docPP2 branża chemiczna
download 
Reklamacja Transkrypt
PP2 branża chemiczna
Promocja w ujęciu krajowym i międzynarodowym firm z branży chemicznej w województwie zachodniopomorskim Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej Dokument opracowany przez Stowarzyszenie Polski Instytut Biznesu Skład zespołu ekspertów: 1. Mariusz Bryła - Kierownik Zespołu 2. Joanna Majewska - Lenarcik 3. Grzegorz Ocieczek 4. Małgorzata Okularczyk 5. Maria Wyra 2|Strona Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej Spis treści 1. Działania marketingowo promocyjne branży chemicznej na rynku zachodniopomorskim 4 2. 3. Wydawnictwa i portale internetowe branży chemicznej.................................................. 19 2.1. Krajowe portale i czasopisma branży chemicznej ..................................................... 19 2.2. Czasopisma i portale zagraniczne dla branży chemicznej......................................... 25 Europejskie i regionalne instytucje otoczenia biznesu ..................................................... 28 3.1. Powiatowe/Wojewódzkie Urzędy Pracy ................................................................... 29 3.2. Gminne Centra Informacji ......................................................................................... 30 3.3. Regionalne Instytucje Finansujące ( RIF ) ................................................................ 31 3.4. Punkty Konsultacyjne (PK) ....................................................................................... 32 3.5. Centra Euro – Info ..................................................................................................... 33 3.6. Inkubatory Przedsiębiorczości ................................................................................... 34 3.7. Krajowy system usług dla małych i średnich przedsiębiorstw .................................. 35 3.8 Klaster Zielona Chemia .............................................................................................. 37 3.9 Zachodniopomorskie Centrum Obsługi Inwestora i Eksportera ................................. 38 3.10 Polska Izba Przemysłu Chemicznego (PIPC) ............................................................. 39 3.11 Szczeciński Park Naukowo-Technologiczny .............................................................. 40 3.12 Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie...... 41 4. Zaprezentowanie dostępnych możliwości instrumentów finansowania działań biznesowych i promocyjnych dla przedsiębiorstw z danej branży w oparciu o polskie prawo i ustawodawstwo UE .................................................................................................................. 42 4.1 Dotacje rozwojowe ......................................................................................................... 45 4.2 Wsparcie eksportu ......................................................................................................... 54 4.3 Kredyty i pożyczki preferencyjne .................................................................................. 60 Bibliografia............................................................................................................................... 68 3|Strona Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży bran chemicznej 1. Działania marketingowo promocyjne bran branży chemicznej icznej na rynku zachodniopomorskim W niniejszym opracowaniu zostaną zostan przedstawione działania marketingowo-promocyjne marketingowo dla branżyy chemicznej w województwie zachodniopomorskim. Proponowane zadania będą b obejmowały zarówno rynek lokalny jak i globalny Specyfika branżyy chemicznej na rynku europejskim, wymaga odpowiedniej strategii s marketingowo-promocyjnej.. W pierwszej kolejności kolejno trzeba zadbać o kojarzenie branży chemicznej z rynkiem polskim oraz zachodniopomorskim. Do tego potrzebna jest bardzo dobra znajomość rynku, na którym chce się si przeprowadzać działania marketingowe. Z przeprowadzonych badańń wynika, żee respondentom brakuje dobrej reklamy nawet na rynku lokalnym. Wykres 1: Zapotrzebowanie Zapotrzebowan marketingowe badanych przedsiębiorstw ębiorstw w branży bran chemicznej. 20% 30% Wsparcie finansowe Ogolna pomoc w działaniach reklamowych 50% Promocja firm poprzez województwo Źródło: ródło: Opracowane na podstawie własnych badań. bada 4|Strona Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej Należy zacząć od szczegółowej analizy rynku i potrzeb klientów, największą siłę przebicia mają przedsiębiorstwa innowacyjne, ale i w tej kwestii potrzebna jest szczegółowa analiza by zbadać atrakcyjność produktów na rynku zagranicznym. Jedną z możliwości jest wykorzystanie analizy PEST z uwzględnieniem głównych trendów globalnych z podziałem na oddziaływania w poszczególnych regionach i krajach. W zrozumieniu odmiennej siły oddziaływania poszczególnych trendów na poziomie danego kraju pomocą jest ciekawy model zaproponowany w 1990 r. przez M.E. Portera, zwany pod nazwą „diamentu konkurencyjności” Portera1. Przedstawia to poniższy schemat. Schemat 1: Uwarunkowania konkurencyjności kraju lub regionu Strategia, struktura i Konkurencyjność firmy. Warunki popytowe Warunki wyjściowe Powiązane i wspierające przemysły Źródło: K. Obój, Strategia organizacji 1 K. Obój, Strategia organizacji, Polskie Wydawnictwo ekonomiczne, Warszawa 2007, s. 211-117. 5|Strona Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej Powyższy wykres zakłada, że wymienione cztery uwarunkowania są podstawą zrozumienia sytuacji rynkowej danego kraju lub regionu. Warunki wyjściowe- Warunki wyjściowe wyjaśniają przyczyny powstawania konkurencyjności w danym kraju, np. bogactwa naturalne regionu. Warunki popytowe- W tym przypadku pod uwagę brana jest wielkość popytu oraz poziom oczekiwań klientów. Przemysły powiązane i wspomagające- Tworzenie wewnętrznego popytu dostawców, poprzez silna sieć powiązań w branży. Modele zarządzania, strategie i struktury firm- Różne modele rozwoju firm, szybkie i sprzyjające adaptacji oraz długie oparte na wieloletniej relacji miedzy dostawcami a odbiorcami2. Naturalne czynniki mają wpływ na powstawanie grupy firm, które rywalizują ze sobą w zakresie branżowym. W ten sposób zaczyna powstawać wiele firm tworząc klastry. Dlatego też najpierw należy poznać dokładnie rynek, na którym w dalszym etapie zostaną przeprowadzone działania promocyjne. Również znajomość potencjalnych klientów odgrywa kluczową rolę. Działania dla branży chemicznej powinny być prowadzone na skalę globalną i jednocześnie kojarzone z regionem zachodniopomorskim. Należy również zwrócić uwagę na środowisko lokalne i zmierzyć się ze stereotypem branży chemicznej jako sektora, który zagraża otoczeniu i zdrowiu społecznemu oraz środowisku. Firmy działające na jednym lub wielu rynkach zagranicznych można podzielić na dwa rodzaje: te, które mają jednolitą strategię marketingową i te, które dostosowują elementy marketingu do każdego rynku docelowegojest to tak zwany marketing mix. Pierwsza strategia gwarantuje niższe koszty jednak marketing mix, mimo ponoszenia większych kosztów umożliwia przejęcie większych udziałów w rynku oraz uzyskanie wyższego zysku. Podstawę strategii mix stanowi: 2 Ibidem. 6|Strona Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej • Produkt, • Cena, • Dystrybucja, • Promocja. Tego typu strategia jest najbardziej efektowna przy wchodzeniu na rynki zagraniczne, gdyż bierze pod uwagę ich specyfikę oraz potrzeby konsumentów. Poniższa tabelka przedstawia szereg zadań promocyjnych z podziałem na rynek globalny i rynek lokalny, które w dużym stopniu są od siebie zależne. Wykreowanie branży chemicznej jako marki ekologicznej i sprzyjającej otoczeniu społecznemu będzie miało wpływ na rozwój działań marketingowych i promocyjnych prowadzonych na rynku globalnym. Tabela 1: Działania marketingowe dla branży chemicznej na rynku lokalnym i globalnym. Rynek lokalny: Rynek globalny: Analiza możliwości eksportowych Uczestnictwo w międzynarodowych targach branżowych Promowanie ekologicznego wizerunku Udział w międzynarodowych konferencjach branży chemicznej branżowych Prowadzenie działań w kierunku ochrony Organizacja międzynarodowych konferencji środowiska branżowych Organizacja Zielonych Szkółek Stworzenie punktu specjalizującego się w kontaktach z mediami zagranicznymi Rozwijanie wspólnego portalu wiedzy Organizacja spotkań branżowych Źródło: Opracowanie własne 7|Strona Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej Promocja Jedną z efektywniejszych metod marketingowo-promocyjnych są targi branżowe. Przedstawiciele polskich przedsiębiorstw chemicznych na tragach branżowych poszukują głownie kontaktów biznesowych. Jeżeli nie uda się to podczas trwania targów, to ułatwione zadanie mają przedstawiciele handlowi przedsiębiorstw, które uczestniczyły w targach. Promocja na targach będzie udana jeżeli forma komunikacji promocyjnej zostanie dobra odpowiednio do grupy docelowej. Tragi branżowe Targi branżowe w Europie wciąż są opłacalną inwestycją. Wybierając się na targi, należy rozważyć wiele kwestii promocyjnych. Tym co zwraca uwagę w pierwszej kolejności jest stoisko wystawcy. Stoisko jest zarówno jednym z najbardziej kosztownych elementów, jak i najbardziej efektownych. Przed imprezą targowa należy postawić sobie konkretne cele, by uczestnictwo w wystawie było efektywne: Cele udziału w targach • Poznanie oferty konkurencji, • Poznanie oczekiwań klientów, • Prezentacja firmy, • Nawiązywanie kontaktów handlowych, • Działania marketingowe. Wykupując powierzchnie na targi, wykupujemy zwykłe białe ściany, które zwrócą uwagę klienta gdy będą miały odpowiednia oprawę graficzną. Dobry pomysł graficzny, w przyjaznych i żywych kolorach wraz z nazwą firmy i krótkim jej opisem, na pewno zatrzyma przechodniów. Organizatorzy oferują również standardowe oświetlenie, które bardzo często jest niewystarczające. Warto też pomyśleć o dodatkowych źródłach światła, zwłaszcza gdy chcemy zaprezentować jakąś ekspozycję. 8|Strona Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej Również podłoga oferowana jest przez organizatorów, zazwyczaj jest to wykładzina w kolorze granatowym, zielonym lub niebieskim. Można dopasować ją do własnej szaty graficznej. Również szafki i półki można zainstalować własne lub wybrać z tych które oferuje organizator. Elementami wzbogacającymi są wszelkiego rodzaju ekspozycje kojarzone z branżą lub działalnością firmy. Ważnym elementem są prezentacje multimedialne, pokazywane na komputerach, ekranach, lub na ekranach wykorzystujących diody LED. Aby pozyskać na targach kontakty biznesowe można wykorzystać kilka sposobów: • Postawić na stoisku szklana kulę, gdzie klienci i potencjalni partnerzy będą mogli zostawić swoje wizytówki. • Odwiedzać sąsiadujące stoiska branżowe i rozpoczynać rozmowę z ich przedstawicielami, a następnie zapraszać na własne stoisko. • Wynająć przeszkolone hostessy do zapraszania ludzi na stoisko • Przyciągnąć ludzi konkursem, prezentacją lub upominkiem. Należy również pamiętać o rozdawaniu gadżetów reklamowych, folderów z opisem firmy i produktów wraz z danymi kontaktowymi. Do przygotowania do targów należy zacząć dużo wcześniej, by uzyskać wysoką frekwencje na stoisku można u organizatorów ubiegać się o listę gości z poprzednich lat i z wyprzedzeniem wysłać do nich zaproszenie na stanowisko. 9|Strona Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej Zdjęcie 1: Przykładowe stoisko na targach chemicznych Źródło: http://www.cittru.uj.edu.pl/?q=pl/node/1154 Konferencja jako narzędzie marketingu Kolejnym zaprezentowanym narzędziem promocyjno-marketingowym będzie udział w konferencjach branżowych (które również organizowane są na targach). Rzadko kiedy możliwość uczestnictwa w konferencjach lub ich organizacja postrzegana jest jako narzędzie marketingowe. Warto jednak wykorzystać ją jako innowacyjne narzędzie marketingowe. Poprzez organizacje konferencji (w mniejszym stopniu sam udział w niej), można osiągnąć następujące cele: • Zapoznanie nowych klientów z marką- zwłaszcza gdy firma jest nowa, lub gdy wchodzi na nowe rynki. • Kształtowanie świadomości marki- uczestnicy konferencji zapamiętują logo firmy, jej główne idee, możliwości i osiągnięcia. • Zaprezentowanie swoich mocnych stron- poszukiwanie nowych klientów i kontaktów poprzez konferencję, nie jest nachalne i umożliwia nawiązanie trwałych interakcji. 10 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej • Poznanie konkurencji- konferencja pozwala na zgromadzenie wielu różnych konkurencyjnych firm w jednym miejscu. Częsta organizacja konferencji, stawia firmę w dobrym świetle i pokazuje potencjalnym klientom i parterom biznesowym, że jest to firma rzetelna, która profesjonalnie podchodzi do wykonywanych zadań i zależy jej na jakości wytwarzanych usług i produktów. Dobrze zorganizowana konferencja, służąca jako narzędzie marketingowe powinna zawierać klika powiązanych ze sobą elementów: 1. Przygotowanie Do konferencji należy się dobrze przygotować by zaciekawić słuchaczy. Należy pamiętać, że człowiek może się skupić przez okres około 40 minut i w tym czasie należy przekazywać najistotniejsze informacje, gdyż zwiększa to szansę na ich zapamiętanie. Najsłabiej zapamiętywane są informacje środkowe. Te informacje mogą być przedstawione w formie zwięzłych prezentacji, rankingów, wykresów, filmów lub innych efektów projekcyjnych. 2. Wykorzystanie metod perswazyjnych. By konferencja była swoista reklama marki, warto posłużyć się kilkoma metodami perswazyjnymi. 3. Kontakty z mediami. Bez względu na to czy konferencja odbywa się na rynku regionalnym czy globalnym, warto zaprosić media, zwłaszcza media lokalnego rynku na którym organizowana jest konferencja. Media stwarzają okazję do przekazania swojej wiedzy społeczeństwu, zwłaszcza jeżeli w konferencji będą uczestniczyły media branżowe. Media lubią wszelkiego rodzaju rankingi, które mogą wykorzystywać w swoich dalszych pracach. Rankingi może stworzyć firma sama, lub branża z województwa zachodniopomorskiego organizująca konferencję. To nie tylko świetna promocja na konferencji, ale również po jej zakończeniu. Rankingi są danymi długotrwałego wykorzystania i jeżeli będą stworzone przez daną firmę lub branżę, a w późniejszym etapie wykorzystywane i cytowane przez media branżowe, to wpłyną na 11 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej kształtowanie wizerunku marki i utrwalenie go u potencjalnych klientów i partnerów biznesowych. 