Menele. Subkultura o tożsamości dewiacyjnej

Menele. Subkultura o toŜsamości dewiacyjnej
(fragment)
Wstęp
Natura sama wytworzyła alkohol. Człowiek jednak podobnie jak innych jej darów i
tego nie umiał wykorzystać w sposób właściwy i rozsądny.
Nie patrz na wino, jak się czerwieni, jak się skrzy w pucharze i lekko spływa do
gardła. Bo w końcu ukąsi jak wąŜ, wypuści jad jak Ŝmija (Prz 23, 31–32).
Od okresu neolitu substancja ta towarzyszyła rozwojowi kultur i cywilizacji ludzkich.
Na przestrzeni dziejów pracowano takŜe nad nowymi sposobami pozyskiwania
silniejszych alkoholi, przeciwstawiając się prawom natury.
Alkohol pojawia się obok człowieka juŜ w pierwszych dniach jego Ŝycia, bowiem
świętowanie narodzin odbywa się zazwyczaj pośród brzęku kieliszków. Dziecko
dorasta i jest świadkiem tego, jak lampki wina i kufle piwa wywołują nastroje,
kształtują emocje, powodują wzruszenia, towarzyszą wszelkim ceremoniom, kieliszki
wódki uśmierzają cierpienie, irytację, gniew, ból, rozpacz i lęk. Jak kaŜdy, w Ŝyciu
doświadczy zapewne wielu przykrości i rozczarowań. Być moŜe jako dorosły nie
będzie miał wystarczająco silnej woli lub obdarzony dodatkowy-mi predyspozycjami
nie będzie w stanie oprzeć się pokusie, aby przeciwstawiać się trudnościom Ŝyciowym
za pomocą alkoholu.
UzaleŜnienie jest często wynikiem interakcji dwóch czynników: cierpienia oraz
niezdolności radzenia sobie z nim[1].
Zjawisko uŜywania i naduŜywania alkoholu stanowi przedmiot zainteresowania
wielu dyscyplin naukowych, o charakterze zarówno społecznym, jak i medycznym.
NaduŜywanie napojów alkoholowych, pijaństwo, alkoholizm stanowią obecnie jeden
z najpowaŜniejszych problemów ogólnoświatowych.
Konsekwencją rozwijających się problemów alkoholowych jest stopniowa degradacja zdrowotna, materialna i społeczna. Według danych szacunkowych
Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, około 2% populacji
naszego państwa jest uzaleŜnionych od alkoholu. Od 5 do 7% populacji to osoby
pijące szkodliwie. Kolejne 8% to dorośli i dzieci
stanowiący otoczenie alkoholika[2].
Problem ten jest zawsze aktualny ze względu na rozpowszechnienie i róŜnorodność
konsekwencji zeń wynikających. Istnieje jednak pewna luka w literaturze przedmiotu
dotycząca funkcjonowania osób uzaleŜnionych od alkoholu w obrębie marginesu
Ŝycia społecznego, na który są spychani. Konsekwencją problemów alkoholowych są
nie tylko problemy ze zdrowiem, kłopoty rodzinne, degradacja zawodowa i społeczna.
Wyizolowani ze społeczeństwa alkoholicy organizują się często w charakterystyczne
grupy na róŜnych jednostkach terytorialnych. Ten aspekt choroby alkoholowej nie był
dotąd badany.
Zagadnieniami dotyczącymi „meneli”, jak często bywają nazywane takie osoby, są nie
tylko problemy alkoholowe, ale takŜe ubóstwo, bezdomność, bezrobocie,
włóczęgostwo, przestępczość, czy teŜ zjawisko współuzaleŜnienia oraz specyfika
problemów alkoholizmu w podeszłym wieku, co powinno zostać szerzej wzięte pod
uwagę przy całościowej charakterystyce grupy czy poszczególnych jej członków, ale
tak się nie stało ze względu na ramy pracy dyplomowej.
Temat swojej pracy wybrałam ze względu na występowanie omawianego zjawiska na
duŜą skalę w mojej miejscowości oraz z powodu osobistych zainteresowań.
