owies – wyniki doświadczeń

OWIES – WYNIKI DOŚWIADCZEŃ
Uwagi ogólne i wyniki doświadczeń
Powierzchnia uprawy owsa na przestrzeni ostatnich lat utrzymuje się na stałym poziomie i wynosi około
550 tys. ha. W ostatnich latach udział tej formy w strukturze zasiewów zbóż wynosi około 7 %.
Wyprodukowane ziarno w 87% przeznaczane jest na paszę. Owies można uprawiać zarówno na glebach
piaszczystych, jak i gliniastych, jednak odpowiednio uwilgotnionych. Spośród wszystkich zbóż jarych owies
najsilniej reaguje na opóźniony siew. Wyróżnia się większą odpornością na niskie pH gleby, dlatego może
być z powodzeniem uprawiany zarówno na glebach o odczynie kwaśnym, jak i obojętnym. Jego
tolerancyjność wynika z małej wrażliwości na niedobór wapnia i nadmiar jonów glinu, a także manganu w
roztworze glebowym. Spełnia ważną rolę fitosanitarną w płodozmianie z dużym udziałem zbóż. Owies
dobrze znosi uprawę po zbożach a sam jest dość dobrym przedplonem dla innych zbóż. Wymaga gleb nieco
mniej żyznych ale wilgotnych. Owies ma dużą wartość w żywieniu człowieka. Ziarno owsa odznacza się
bardzo dobrym składem aminokwasowym białka oraz zawiera znaczne ilości wartościowego tłuszczu. Owies
ma cenne właściwości pobudzające przemianę materii, smakowe, dietetyczne i lecznicze. Produkty owsiane
mogą regulować poziom cholesterolu we krwi. Tłuszcz zawarty w owsie jest bardziej strawny niż innych
zbóż, zapobiega powstawaniu zakrzepów. Pełni też odpowiedzialną rolę w zapobieganiu i leczeniu
miażdżycy.
Szersze zastosowanie owsa w żywieniu zwłaszcza niektórych zwierząt ogranicza duża zawartość łuski
(25-30%), a tym samym nadmierna zawartość włókna. Nowe możliwości wykorzystania owsa w żywieniu
zwierząt i przemyśle spożywczym dały wyhodowane odmiany nieoplewione. Owies można też
wykorzystywać jako źródło energii.
W krajowym rejestrze znajduje się 26 odmian owsa zwyczajnego i 5 odmian owsa nagiego. Owies
nagi charakteryzuje się większą zawartością białka (o około 3,3 %) i tłuszczu (o 3,1%), większa jest też o
15 kg/hl gęstość w stanie zsypnym niż u owsa zwyczajnego. Niestety poziom plonowania tych odmian jest
niższy niż u form oplewionych. W krajowym rejestrze dominują odmiany krajowe, ich udział wynosi 90%.
Spośród zarejestrowanych odmian jedna cechuje się białym zabarwieniem łuski , jedna brązowym,
pozostałe są żółtoziarniste.
W roku 2012 na terenie Mazowsza założono 4 doświadczenia z 7 odmianami owsa, założone były jak
w latach poprzednich tylko na jednym poziomie agrotechniki.
Doświadczenia zlokalizowane były w następujących jednostkach:
-
Stacja Doświadczalna Oceny Odmian w Seroczynie
Zakład Doświadczalny Oceny Odmian w Kawęczynie
DANKO Hodowla Roślin ZHR O/ Laski
Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie O/Radom
Plonowanie owsa w minionym sezonie wegetacyjnym było zróżnicowane. Najwyższe plony uzyskano
w Seroczynie ( 83,7 dt/ha), najsłabsze natomiast w Laskach (59,1 dt/ha). Z odmian badanych w naszych
doświadczeniach najlepiej wypadły: Haker i Arden. Porażenie przez choroby było minimalne. W
większym nasileniu w Seroczynie wystąpiła helmintosporioza.
-1-
Tabela 1
OWIES .Odmiany badane. Rok zbioru: 2012
Lp.