4. Zakończenie konferencji. Na zakończenie konferencji zaleca się zorganizowanie nieformalnego spotkania i poczęstunku dla przybyłych gości. Umożliwi to nawiązanie relacji (a może nawet współpracy) z przybyłymi słuchaczami. Tego typu nieformalne spotkania, w luźnej atmosferze sprawiają, że wszyscy przybyli goście są bardziej otwarci na nawiązanie kontaktu. Na zakończenie wszystkim przybyłym gościom warto rozdać krótki kwestionariusz ankietowy, gdzie respondenci będą mogli ocenić przebieg konferencji, wskazać jej słabe i mocne strony. Pozwoli to poznać opinie potencjalnych partnerów i polepszyć organizację konferencji w przyszłości. Formularzu ankietowym, należy również zostawić miejsce na dane kontaktowe dla tych uczestników, z którymi firma organizująca nie zdążyła porozmawiać na minibankiecie. Warto również postarać się o krótki wywiad z obecnymi na miejscu mediami. Konferencje jako narzędzie marketingowe, zarówno dla organizatorów jak i uczestników, wciąż są niedoceniane na rynku polskim. Przykładowo, tematyka konferencji Lean Manufacturing z roku 2008 obejmowała zagadnienia produkcyjne i poprodukcyjne, a w jej uczestnictwie wzięło udział 270 osób z 90 firm różnych branż3. Jakościowe metody w marketingu. W działaniach marketingowych warto również skupić się na badaniach, których wyniki umożliwią kształtowanie skutecznej strategii promocyjnej przedsiębiorstw chemicznych z województwa zachodniopomorskiego. Metody jakościowe jako technika marketingowa budzą pewne wątpliwości z racji rzetelności uzyskiwanych danych. Zakłada się, że metody ilościowe dają dokładniejsze rezultaty 3 http://wiadomosci.nf.pl/News/12979/VIII-Konferencja-Lean-Manufacturing-podsumowanie/koncepcja-leanmanufacturing-management-LEAN-szczuple-zarzadzanie/: 25.03.2011. 12 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej badawcze, wynika to jednak z niezrozumiałości zastosowania technik jakościowych. W przypadku specyfiki branży chemicznej zaleca się stosowanie metod jakościowych do eksploracji nowych obszarów oraz wprowadzania produktu na rynek. Przy badaniu satysfakcji klientów, wyniki badań jakościowych mogą stanowić wskaźniki dalszych badań ilościowych i być pomocne w formułowaniu hipotez. Przy wprowadzaniu produktu na nowy rynek, metody jakościowe odgrywają kluczowe znaczenia, zwłaszcza w przypadku badań fokusowych. Na etapie wprowadzania produktu na rynek, nie zaleca się korzystania z metod ilościowych ze względu na to, że koncepcja, jaką można zaprezentować badanym, często wymaga wielu wyjaśnień osoby prowadzącej badanie. Po drugie, trudno przewidzieć reakcje potencjalnych nabywców związane z produktem i dlatego nie wiadomo, jakie pytanie należałoby zadać w ankiecie4. Przykładowe działanie Z analizy przeprowadzonych badań5 wynika, że działania z wykorzystaniem metod jakościowych w marketingu, można podzielić na dwie grupy. Pierwsza grupę stanowią przedsiębiorstwa wytwarzające i handlujące produktami codziennego użytku: chemikalia domowe (płyny do podłóg, płyny do mycia, pasty do butów, specyfiki do czyszczenia samochodów)- tego typu działalnością zajmuje się w województwie zachodniopomorskim między innymi przedsiębiorstwo Ara6 i "SYNERGIA" Chemia Profesjonalna. Drugą grupę stanowią przedsiębiorstwa zajmujące się wykorzystywaniem metod chemicznych w różnych dziedzinach życia. Do takich firma w województwie zachodniopomorskim należy firma Kemipol, która oferuje takie produkty jak np. Koagulanty do rekultywacji jezior, konsulting technologiczny oraz instalację dozującą itp7. Dla grupy pierwszej zaleca się zastosowanie badań fokusowych na rynku regionalnym lub zagranicznym. Badanie powinno być przeprowadzone na próbie 7-10 osób, gdyż w przypadku zbyt dużych grup, moderatorowi trudno jest zapanować nad przebiegiem badania. 4 Badania marketingowe od teorii do praktyki, red. D. Maison, A. Noga-Bogmilski, D. Maison, Jakościowe metody badań marketingowych, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2007, s. 8. 5 Przebadanych zostało dziesięć firm chemicznych z województwa zachodniopomorskiego: Kemipol, ChemTec, Baltchem, PTH Chemland, Multichem Eko, ARA, Chemistar, Znicz, Radex, Synergia 6 http://www.ara.szczecin.pl/index,2,1,produkty.htm: 25.03.2011. 7 http://kemipol.com.pl/page/kemipol: 25.03.2011. 13 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej Ankietowani powinni dostać do ocenienia dwa produkty: produkt firmy prowadzącej badanie i produkt konkurencyjny. Oba produkty powinny być w takich samych opakowaniach, bez nazwy marki, oznaczone tylko cyframi: produkt 1, produkt 2. W zależności od specyfiki produktu (past do czyszczenia, płyn do mycia itp.), respondenci powinni mieć możliwość wypróbowania obu (lub większej ilości) konkurencyjnych produktów. Badani powinni również zaproponować swoją cenę minimalną i maksymalną jaką byliby skłonni zapłacić za testowane produkty. Na podobnej zasadzie powinny odbywać się badania drugiej z wymienionych grup. Po doborze adekwatnej próby, w tym dużej części będą to przedstawiciele innych przedsiębiorstw. Należy zaprezentować produkty konkurencyjnych firm, może się to odbyć za pomocą prezentacji multimedialnej. W podobny sposób jak w przykładzie pierwszym , moderator powinien tak pokierować spotkaniem, by poznać opinie klientów na temat wymogów technologicznych, minimalnej i maksymalnej ceny i innych cech charakterystycznych, w zależności od specyfiki produktu. Poniższa tabelka w skrócie obrazuje przebieg opisanego badania. Tabela 2: Przebieg badania zogniskowanego badania grupowego. Nazwa badania: Prowadzący: Fokus Jeden moderator Uczestnicy Czas trwania: Od 7 do 10 uczestników 1,5-2 h z przerwą 15 minutową Forma: Dyskusja i ocena produktów Zapis: Zapis badania na dwóch dyktafonach Cele: Nawiązanie interakcji pomiędzy uczestnikami Poznanie opinii klientów Konfrontacja opinii badanych respondentów 14 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej Poznanie mozliwości rynkowych produktu Analiza uzyskanych danych Źródło: Opracowanie własne. CSR w badaniach marketingowych Kolejnym prezentowanym narzędziem marketingowym, które przedsiębiorstwa chemiczne powinny wykorzystać do działań promocyjnych jest CSR. Jest on proponowany ze względu na fakt, że marketing społecznościowy i ekologiczny odgrywa istotna rolę w specyfice branży chemicznej. CSR czyli- Corporate Social Responsibility (Społeczna Odpowiedzialność Biznesu), to filozofia oparta na odpowiedzialności firmy za klientów, społeczeństwo i środowisko, wykorzystywana jest również w celach marketingowych. Cele: • Osiągnięcie równowagi pomiędzy zyskiem, a pożytkiem społecznym • Komunikacja z otoczeniem • Poznawanie potrzeb otoczenia • Kształtowanie pozytywnej opinii na temat przedsiębiorstwa i marki CSR, przynosi wymierne korzyści dla przedsiębiorstwa gdy jest działaniem długofalowym i regularnym. Dobry wizerunek firmy zapewnia stałych klientów i umożliwia szybsze pozyskiwanie nowych inwestorów. Zwłaszcza branża chemiczna powinna skupić się na działaniach CSR, gdyż przez społeczeństwo często postrzegana jest jako mało ekologiczna i zagrażająca dobru społecznemu. 15 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej Schemat 2: Działanie CRS dobro społeczne środowisko CSR zaangażowanie Źródło: Opracowanie własne. Możliwości działania na rynku lokalnym są bardzo duże. Przedsiębiorstwa z branży ekologicznej w tym przypadku powinny się zintegrować i wspólnie działać na rzecz dobra społecznego i środowiska. W dalszej kolejności zostaną wymienione przykładowe działania społeczne z zakresu działań ekologicznych, które są narzędziami długofalowych strategii promocyjnych i marketingowych. Należą do nich głownie kampanie społecznościowe. Kampanie społeczne Jedną z możliwości działań CSR jest organizacja kampanii społecznych na rzecz ochrony środowiska. Kampanie tego typu mogą mieć wyraz demonstracyjny lub reklamowy. W pierwszym przypadku możliwe jest zorganizowanie demonstracji lub pokazu możliwości dbania o środowisko z ukazaniem działań rożnych firm branży chemicznej. Mogą być to kampanie dotyczące segregacji odpadów, oszczędzania energii itp. 16 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej Przykładowa kampania Kampania: „drzewko dla każdego” Cel: Ochrona środowiska i kształtowanie pozytywnego wizerunku branży chemicznej w województwie pomorskim. Przebieg: Zintegrowane firmy z branży chemicznej w województwie zachodniopomorskim, zakupują sadzonki drzewek. Po wybraniu odpowiedniego terenu, do akcji powinni być zaproszeni mieszkańcy, którzy mieliby okazję zasadzić drzewko wraz z przedstawicielami przedsiębiorstw chemicznych. Do akcji powinni być również zaproszeni dziennikarze z lokalnych mediów, by nagłośnić akcję i tym samym zareklamować przedsiębiorstwa chemiczne na rynku ogólnokrajowym. Zaleca się również stworzenie profilu akcji na profilu internetowym facebook.com, w celu dotarcia do większej ilości odbiorców i na końcu umieszczenia zdjęć i filmików z przeprowadzonej kampanii. Akcja powinna być prowadzona regularnie, każdego roku. Przeprowadzenie tego typu akcji jest również możliwe na rynku zagranicznym, po wcześniejszym nawiązaniu współpracy z przedsiębiorstwami z rynku zagranicznego. Może być to wykorzystanie wcześniejszych kontaktów z zagraniczna branżą chemiczna, lub nawiązanie ich w celu przeprowadzenia wspólnej akcji. Pozwoli to nawiązać nowe kontakty biznesowe i wypromować polską branżę chemiczną na rynku zagranicznym. Akcja lokalna: Zbieramy baterie. Przedstawiciele przedsiębiorstw chemicznych w regionie zachodniopomorskim współpracując z lokalnymi szkołami, organizują cykl spotkań ekologicznych. Cele: • Promocja ekologii w szkołach • Wytłumaczenie uczniom czym zajmują się przedsiębiorstwa chemiczne • Poinformowanie lokalnych mediów o wydarzeniu • Zebranie jak największej ilości zużytych baterii, poprzez ustawienie odpowiednich pojemników w szkołach i centrach handlowych opatrzonych logo firm. 17 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej • Kreowanie pozytywnego wizerunku branży chemicznej w województwie zachodniopomorskim. Reklama w czasopismach branżowych Przy działaniach promocyjno-marketingowych należy pamiętać również o standardowych narzędziach promocyjnych, czyli o reklamie. Biorąc pod wagę specyfikę branży chemicznej zaleca się głownie reklamę w portalach lub czasopismach branżowych. W pierwszej kolejności by reklama w czasopismach branżowych (krajowych i zagranicznych) była efektywna, należy sprawdzić nakład wydawniczy i procent jego sprzedaży. Należy się również upewnić czy wybrane czasopismo dociera do potencjalnych klientów i partnerów biznesowych. Warto również odpowiedzieć na pytanie czy ma to być kampania brandingowa, czy kampania marketingu bezpośredniego nastawiona na szybką sprzedaż. Reklamy w czasopismach pozwolą zaznajomić klienta z marką. Nie spowodują szybkiego skoku sprzedaży, co nie oznacza, że nie będą miały wpływu na jego wzrost. Tabela 3 Koszty reklamy w czasopismach POWIERZCHNIA CENA / ZŁ WYMIARY 1/1 str. 4 500 205*285 mm + spady 3 mm II, III okładka 5 500 205*285 mm + spady 3 mm IV okładka 6 000 205*285 mm + spady 3 mm 1/2 str. 2 500 poziom - 185*125 mm pion - 90*260 mm 1/3 str. 1 800 poziom - 185*82 mm pion - 58*260 mm 1/4 str. 1 400 90*125 mm artykuł sponsorowany 6 000 do 12 tys. znaków ze spacjami (2 strony) Źródło: http://www.chemiaibiznes.com.pl/podstrony/pokaz/14.html Podane ceny są cenami netto. Należy do nich doliczyć 23% VAT. 18 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej 2. Wydawnictwa i portale internetowe branży chemicznej Wydawnictwa i portale branżowe, które zostaną zaprezentowane w dalszej części opracowania mają znaczenie dla przedsiębiorstw z branży chemicznej pod względem promocyjnym i rozwojowym. Czasopisma i portale pełnią funkcję zarówno promocyjną jak również edukacyjną. 2.1. Krajowe portale i czasopisma branży chemicznej Chemia i Biznes: http://www.chemiaibiznes.com.pl/ (portal i czasopismo) Powyższy portal zajmuje się promocją chemii w biznesie. Strona główna podzielona została na pięć zakładek: wydarzenia, nowości artykuły/analizy, czasopismo, konferencje. Pierwsza zakładka opisuje najnowsze działania w branży chemicznej w kraju. W kolejnej zakładce, przeczytać można o aktualnych nowościach w branży chemicznej, które aktualnie wchodzą na rynek. Zakładka trzecia to zbiór artykułów i analiz chemicznych, z podziałem na 9 podgrup: • Chemia budowlana, • Chemia gospodarcza, • Chemia spożywcza, • Ochrona środowiska, • Przemysł chemiczny, • Przemysł farmaceutyczny, • Przemysł kosmetyczny, • Surowce, • Tworzywa sztuczne. 19 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej W dziale czasopismo, można przejrzeć aktualny numer wydawniczy i zamówić prenumeratę. Można również zamieścić reklamę w czasopiśmie i zapoznać się z cennikiem powierzchni reklamowej. Na stronie internetowej znajduje się również katalog firm chemicznych, ze szczegółowym podziałem na podbranże i wytwarzane produkty. PLASNET.PL Tworzywa sztuczne i chemia (Portal): http://www.plastnet.pl/o-plastnet-pl To miejsce, które w zamyśle ma łączyć przedsiębiorców i producentów z branży tworzyw sztucznych oraz inne osoby bezpośrednio lub pośrednio związanych z tematyką jaką jest branża chemiczna z nastawieniem na tworzywa sztuczne. Interesująco wyglądająca zakładka „wydarzenia branżowe”, gdzie powinny znajdować się informacje na temat targów branżowych, konferencji itp. jest pusta. Na portalu można umieścić reklamę firmy, w postaci logo i przeczytać kilka branżowych artykułów. Tworzywa.com.pl: http://tworzywa.com.pl/ (portal) Zaskakującym elementem portalu jest tłumaczenie go na 53 języki. Portal jest bardzo rozbudowany, ma 9 głównych zakładek: • Wiadomości, • Targi, • Publikacje, • Edukacja, • Giełda, • Poradnik, • Konferencja, • Forum, • Promowanie. 