Marginalizacja społeczna dotyczy alkoholików ze względu na to, iŜ mają oni
trudności z dostosowaniem się do wymogów, norm i zwyczajów panujących w
społeczeństwie z powodu ich stanu psychofizycznego. Tak naprawdę nikt nie bada
tego, jak w obrębie tego marginesu funkcjonują i w jaki sposób organizują swoje
Ŝycie jako jednostki wyizolowane od społeczeństwa, znajdujące się w trudnej sytuacji
materialnej, zdrowotnej, społecznej, Ŝyciowej. Niebadanym dotąd aspektem
problemów alkoholowych jest tworzenie się grup, a być moŜe subkultur, których
członkowie reprezentują poszczególne stadia uzaleŜnienia od alkoholu i róŜne stopnie
degradacji zawodowej, społecznej i zdrowotnej spowodowanej patologicznym
kontaktem z alkoholem.
Ujmując ogólnie: celem mojej pracy jest zbadanie tego, kim tak naprawdę dla
społeczności lokalnej jest „menel” oraz jaki jest jej stosunek do tego typu ludzi.
Pragnę takŜe poznać niektóre aspekty funkcjonowania grupy „meneli” z miejscowości
StróŜa oraz dowiedzieć się, w jakiej sytuacji zdrowotnej, społecznej i materialnej się
znajduje. Chciałabym takŜe móc odpowiedzieć na pytanie, czy grupę „meneli” moŜna
nazwać swoistą subkulturą lokalną i na jakiej podstawie.
Przeprowadzone przeze mnie badania moŜna by wykorzystać w celu zaplanowania
odpowiednich działań interwencyjnych. Mogłyby one stanowić takŜe inspirację do
podjęcia innych, szerszych badań na ten temat.
Swoją pracę kieruję do wszystkich osób, które pragną poszerzyć swoją wiedzę
dotyczącą choroby alkoholowej oraz jej skutków, w szczególności do pedagogów,
socjologów i psychologów, których być moŜe badania te zainspirują do dalszych
poszukiwań w obszarze złoŜonej problematyki uzaleŜnienia od alkoholu.
W rozdziale I przedstawiam analizę dostępnej literatury na temat problemów
alkoholowych i konsekwencji ich stopniowego rozwoju.
Ze względu na szczupłość źródeł dotyczących „meneli”, a właściwie braku literatury
na ten temat, zdecydowałam, Ŝe poruszę to zagadnienie, opierając się na dostępnej
wiedzy o alkoholu, procesach grupowych i psychologii społecznej. W swojej pracy
wykorzystałam głównie publikacje zwarte w języku polskim oraz czasopisma i źródła
internetowe.
W rozdziale II prezentuję koncepcję metodologiczną badań. Między innymi
przedstawiam ich cel, wyszczególniam problemy badawcze oraz charakteryzuję
wykorzystane przeze mnie metody i techniki badawcze. W ramach badań
zastosowałam metodę sondaŜu diagnostycznego oraz metodę indywidualnych
przypadków. Korzystałam z takich technik, jak obserwacja, ankieta oraz wywiad.
W rozdziale III znajdują się wyniki i analiza opisowa przeprowadzonych przeze mnie
badań. Moje rozwaŜania kończę podsumowaniem i wnioskami pedagogicznymi.
Chciałabym wyrazić serdeczne podziękowania promotorowi mojej pracy prof. zw. dr.
hab. Józefowi Kuźmie za cierpliwość, wyrozumiałość, niezwykłą dokładność,
wsparcie i niezbędne wskazówki.
Szczególne podziękowania kieruję do osób, które wzięły udział w badaniach,
zwłaszcza tych udzielających mi szczegółowego wywiadu. Dziękuję takŜe
najbliŜszym oraz wszystkim, którzy w trakcie badań pomagali w ich realizacji, a bez
których przeprowadzenie wywiadów i badań ankietowych nie byłoby moŜliwe w tak
krótkim czasie.