Odmiana
Rok wpisania
do Krajowego
Rejestru Odmian
w Polsce
1
2
3
Adres jednostki zachowującej odmianę,
a w przypadku odmiany zagranicznej –
- pełnomocnika w Polsce
4
1
KREZUS*
2005
Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o.o.
Grupa IHAR, ul. Główna 20, PL- 99-307 Strzelce
2
ZUCH*
2008
DANKO Hodowla Roślin Sp. z o. o.
Choryń 27, PL-64-000 Kościan
3
BINGO*
2009
Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o. o.
Grupa IHAR, ul. Główna 20, PL- 99-307 Strzelce
4
ARDEN*
2010
DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o.
Choryń 27, PL-64-000 Kościan
5
HAKER*
2010
Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o. o.
Grupa IHAR, ul. Główna 20, PL- 99-307 Strzelce
6
SIWEK
2010
Małopolska Hodowla Roślin-HBP sp.zo.o
Ul. Zbożowa 4, PL-30-002 Kraków
7
NAGUS*
2011
DANKO Hodowla Roślin Sp. z o. o.
Choryń 27, PL-64-000 Kościan
* - odmiana chroniona krajowym wyłącznym prawem hodowcy
-2-
Tabela 2
OWIES. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2012
Miejscowość
Powiat
Kompleks rolniczej przydatności
gleby
Klasa bonitacyjna gleby
PH gleby w KCI
Przedplon
Data siewu
(dzień, m-c, rok)
Obsada nasion
(szt./m2 )
Data zbioru
(dzień, m-c, rok)
N
P2O5
K2O
(kg/ha)
(kg/ha)
(kg/ha)
Zaprawa nasienna
(nazwa)
Herbicyd
Insektycyd
Seroczyn
Siedlce
Kawęczyn
Sochaczew
4
4
IIIb
III a
6,21
5,9
Łubin żółty
Rzepak ozimy
27.03
29.03
500
500
02.08
25.07
Nawożenie mineralne
80
100
36
100
96
Środki ochrony roślin
Oxafun T
Vitavax 200 FS
Laski
Grójec
4
IIIb
6,64
Rzepak ozimy
28.03
500
04.08
98
44
66
Maxim 025 FS
Lintur 70
Mustang 306 SE-0,6
(nazwa, dawka/ha) Mustang 306 SE-0,5 l
WG+Chwastox Extra
ll
300SL-150g+1,5 l
Sumu Alpha050EC –
Decis-0,25l
(nazwa dawka/ha) Karate Zeon050CS-0,1 l
0,25l
Tabela 3
OWIES. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2012
Lp.
Cecha
Seroczyn
Kawęczyn
(dzień, m-c)
1 Wiechowanie
13.06
11.06
Termin dojrzałości woskowej
2
12.07
15.07
(dzień, m-c)
3 Wysokość roślin
(cm)
102,1
105,2
Wyleganie roślin w fazie
4
6,4
9,0
dojrzałości mlecznej (skala 90)
Wyleganie roślin przed zbiorem
5
6,0
9,0
(skala 90)
Porażenie przez choroby (skala 90)
6 Mączniak
7,2
9,0
7 Rdza wieńcowa
7,5
9,0
8 Helmintosporioza
7,4
8,2
9 Septorioza liści
9,0
8,6
10 Masa 1000 ziarn
(g)
39,4
31,8
Wilgotność ziarna podczas
11
9,8
12,0
zbioru
(%)
12 Plon ziarna
(dt/ha)
83,7
81,7
Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian
Skala 90: 9 – oznacza stan najkorzystniejszy, 1 – najmniej korzystny
-3-
Laski
*
18.07
98,3
9,0
8,8
9,0
9,0
9,0
9,0
29,8
15,7
59,1
Tabela 4
OWIES. Plon ziarna w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru 2012
Lp.
Odmiana
Wzorzec dt/ha
Kawęczyn
Seroczyn
Laski
83,7
81,7
59,1
1
Krezus
97
101
94
2
Zuch
97
97
101
3
Bingo
101
94
99
4
Arden
97
105
104
5
Haker
109
104
108
6
Siwek
75
72
66
7
Nagus
72
71
62
Wzorzec: badane odmiany z wyjątkiem odmian nieoplewionych Siwek i Nagus
Tabela 5
OWIES. Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru: 2012, 2011, 2010
Lp.