20 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej W pierwszej zakładce, można przeczytać aktualności i nowości branżowe, oraz przejrzeć najnowsze statystyki dotyczące branży chemicznej. Kolejna zakładka dotycząca targów, podzielona jest na targi krajowe i światowe, niestety prócz jednych targów krajowych, nie zostały umieszczone żadne inne informacje w tej dziedzinie. Również o konferencjach znajduje się tylko jedna informacja, dotycząca konferencji z roku 2010. Zakładka czasopisma opisuje klika wybranych pozycji branżowych. Zakładka edukacja to z kolei reklama szkół, powiązanych z tematyka chemiczną. W następnej kolejności można znaleźć prezentacje firm, oraz biznesowy blogi. Istnieje również możliwość udzielania się na forum. Zdecydowanie najbardziej rozbudowana zakładka jest opcja promowania swojej firmy na portalu. Właściciel portalu oferuje różne pakiety, różniące się poziomem dostępności do usług i informacji. http://www.chemistry2011.org/ Francuska strona przeznaczona dla przedsiębiorstw z branży chemicznej. Portal został stworzony w celu promocji wydarzenia „ Rok chemii 2011”. Dzięki portalowi przedsiębiorcy z branży chemicznej mają możliwość uczestnictwa w projektach branżowych. Mogą również dzielić się swoimi pomysłami i doświadczeniami w zakresie branży chemicznej oraz obchodzenia roku chemii 20118. http://www.exova.com/ Exova to szwedzka strona branży chemicznej dzięki której można uzyskać profesjonalne doradztwo w zakresie tworzyw chemicznych. Specjaliści współpracujący z Exovą zajmują się rozwiązywaniem problemów przedsiębiorstw chemicznych w zakresie użytkowania i wytwarzania produktów9. 8 9 http://www.chemistry2011.org/ http://www.exova.se/ 21 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej Czasopismo "Nawozy i Nawożenie-Fertilizers and Fertilization" Czasopismo wydawane jest przez PTN (Polskie Towarzystwo Nawozowe) Na jego łamach można znaleźć publikacje z zakresu działalności PTN wraz ze streszczeniem w języku angielskim. W czasopiśmie można przeczytać referaty naukowe oraz różnego rodzaju prace badawczo-techniczne. Są zamieszczane również prace przeglądowe z działalności Polskiego Towarzystwa Nawozowego10. Czasopismo ukazuje się cztery razy w roku11. Tworzywa sztuczne i chemia. Dwumiesięcznik branży chemicznej. Na runku polskim ukazuje się od 10 lat. Adresowany jest do przedstawicieli branży chemicznej, z głównym nastawieniem na przetwórstwo tworzyw sztucznych. Na łamach czasopisma można przeczytać artykuły o tematyce tworzyw sztucznych i chemikaliów oraz ich wykorzystywanie w przemyśle. Czasopismo zajmuje się również promocją wydarzeń branżowych: konferencji, targów, seminariów i zamieszcza recenzje z tych wydarzeń, tym samym zachęcając czytelnika do czynnego uczestnictwa. Do stałych elementów każdego wydania, należą: 10 11 • surowce i półprodukty; • tworzywa sztuczne; • nowości rynkowe; • opakowania; • budownictwo; • maszyny i urządzenia; • technologie; • recykling i techniki odzysku; • normy i przepisy; http://nawfert.pl/ Ibidem. 22 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej • targi i konferencje12. Czasopismo Polimery. Czasopismo polskie, wydawane w warszawie przez Instytut Chemii Przemysłowej, posiada zasięg międzynarodowy. Zajmuje się tematyką tworzyw wielkocząsteczkowych: gumy, lakiery oraz włókna sztuczne. Czasopismo od 1995 r. jest indeksowane przez Institute for Scientific Information (ISI) w Filadelfii, USA, a publikowane w nim materiały są przedstawiane w następujących wydawnictwach ISI: • "Research Alert", • "Chemistry Citation Index", • "Materials Science Citation Index"13. Czasopismo TS Raport Czasopismo jest kwartalnikiem i ukazuje się na polskim rynku branżowym od 1995 roku. Swoją tematyką obejmuje głownie zagadnienia tworzyw sztucznych i adresowane jest do specjalistów zajmujących się ta dziedziną. Do stałych elementów każdego wydania należą: 12 13 • Nowości, • Technologia, • Maszyny i urządzenia, • Narzędzia, http://www.plastech.pl/publikacja/15703/Tworzywa-Sztuczne-i-Chemia: 25.03.2011. http://www.ichp.pl/polimery/: 25.03.2011. 23 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży bran chemicznej • Rozwój produktu, • Wydarzenia, • Informacje. Czasopismo jest rozsyłane bezpłatnie do prenumeratorów na terenie Polski oraz na rynki zagraniczne, a nakład jego egzemplarzy wynosi 350014. Czasopismo Chemia przemysłowa Czasopismo należy do dwumiesięczników ęczników i wydawane jest w Raciborzu. Zajmuje się tematyką branżową branżow i nowościami w jej zakresie. Na łamach amach czasopisma można mo również znaleźć promocjęę nowych technologii i innowacji. Chemia przemysłowa to również równie promocja ekologicznego sposobu zarządzania zarz firmą i dbania o środowisko rodowisko przez przedsiębiorstwa przedsi z branży chemicznej. http://www.chemia.org/ Jest polskim wydawnictwem chemicznym. Na stronie zaprezentowanych jest kilka książek ksi ek chemicznych, jest również równie informacja o linku do strony merlin.pl, gdzie znajduje się si cała oferta tegoż tego wydawnictwa. Wydawnictwo mieści sięę w Wrocławiu. Strona jest dość do uboga oga w informacje. 14 http://wadim.com.pl/strony.htm/TS_Raport/TS_Raport_Wadim.php 25.03.2011. http://wadim.com.pl/strony.htm/TS_Raport/TS_Raport_Wadim.php: 24 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej 2.2. Czasopisma i portale zagraniczne dla branży chemicznej http://www.chemieportal.com/ Jest wersja polska oraz niemiecka strony. Polskim podtytułem na stronie jest: „Portal handlowy dla nadwyżek produkcyjnych, pozostałości oraz produktów specjalnych”. Na stronie producenci mogą dawać ogłoszenia o nadwyżkach produkcyjnych, można się też dowiedzieć o aktualnych ofertach o nadwyżkach. Na stronie istnieje możliwość zapisania się do otrzymywania powiadomień o nowych ofertach, co jest bardzo praktyczne. http://www.organische-chemie.ch/, www.organic-chemistry.org Jest to niemiecki portal poświęcony chemii organicznej. Istnieje również wersja angielskojęzyczna. Podkategoriami na tej stronie są: • reakcje, • nazwy reakcji, • chemikalia, • wiadomości w dziedzinie chemii, • przedstawienie produktów, • oferty pracy, • książki z branży chemicznej, • chemia organiczna, • ciekawe linki, • kontakt. Na stronie jest informacja, iż portal odwiedza miesięcznie ponad 25 000 osób, a wejść jest ok 40 000. Wersja angielskojęzyczna jest jedną z wiodących stron internetowych w dziedzinie chemii- łącznie z przemysłem farmaceutycznym i placówek badawczych. Jeśli klient chciałby przedstawić swój projekt na stronie, proszony jest o kontakt pod adresem, który można 25 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej znaleźć na stronie. Zawarta jest również informacja, iż kopiowanie wszelkich informacji zawartych na stronie bez zgody autora jest zabroniona15. www.chemikalien.de Jest to niemiecka strona, która skupia artykuły na ciekawe tematy związane z związkami chemicznymi. Są opisywane w przystępny sposób. Podkategoriami są: • aktualności, • biologia, • chemia, • energia, • nauki geograficzne, • klimat i środowisko, • matematyka i fizyka, • medycyna, • farmacja, • technologia, • inne. Na stronie widnieje informacja, iż strona istnieje od 2002 roku, jest największym portalem wiedzy z dziedziny chemii oraz nauk. Strona ma 9000 członków. 15 http://www.organische-chemie.ch/impressum.htm 26 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej http://www.chemlin.de/ Jest stroną niemiecką, która w zakładce “o nas” informuje o swoim zakresie działania, a jest to: portal informacyjny, przewodnik dotyczący zakupów, spis firm oraz produktów, platforma publikująca, platforma komunikacyjna wyświetlająca wiadomości oraz narzędzie marketingowe dla przedsiębiorstw chemicznych. (poprzez możliwość zamieszczania ogłoszeń). Głównymi podkategoriami na stronie są: • chemia od A do Z, • nowości, • książka branżowa, • rynek chemiczny, • chemikalia, • oferty pracy, • serwis wysyłkowy, • informacje dotyczące strony, CLB- Chemie- Leben – Technik Ma swoją stronę internetową: http://www.clb.de/Home.html, na której można odczytać fragmenty artykułów zawartych w archiwalnych wydaniach czasopisma. Strona podaje informację, iż czasopismo jest niezależne od przedsiębiorstw oraz polityki. CLB informuje o analitycznych procesach i postępach w chemii, biochemii, biologii oraz fizyki. Zawarte są krótkie informacje z dziedziny badań i rozwoju jak również przemysłu chemicznego. Czasopismo wydaje dodatek o nazwie CLBMemory, które ma na celu utrwalanie informacji dotyczących chemii. Przeznaczona jest dla osób kształcących się, technicznych asystentów, laborantów, docentów, osób rozprowadzających produkty chemiczne, techników i inżynierów z dziedziny chemicznej, biotechnologicznej, jak również do wszystkich osób zainteresowanych naukami chemicznymi. 27 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej Chemie Ingenieur Technik Czasopismo nie ma swojej strony internetowej, można jednak czytać artykuły, które są umieszczane za pośrednictwem strony internetowej reklamującej czasopismo: http://www.wileyvch.de/. Strona informuje, iż czasopismo jest najbardziej prestiżowym czasopismem z branży chemicznej na rynku niemieckim. Uznawane jest jako forum wymiany doświadczeń pomiędzy badaczami a osobami stosującymi widzę z dziedziny przemysłu, badań i rozwoju. Czasopismo proponuje m.in. zeszyty tematyczne jako kompendium stanu technicznego, które są wydawane przez wiodących specjalistów. Gazeta zawiera również informacje na temat imprez tematycznych, w tym targów. Czasopismo skierowane jest głównie do inżynierów chemii, chemików techników, biotechnologów oraz osób interesujących się daną dziedziną. 3. Europejskie i regionalne instytucje otoczenia biznesu Idea innowacyjnych podmiotów wspierających przedsiębiorczość w Polsce jest wciąż w fazie początkowej rozwoju. Obserwując jednak działalność tego typu jednostek z perspektywy krajów wysokorozwiniętych można mieć pewność, że i u nas przełamane zostaną obawy i lęki przed adaptacją takich rozwiązań jak klastering, parki technologiczno-naukowe czy inkubatory przedsiębiorczości (stanowiące część parków technologicznych). Kluczowe w przełamywaniu barier mogą być środki finansowe z funduszy unijnych, których zadaniem jest rozszerzenie idei gospodarki innowacyjnej oraz bezpośrednie wsparcie tego typu instytucji. Przykład sukcesu "doliny krzemowej" powinien działać na wyobraźnię 28 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej sceptyków, dla których idea innowacyjnej gospodarki jest tylko pustym sloganem wymyślonym przez znudzonych ekonomistów16 3.1. Powiatowe/Wojewódzkie Urzędy Pracy Urzędy pracy są powszechnie znanymi instytucjami, które kojarzone są przede wszystkim z osobami poszukującymi pracy. Skojarzenie to nie jest oczywiście mylne, ale oprócz rejestrowania bezrobotnych, wojewódzkie i powiatowe urzędy pracy pomagają także osobom chcącym rozpocząć własną działalność gospodarczą. W instytucjach tych można otrzymać rzetelne informacje dotyczące całej procedury zakładania firmy oraz form prawnych działalności wraz ze sposobami jej finansowania. Każdy urząd pracy jest zobowiązany do udzielenia szczegółowej informacji dotyczącej dotacji dla osób bezrobotnych zakładających własną działalność gospodarczą (więcej informacji na ten temat znajdziecie w dziale V"Finansowanie działalności gospodarczej"). PUP-y i WUP-y poinformują także o instytucjach wspierających młodych przedsiębiorców, dysponują one bowiem pełną wiedzą na temat dostępnych na terenie województwa form pomocy. W celu znalezienia informacji dotyczących danych teleadresowych pozostałych WUP oraz PUP na terenie całego kraju można skorzystać z oficjalnego serwisu internetowego urzędów pracy na stronie: www.praca.gov.pl Działania promocyjne Urzędów Pracy odbywają się głównie w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Poprzez działania promocyjne program ma zapewnić przedsiębiorcom wzrost potencjału adaptacyjnego oraz podniesienie wykształcenia i umiejętności pracowników17. W ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki przedsiębiorstwa mogą uzyskać dofinansowanie do zakupu sprzętu w ramach projektu. Wydawane są również publikacje oraz materiały informacyjne, które również stanowią 16 17 http://www.dga.pl/strony/1/i/401.php http://www.wup.pl/index.php?id=632#menu_top 29 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej promocję przedsiębiorstw. Program umożliwia również udział w wielu konferencjach, seminariach, targach, warsztatach oraz spotkaniach informacyjnych dzięki czemu przedsiębiorstwa uczestniczące w programie mogą kreować swoją markę. 3.2. Gminne Centra Informacji Gminne Centra Informacji (GCI) to placówki, które powinny dysponować informacjami o ofertach pracy-tak wynika z ich założeń. Powinny również informować o możliwościach podjęcia działań o charakterze wolontariatu, zawodach, szkołach i instytucjach szkolących, warunkach i procedurach uruchamiania własnej działalności gospodarczej a także podstawowymi informacjami z zakresu prawa pracy, praw i obowiązków bezrobotnego, integracji europejskiej oraz adresami urzędów pracy i innych instytucji świadczącym pomoc osobom bezrobotnym i poszukującym pracy. Są to jednostki, które zostały bardzo dobrze wyposażone w nowoczesne stanowiska komputerowe w istniejących gminnych domach kultury, szkołach czy innych miejscach skupiających społeczności lokalne, świadczące. Pomagają osobom bezrobotnym. Informacje, które posiada ta instytucja powinny być rozpowszechniane w różnych formach konwencjonalnych i nowoczesnych, również z wykorzystaniem Internetu. Informacje udzielane przez GCI osobom prowadzącym działalność gospodarczą koncentrują się przede wszystkim na: • wyszukiwaniu adresów firm (np. potencjalnych kontrahentów) • rynków zbytu na danym terenie, informacji o kredytach • pożyczkach • wsparci finansowym • kursach walut itp. 30 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej Dane teleadresowe GCI najłatwiej znaleźć można na stronach internetowych urzędów pracy, których wykaz znajduje się na: www.praca.gov.pl. 3.3. Regionalne Instytucje Finansujące ( RIF ) Regionalne Instytucje Finansujące (RIF) są regionalnymi partnerami Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości współpracującymi przy wdrażaniu polityki "sektorowej" adresowanej do MSP w regionie. Pełnią one jednocześnie rolę wobec samorządowych władz regionalnychi wdrażają strategie rozwojowe dla MSP. Podstawowe funkcje RIF: • udzielanie informacji o dostępnych programach dotacji i warunkach uczestnictwa, • pomoc w wyborze wykonawcy dotowanych usług doradczych, • obsługa administracyjna i zarządzanie komponentem krajowym programu Phare, • pomoc we wdrażaniu sektorowych programów operacyjnych (SPO WKP, SPO RZL), • promocja programów adresowana do potencjalnych wykonawców usług doradczych, • promocja programów adresowana do potencjalnych beneficjentów (przedsiębiorców), • współpraca z PARP w zakresie merytorycznego i finansowego monitoringu wdrażanych programów, • sporządzanie raportów merytorycznych i finansowych, • prowadzenie bazy danych o uczestnikach programów. 