Analiza efektu skali w procesie zamawiania towarów

Gospodarka Materiałowa i Logistyka nr 5/2014
ANALIZA EFEKTU SKALI W PROCESIE ZAMAWIANIA TOWARÓW
ANALYSIS OF ECONOMIES OF SCALE IN THE PROCESS OF ORDERING
PRODUCTS
Paweł ŚLASKI
Jarosław ZELKOWSKI
Wojskowa Akademia Techniczna
Instytut Logistyki
W artykule przedstawiono możliwość wykorzystania programowania nieliniowego do optymalizacji
procesu grupowego zamawiania towarów. Zwrócono uwagę na powstanie efektu skali oraz wystąpienie relacji
trade-off, związanych z zabezpieczeniem potrzeb klienta przy minimalizacji kosztów logistycznych. Opracowano
metodykę oraz narzędzie do praktycznego wykorzystania, które mogą stanowić element strategii szczupłego
łańcucha dostaw.
The Economies of Scale Analysis in the Ordering Process The article presents the opportunity of using
the nonlinear programming for the optimization of the group process of ordering goods. The attention was paid
to creating the economies of scale and the occurance of the trade-off relation, connected to the customer needs'
guarantee by logistic costs minimazing. The article also contains the methodolody and the tools to the practical
utilisation that may be a part of the lean supplies' chain.
Słowa kluczowe: efekt skali, szczupły łańcuch dostaw, proces zamawiania
Keywords: the economies of scale, lean supplies' chain, ordering process
WSTĘP
Planowanie zapasów związane jest tzw. relacją „trade-off” (ang. coś za coś) czyli
z takim ich gromadzeniem, aby z jednej strony zabezpieczyć potrzeby klienta, a tym samym
standardy jego obsługi, a z drugiej minimalizować koszty z tytułu zamawiania i utrzymania.
Racjonalna gospodarka zapasami nie dotyczy tylko zapasów magazynowych, a problem
optymalizacji ich wielkości jest bardziej złożony. Dotyczy on także dostaw surowców
w procesie zaopatrzenia, utrzymywania ciągłości zasilania zapasów produkcji w toku,
tzw. zapasów „in transit” (ang. w transporcie), czy też realizacji dostaw towarów w procesie
dystrybucji.
W literaturze przedmiotu (St. Krzyżaniak, 2010; K. Lysons, 2000) opisywanych jest
szereg klasycznych metod statystycznych, które umożliwiają efektywne sterowanie zapasami
na każdym etapie przepływu strumienia podaży w łańcuchu dostaw. Dotyczą one przypadków
deterministycznych, stochastycznych oraz w warunkach nieciągłości popytu, przy czym
w większości związane są ze sterowaniem zapasem jednorodnym.
Pomimo, że przypadek deterministyczny jest powszechnie wykorzystywany
w optymalizacji procesu zamawiania, to jednak jego możliwości są ograniczone. Wynika to
548 | S t r o n a
Gospodarka Materiałowa i Logistyka nr 5/2014
głownie z faktu, że jest to przypadek, w którym popyt i cykle uzupełniania zapasów są
wielkościami stałymi w określonym horyzoncie czasowym. Kolejne ograniczenia związane są
z brakiem ryzyka wystąpienia niedoboru w zapasie oraz analizowaniem wielkości dostawy
pojedynczego asortymentu. Pomimo, że stosowane technologie informatyczne umożliwiają
bardzo dokładnie i szybko rozwiązać złożony problem optymalizacyjny, określając
ekonomiczne wielkości dostaw dla każdego przypadku sterowania zapasami, to jednak
współczesne tendencje w zarządzaniu zapasami określają inne priorytety. W praktyce
gospodarczej bardzo często występuje problem zamawiania asortymentów różnorodnych od
jednego bądź wielu dostawców. Związany on jest z tzw. efektem ekonomii skali, czyli
obniżeniem kosztów, a także uzyskaniem rabatów wraz z zamawianiem surowców,
transportem, produkcją oraz magazynowaniem produktów w większych partiach.
1. ZAŁOŻENIA I METODYKA ANALIZY „EKONOMICZNEJ WARTOŚCI
ZAMÓWIENIA” ( EWarZ )
Założenia
W zarządzaniu logistyką i łańcuchami dostaw można wyodrębnić strategię, tzw.
szczupłego łańcucha dostaw w której priorytetem są ekonomia skali, niskie koszty logistyczne
krótkie partie produkcji oraz minimalne wielkości dostaw ( A. Harrison, R van Hoek, 2010,
s.274). Opracowana w artykule metodyka ekonomicznej wartości zamówienia „EWarZ” może
stanowić element strategii szczupłego łańcucha dostaw.
Analiza EWarZ jest metodą grupowego zamawiania różnorodnych towarów od jednego
dostawcy. Badania empiryczne potwierdzają, że w takim przypadku główne założenie opiera
się na wartości zamawianych towarów. Ekonomiczna Wartość Zamówienia wynika
z przekształcenia wzoru na ekonomiczną wielkość zamówienia (EWZ), który jest wynikiem
deterministycznego modelu zamawiania i równoważy łączne, roczne koszty zamawiania
i utrzymania towarów w rozpatrywanym czasie (St. Krzyżaniak, 2002, str. 202).
Koszty zamówienia kzam dzielą się na:
stałe:
•
koszty działu zaopatrzenia (wynagrodzenia, użytkowania pomieszczeń, zużycia prądu,
materiałów biurowych).
zmienne:
•
koszty składania zamówień,
549 | S t r o n a