Odmiana
Wzorzec dt/ha
2012
2011
2010
2011-2012
2010-2012
74,8
59,2
60,7
67,0
64,9
1
Krezus
97
102
103
100
101
2
Zuch
98
101
104
99
101
3
Bingo
98
102
106
100
102
4
Arden
102
101
104
101
102
5
Haker
105
97
103
102
102
6
Siwek
72
66
69
69
69
7
Nagus
69
69
-
69
-
Liczba doświadczeń
3
3
3
6
9
Wzorzec: badane odmiany z wyjątkiem odmian nieoplewionych Siwek i Nagus
-4-
Tabela 6
OWIES. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby.
Rok zbioru: 2012, 2010-2012
Lp.
Odmiana
Rdza wieńcowa
Liczba lat
badań
Wzorzec (skala 90)
Helmintosporioza
2012
2010-2012
2012
2010-2012
7,8
7,8
7,7
7,9
1
Krezus
3
0,4
0,4
0,4
0,0
2
Zuch
3
-0,7
-0,5
-0,1
0,0
3
Bingo
3
0,3
0,3
-0,2
0,0
4
Arden
3
0,8
0,8
-0,1
-0,1
5
Haker
3
0,4
0,6
0,1
0,1
6
Siwek
3
-0,7
0,8
0,0
-0,1
7
Nagus
2
-0,6
-
0,0
-
2
4
2
5
Liczba doświadczeń
Wzorzec: wszystkie badane odmiany .
Tabela 7
OWIES. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Rok zbioru:
2012, 2010-2012
Lp.
Odmiana
Liczba lat
badań
Wyleganie przed
zbiorem
(skala 90)
2010 2012
2012
Wzorzec (skala 90)
Wysokość roślin
(cm)
Masa 1000 ziaren (g)
2012
2010 2012
2012
2010 2012
5,5
6,6
101,9
98,9
33,7
35,6
1
Krezus
3
0,5
0,5
-3,7
-2,3
1,4
0,7
2
Zuch
3
1,2
0,8
3,5
4,3
2,6
2,9
3
Bingo
3
1,0
0,9
-0,3
1,2
9,8
7,8
4
Arden
3
1,2
0,4
3,7
3,3
0,1
0,4
5
Haker
3
-0,5
0,0
4,3
2,3
2,3
2,1
6
Siwek
3
-1,3
-0,3
-8,9
-5,1
-8,4
-9,3
7
Nagus
2
-2,0
-
1,4
-
-8,0
-
1
5
3
9
3
9
Liczba doświadczeń
Wzorzec; wszystkie badane odmiany
-5-
OWIES
CHARAKTERYSTYKA ODMIAN BADANYCH W ROKU 2012
(sporządzona na podstawie wieloletnich badań przeprowadzanych na terenie całego kraju)
1. KREZUS – Odmiana żółtoziarnista. Odporność na rdzę wieńcową – duża, na rdzę
źdźbłową, helmintosporiozę i septoriozę liści – przeciętna, na mączniaka dość mała. Rośliny
średniej wysokości, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin wiechowania i
dojrzewania średni. Ziarno o dość dużym udziale łuski, dość dużej masie 1000 ziaren. Małej
do bardzo małej gęstości w stanie zsypnym, dość dobrym wyrównaniu oraz małej zawartości
białka i dość dużej tłuszczu. Plenność dobra. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia.
2. ZUCH - Odmiana żółtoziarnista. Odporność na rdzę wieńcową - duża, na rdzę źdźbłową
i helmintosporiozę – dość duża, na septoriozę liści – przeciętna, na mączniaka – dość mała.
Rośliny są średniej wysokości, o dość dużej odporności na wyleganie. Termin wiechowania i
dojrzewania przeciętny. Ziarno o dość małym udziale łuski, średniej masie 1000 ziaren,
przeciętnej gęstości w stanie zsypnym, dość słabym wyrównaniu oraz dość dużej zawartości
białka i małej tłuszczu. Plon ziarna z łuską - dość duży , bez łuski – duży.