31 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej 3.4. Punkty Konsultacyjne (PK) Punkty Konsultacyjne (PK)pełnią funkcję instytucji pierwszego kontaktu dla małych i średnich przedsiębiorców. Funkcjonują one na terenie całego kraju i działa ich przeszło 170. Jednocześnie wciąż powstają nowe PK. Udzielają bezpłatnych informacji i konsultacji dla małych i średnich przedsiębiorstw. Zaliczamy do nich przede wszystkim: • bezpłatne porady z dziedziny prawa • marketingu • Finansów • Podatków • produkcji • zarządzanie przedsiębiorstwem. Informują także o dostępnej na rynku ofercie banków oraz innych instytucji finansowych (np. firm leasingowych, funduszy pożyczkowych, funduszy poręczeń kredytowych, funduszy kapitałowych), których pomoc skierowana jest do małych i średnich firm (wraz ze szczegółami warunków udzielania kredytów), a także o możliwościach i sposobach korzystania ze wsparcia dla MSP dostępnego w PARP (Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości) lub w RIF. Towarzystwo Inwestycji Społeczno-Ekonomicznych S.A Ich celem jest wspieranie wszelkich inicjatyw sprzyjających rozwojowi w zakresie małej i średniej przedsiębiorczości oraz rozwojowi społeczności lokalnych. Wspiera również rozwój społeczeństwa obywatelskiego korzystając ze współpracy z instytucjami otoczenia biznesu (fundacjami i stowarzyszeniami). 32 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej 3.5. Centra Euro – Info Projekt EURO INFO Centres (EIC) powstał dzięki Komisji Wspólnot Europejskich w 1986 roku i jest jednym z ważniejszych elementów wspierania MSP. Celem działania Centrów Euro Info w Polsce jest rozwój kwalifikacji polskich małych i średnich przedsiębiorstw do integracji ze strukturami europejskimi i ułatwianie im dostępu do Centra Euro - Info swoje zadania realizują przez dostęp do informacji oraz organizowanie warsztatów, szkoleń, seminariów i konferencji dotyczących polityki Unii Europejskiej, m.in. w zakresie: badań i innowacji; finansowania, jakości i standaryzacji; kultury, edukacji i szkoleń; ochrony środowiska i energii; polityki konkurencji; polityki regionalnej; rozszerzenia UE; społeczeństwa informacyjnego i handlu elektronicznego; unii celnej i podatków; waluty euro; wspólnej polityki rolnej, zatrudnienia i innych. Z ich pomocą można również otrzymać informacje dotyczące cech Jednolitego Rynku Wewnętrznego Unii Europejskiej, aspektów formalno-prawnych, warunków współpracy gospodarczej z firmami z krajów członkowskich, a w tym regulacji prawnych, prawa handlowego, a także funkcjonowania i podstaw prawnych UE. W EIC udostępnione są także informacje o unijnych programach realizowanych w Polsce lub programach wewnętrznych Unii Europejskiej dostępnych dla polskich firm i instytucji. Dla przedsiebiorstw najcenniejsza jest pomoc z zakresu znalezienia partenrów z rynku europejskiego (za pośrednictwem sieci biur EIC afiliowanych przy izbach przemysłowych, zrzeszeniach pracodawców, gminach, agencjach rozwoju regionalnego lub przy wykorzystaniu bazy danych Komisji Europejskiej). Organizowany jest również udział firm w globalnych imprezach branżowych, mających na celu ożywienie współpracy między regionami. 33 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej 3.6. Inkubatory Przedsiębiorczości Inkubatory Przedsiębiorczości (IP)18 stanowią wyodrębnione w ramach jednego budynku i udostępnione przedsiębiorcom lokale wraz z pełną obsługą administracyjną (sekretariat) i biurową (sprzęt biurowy), w których mogą oni rozpocząć prowadzenie firmy na warunkach preferencyjnych, które wyrażone są w niższych cenach niż obowiązujące na rynku, np. za wynajem lokalu. Głównym celem inkubatora jest wsparcie przedsiębiorców w początkowym okresie ich funkcjonowania (ok. 3 lata od chwili powstania). Omawiane instytucje w zakresie swojej działaności świadczą również na rzecz przedsiębiorców różne usługi dodatkowe. Należą do nic: szkolenia, doradztwo, obsługa prawna, a także zapewniają przedsiębiorcom dostęp do informacji oraz ułatwiają dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania. Dla małych i nowych przedsiebiorstw Inkubatory mogą być forma promocji. Ich najważniejszą misją, która realizują jest wspomaganie rozwoju i transferu technologii i innowacji. Udział w inkubatorze przedsiębiorczości sprzyja małym przedsiębiorstwom w przezwyciężaniu pierwszych barier rozwojowych spotykanych na drodze rozwoju firmy. „Inkubatory przedsiębiorczości mogą działać jako samodzielny podmiot (osoba prawna) lub stanowię wyodrębnioną organizacyjnie jednostkę prowadzoną w ramach istniejącej instytucji. Forma prawna inkubatora nie została określona. Najczęściej działają one w postaci fundacji i stowarzyszeń, ale mogą prowadzić swoją działalność w postaci spółki akcyjnej, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a także zakładu budżetowego miasta lub gminy. Struktura organizacyjna i szczegóły dotyczące prowadzonej działalności powinny zostać określone w statucie (umowie spółki) oraz wewnętrznych regulaminach”19. W działaniach promocyjnych niezwykle istotna jest współpraca z uczelniami wyższymi. Biorąc pod uwagę fakt, że zakres działalności Inkubatorów Przedsiębiorczości skierowany jest do beneficjentów chcących założyć swoją działalność gospodarczą, to współpraca z 18 19 http://inkubatory.pl/ Ibidem. 34 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej uczelniami wyższymi jest głównym narzędziem promocyjnym. Organizowane są liczne konferencje i warsztaty dla nowych przedsiębiorców oraz studentów chcących sprawdzić się w prowadzeniu własnej działalności gospodarczej. Dodatkowym atutem jest umieszczenie profili nowych przedsiębiorstw powstałych w ramach Inkubatorów Przedsiębiorczości na stornie głównej instytucji. Beneficjenci IP są również zachęcani do współpracy pomiędzy sobą, co umożliwia wspólny rozwój i promocję. Korzystając z usług, które w ramach IP oferują inni beneficjenci, przedsiębiorca ma dostęp do tańszych usług a tym samym nawiązuje pierwsze kontakty biznesowe20. Więcej informacji, wraz z danymi teleadresowymi inkubatorów przedsiębiorczości, dostępnych jest na stronie internetowej: www.inkubatory.pl 3.7. Krajowy system usług dla małych i średnich przedsiębiorstw Krajowy System Usług (KSU) działa we wszystkich województwach, na terenie całego kraju. Jest to sieć instytucji świadczących usługi dla przedsiębiorców oraz osób, które chcą rozpocząć swoją działalność gospodarczą. Każda z osób chcących rozwinąć swój biznes może skorzystać z usług oferowanych przez sieć ośrodków Krajowego Systemu Usług. Większość z nich jest bezpłatna, co dodatkowo zachęca do korzystania z szerokiej oferty usług KSU: 20 • usługi informatyczne, • usługi doradcze, • usługi finansowe. Ibidem. 35 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej Usługi informacyjne: KSU poprzedzone są diagnozą potrzeb lub problemów klienta związanych z zakładaniem oraz prowadzeniem przedsiębiorstwa i polegają na przekazaniu mu wiedzy w tym zakresie. Realizowane są one przez Punkty Konsultacyjne KSU. W 110 Punktach potencjalni beneficjenci mogą się dowiedzieć jak zarejestrować firmę, jakie obowiązki ma pracodawca, jak pozyskać dofinansowanie, w tym również ze środków Unii Europejskiej. Dodatkowo PK KSU posiadają bazy danych szkoleń lub instytucji zrzeszających przedsiębiorstwa z określonej branży. Dzięki tego typu działaniom, firmy są w stanie w szybki i łatwy sposób znaleźć interesujące szkolenia z różnych dziedzin działalności również dla przedsiębiorstw z branży chemicznej w województwie zachodniopomorskim. Doradztwo: Są to usługi w dużej części z zakresu oceny potencjału technologicznego przedsiębiorstwa, mają na celu wspomóc rozwój przedsiębiorstw z zakresu wykorzystywania nowych technologii, co jest przydatne zwłaszcza w branży chemicznej, która nieustannie by zachować konkurencyjność rynkową musi wykorzystywać nowe technologie. Dzięki temu przedsiębiorca może uzyskać pełną informację, wraz z rekomendacją, na temat możliwości wdrożenia nowych technologii w swojej firmie. Na rekomendacjach się nie kończy, gdyż KSI KSU oferuje możliwość znalezienia dostawcy wskazanej technologii, kompleksową obsługę transferu technologii oraz monitorowanie i wszelką inną pomoc ekspercką podczas procesu jej wdrażania. W działaniach promocyjnych opisanej instytucji warto zwrócić uwagę na pomoc ekspertów, których zadaniem jest wsparcie przedsiębiorstw w rozwoju. Tego typu usługa pozytywnie wpływa na wizerunek instytucji oraz pomaga zwłaszcza nowym firmom poznać zasady funkcjonowania na rynku. Podstawowym narzędziem promocyjnym jest również strona internetowa, która umożliwia przedsiębiorstwom uzyskanie niezbędnych informacji. Warto zwrócić również uwagę, że KSU świadczy usługi w zakresie doradztwa innowacyjnego co stanowi wsparcie dla przedsiębiorstwa w zakresie wdrażania innowacyjnych rozwiązań, a tym samym wpływa na rozwój firmy i jej promocję. 36 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej 3.8 Klaster Zielona Chemia Klaster Zielona Chemia działa w województwie zachodniopomorskim i jego głównym celem jest wspieranie przedsiębiorstw chemicznych w innowacyjnym rozwoju, co w konsekwencji prowadzić będzie do podniesienia jakości wyrobów chemicznych oraz zwiększenia zakresu badań naukowych w tym sektorze. Jednym z głównych narzędzi klastra chemicznego Zielona Chemia jest rozbudowana strona internetowa, dzięki której można zapoznać się z aktualnymi działaniami instytucji. Również kontakt i współpraca z innymi instytucjami oraz przedsiębiorstwami stanowi narzędzie promocyjne. Na stronie głównej Klastra Zielona Chemia zobaczyć zamieszczono bowiem listę partnerów biznesowych omawianej instytucji21. Należy również zaznaczyć, że klaster ten nieustannie się rozwija a w przeciągu trzech ostatnich lat znalazł się w pierwszej trojce najlepszych inicjatyw klastrowych w Polsce22. Tak dobrą pozycje klaster zawdzięcza również przede wszystkim przemyślanej strategii promocyjnej, która obejmuje współpracę z Zachodniopomorskim Uniwersytetem Technologicznym, z Urzędem Marszałkowskim Województwa Zachodniopomorskiego23 oraz instytucjami zagranicznymi (ZukunftAgentur Brandenburg z Frankfurtu n/Odrą, Technische Universitat Berlin oraz z Kunststoffnetzwerk Brandenburg z siedzibą w Schwarzheide (KuVBB)24. Klaster Zielona Chemia umożliwia firmom chemicznym wyjazdy na zagraniczne imprezy targowe co stanowi ważne narzędzie promocyjne i marketingowe zwłaszcza w kontekście poznania nowych rynków dla przedsiębiorstw chemicznych z województwa zachodniopomorskiego. 21 http://chemia.rsi.org.pl/index.php/pl/Nasi_partnerzy/7 http://www.rsi.org.pl/index.php/pl/Nowosci/1,358 23 Ibidem. 24 Ibidem. 22 37 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej 3.9 Zachodniopomorskie Centrum Obsługi Inwestora i Eksportera Instytucja ta służy przedsiębiorcom zainteresowanym inwestowaniem w województwie zachodniopomorskim. Inwestorzy mogą liczyć na uzyskanie niezbędnych informacji o dostępnych terenach pod inwestycje. COI dostarcza również przedsiębiorcom aktualnych gospodarki danych jak na temat również funkcjonowania wspiera działania wojewódzkiej inwestycyjne zagranicznych przedsiębiorców25. Zachodniopomorskie Centrum Obsługi Inwestora posiada rozbudowaną stronę internetową co ułatwia promocję instytucji. Na łamach strony można znaleźć informacje przeznaczone zarówno dla inwestorów, eksporterów, jak również właścicieli gruntów. W ramach działań promocyjnych COI ułatwia również przedsiębiorcom uczestnictwo w zagranicznych targach. Informacje o aktualnych imprezach targowych dostępne są na stronie internetowej COI26. Do głównych zadań COI należy: • Obsługa projektów inwestycyjnych • Promocja potencjału inwestycyjnego regionu • Poprawa oferty inwestycyjnej Województwa W ramach powyżej wymienionych głównych działań, można wyróżnić następujące inicjatywy promocyjne: 25 26 • Uczestnictwo w targach • Uczestnictwo w giełdach nieruchomości • Udział w seminariach i konferencjach • Aktywne poszukiwanie nowych inwestorów • Udzielanie zainteresowanym informacji prawnych • Współpraca z inwestorami http://www.coi.wzp.pl/coi/strona_glowna.htm Ibidem. 38 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej COI stanowi wsparcie dla inwestorów i eksporterów w zakresie działalności w regionie zachodniopomorskim27, a opisane narzędzia promocyjne umożliwiają rozwój przedsiębiorstw chemicznych zarówno na rynku regionalnym jak i zagranicznym. 