnieniu
określonych warunków, jest możliwa.
Dyscyplina definiuje także kadr, w jakim
porusza się wykonywana władza w
Kościele.
To właśnie dyscyplina (w rozumieniu
dokumentów pisanych, określających
Prymat Słowa Bożego jest każdorazowo
podkreślany i dominuje nad całością
podejmowanych działań i decyzji.
Drugą funkcją dyscypliny jest funkcja
represywna.
Historycznie rzecz biorąc, dotyczyła ona u
początków Reformacji wszystkich wiernych,
Czy wiem… nr 43
3
lipiec 2014
praktykę dyscypliny w Kościele) opisuje
zasady zarządzania Kościołem,
podejmowania decyzji niezbędnych do
realizacji procesu zarządzania.
pozostałych wiernych (i ich wzajemne
relacje) musi być w klarowny sposób
określone, aby uniknąć klerykalizmu (w tym
także tego, prezentowanego przez
świeckich), bądź niezdrowej
profesjonalizacji posług/urzędów.
W systemie, w którym każdy ochrzczony,
będący po konfirmacji, ma prawo wyrażania
i bronienia swojej opinii, koniecznym jest
nakreślenie z precyzją domen kompetencji.
W szczególności miejsce zajmowane przez
osoby sprawujące posługi/urzędy i
Tomasz Pieczko
Dyscyplina kościelna
Spróbujmy przyjrzeć się jeszcze terminowi
„dyscyplina kościelna” w najbardziej
szerokim znaczeniu dla protestantyzmu.
Reformowani może nieco chętniej niż
luteranie podkreślają ten element w ich
rozumieniu dyscypliny.
Nie można popaść w rodzaj romantyzmu i
trzeba jasno powiedzieć, że Kościół
potrzebuje organizacji i ta organizacja,
podobnie jak szacunek ustalonych reguł, ma
odpowiadać temu, co można oczekiwać od
wspólnoty chrześcijańskiej, bez
jednoczesnego zapominania, że ludzie
pozostają podmiotami w ich naturze ludzkiej.
Dyscyplina ma więc za cel pozwolić
chrześcijanom żyć razem poprawnie,
W języku kościelnym protestanckim,
dyscyplina odróżnia się od nauczanej
doktryny i oznacza całość praw i reguł, które
regulują życie wewnętrzne danego
konkretnego Kościoła.
„Jak nauka naszego Pana Jezusa jest duszą
Kościoła, tak dyscyplina jest w nim jak nerwy
są w ciele, aby połączyć członki i je utrzymać
każdy na swoim miejscu i porządku” (Kalwin,
Institutio Christianae Religionis IV, XII, 10.
Dla Marcina Bucera (1491-1551),
reformatora Strasburga, dyscyplina jest
koniecznością życia wspólnotowego.
Termin „dyscyplina kościelna”, historycznie
rzecz biorąc, jest przede wszystkim w użyciu
w Kościołach reformowanych.
Należy jednak od razu podkreślić, że w
perspektywie protestanckiej dyscyplina
(najszerzej rozumiana, jako prawo kościelne)
jest drugorzędna wobec porządku zbawienia.
Wynika ona całkowicie z naszej ziemskiej
sytuacji, ale nie ma – co jest bardzo ważne charakteru fakultatywnego.
Czy wiem… nr 43
regulując w szczególności nie tylko
organizację zgromadzeń, służbę lub posługi,
których Kościół potrzebuje, ale i osobiste
życie jego członków.
Można powiedzieć, idąc za jednym z
myślicieli, że reguły prawa kościelnego
usiłują pomóc rozwiązać problemy jutra,
używając do tego języka z dzisiaj, opierając
się o doświadczenie z wczoraj.
Istnieją pewne reguły podstawowe,
stanowiące bazę tworzenia rozwiązań,
mających stanowić w konsekwencji reguły
dla kościelnego prawa wewnętrznego.
Reguły te, wyniesione z analizy Pisma
Świętego, winny być poważnie brane pod
uwagę w wykonywaniu funkcji dyscypliny
kościelnej.
Przyjrzyjmy się niektórym z nich, bez
aspirowania do podania ich pełnej i
4
lipiec 2014
wyczerpującej listy oraz do powiedzenia
wszystkiego na ich temat.
Niektóre kategorie nakładają się
wzajemnie…
1. Starszy, który jest oskarżony (1
Tymoteusza 5,19-20). W przypadku
grzechu utrzymującego się u
starszego, dwóch lub trzech
świadków winno go wskazać.
Reprymenda musi być publiczna, aby
zainspirować także innych do
odejścia od grzechu.
2. Brat, który zgrzeszył (Mateusza
18,15-22). Procedura zawiera: i.
reprymendę prywatną (tekst nie
precyzuje ile razy winnemu ma być
zwrócona uwaga), ii. interwencję
innych chrześcijan (tu ponownie nie
jest wskazane ile razy), iii. ukazanie
danego przypadku przed całym
Kościołem, jeżeli winny pozostaje w
swoim odrzucaniu wyrażenia skruchy.
Kościół musi zatem zerwać kontakt
duchowy i społeczny z zagorzałym
grzesznikiem.
3. Jakiś brat zostaje złapany na złym
uczynku (Galacjan 6,1). Chodzi o
chrześcijanina, który upadł w grzech
w chwili nieuwagi, a nie o brata, który
trwa w grzechu. Taki człowiek
potrzebuje pomocy doświadczonego
chrześcijanina, aby uporządkować
swoje życie i wrócić na właściwą
ścieżkę.
