Nowy charakter inwestycji zagranicznych w Egipcie1

Nowy charakter inwestycji zagranicznych w Egipcie1
Charakter inwestycji zagranicznych w Egipcie zmienił się radykalnie w efekcie
Arabskiej Wiosny. Analiza danych Centralnego Banku Egiptu /CBE/ wskazuje, że w
okresie ostatnich 3 lat wpływy kapitałowe pozostały na względnie ustabilizowanym
poziomie, natomiast odpływ kapitału był diametralnie odmienny. FDI odnotowały
znaczący spadek po Rewolucji 25 Stycznia, a FDI netto zmniejszyły się o ok. 70% w
okresie lat finansowych 2009/10 - 2011/12. O ile średniorocznie wypływało z rynku
Egiptu 4,5 mld dol. USA w okresie bezpośrednio poprzedzającym rewolucję, to w roku
finansowym 2011/12 wartość ta zwiększyła się do 9,7 mld dol. USA. Wartość FDI firm
amerykańskich w Egipcie zmniejszyła się z 1,8 mld dol. USA w roku 2010/11 do 577,6
mln dol. USA w kolejnym roku finansowym. W niektórych przypadkach w miejsce
amerykańskich FDI weszli inwestorzy zagraniczni mniej wrażliwi na niestabilność
wewnętrzną Egiptu. W pierwszych 9 miesięcach władzy prezydenta M. Mursiego /rok
2012/13/ odnotowano lekki wzrost netto FDI, których wartość wyniosła 1,4 mld dol.
USA w porównaniu do 1,2 mld dol. USA w tym samym okresie roku poprzedniego.
Inwestorzy w akcje giełdowe i obligacje skarbowe lub fundusze powiernicze przyjęli
strategię odzwierciedlającą gwałtownie zmieniającą się sytuację polityczną i
ekonomiczną w Egipcie. Obecna, kolejna zmiana ekipy rządzącej w Egipcie jest bacznie
obserwowana przez zagranicznych inwestorów, którzy rozważają działania adekwatne do
istniejącej i potencjalnej sytuacji.
Największy odpływ FDI po 2011 roku nastąpił w grupie inwestujących w
egipskie obligacje rządowe – ich udział w FDI zmniejszył się do zaledwie 14,7 mln dol.
USA w okresie pierwszych trzech kwartałów roku finansowego 2012/13, podczas gdy w
tym samym okresie poprzedniego roku finansowego wartość ta wynosiła 3,9 mld dol.
USA. Spadek wartości inwestycji portfelowych odzwierciedla wzrost ryzyka i obawy o
zdolność rządu Egiptu do spłaty zobowiązań. Zagraniczni inwestorzy w obligacje
rządowe Egiptu w większości opuścili rynek egipski po rewolucji 2011 roku – w okresie
pierwszych 9 miesięcy roku 2012/13 odpływ netto inwestycji portfelowych w Egipcie
był znacznie mniejszy niż w okresie wcześniejszym i wyniósł 791 mln dol. USA w
porównaniu do 4,6 mld dol. USA w roku 2011/12. Stan ten sugeruje, że na rynku Egiptu
pozostała niewielka wartość portfelowych inwestycji zagranicznych, oraz zmusza egipski
sektor banków komercyjnych do finansowania rosnących potrzeb finansowych rządu
egipskiego. Dodatkowym skutkiem tego stanu jest zmniejszenie możliwości banków do
finansowania sektora prywatnego, powodując ograniczenie perspektyw rozwojowych
gospodarki egipskiej.
1
w oparciu o Business Monthly; ACCE, August 2013
1
Zagraniczni inwestorzy w papiery wartościowe w okresie minionych 2,5 lat
stosowali bardziej zróżnicowaną strategię. Zagraniczni inwestorzy dużej skali funduszy
wzajemnych, dla których typowe są wpłaty długoterminowe w oparciu o ogólną ocenę i
kondycję finansową firm bardziej niż poszukiwanie szybkiego zysku w efekcie
dziennych fluktuacji giełdowych wartości akcji firm, wyszli z rynku egipskiego przy
pierwszej sposobności. Opuszczenie przez nich rynku w okresie bezpośrednio po
rewolucji 25 stycznia 2011 r. było głównym powodem nagłego spadku wartości z 7200
pkt. do 3500 pkt. głównego egipskiego indeksu giełdowego EGX dla 30 firm. Wielcy
gracze giełdowi wycofywali się z rynku egipskiego wraz z pogarszającą się perspektywą
makroekonomiczną Egiptu, a w konsekwencji niekorzystnym funkcjonowaniem firm.
Natomiast okres odbudowywania rynku akcji i papierów wartościowych po
upadku prezydenta H. Mubaraka sprzyjał napływowi na rynek Egiptu nowego rodzaju
inwestorów – graczy krótkoterminowych, spekulujących na gwałtownych zmianach
wartości rynkowych związanych z politycznymi i społecznymi wydarzeniami oraz
ogólnym brakiem stabilności gospodarki. Inwestorzy tacy uzyskują dochody w klimacie
spekulacji i strategii zysku na bazie złej wyceny akcji, często dokonując operacji na
rynku przez okres zaledwie miesiąca. Ich decyzje powstają na gruncie krótkotrwałej
sytuacji „momentu”, a prezentowana mentalność stada świadczy o podejmowaniu
operacji na rynku akcji i papierów wartościowych pod wpływem informacji dnia zamiast
na bazie analizy wyników sektora prywatnego. Obserwowana zbyt duża zmienność
sytuacji na giełdzie kairskiej powoduje szczególną podatność inwestorów na pogłoski
oraz pozytywne lub negatywne informacje.