3.10 Polska Izba Przemysłu Chemicznego (PIPC) Instytucja skierowana jest do wszystkich zainteresowanych branżą chemiczną. Reprezentuje sektor chemiczny przed organami administracji państwowej oraz organizacjami międzynarodowymi28. W działaniach promocyjnych Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego można wyróżnić kilka głównych aspektów: • Działania ekologiczne: PIPC wspiera wszelkie inicjatywy na rzecz środowiska. W swoich działaniach określa swoje negatywne stanowisko wobec stosowania szkodliwych substancji chemicznych mających negatywny wpływ na ekologię. Tego typu działania wpływają pozytywnie na wizerunek instytucji. • Publikacje i periodyki: stanowią ważne działanie promocyjne Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego ze względu na propagowanie w nich podejmowanych w ramach Instytucji działań. Wśród dostępnych publikacji można miedzy innymi wyróżnić: raport roczny, raport środowiskowy oraz poradnik metodyczny. • Organizacja konferencji i szkoleń oraz wspieranie tego typu działań. • Współpraca z instytucjami zagranicznymi: należy zaznaczyć, że Polska Izba Przemysłu Chemicznego od roku 1992 współpracuje z Europejską Radą Przemysłu Chemicznego (CEFIC), a od roku 2001 jest pełnoprawnym członkiem tej organizacji29. W ramach tej współpracy organizowane są wspólne projekty naukowe, 27 http://www.coi.wzp.pl/coi/centrum_obslugi_inwestorow_i_eksporterow.htm http://www.pipc.org.pl/ 29 http://www.pipc.org.pl/ida/91 28 39 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej seminaria, warsztaty oraz konferencje, co przyczynia się do promocji PIPC na rynkach zagranicznych. Dzięki tego typu działaniom promocyjnym możliwe jest promowanie przedsiębiorstw chemicznych zarówno na rynku regionalnym, jak i zagranicznym. 3.11 Szczeciński Park Naukowo-Technologiczny Park powstał w roku 2000 i zajmuje się prowadzeniem Inkubatora Przedsiębiorczości oraz działaniami proinnowacyjnymi, których celem jest rozwój przedsiębiorstw. Instytucja ta prowadzi szereg działań promocyjnych, dzięki którym przedsiębiorstwa mogą wypromować się na rynku lokalnym i zagranicznym. Do głównych działań należą: • Wsparcie w zakresie nawiązywania współpracy z innymi firmami, uczelniami oraz jednostkami naukowymi. • Możliwość udziału w imprezach promocyjnych • Możliwość uczestnictwa w szkoleniach • Wsparcie w zakresie wydawania prac naukowych • Współorganizacja konferencji naukowych Szczeciński Park Naukowo-Technologiczny obecny jest również w lokalnych i krajowych mediach, co stanowi promocję dla przedsiębiorstw z nim współpracujących30. 30 http://spnt.pl/ 40 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej 3.12 Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie31 Głównym jego celem jest rozwiązywanie problemów związanych z ochroną środowiska oraz wspieranie przedsiębiorstw w tym zakresie. Przedsiębiorstwa z różnych branż mają możliwość uzyskania funduszy przeznaczonych na wspieranie rozwoju ekologicznego w ramach działalności firmy. Fundusz wspiera działania na rzecz zrównoważonego rozwoju w województwie zachodniopomorskim. W ramach przyjmowania beneficjentów, Fundusz stosuje następujące kryteria: • Kryterium zgodności z Polityką Ekologiczną Państwa oraz ze strategią rozwoju województwa zachodniopomorskiego • Kryterium zgodności z listą przedsięwzięć priorytetowych • Kryterium osiągnięcia standardów Unii Europejskiej • Kryterium zintegrowanej efektywności ekologicznej, ekonomicznej i społecznej • Kryterium efektywności finansowej i ekonomicznej • Kryterium oceny technicznej. • Kryterium stanu przygotowania zadania • Pozostałe kryteria wyboru zadań W ramach narzędzi promocyjnych Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, wyróżnić można następujące działania: • Aktualizacja strony internetowej • Prezentowanie zdjęć zasobów środowiskowych województwa zachodniopomorskiego na stronie internetowej Funduszu 31 • Edukacja ekologiczna • Organizacja konkursów ekologicznych http://wfos.szczecin.pl/biezace-wydarzenia.html 41 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej Opisane działania mają znaczenie dla branży chemicznej zarówno ze względów rozwojowych (dofinansowania), jak również promocyjnych. Dla przedsiębiorstw chemicznych w działaniach marketingowych istotny jest wizerunek ekologiczny oraz przestrzeganie norm w zakresie ochrony środowiska. Z tego powodu ważne jest by przedsiębiorstwa chemiczne rozwijały się również w zakresie ekologicznym i unowocześniały swoja produkcje w sposób przyjazny środowisku. 4. Zaprezentowanie dostępnych możliwości instrumentów finansowania działań biznesowych i promocyjnych dla przedsiębiorstw z danej branży w oparciu o polskie prawo i ustawodawstwo UE Przemysł chemiczny uważany jest za jeden z podstawowych potencjałów przemysłowych województwa. Udział regionu w produkcji niektórych wyrobów jest znaczący w skali kraju i wynosi dla nawozów fosforowych 65,3%, dla nawozów azotowych 18,2%32. W sytuacji nasilającej się globalizacji podstawą sukcesu firm jest ich innowacyjność. Niski udział wydatków na prace badawczo-rozwojowe a co za tym idzie niska liczba wdrożeń nowych technologii powoduje, iż polskim firmom trudniej konkurować z producentami z krajów Europy Zachodniej i USA pod względem innowacyjności produktów. Wysokie koszty opracowania i wdrożenia innowacji oraz niewystarczająca organizacja transferu technologii są szczególnie dużymi barierami rozwoju dla przedsiębiorstw małych i średnich. Przełamanie tych barier i zwiększenie potencjału innowacyjnego przedsiębiorstw jest szczególnie istotne dla przedsiębiorstw branży chemicznej z woj. zachodniopomorskiego, które koncentrują się na produkcji i eksporcie chemikaliów niżej przetworzonych. Produkty wysoko przetworzone są w kraju oraz regionie w dużej mierze są natomiast importowane. Odróżnia to zdecydowanie Polskę, w tym region zachodniopomorski od krajów 32 Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego 2007-2013, projekt z dnia 21.06.06 42 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej wysokorozwiniętych, w których znacznie większy udział w przychodach posiadają przemysł farmaceutyczny i kosmetyczny. Przedsiębiorstwa branży chemicznej w regionie zachodniopomorskim mają duże trudności z finansowaniem nowych inwestycji. Trudno mówić o rozwoju firmy w sytuacji niskiego poziomu wewnętrznych źródeł finansowania oraz trudnościach w pozyskaniu kapitału z zewnątrz. Mimo dostępnych instrumentów związanych z funduszami pomocowymi z Unii Europejskiej niewiele firm z sektora MSP jest w stanie z nich skorzystać. Oprócz barier administracyjnych oraz informacyjnych związanych z pomocą publiczną z jakimi borykają się firmy dochodzą jeszcze problemy z uzyskaniem prefinansowania. Brak współpracy między firmami z branży powoduje, iż nie ma na rynku ofert usług finansowych dostosowanych do specyficznych potrzeb tego sektora33. Jednym z głównych instytucji wspierania przemysłu chemicznego w województwie zachodniopomorskim jest Zachodniopomorskie Klaster Chemiczny. Klaster aktywne wspiera rozwój przedsiębiorstw oraz stymuluje współpracę dla zwiększania międzynarodowej konkurencyjności branży chemicznej w woj. Zachodniopomorskim. Obszary działania i wsparcia przedsiębiorstw chemicznych: 1. Zapewnienie bazy zasobów ludzkich o odpowiednich kwalifikacjach dla branży chemicznej 2. Poprawa konkurencyjności przedsiębiorstw dzięki współpracy, wymianie wiedzy i doświadczeń oraz lobbingu w kwestiach ważnych dla branży chemicznej w regionie. 3. Rozwijanie innowacyjnych produktów o wyższej wartości dodanej. 4. Poprawa skuteczności pozyskiwania finansowania dla realizacji inwestycji. 5. Zapewnienie odpowiednich warunków instytucjonalno-administracyjnych dla rozwoju przedsiębiorstw branży chemicznej w regionie zachodniopomorskim. 6. Rozpowszechnienie w świadomości społecznej wizerunku branży chemicznej jako innowacyjnej, ekologicznej, dostarczającej wielu niezbędnych produktów używanych w codziennym życiu. 33 „Strategia Rozwoju Zachodniopomorskiego Klastra Chemicznego”, Instytut badań nad Gospodarką Rynkową, grudzień 2006 43 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej W regionie istnieją instytucje, które mają na celu poprawę konkurencyjności przedsiębiorstw, także w branży chemicznej oraz mogłyby podjąć się roli animatora klastra. Aktualnie w organizację rozwoju inicjatywy klastrowej zaangażowany jest Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie, proponując działania przygotowawcze i integrujące środowisko branżowe. Przeprowadzane są, między innymi spotkania, również pod postacią warsztatów. Dzięki temu uczestnicy mają możliwość poznania partnerów biznesowych oraz dostępnych narzędzi oraz źródeł rozwoju innowacyjności. Ten etap pozwala na zaistnienie pierwszych działań oraz osiągnięcie pierwszych sukcesów, które będą przykładem dla następnych firm oraz instytucji do uczestnictwa w przedsięwzięciach w ramach klastra. Pozwala także na budowę zaufania pomiędzy partnerami biznesowymi, które jest niezbędne w kontynuacji tego typu współpracy. W rozwijanie współpracy w branży chemicznej w regionie zaangażowany jest także Infrapark – aktywność spółki nie ogranicza się tylko do przyciągania inwestorów, którzy uzupełniliby łańcuch wartości regionalnego przemysłu chemicznego ale także wspiera integrację podmiotów branży. Działania skierowanie na rozwój inicjatywy klastrowej w województwie wspierane są także przez Zachodniopomorską Agencję Rozwoju Regionalnego, która zachęca do współpracy oraz aktywnie włącza się w dialog między biznesem a otoczeniem badawczym i administracyjnym. ZARR współpracuje bezpośrednio z przedsiębiorcami, dostarczając wiedzę na temat dostępnych narzędzi oraz instrumentów wsparcia instytucjonalnego oraz finansowego. Także Zakłady Chemiczne Police aktywnie uczestniczą w rozwoju branży w regionie, poprzez zachęcanie kooperantów do uczestnictwa oraz przekazywanie innym firmom doświadczeń związanych m.in. z współpracą z zapleczem badawczo-rozwojowym34. Nie wszystkie przedsiębiorstwa w pełni wykorzystują możliwości pozyskania funduszy ze źródeł zewnętrznych, wiele firm miało nieprzyjemne doświadczenia z tym związane. Tym bardziej cenne zdają się być spotkania, na których przedsiębiorcy z jednej branży mogą wymienić się doświadczeniami w tym zakresie oraz poszerzyć swoją wiedzę o nowe, skuteczne metody pozyskiwania kapitału, nie tylko ze środków publicznych ale także w wyniku wzajemnych poręczeń i gwarancji. Wiele przedsiębiorstw zainteresowanych jest 34 Tamże, str. 25 44 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej wspólnym ubieganiem się z innymi o finansowanie ze środków UE na inwestycje lub prace badawczo-rozwojowe35. Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013 zakłada dynamiczny rozwój województwa dzięki wprowadzeniu gospodarki regionu na ścieżkę intensywnego wzrostu w kierunku innowacyjnej gospodarki opartej na wiedzy. Głównym czynnikiem dynamizującym rozwój będą procesy inwestycyjne, w tym aktywność rozwijającego się sektora prywatnego. Podkreślane jest znaczenie wzrostu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki poprzez wzrost nakładów na badania i rozwój oraz poprawę efektywności gospodarowania środkami publicznymi przeznaczonymi na B+R. W ramach RPO WZ wspierane są również działania z zakresu zwiększania dostępu do poręczeń i kapitału dla mikro i małych firm, firm innowacyjnych i z wysokim potencjałem technologicznym. Wśród potencjalnych beneficjentów wymieniane są mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa ale też organizacje pozarządowe, stowarzyszenia wsparcia przedsiębiorstw i organizacje non-profit wspomagające działalność przedsiębiorstwa. Formalizacja inicjatywy klastrowej musiałaby uwzględnić analizę najbardziej efektywnej formy organizacji działań, także pod względem dostępu do środków pomocowych. Na obszarze województwa zachodniopomorskiego przestrzenny rozkład MŚP charakteryzuje się silną ich koncentracją w Szczecinie i Koszalinie. Zaledwie 22% instytucji jest zlokalizowanych poza Szczecinem i Koszalinem, co znacznie utrudnia dotarcie MŚP z mniejszych miejscowości do podstawowych usług wsparcia biznesu. Z przeprowadzonych badań wynika, że takie wsparcie jest w tych miejscowościach szczególnie potrzebne. Widoczny jest brak wyspecjalizowanych usług wsparcia (na przykład usług dla poszczególnych sektorów, firm innowacyjnych, dotyczących utrzymania rozwoju lub zmiany branży, transferu technologii, eksportu, funkcjonowania na rynku UE). 4.1 Dotacje rozwojowe Dotacje rozwojowe które mogą wykorzystać przedsiębiorstwa chemiczne z województwa zachodniopomorskiego wiążą się ze wsparciem finansowym przedsiębiorstwa i udzielane 35 Tamże, str. 33 45 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej jest na konkretny cel, z którego firma jest potem rozliczana. Dotacje unijne są narzędziem realizacji polityki regionalnej UE. Są one zasobem finansowym, który pomaga w modernizacji oraz restrukturyzacji gospodarek krajów UE poprzez zwiększanie spójności gospodarczej oraz społecznej tych państw. Tego typu wsparcie udzielane jest na szczeblu krajowym lub regionalnym. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013 Jest narzędziem polityki Unii Europejskiej dzięki, któremu będzie możliwy postępu głównie na obszarach wiejskich co sprzyja rozwojowi całego regionu. Program definiuje szczegółowe zasady, regulacje oraz cele, które są związane z powyższą tematyką. Środki finansowe, których celem wspieranie jest rozwoju obszarów wiejskich będą pochodzić w znacznej części ze śródków uzyskanych z Unii Europejskiej, a konkretnie z Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. Pula środków przeznaczonych na PROW 2007 – 2013 wyniosła ok. 17,2 mld Euro, z czego ok. 75% pochodzić będzie z UE, a pozostała część z krajowych środków publicznych. W ramach PROW 2007 – 2013 wszystkie działania podzielono na 4 osie priorytetowe: Oś 1 : Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego. Głównym celem powyższej osi jest wsparcie finansowe dla polskich gospodarstw rolnych w celu dorównania do standardów europejskich. Instrumenty wsparcia kierowane są w szczególności na ich restrukturyzację oraz zbilansowanie gospodarki ziemnej, a co za tym idzie ochronę środowiska naturalnego oraz na podnoszenie kwalifikacji i wraz z poszerzaniem wiedzy w obszarze nowoczesnego gospodarowania wśród rolników. Jednym z działań w ramach tej osi jest Działanie 123 „Zwiększenie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej” skierowane do przedsiębiorców. Oś 2 : Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich: 46 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej Polska fauna i flora należą do jednych z najbogatszych na obszarów środowiskowych Unii Europejskiej. Wciąż nie zachwiany ekosystem oraz niepowtarzalne widoki zasługują na szczególna ochronę, dlatego w ramach działań proekologicznych uruchomiono szereg programów, których celem jest zachowanie oraz poprawa zasobów środowiska naturalnego w Polsce. Działania te mają być osiągnięte poprzez promowanie wśród rolników zrównoważonego wykorzystywania zasobów oraz adekwatnych praktyk gospodarowania. Oś 3: Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej Oś 3 ma za zadanie wspieranie dwóch wcześniejszych osi na zasadzie uzupełniania się. Stwarzanie kolejnych miejsc pracy, dbanie o dziedzictwo kulturowe oraz wszelkie działania mające na celu Wzrost edukacji i doświadczenia zawodowego pracowników są czynnikami, które w sposób pozytywny wpływają na pobudzenie działalności gospodarczej oraz stymulowanie rozwoju zawodowego. Oś 4: LEADER Działania w obszarze kolejnej osi inicjowane jest za pomocą wiedzy i doświadczenia danej społeczności. Ukierunkowane są głównie na wykonanie celów osi 3 poprzez aktywizację społeczeństwa. Działania te realizowane są poprzez Lokalne Grupy Działania, które opracowują Lokalną Strategię Rozwoju i dokonują wynikające ze strategii innowacyjne, przekrojowe projekty łączące przedstawicieli sektora prywatnego, publicznego i społecznego36. Program ten ma znaczenie dla przedsiębiorstw chemicznych, które zajmują się wytwarzaniem produktów niezbędnych w rolnictwie, np. nawozy. Rozwój rolnictwa w tym przypadku wiąże się również z rozwojem przedsiębiorstw chemicznych działających w obszarach rolniczych. Przedsiębiorstwa z branży chemicznej uzyskać mogą pomoc finansową na realizację projektów z zakresu produkcji ekologicznych nawozów, biokomponentów i zwiększania efektywności procesu produkcyjnego celem oszczędności zasobów naturalnych. 