4. Brat, który żyje w nieporządku (2
Tesaloniczan 3,6). Chodzi tu o tego,
kto oddalił się od nauczania Pisma
Św., a szczególnie chodzi tu o kogoś,
kto odrzuca obowiązek pracy,
ponieważ wierzy w rychły powrót
Pana. Paweł zachęca go do podjęcia
pracy, ponieważ inni chrześcijanie nie
są zobowiązani troszczyć się o jego
potrzeby.
5. Fałszywi nauczyciele (Tytusa 1,1016). Kiedy fałszywi nauczyciele
wślizgują się do Kościoła, należy ich
surowo napomnieć. Mamy tutaj
przykład z nauczaniem
wzmiankowanym w 1 Tymoteusza,
które dotyczy pojmowania
zmartwychwstania w sensie
Posługa dyscypliny kościelnej – racje
podstawowe.
Pismo Święte wskazuje przynajmniej cztery
racje, dla których wykonywanie dyscypliny
kościelnej jest niezbędne:
1. Staranie się o zmazanie skazy i
rosnącego złego wpływu na życie,
który powoduje grzech (1 Koryntian
5,6-8);
2. Powstrzymanie innych chrześcijan od
grzeszenia i zachęcenie ich do
pobożności (Galacjan 6,1; 1
Tymoteusza 5,20);
3. Wzmocnienie zdrowej wiary (Tytua
1,13);
4. Pomoc - przez korektę i odnowę bratu, który się zagubił (2 Koryntian
2,5-11).
Kwestia zachowania się tych, którzy mają
wykonywać posługę dyscypliny w
Kościele.
Ci, którzy są wezwani do wykonywania
posługi dyscypliny muszą dać dowód
następujących cech:
a. Łagodności (Galacjan 6,1);
b. Niezmiennej postawy wobec grzechu
(Tytusa 1,13);
c. Miłości (2 Tesaloniczan 3,9-15);
d. Ducha gotowego do wybaczenia
temu, który wyraża skruchę (2
Koryntian 2,5-11).
Zasady wykonywania dyscypliny.
Można wstępnie podać trzy zasady
fundamentalne, które muszą regulować
wykonywanie dyscypliny kościelnej, a są to:
a. Bezstronność (1 Tymoteusza 5,21);
b. Brak wszelkiego pośpiechu, na
korzyść szacunku wobec uprzednio
ustalonych procedur (Mateusza
18,15-20);
c. Poszukiwanie korekty grzesznika i
jego reintegracji finalnej do wspólnoty
Kościoła (2 Koryntian 2,6-8).
Ci, którzy winni być poddani korekcie.
Pismo Św. wskazuje przynajmniej siedem
typów osób, które powinny być obiektami
działań dyscyplinarnych ze strony Kościoła.
Czy wiem… nr 43
5
lipiec 2014
duchowym lub alegorycznym – Paweł
mówi, że członkowie Kościoła
powinni unikać takich osób za wszelki
sposób (1 Tymoteusza 1,20; 2
Tymoteusza 2,17-18).
Pomimo dużej surowości wobec
fałszywych nauczycieli, Paweł dał
dowód wielkiej cierpliwości wobec
osób wciągniętych w błędy
doktrynalne. Nie zachęca np. do
ekskomuniki chrześcijan, którzy w
Koryncie negowali
zmartwychwstanie. Sam Paweł podjął
natomiast, z dużą cierpliwością,
wysiłek nauczania ich prawdy wiary.
6. Ci, którzy prowokują podziały (Tytusa
3,8-11). Dotyczy to osób, które
wzniecają spory wokół spraw
banalnych i ulotnych i zasiewają
niepokój w Kościołach. Należy ich
ostrzec i upomnieć dwukrotnie, by w
dalszej kolejności – z braku poprawy
- wyłączyć ze społeczności i unikać
ich. W Rzymian 16,7 Paweł zakłada
podobny środek, mówiąc swoim
czytelnikom: Oddalcie się od nich!
7. Brat, który żyje w niemoralności (1
Koryntian 5). Ponieważ w tym
przypadku grzech kazirodztwa był
trwający długo i był publiczny, winny
ma być „oddany Szatanowi”, to
znaczy pozbawiony społeczności w
Kościele i odesłany do własności
Szatana, inaczej mówiąc świata (w
znaczeniu rzeczywistości
nieposłusznej Bogu) i wystawiony na
wszelkie ryzyko z tym wiążące się.
W przypadku innych grzechów, które
chrześcijanie mogą popełnić (jak
wszeteczeństwo, chciwość,
bałwochwalstwo, oszczerstwo,
pijaństwo lub grabież) sankcja
dotyczy wyłączenia winnego ze
społeczności chrześcijańskiej (z
ucięciem wszelkich z nim kontaktów
zwykłych, nawet tych codziennych).
Tomasz Pieczko
Dalsze artykuły na ten i inne tematy oraz rozważania
biblijne – na blogu autora:
http://blogpastoratomaszpieczko.blogspot.com/
Zamykając ten kolejny numer comiesięcznego biuletynu, poświęconego zarysowaniu
zjawisk podobieństw i różnic różnych Kościołów, zachęcamy Was do lektury następnych
artykułów o tej tematyce.
Niech będzie ona wartościowa z jednej strony dla konfrontacji z wzajemnymi,
krzywdzącymi stereotypami, a z drugiej motywująca do Waszych, osobistych
poszukiwań.
Oczywiście już teraz zainteresowani mogą zwrócić się z pytaniami zarówno do redakcji, jak i do
autora(-ów) tekstów w kwestiach, które Was interesują.
Pytania zadawane przez czytelników drogą mailową na adres redakcji podany pod tytułem (lub
autora tekstów) mogą także wpłynąć na ostateczny kształt artykułów w kolejnych numerach
pisemka, starającego się tym samym odpowiadać zasygnalizowanym potrzebom
Czy wiem… nr 43
6
lipiec 2014