Wraz z opuszczaniem rynku egipskiego przez firmy inwestycyjne z Europy i
USA inwestorzy z krajów położonych w pobliżu Egiptu zyskiwali wpływy na rynku.
Katar gorąco popierający rząd islamistów prezydenta Mursiego obiecał Egiptowi
miliardy dolarów pomocy, podczas gdy katarscy inwestorzy dokonywali agresywnych
przejęć akcji na giełdzie kairskiej. Państwowe firmy tego małego, bogatego w surowce
energetyczne narodu również przejęły kontrolne udziały w kilku firmach egipskich.
Jednym z kilku większych po rewolucji 2011 roku w Egipcie przejęć był zakup przez
Bank Narodowy Kataru /Qatar National Bank - QNB/ za 2,6 mld dol. USA drugiego
banku w Egipcie pod względem wielkości usług publicznych - National Societe General
Bank /NSGB/.
Wg ocen przejęcie NSGB odzwierciedla długoterminowe zainteresowanie zwłaszcza wśród inwestorów z krajów Zatoki - rosnącym potencjałem sektora usług
bankowych w Egipcie mimo utrzymującej się destabilizacji i ekonomicznej niemocy.
Podłożem decyzji o zakupie NSGB niewątpliwie był fakt, że około 90% egipskiego 85
mln społeczeństwa nadal nie korzysta z usług bankowych i przechowuje pieniądze w
„materacu” zamiast na rachunku bankowym. QNB znał możliwości korzystnego rozwoju
wynikające z zakupu NSGB. Z drugiej strony jednak rozpadło się - z uwagi na problemy
z egipskimi decydentami - planowane joint-venture największego w Egipcie banku
inwestycyjnego EFG-Hermes z Qatar Invest Bank z siedzibą w Doha. Sytuacja ta jest
odzwierciedleniem bieżących zagrożeń ze strony bezwładnego środowiska biznesowego
w Egipcie.
Również inwestycje Republiki Południowej Afryki w Egipcie zwiększyły się po
2011 roku, zwłaszcza w świetle ostatnio przeprowadzonych w RPA reform mających na
2
celu zachęcenie przedsiębiorców do podejmowania FDI na kontynencie afrykańskim.
Egipt, będąc jedną z największych gospodarek w Afryce, jest głównym rynkiem dla
portfelowych inwestycji przedsiębiorców RPA, umożliwiających dobre zyski przy
zachowaniu zdolności do szybkiego opuszczenia rynku w przypadku korzystniejszej
sytuacji biznesowej na południu kontynentu.
Generalnie obserwowane jest mniejsze zainteresowanie funduszy powierniczych
pokonywaniem zmiennej sytuacji ekonomicznej Egiptu. Wiele funduszy zmieniło zakres
inwestowania rezygnując z projektów greenfield i przeznaczając środki na
przedsięwzięcia już funkcjonujące lub na projekty brownfield. Kontrakty tego charakteru
realizowali liderzy rynkowi w dziedzinach wytwórczości o dużej elastyczności i
odporności na polityczne i ekonomiczne zawirowania.
Ta nowa strategia funduszy odzwierciedla małe zainteresowanie podejmowaniem
ryzyka przez inwestorów długoterminowych mimo mocnych podstaw dla
perspektywicznych zysków na rynku Egiptu o liczebnie dużej populacji i relatywnie
zdywersyfikowanej gospodarce.
W świetle zmienionego postrzegania rynku Egiptu przez inwestorów pojawiła się
w czerwcu 2013 r. sugestia zmiany klasyfikacji Egiptu z rynku wschodzącego /emerging
market/ na rynek graniczny /frontier market/ przez Morgan Stanley Capital International
/MSCI/ – globalną agencję benchmarkingu w zakresie stanu zasobów i inwestycji
portfelowych. W połowie czerwca 2013 r. MSCI poinformował, że zmiana klasyfikacji
związana jest przede wszystkim z gwałtowną deprecjacją funta egipskiego.
Zasadnicza ocena rynku egipskiego przez fundusze inwestycyjne wskazuje
jednak, że silne podstawy ekonomiczne Egiptu będą nadal stanowić czynnik powodujący
zainteresowanie podejmowaniem działalności gospodarczej w tym kraju przy
zaangażowaniu FDI, niezależnie od tego kogo inwestorzy zagraniczni będą
reprezentować.
Przyszłe wydarzenia i dynamika sytuacji w Egipcie określi, które projekty
inwestycyjne będą realizowane przez inwestorów zagranicznych oraz inwestorzy których
państw bedą realizować FDI. Aktualnie bez odpowiedzi pozostają pytania w odniesieniu
do większości tego zakresu zagadnień.
Sporządził:
Tomasz Przygoda
radca
Kair, październik 2013 r.
3