36 http://www.arimr.gov.pl 47 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej Program Innowacyjna Gospodarka na lata 2007-2013 Program Innowacyjna Gospodarka to jeden z 6 programów krajowych Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia, który finansowany jest ze środków Unii Europejskiej. Jest to program skierowany w pierwszej kolejności do wszystkim przedstawicieli firm, którzy zamierzają realizować innowacyjne plany rozwojowe, związane z badaniami i nowoczesnymi technologiami, inwestycjami o kluczowym znaczeniu dla gospodarki lub wdrażaniem i stosowaniem technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Również przedsiębiorstwa chemiczne mogą skorzystać z programu innowacyjna Gospodarka w zakresie rozwoju naukowego i technologicznego. W latach 2007-2013 w ramach Programu firmy, instytucje otoczenia biznesu, firmy badawcze i naukowe oraz instytucje administracji publicznej uzyskają dodatkowe środki finansowe w wysokości, która przekracza 9,71 miliarda euro na realizację różnego rodzaju projektów, które maja wpływ na rozwój przedsiebiorstw. Z kwoty tej 8,25 miliarda euro to środki z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), a pozostałe 1,46 miliarda euro pochodzi z budżetu krajowego. Warto zaznaczyć, że Program Innowacyjna Gospodarka składa się z dziewięciu osi priorytetowych, które są podzielone na szczegółowe działania, w ramach których można ubiegać się o wsparcie. Każda oś priorytetowa koncentruje się na wspieraniu projektów o określonym zakresie i tematyce. Realizuje tym samym wyznaczone cele szczegółowe Programu, które są następujące: Oś priorytetowa 1. Badania i rozwój nowoczesnych technologii Oś priorytetowa 2. Infrastruktura sfery B+R Oś priorytetowa 3. Kapitał dla innowacji Oś priorytetowa 4. Inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia Oś priorytetowa 5. Dyfuzja Innowacji Oś priorytetowa 6. Polska gospodarka na rynku międzynarodowym Oś priorytetowa 7. Społeczeństwo informacyjne – budowa elektronicznej administracji Oś priorytetowa 8. Społeczeństwo informacyjne – zwiększanie innowacyjności gospodarki Oś priorytetowa 9. Pomoc techniczna 48 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej Poniżej scharakteryzowano te priorytety, z których korzystać mogą firmy z branży chemicznej: Oś priorytetowa 2. - Infrastruktura sfery B+R Instytucją Pośredniczącą w realizacji tego priorytetu jest Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Celem osi priorytetowej 2 jest wzrost konkurencyjności polskiej nauki dzięki konsolidacji oraz modernizacji infrastruktury naukowo-badawczej i informatycznej najlepszych jednostek naukowych działających w Polsce. W ramach powyższej osi realizowane są następujące działania: 2.1 Rozwój ośrodków o wysokim potencjale badawczym. (Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego) 2.2 Wsparcie tworzenia wspólnej infrastruktury badawczej jednostek naukowych. (Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego) 2.3 Inwestycje związane z tworzeniem infrastruktury informatycznej nauki. (Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego) Typy projektów: • rozwój ośrodków o wysokim potencjale badawczym, w tym działających poprzez różnego typu konsorcja naukowo-przemysłowe oraz regionalne konsorcja naukowoprzemysłowe, które są dofinansowaniem rozwoju ich infrastruktury badawczej, m.in. w Centrach Zaawansowanych Technologii oraz laboratoriach zajmujących się świadczeniem usługi dla firm a także w ramach EIT+ • rozwój infrastruktury w specjalistycznych laboratoriach, w tym działających na bazie sieci naukowych, m.in. Centów Doskonałości • wsparcie projektów realizowanych w zakresie Polskiej Mapy Drogowej w dziedzinie Dużych Obiektów Infrastruktury Badawczej (budowa dużych urządzeń badawczych – budowle i aparatura) • projekty w zakresie inwestycji, które polegają na tworzeniu rozwoju infrastruktury naukowo-badawczej oraz przeniesieniu infrastruktury naukowo-badawczej dzięki czemu mogą się tworzyć nowe centra naukowo-badawcze • projekty polegające na utrzymaniu i rozwoju nowych technologii informatycznych oraz nauki poprzez dodatkowe środki finansowe przeznaczone na inwestycje sieciowe, 49 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej sprzętowych o znaczeniu ogólnokrajowym, uwzględniając ich kluczowe znaczenie dla środowiska • utrzymanie ciągłości powszechnego dostępu środowiska naukowego do zasobów cyfrowych • projekty w zakresie rozwoju zasobów informacyjnych nauki w postaci cyfrowej dotyczące tworzenia i prowadzenia baz danych zawierających informacje o wynikach i warunkach dostępu do wyników projektów badawczych oraz tworzenia i udostępniania baz danych publikacji naukowych • projekty w zakresie rozwoju zaawansowanych aplikacji i usług teleinformatycznych, dla środowiska naukowego37. Oś priorytetowa 3. - Kapitał dla innowacji Instytucją Pośredniczącą w realizacji tego priorytetu jest Ministerstwo Gospodarki. Celem osi priorytetowej 3 jest zwiększenie liczby przedsiębiorstw działających na bazie innowacyjnych rozwiązań oraz zwiększenie dostępu do zewnętrznych źródeł finansowania przedsięwzięć innowacyjnych. W ramach tej osi realizowane są następujące działania (w nawiasach podano Instytucje Pośredniczące i Wdrążające): 3.1 Rozpoczynanie działalności innowacyjnej. (Ministerstwo Gospodarki/ Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości) 3.2 Pomoc w zakresie wsparcia funduszy kapitału podwyższonego ryzyka. (Ministerstwo Gospodarki) 3.3 Uprawianie systemu ułatwiającego inwestowanie w MSP. (Ministerstwo Gospodarki/ Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości) Typy projektów: • Rozpoczynanie działalności innowacyjnej poprzez identyfikowanie, weryfikację innowacyjnych pomysłów o dużym potencjale rynkowym, wsparcie tworzenia na ich bazie przedsiębiorstw z sektora MSP • Wsparcie MSP na początkowych etapach wzrostu, których przedsięwzięcia oparte są na innowacyjnych rozwiązaniach, poprzez zasilenie funduszy kapitałowych 37 http://www.poig.gov.pl/WstepDoFunduszyEuropejskich/Strony/dzialania.aspx 50 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej • Ożywienie rynku inwestorów prywatnych poprzez stworzenie im odpowiednich warunków rozpoczęcia współpracy inwestorów prywatnych z przedsiębiorcami MSP, którzy poszukują dodatkowych środków finansowych na realizację innowacyjnych projektów. W ramach 3. osi priorytetowej możliwe też będzie dofinansowanie projektów pilotażowych, mających na celu testowanie nowych rodzajów projektów lub sposobów podejścia i identyfikacji takich, które z powodzeniem mogą być wprowadzone na szerszą skalę w kolejnych latach realizacji PO IG lub w programach operacyjnych w kolejnych perspektywach finansowych38. Oś priorytetowa 4. - Inwestycje w innowacyjne przedsięwzięcia Instytucją Pośredniczącą w realizacji tego priorytetu jest Ministerstwo Gospodarki. Głównym założeniem osi priorytetowej 4 jest Wzrost innowacyjności firm poprzez wykorzystywanie innowacji. W ramach powyższej osi realizowane są następujące działania (w nawiasach podano Instytucje Pośredniczące i Wdrążające): 4.1 Wsparcie wdrożeń wyników prac B+R. (Ministerstwo Gospodarki/ Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości) 4.2 Stymulowanie działalności B+R przedsiębiorstw oraz wsparcie w zakresie wzornictwa przemysłowego (Ministerstwo Gospodarki/ Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości) 4.3 Kredyt technologiczny. (Ministerstwo Gospodarki) 4.4 Nowe inwestycje o wysokim potencjale innowacyjnym (Ministerstwo Gospodarki/ Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości) 4.5 Wsparcie inwestycji o dużym znaczeniu dla gospodarki (Ministerstwo Gospodarki) 4.5.1 Wsparcie inwestycji w sektorze produkcyjnym 4.5.2 Wsparcie inwestycji w sektorze usług nowoczesnych Typy projektów: • wdrożenia wyników prac B+R będących efektem realizacji prac B+R dofinansowanych w ramach 1. osi priorytetowej (w ramach jednego, kompleksowego projektu obejmującego prowadzenie prac B+R i wdrożenie ich wyników, pod warunkiem spełnienia kryterium zasadności ekonomicznej dla wdrożenia uzyskanych wyników) 38 Ibidem. 51 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej • wdrożenia wyników prac B+R będących wynikiem programu Inicjatywa Technologiczna • wdrożenia przez MSP własnych lub nabytych nowych technologii oraz uruchomienie produkcji nowych wyrobów lub ulepszenie wyrobów produkowanych w oparciu o tę technologię poprzez dofinansowanie MSP z Funduszu Kredytu Technologicznego z możliwością umorzenia części przyznanego kredytu • doradztwo i inwestycje niezbędne do rozwoju działalności B+R prowadzonej przez przedsiębiorców, w tym prowadzące do uzyskania przez przedsiębiorcę statusu centrum badawczo-rozwojowego • szkolenia, doradztwo i inwestycje przedsiębiorstw niezbędne do opracowania i wdrożenia wzorów użytkowych i przemysłowych • nowe inwestycje obejmujące zastosowanie nowych, wysoko innowacyjnych rozwiązań w szczególności technologicznych w produkcji i usługach, w tym prowadzących do zmniejszenia szkodliwego oddziaływania na środowisko • nowe inwestycje przedsiębiorstw z sektora produkcyjnego, obejmujące zastosowanie innowacyjnych rozwiązań o dużym znaczeniu dla gospodarki z uwagi na wielkość inwestycji i liczbę nowotworzonych miejsc pracy związanych z tymi inwestycjami – preferowane będą rozwiązania innowacyjne w skali światowej oraz obejmujące komponent B+R • nowe inwestycje prowadzące do utworzenia dużej liczby miejsc pracy w przedsiębiorstwach z sektora nowoczesnych usług • nowe inwestycje związane z rozpoczęciem przez przedsiębiorców działalności B+R. W ramach 4. osi priorytetowej możliwe też będzie uzyskanie dodatkowych środków finansowych w celu rozwoju projektów pilotażowych. Oś priorytetowa 6. Polska gospodarka na rynku międzynarodowym Instytucją, która pośredniczy w realizacji tego priorytetu jest Ministerstwo Gospodarki. Celem osi priorytetowej 6 jest poprawa wizerunku Polski jako atrakcyjnego partnera gospodarczego, z którym można nawiązywać istotne kontakty handlowe. W ramach powyższej osi realizowane są następujące działania mogące mieć znaczenie dla przedsiębiorstw z branży chemicznej: 52 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej 6.1 Paszport do eksportu (Ministerstwo Gospodarki/ Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości) 6.2 Rozwój sieci centrów obsługi inwestorów i sprzedających poza Polskę oraz powstawanie nowych terenów inwestycyjnych 6.2.1 Wsparcie dla sieci centrów obsługi inwestorów i sprzedających poza Polskę (Ministerstwo Gospodarki – Departament Wdrażania Programów Operacyjnych) 6.2.2 Wsparcie działań studyjno-koncepcyjnych w ramach przygotowania terenów inwestycyjnych dla projektów inwestycyjnych „od podstaw” (Ministerstwo Gospodarki – Departament Wdrażania Programów Operacyjnych) 6.5 Promocja polskiej gospodarki (Ministerstwo Gospodarki – Departament Wdrażania Programów Operacyjnych) 6.5.1 Promocja polskiej gospodarki na rynkach międzynarodowych 6.5.2 Wsparcie udziału przedsiębiorców w programach promocji Typy projektów wpierające branżę chemiczną: • całościowe wsparcie dla firm MSP, które wykazują chęć nawiązania kontaktów handlowych z partnerami zagranicznymi w zakresie doradztwa i szkoleń oraz promocji sprzedaży za granicą JRE i promocji eksportu, badania rynków zagranicznych, udziału w imprezach targowo-wystawienniczych (wsparcie to nie obejmuje pomocy publicznej na działalność związaną z wywozem produktów) • rozwój sieci centrów obsługi inwestorów • przygotowanie dużych terenów inwestycyjnych, w zakresie prac studyjno- koncepcyjnych, umożliwiających realizację inwestycji m.in. typu brownfield, greyfield oraz greenfield • przedsięwzięcia niezbędne z punktu widzenia promocji turystycznych walorów Polski, w tym tworzenie nowych, innowacyjnych typów produktów i usług turystycznych, tworzenie systemu informacji turystycznej • inwestycje w zakresie produktów turystycznych o znaczeniu ponadregionalnym, w tym inwestycje przyczyniające się do poprawy jakości usług turystycznych 53 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej • budowa i rozwój internetowego systemu obsługi przedsiębiorców poszukujących partnerów handlowych oraz możliwości podjęcia inwestycji na terenie Polski39. W ramach powyższych działań dla branży chemicznej największe znaczenie będą miały inicjatywy zapewniające wsparcie w zakresie produkcji. Wszelkie działania nakierowane na wsparcie i rozwój środowiska naukowego oraz działania wspierające innowacyjny rozwój przedsiębiorstw chemicznych. Dzięki wykorzystaniu potencjalnych możliwości pozyskania wsparcia, przedsiębiorstwa chemiczne będą miały szanse zwiększyć swój potencjał rozwojowy, wprowadzić do swoich działań rozwiązania innowacyjne oraz nowe technologie. Tego typu rozwój będzie miał również wpływ na osiąganie przewagi konkurencyjnej na rynku lokalnym oraz rynkach zagranicznych. 