3. BINGO - Odmiana żółtoziarnista. Plon ziarna z łuską duży, bez łuski bardzo duży.
Odporność na mączniaka i rdzę wieńcową dość duża, na rdzę źdźbłową, helmintosporiozę i
septoriozę liści średnia. Rośliny są średniej wysokości i przeciętnej odporności na wyleganie.
Termin wiechowania wczesny, dojrzewania dość wczesny. Masa 1000 ziaren bardzo duża,
udział łuski bardzo mały. Gęstość ziarna w stanie zsypnym przeciętna, wyrównanie ziarna
dobre. Zawartość białka - przeciętna, tłuszczu dość duża. Tolerancja na zakwaszenie gleby
przeciętna.
4. ARDEN - Odmiana żółtoziarnista, przeznaczona do uprawy na terenie całego kraju, z
wyjątkiem wyżej położonych terenów górskich. Odporność na rdzę wieńcową – duża do
bardzo dużej, na septoriozę liści – dość duża, na mączniaka prawdziwego, rdzę źdźbłową i
helmintosporiozę – przeciętna. Rośliny są średniej wysokości, o przeciętnej odporności na
wyleganie. Termin wiechowania – dość późny, dojrzewania - średni. Udział łuski - duży,
masa 1000 ziaren – bardzo mała, wyrównanie – małe do bardzo małego. Gęstość ziarna w
stanie zsypnym – dość mała. Zawartość białka – mała, tłuszczu – mała do bardzo małej.
Tolerancja na zakwaszenie gleby – przeciętna. Plon ziarna z łuską i bez łuski - dość duży .
5. HAKER - Odmiana żółtoziarnista, przeznaczona do uprawy na terenie całego kraju, z
wyjątkiem wyżej położonych terenów górskich. Odporność na rdzę wieńcową – dobra do
bardzo dobrej, na mączniaka prawdziwego- duża, na rdzę źdźbłową, helmintosporiozę,
septoriozę liści – średnia. Rośliny są średniej wysokości, o dość małej odporności na
wyleganie. Termin wiechowania –późny do bardzo późnego, termin dojrzewania – dość
późny. Udział łuski - mały, masa 1000 ziaren – dość mała, wyrównanie – małe do bardzo
małego. Gęstość ziarna w stanie zsypnym –mała do bardzo małej. Zawartość białka – mała,
tłuszczu – bardzo mała. Tolerancja na zakwaszenie gleby – średnia. Plon ziarna z łuską – dość
duży, bez łuski - duży do bardzo dużego.
6. SIWEK - Odmiana nieoplewiona, przeznaczona do uprawy na terenie całego kraju, z
wyjątkiem wyżej położonych terenów górskich. Odporność na mączniaka prawdziwego –
duża, na helmintosporiozę – dość duża, na septoriozę liści – średnia, na rdzę źdźbłową – dość
mała, na rdzę wieńcową - mała. Rośliny są dość niskie, o przeciętnej odporności na
wyleganie. Termin wiechowania – dość późny, dojrzewania - średni. W stosunku do odmiany
Polar charakteryzuje się podobnym udziałem ziaren oplewionych, mniejszą masą 1000 ziaren,
lepszym wyrównaniem, mniejszą gęstością ziarna w stanie zsypnym, mniejszą zawartością
6
białka i tłuszczu. Odporność na zakwaszenie gleby – przeciętna. Plon ziarna z łuską jak i bez
łuski - znacznie powyżej odmiany Polar.
7. NAGUS - Odmiana przeznaczona do uprawy na terenie całego kraju, z wyjątkiem wyżej
położonych terenów górskich. Odporność na rdzę wieńcową i źdźbłową – dość mała, na
pozostałe choroby – średnia. Rośliny dość wysokie, o przeciętnej odporności na wyleganie.
Termin wiechowania i dojrzewania średni. W stosunku do odmiany Siwek charakteryzuje się
plonem na takim samym poziomie, mniejszym udziałem ziaren oplewionych, podobną masą
1000 ziaren, wyrównaniem ziarna i gęstością ziarna w stanie zsypnym oraz większą
zawartością białka i tłuszczu. Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża.
7