4.2 Wsparcie eksportu Przy tworzeniu programów wsparcia dla sektora prywatnego szczególną uwagę poświęcono również wsparciu eksportu. Poniżej zamieszczono opis głównych możliwości skorzystania z pomocy publicznej zarówno przez już działających eksporterów jak i firmy zainteresowane podjęciem takiej inicjatywy. Realizacją i wdrożeniem programów rozwoju eksportu zajmuje się Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (www.parp.gov.pl). Interesującą ofertę ma również Ministerstwo Gospodarki (www.mg.gov.pl) oraz Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (http://www.mpips.gov.pl). Poniżej przedstawiono charakterystykę programów i przedsięwzięć wspierających polskich eksporterów. Inicjatywy mogą mieć również istotne znaczenie dla branży chemicznej województwa zachodniopomorskiego. 39 http://www.poig.gov.pl/WstepDoFunduszyEuropejskich/Strony/dzialania.aspx 54 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej Przedsięwzięcia promocyjne i wspierające eksport Rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie udzielania pomocy de minimis na realizację niektórych przedsięwzięć w zakresie promocji i wspierania eksportu lub sprzedaży na Jednolitym Rynku Europejskim (Dz. U. 2007 Nr 211, poz. 1544), które weszło w życie w dniu 31 października 2007 r., wprowadzono możliwość otrzymania przez przedsiębiorców wsparcia w formie dotacji na pokrycie części kosztów związanych z organizacją seminariów, konferencji, zbiorowych pokazów oraz prezentacji wyrobów przemysłu obronnego. Do kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą zalicza się również koszty wynajęcia sali, nagłośnienia, obsługi technicznej, druku materiałów informacyjnych, tłumaczenia oraz inne koszty wynikające ze specyfiki realizowanego przedsięwzięcia promocyjnego. Wielkość pomocy nie może przekroczyć 50% kosztów netto kwalifikujących się do objęcia pomocą. Poniesione straty należy udokumentować poświadczonymi fakturami, kopiami faktur lub rachunków lub za pomocą dokumentów, które świadczą o płatności40. Wsparcie na dofinansowanie kosztów uzyskania certyfikatu W dniu 31 października 2007 r. wszedł w życie również akt prawny, tj. rozporządzenie Rady Ministrów w zakresie udzielania pomocy de minimis na uzyskanie upoważnienia w formie certyfikatu wyrobu wymaganego na rynkach zagranicznych (Dz. U. 2007 Nr 210, poz. 1522). Dofinansowanie musi być dokładnie powiązane z uzyskaniem certyfikatu wyrobu lub przedłużaniem terminu ważności tych certyfikatów, świadectw i atestów wyrobów wymaganych w obrocie towarami na rynkach zagranicznych, z wyłączeniem certyfikatów, świadectw i atestów zgodności z normami Jednolitego Rynku Europejskiego i innych wymaganych w obrocie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Beneficjentami pomocy mogą być jedynie MŚP. Chcąc otrzymać dodatkowe środki finansowe, powinno się złożyć stosowny wniosek o uzyskanie dofinansowania przed uzyskaniem certyfikatu, jednakże nie później, niż do dnia 40 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 października 2007 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis na realizację niektórych przedsięwzięć w zakresie promocji i wspierania eksportu lub sprzedaży na Jednolitym Rynku Europejskim (Dz. U. Nr 211, poz. 1544) 55 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej 31 października danego roku kalendarzowego. Wyrównaniu podlegają wydatki poniesione w roku kalendarzowym, w którym przedsiębiorca złożył wniosek o uzusy kanie śródków finansowych, a mianowicie są to koszty: niezbędnych usług doradczych, przygotowania i tłumaczenia dokumentacji technicznej, transportu i ubezpieczenia próbek wyrobu i dokumentacji technicznej, wysłanych do badań certyfikacyjnych, przeprowadzenia badań certyfikacyjnych, wystawienia i wydania certyfikatu wyrobu. Po zakończeniu realizacji całego projektu należy złożyć rozliczenie wszystkich kosztów otrzymaniacertyfikatu wraz z poświadczonymi za zgodność z oryginałem kopiami dokumentów księgowych (faktur, rachunków) oraz dokumentami potwierdzającymi uregulowanie należnych zobowiązań. Wielkość otrzymanej pomocy nie może przekroczyć 50% kosztów netto kwalifikujących się do objęcia pomocą, przy czym roczny limit pomocy, jaka może być udzielona jednemu przedsiębiorcy wynosi 50 tyś. PLN41. Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013 Na poziomie regionalnym dostępne są również bezpośrednie instrumenty finansowania rozwoju eksportu oraz rozwoju dla przedsiębiorców z branży chemicznej. Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego Firmy, które chcą eksportować na zagraniczne rynki mogą skorzystać dofinansowań unijnych. W tym przypadku będą to następujące programy: Regionalny Program Operacyjny Województwa Zachodniopomorskiego Oś priorytetowa I Gospodarka, Innowacje, Technologie Działanie 1.3. Zaawansowane usługi wsparcia dla przedsiębiorstw Poddziałanie 1.3.2 Promocja przedsiębiorstw w wymiarze międzynarodowym O dodatkowe środki finansowe mogą się starać głównie przedsiębiorcy, jednostki samorządu terytorialnego, szkoły wyższe, szpitale, jednostki sektora finansów publicznych, instytucje 41 „Instrumenty finansowania rozwoju eksportu w Polsce”, dr Marcin Nytko, Kraków 2009, str.7 56 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej kultury, organizacje pozarządowe, etc. Jednak to przede wszystkim mieszkańcy regionu skorzystają w efekcie na realizacji projektów. Program operacyjny ma bowiem na celu ciągły rozwój województwa m.in. poprzez budowę infrastruktury drogowej, transportowej i energetycznej, a także poprawę warunków życia mieszkańców województwa poprzez inwestowanie w ochronę środowiska naturalnego oraz w infrastrukturę społeczną, zarówno edukacyjną, sportową jak i ochrony zdrowia. Wśród dziedzin, które obejmuje program są również turystyka, infrastruktura kulturalna oraz kształtowanie społeczeństwa informacyjnego42. Struktura RPO WZ: Oś 1. Gospodarka, Innowacje, Technologie Oś 2. Rozwój infrastruktury transportowej i energetycznej Oś 3. Rozwój społeczeństwa informacyjnego Oś 4. Infrastruktura ochrony środowiska Oś 5. Turystyka, kultura i rewitalizacja Oś 6. Rozwój funkcji metropolitalnych Oś 7. Rozwój infrastruktury społecznej i ochrony zdrowia Oś 8. Pomoc techniczna Wybrane działania struktury RPO WZ: Poddziałanie 1.3.243 „Promocja przedsiębiorstw w wymiarze międzynarodowym” W województwie zachodniopomorskim w ramach RPO przewidziano możliwość uzyskania przez MŚP dofinansowania udziału w targach lub wystawach o międzynarodowym charakterze (organizowanych w kraju, jak i za granicą). Maksymalny udział środków UE w wydatkach kwalifikowanych określono na poziomie 50%. Minimalną wartość całkowitych wydatków kwalifikowanych projektu określono na 4 tyś. PLN. Maksymalną wartość 42 http://www.rpo.wzp.pl/rpo/regionalny_program_operacyjny/informacje_ogolne.htm 43 Obecnej perspektywie finansowej 2007-2013 środki z priorytetu I zostały w większości rozdysponowane wśród zgłoszonych Projektów inwestycyjnych. Możliwy jest jednak dodatkowy nabór związany z rozdysponowaniem środków z rezerwy oraz środków niewykorzystanych przez dotychczasowych Beneficjentów. Należy mieć na uwadze, że kolejna perspektywa finansowa Unii Europejskiej planowana jest na lata 2014-2020 i wtedy też dostępne będą środki na nowe inwestycje. 57 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej całkowitych wydatków kwalifikowanych projektu w przypadku projektów polegających na udziale w targach i wystawach określono na 20 tyś. PLN, a w przypadku projektów polegających na udziale w branżowych misjach gospodarczych określono na 10 tyś. PLN44. Program Operacyjny Infrastruktura i środowisko Działanie: 4.2 Racjonalizacja gospodarki zasobami i odpadami w przedsiębiorstwach. Głównym celem Działania jest racjonalizacja gospodarki zasobami naturalnymi i odpadami, oraz zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów innych niż komunalne i zwiększenie poziomu odzysku i recyklingu tych odpadów. Projekt może obejmować budowę, rozbudowę i modernizację instalacji lub urządzeń, które wpłyną na zmniejszanie zużycia surowców naturalnych poprzez wykorzystanie odpadów, surowców wtórnych. Tego typu projekt powinien powodować również zmniejszenie zużycia wody i energii do produkcji czy zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów i ich negatywnego wpływu na środowisko. Działanie przeznaczone jest dla małych i średnich przedsiębiorstw z różnych branż, w tym również dla branży chemicznej45. Dzięki realizacji inwestycji współfinansowanych ze środków pochodzących z tego działania, przedsiębiorstwa chemiczne będą w stanie przestrzegać norm ekologicznych, a tym samym poprawią swój wizerunek na czym zyska cały region. W przypadku województwa zachodniopomorskiego omawianym działaniem zajmuje się Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Szczecinie46 44 Uszczegółowienie Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013, Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin, maj 2009 r. 45 http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/PoradnikBeneficjenta/PoIis/Strony/4.2-Racjonalizacja-gospodarkizasobami-i-odpadami.aspx 46 http://wfos.szczecin.pl/ 58 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Celem działalności Narodowego Funduszu jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasięgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zadań lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. Wnioskodawcami ubiegającymi się o środki finansowe z Narodowego Funduszu mogą być: jednostki samorządu terytorialnego, przedsiębiorstwa, instytucje i urzędy, szkoły wyższe i uczelnie, jednostki organizacyjne ochrony zdrowia, organizacje pozarządowe (fundacje, stowarzyszenia), administracja państwowa, osoby fizyczne. W Narodowym Funduszu stosowane są trzy formy dofinansowywania: finansowanie pożyczkowe (pożyczki udzielane przez NF, kredyty udzielane przez banki ze środków NF, konsorcja czyli wspólne finansowanie NF z bankami, linie kredytowe ze środków NF obsługiwane przez banki) finansowanie dotacyjne (dotacje inwestycyjne, dotacje nieinwestycyjne, dopłaty do kredytów bankowych, umorzenia) finansowanie kapitałowe (obejmowanie akcji i udziałów w zakładanych bądź już istniejących spółkach w celu osiągnięcia efektu ekologicznego)47. Wszelkie działania ekologiczne mają kluczowe znaczenie dla branży chemicznej pod względem promocji przedsiębiorstwa oraz działań marketingowych. Z tego względu przedsiębiorstwa chemiczne z województwa zachodniopomorskiego powinny wdrażać inwestycje ekologiczne o zasięgu zarówno regionalnym jak i ogólnopolskim. 47 www.nfosigw.gov.pl 59 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej 4.3 Kredyty i pożyczki preferencyjne Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej Kredyty ze środków Funduszu były i są podstawową formą realizacji celów statutowych Funduszu. Są udzielane za pośrednictwem banków, w oparciu o regulaminy kredytowania, określone przez Fundację oraz stosowne umowy o współpracy pomiędzy Fundacją a bankami kredytującymi. Oferta kredytowa jest adresowana zarówno do jednostek samorządu terytorialnego, jak i do małych i średnich przedsiębiorców oraz osób fizycznych, realizujących inwestycje na terenach wiejskich. W ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Wsi Polskiej wyróżnić należy Program kredytowania "Wiarygodny Partner". Celem realizowanej ze środków Funduszu linii kredytowej jest wszechstronny, wielofunkcyjny rozwój terenów wiejskich poprzez ułatwienie przedsiębiorcom dostępu do kredytów wspierających małą i średnią przedsiębiorczość na terenach wiejskich (w tym w miastach do 20 tys. mieszkańców) przyczyniającą się do ograniczenia bezrobocia na terenach wiejskich, tworzenia szansy aktywizacji gospodarczej dla mieszkańców terenów wiejskich, w tym zwłaszcza młodzieży wiejskiej. Kredyty udzielane w ramach linii "Wiarygodny Partner" mogą posiadać zabezpieczenie spłaty kredytu w postaci poręczenia funduszu poręczeniowego "Poręczenia Kredytowe" Sp. z o. o. w wysokości do 70% kapitału kredytu. Maksymalna kwota poręczenia może wynosić 500 tys. zł. Wnioski o udzielenie poręczenia dostępne są w Banku kredytującym i składane są przez kredytobiorcę w Banku kredytującym wraz z wnioskiem kredytowym. Kredyty mogą być udzielane na sfinansowanie wszelkich nakładów związanych z uruchomieniem, prowadzeniem i/lub rozwojem pozarolniczych przedsięwzięć gospodarczych na terenach wiejskich. Kredytowaniem może być objęte do 100% wartości kosztorysowej brutto przedsięwzięcia, a kredyty mogą być udzielane w wysokości od 20.000 do 1.000.000 zł. Kredyty mogą być udzielane: 60 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej • w przypadku kredytów dotyczących inwestycji w środki trwałe - na okres do 8 lat, wliczając w to okres karencji w spłacie kwoty kredytu nie przekraczający 1 roku, liczony od wypłaty pierwszej transzy kredytu. • o w pozostałych przypadkach: na okres do 3 lat, przy czym spłaty rat i odsetek kredytowych następują w okresach miesięcznych, albo o na okres 12 miesięcy jako kredyt odnawialny. Oprocentowanie kredytów płacone przez kredytobiorcę wynosi 1,68 stopy redyskonta weksli NBP obowiązującej w dniu zawarcia umowy o udzielenie danego kredytu, jednak nie może być niższe, niż wysokość stopy referencyjnej, o której mowa w § 2 ust. 3 Rozporządzenia Rady Ministrów z dn. 11 sierpnia 2004 r. w sprawie szczegółowego obliczenia wartości pomocy publicznej udzielanej w różnych formach (Dz.U. Nr 194 poz. 1983), określanej przez Komisję Europejską dla Polski, publikowanej w Dzienniku Urzędowym Wspólnot Europejskich, obowiązującej w dniu zawarcia umowy o udzielenie danego kredytu. Pozostałe założenia linii kredytowej są określone w regulaminie tej linii kredytowej. Bankami obsługującymi tę linię kredytową są: Gospodarczy Bank Wielkopolski S.A., Bank Polskiej Spółdzielczości S.A., Mazowiecki Bank Regionalny S.A., w tym banki spółdzielcze zrzeszone z tymi bankami regionalnymi oraz Bank Gospodarki Żywnościowej S.A., a także Banki Spółdzielcze w Brańsku, Krasnymstawie, Łosicach, Przysusze, Radzyniu Podlaskim i Szepietowie48. Dla branży chemicznej istotne są również oferowane przez Fundusz, mikrokredyty na pozarolniczą działalność gospodarczą na terenach wiejskich. Od stycznia 2000 r. Fundusz realizuje linię udzielania preferencyjnych mikrokredytów na pozarolniczą działalność gospodarczą na terenach wiejskich, adresowaną głównie do młodzieży i mniej zasobnych mieszkańców terenów wiejskich, w zakresie udzielania preferencyjnych mikrokredytów na pozarolniczą działalność gospodarczą na terenach wiejskich. Linia ta obsługiwana jest - na podstawie umów dotyczących współpracy z Funduszem przez wybrane banki spółdzielcze w województwach takich jak: woj. dolnośląskie, 48 http://www.efrwp.com.pl/polish/kredyty/wiarygodnypartner/ 61 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej kujawsko-pomorskie, lubelskie, lubuskie, łódzkie, mazowieckie, opolskie, podkarpackie, podlaskie, pomorskie, śląskie, wielkopolskie, zachodniopomorskie, na terenie ograniczonym zakresem działania tych banków spółdzielczych. Mikrokredyty z kolei mogą zostać udzielone na sfinansowanie wszelkich nakładów związanych z uruchomieniem rozwojem pozarolniczych działaności gospodarczych w dziedzinie produkcji, handlu lub usług, które są realizowane na wsi i w miastach do 20 tys. mieszkańców, z wyłączeniem produkcji rolnej oraz wszelkiej działalności związanej z produkcją, handlem oraz wyszynkiem napojów alkoholowych. Mikrokredyty mogą być udzielane tylko na działalność gospodarczą już prowadzoną lub przewidzianą do rozpoczęcia, w trybie ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. - "Prawo działalności gospodarczej". O mikrokredyty mogą ubiegać się: • rolnicy i członkowie ich rodzin, • bezrobotni i inne osoby fizyczne rozpoczynające lub wykonujące działalność gospodarczą • spółki osobowe, o których mowa w art. 4 par. 1 ust. 1 ustawy z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych Warunki i zasady kredytowania • Mikrokredyty mogą być udzielane w wysokości do 20 tys. zł, na okres do 24 miesięcy, wliczając w to okres karencji w spłacie kwoty mikrokredytu nie przekraczający 3 miesięcy, • Oprocentowanie mikrokredytów wynosi 1,68 stopy redyskonta weksli NBP, jednak nie może być niższe, niż 4% rocznie. Podstawę udzielenia mikrokredytu stanowi pisemny wniosek o mikrokredyt złożony w banku kredytującym wraz z informacjami i dokumentami uzupełniającymi, potwierdzającymi możliwość spłaty mikrokredytu, niezbędnymi do podjęcia decyzji o udzieleniu mikrokredytu, według specyfikacji określonej w druku wniosku. Druki wniosków kredytowych oraz regulaminy mikrokredytowania dostępne są w bankach kredytujących. Regulamin mikrokredytowania można uzyskać również w siedzibie Funduszu. 62 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej Bank kredytujący po otrzymaniu wniosku o mikrokredyt wykonuje wszystkie niezbędne czynności związane z podjęciem decyzji kredytowej, tj. m.in. dokonuje sprawdzenia wniosku w zakresie jego kompletności, poprawności itp., zbiera ewent. dodatkowe informacje i dokumenty konieczne do oceny wniosku, dokonuje analizy i oceny planu rzeczowo-finansowego przedsięwzięcia, z uwzględnieniem aspektów marketingowych przedsięwzięcia, zwłaszcza w zakresie podaży surowców i materiałów oraz popytu na zbyt danych produktów lub usług; a także oceny proponowanego zabezpieczenia spłaty mikrokredytu, w tym także wypłacalności poręczycieli49. Bank Ochrony Środowiska Instytucja ta pełni rolę dysponenta środków przeznaczonych na udzielanie preferencyjnych kredytów i dopłat z wielu programów pomocowych. Poniższej scharakteryzowano dwie główne możliwości pozyskania wsparcia dla branży chemicznej w województwie zachodniopomorskim. - Kredyty proekologiczne Kredyt na zakup lub montaż wyrobów służących ochronie środowiska Przedmiotem kredytowania jest zakup lub montaż urządzeń i wyrobów służących ochronie środowiska. Warunki kredytowania: max kwota kredytu - do 100% kosztów zakupu i kosztów montażu, przy czym koszty montażu mogą być kredytowane w jednym z poniższych przypadków gdy Sprzedawca, z którym Bank podpisał porozumienie jest jednocześnie Wykonawcą, gdy Wykonawca jest jednostką autoryzowaną przez Sprzedawcę, z którym Bank podpisał porozumienia, gdy Bank podpisał z Wykonawcą porozumienie dotyczące montażu urządzeń i wyrobów zakupionych wyłącznie na zasadach obowiązujących dla niniejszego produktu. 49 http://www.efrwp.com.pl/polish/kredyty/mikrokredyty/ 63 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej Okres kredytowania to do 5 lat50. Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK) Bezpośrednim instrumentem finansowania rozwoju eksportu dla przedsiębiorstw w Polsce jest program dopłat do oprocentowania kredytów eksportowych (DOKE) prowadzony przez Bank Gospodarstwa Krajowego (BGK). Zasady i mechanizm stosowania tego instrumentu reguluje ustawa z dnia 8 czerwca 2001 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów eksportowych o stałych stopach procentowych (Dz. U. Nr 73/2001, poz. 762, Dz. U. Nr 173/2004, poz. 1808) oraz wydane na jej podstawie rozporządzenia. Program DOKE jest systemem polegającym na udzielaniu z budżetu państwa, za pośrednictwem Banku Gospodarstwa Krajowego (BGK), który jest administratorem Programu, dopłat do oprocentowania kredytów eksportowych o stałej stopie procentowej, udzielanych przez banki krajowe, banki zagraniczne lub międzynarodowe instytucje finansowe. Dopłaty realizowane są w ramach obopólnych rozliczeń między BGK a bankiem, który przydziela kredyt eksportowy, z którym została podpisana umowa DOKE. Mogą być nim objęte kredyty eksportowe finansujące eksport polskich towarów i usług za pośrednictwem umów eksportowych zawartych po 19 stycznia 2001 r., przy czym muszą zostać spełnione podstawowe okoliczności: okres spłaty kredytu nie może przekraczać dwóch lat(maksymalny okres spłaty kredytu zależy od kraju przeznaczenia eksportowanych towarów lub usług oraz rodzaju eksportowanych towarów lub usług); spłata kapitału musi być określona w takich samych ratach i dokonywana nie przynajmniej co 6 miesięcy; kredyt musi być udzielony w walucie, dla której ogłaszane są stałe stopy procentowe CIRR; stała stopa oprocentowania kredytu eksportowego jest taka sama jak stopa CIRR; umowa eksportowa musi projektować zaliczkową płatność gotówkową w wysokości co najmniej 15% wartości umowy, która dokonana została przez zagranicznego nabywcę do dnia rozpoczynającego okres spłaty kredytu; kredyt udzielony przez bank zagranicznemu nabywcy lub jego bankowi bądź kredyt 50 www.bosbank.pl 64 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej udzielony przez krajowego dostawcę zagranicznemu nabywcy - musi być ubezpieczony przez Korporację Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych S.A. (KUKE) w zakresie ryzyka politycznego i handlowego; krajowe pochodzenie towarów lub usług musi być ustalone z uwzględnieniem przepisów rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 6 sierpnia 2001 r. w sprawie maksymalnego procentowego udziału składników pochodzenia zagranicznego w eksportowanym w ramach kontraktu eksportowego produkcie finalnym, umożliwiającego uznanie tego produktu za krajowy (Dz. U. Nr 101, poz. 1097) 51. Bank Gospodarstwa Krajowego zajmuje się również rozdysponowywaniem środków z Funduszu Poręczeń Unijnych. Podstawowym celem działania Funduszu jest wspieranie polskich podmiotów i samorządów w procesie absorpcji środków Unii Europejskiej. Fundusz umożliwia uzyskanie kredytu bankowego oraz pozyskiwanie środków z emisji obligacji na realizację Projektów współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej. BGK może udzielić gwarancji lub poręczenia spłaty kredytu lub wykonania zobowiązań wynikających z obligacji, jeżeli kredyt lub środki z emisji obligacji są przeznaczone na wkład własny lub nakłady podlegające refinansowaniu ze środków Unii Europejskiej. O poręczenie lub gwarancję mogą ubiegać się kredytobiorcy, pożyczkobiorcy lub emitenci obligacji realizujący na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej, w szczególności inwestycyjny, szkoleniowy i badawczy. Warunki: 1. Gwarancja lub poręczenie ze środków Funduszu Poręczeń Unijnych może obejmować maksymalnie: - 80% kwoty kredytu/pożyczki bez odsetek i innych kosztów związanych z udzieleniem kredytu/pożyczki, w przypadku nakładów refinansowanych ze środków Unii Europejskiej, - 60% kwoty kredytu/pożyczki bez odsetek i innych kosztów związanych z udzieleniem kredytu/pożyczki, w przypadku finansowania wkładu własnego, - 80% wartości nominalnej emisji obligacji - jeżeli wpływy z tej emisji są przeznaczone na sfinansowanie nakładów podlegających refinansowaniu ze środków Unii Europejskiej, 51 Instrumenty finansowania rozwoju eksportu w Polsce”, dr Marcin Nytko, Kraków 2009, str.13 65 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej - 60% wartości nominalnej emisji obligacji - jeżeli wpływy z tej emisji są przeznaczone na sfinansowanie wkładu własnego. 2. Maksymalna kwota gwarancji lub poręczenia nie może przekroczyć równowartości w złotych 5 000 000 euro, a w przypadku poręczenia kredytu w ramach portfela kredytowego 100 000 euro, przeliczonej według kursu średniego NBP na ostatni dzień roku poprzedzającego rok udzielenia gwarancji/poręczenia. 3. Gwarancja lub poręczenie udzielane są na okres kredytu/pożyczki, wydłużony o trzy miesiące, a w przypadku obligacji zgodny z okresem emisji. 4. Gwarancja lub poręczenie nie obejmuje odsetek oraz innych kosztów. 5. Wydanie gwarancji/udzielenie poręczenia nie jest możliwe po uruchomieniu środków z kredytu lub po emisji obligacji. 6. Gwarancją/poręczeniem nie może być objęty kredyt udzielony przez BGK. 7. Gwarancja/poręczenie wygasa w przypadku wykorzystania środków z kredytu lub emisji obligacji niezgodnie z przeznaczeniem52. Kolejnym pośrednim finansowym instrumentem rozwoju na przykład eksportu dostępnym dla przedsiębiorstw w Polsce są poręczenia i gwarancje na projekty proeksportowe. Fundamentem i podstawą prawną uzyskania poręczeń i gwarancji na realizację m.in. przedsięwzięć proeksportowych jest ustawa z 8 maja 1997 r. o poręczeniach i gwarancjach udzielanych przez Skarb Państwa oraz niektóre osoby prawne (Dz. U. Nr 174/2003, poz. 1689, Dz. U. Nr 123, poz. 1291, Dz. U. Nr 145/2004, poz.1537, Dz. U. Nr 281/2004, poz. 2785). Ustawa ta również określa, iż poręczenia lub gwarancje mogą być udzielone w imieniu Skarbu Państwa pod warunkiem przeznaczenia objętego nimi kredytu na finansowanie przedsięwzięć inwestycyjnych zapewniających m.in. rozwój eksportu dóbr i usług. Prócz tego, poręczenia i gwarancje mogą być również uzyskiwane pod warunkiem przeznaczenia objętego nimi kredytu na finansowanie zakupu materiałów lub wyrobów gotowych, przeznaczonych na realizację projektów polegających na wykonaniu dóbr inwestycyjnych przeznaczonych na eksport, o wartości kontraktowej powyżej 10 mln euro. Podmiotem, który został upoważniony do udzielania poręczeń i gwarancji jest - prowadzony przez BGK - Krajowy Fundusz Poręczeń Kredytowych (KFPK). Środki finansowe tej 52 www.bgk.com.pl 66 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej instytucji przeznaczane są m.in. na gwarancję spłaty kredytów bankowych i pożyczek bankowych oraz odsetek od tych kredytów i pożyczek naliczanych, a także zabezpieczenie wykonania zobowiązań wynikających z obligacji poręczonych lub gwarantowanych przez BGK, które mogą być przeznaczone m.in. na realizowanie kontraktów eksportowych53. 53 Instrumenty finansowania rozwoju eksportu w Polsce”, dr Marcin Nytko, Kraków 2009, str.14 Wszystkie przedstawione powyżej instrumenty finansowania eksportu zostały zaczerpnięte ze źródeł ogólnodostępnych informacji dla eksporterów. 67 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej Bibliografia 1. Badania marketingowe od teorii do praktyki, red. D. Maison, A. Noga-Bogmilski, D. Maison, Jakościowe metody badań marketingowych, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2007 2. Branża spożywcza, Materiał instruktażowy opracowany w ramach projektu współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej - Life04 env/PL/000673 3. http://kemipol.com.pl/page/kemipol: 4. http://wadim.com.pl/strony.htm/TS_Raport/TS_Raport_Wadim.php: 5. http://wiadomosci.nf.pl/News/12979/VIII-Konferencja-Lean-Manufacturingpodsumowanie/koncepcja-lean-manufacturing-management-LEAN-szczuple-zarzadzanie/ 6. http://www.ara.szczecin.pl/index,2,1,produkty.htm: 7. http://www.dga.pl/strony/1/i/401.php 8. http://www.gazeta.tworzywa.com.pl/onas.htm: 9. http://www.ichp.pl/polimery/: 10. http://www.organische-chemie.ch/impressum.htm 11. http://www.plastech.pl/publikacja/15703/Tworzywa-Sztuczne-i-Chemia: 12. Obój K., Strategia organizacji, Polskie Wydawnictwo ekonomiczne, Warszawa 2007 13. Uszczegółowienie Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Zachodniopomorskiego na lata 2007-2013, Zarząd Województwa Zachodniopomorskiego, Szczecin, maj 2009 r. 14. www.bosbank.pl 15. www.ekofundusz.org.pl 16. www.parp.gov.pl 17. Instrumenty finansowania rozwoju eksportu w Polsce”, dr Marcin Nytko, Kraków 2009. 18. http://www.arimr.gov.pl/pomoc-unijna-i-krajowa/pomoc-krajowa/pomoc-krajowa-po01052007.html 19. http://www.efrwp.com.pl/polish/kredyty/mikrokredyty/ 20. http://www.efrwp.com.pl/polish/kredyty/wiarygodnypartner/ 21. http://www.rpo.wzp.pl/rpo/regionalny_program_operacyjny/os_4_infrastruktura_ochrony _srodowiska.htm 22. www.nfosigw.gov.pl 23. http://www.exova.com/ 68 | S t r o n a Opracowanie tematyczne nr 2 dla branży chemicznej Spis tabel Tabela 1: Działania marketingowe dla branży chemicznej na rynku lokalnym i globalnym. ... 7 Tabela 2: Przebieg badania zogniskowanego badania grupowego. ......................................... 14 Spis wykresów Wykres 1: Zapotrzebowanie marketingowe badanych przedsiębiorstw w branży chemicznej. 4 69 | S t r o n a
