KIERUNEK CHEMIA – STUDIA I STOPNIA PROGRAMY

KIERUNEK CHEMIA – STUDIA I STOPNIA
PROGRAMY PRZEDMIOTÓW SPECJALISTYCZNEGO MODU U
ANALITYKA RODOWISKOWA I YWNO CI
Obowi zuj ce od roku akademickiego 2011/2012
LICZBA PUNKTÓW ECTS
Kod przedmiotu
Nazwa przedmiotu
Jednostka prowadz ca
Kierunek studiów
Rok, semestr,
formy zaj i liczba godzin
Kierownik i realizatorzy
Przedmioty wprowadzaj ce i
wymagania wst pne
Za enia i cele nauczania
Ramowy program przedmiotu
Forma i warunki zaliczenia
przedmiotu
Metody dydaktyczne
Literatura podstawowa i
uzupe niaj ca
METODY JONOWYMIENNE W CHEMII SEPARACJI
Instytut Chemii, Ochrony rodowiska i Biotechnologii
Chemia studia stacjonarne I stopnia – specjalno Analityka
rodowiskowa i ywno ci
Rok
Semestr
wyk ad
III
5
15
Formy zaj
konwersatorium/ laboratorium
wiczenia
Punkty
ECTS
30
Wyk ad: dr hab. Cezary Koz owski
Laboratorium: dr hab. Cezary Koz owski
Znajomo podstaw chemii nieorganicznej i organicznej, biochemii oraz
analizy instrumentalnej
Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z fizyko-chemiczne
zjawiskami zachodz ce podczas separacji w procesach analitycznych, a
tak e podstawowymi operacjami procesowymi i wielko ciami ich
opisuj cymi. Laboratorium jest praktycznym pokazem metod
poznanych na wyk adzie.
Wyk ad:
Wprowadzenie do tematu przedmiotu, Podstawy fizyko-chemiczne
separacji
substancji
w
roztworach,
Chemizm
procesów
jonowymiennych, Kinetyka procesów rozdzielczych, Ekstrakcja
rozpuszczalnikowa – podstawowe prawa, Specjacja w uk adach ciecz –
cia o sta e, Jonowymienne metody oczyszczania i separacji mieszanin,
Ciek e membrany, Przegl d zastosowa membran ciek ych w
koanalityce, Molekularne rozpoznawanie substancji chemicznych,
Modelowanie
podstawowych
procesów
chemicznych,
Enancjoselektywno zwi zków chemicznych i ich metody separacji,
Elektrodializa, Metody flotacji jonowej, Separacja z wykorzystaniem
metod chromatograficznych, Przemys owe zastosowanie metod
jonowymiennych.
Laboratorium obejmuje wiczenia z metod:
1. Ekstrakcja rozpuszczalnika .
2. Sorpcja jonowymienna.
3. Ciek e membrany,
4. Flotacja jonowa.
5. Ekstrakcja w ciele sta ym.
Wyk ad – kolokwium zaliczaj ce; wiczenia lab. – kolokwium +
sprawozdania z wicze
Wyk ad z elementami audiowizualnymi; wiczenia laboratoryjne z
wykorzystaniem aparatury Instytutu
1. B. Buszewski, Ekoanalityka w ochronie rodowiska, UMK, Toru 1998.
2. S. Alegret, M.R. masson, Developments in Solvent Extraction, Ellis
Horwood, Chichester, 1988.
3. Marcel Mulder, Basic Principles of Membrane Technology, Kluwer,
Academic Publishers, Oct 1996.
4. W.S. Winston Ho, Kamalesh K. Sirkar (Editor), Membrane Handbook,
Chapman & Hall, New York, 1992.
5. J.G.J. Bitter, Transport Mechanisms in Membrane Separation Processes,
Plenum Press, New York, 1991.
6. J. Rydberg, C. Musikas, G.R. Choppin, Principles and Practices of
Solvent Extraction, Marcel Dekker Inc., New York 1992.
7. A. Nar bska (red.) Membrany i membranowe techniki rozdzia u, Wyd.
Uniwersytetu im. Miko aja Kopernika, Toru 1997.
8. A. Nar bska, Membrany i membranowe techniki rozdzia u. Podr cznik
do wicze laboratoryjnych. UMK, Toru ,1996.
9. R.Rautenbach, Procesy membranowe, WNT, Warszawa 1996.
LICZBA PUNKTÓW ECTS
Kod przedmiotu
Nazwa przedmiotu
Jednostka prowadz ca
Kierunek studiów
Rok, semestr,
formy zaj i liczba godzin
Kierownik i realizatorzy
Przedmioty wprowadzaj ce i
wymagania wst pne
Za enia i cele nauczania
Ramowy program przedmiotu
Forma i warunki zaliczenia
przedmiotu
Metody dydaktyczne
Literatura podstawowa i
uzupe niaj ca
ANTYOKSYDANTY
Instytut Chemii, Ochrony rodowiska i Biotechnologii
Chemia studia stacjonarne I stopnia – specjalno Analityka
rodowiskowa i ywno ci
Rok
Semestr
wyk ad
III
5
15
Formy zaj
konwersatorium/ laboratorium
wiczenia
Punkty
ECTS
30
Wyk ad: dr Krystyna Gie zak-Ko win
Laboratorium: dr Krystyna Gie zak-Ko win
Znajomo podstaw chemii nieorganicznej i organicznej, biochemii oraz
analizy instrumentalnej
Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z jedn z g ównych grup
zwi zków wyst puj cych w ro linach, a nast pnie w ywno ci,
kosmetykach czy suplementach diety, dzi ki którym organizm,
szczególnie cz owieka, pracuje poprawnie.
Celem wicze jest poznanie metod izolacji i oznaczania wybranych
produktów ( ywno , kosmetyki, pó produkty przemys owe, zio a)
zawieraj cych przeciwutleniacze oraz ocena wp ywu procesów
technologicznych na ich aktywno .
Wyk ad:
Wiadomo ci wst pne, definicje, klasyfikacja i rodzaje antyoksydantów;
Budowa chemiczna, w asno ci fizyczne i chemiczne oraz prozdrowotne
poszczególnych grup zwi zków o w ciwo ciach antyoksydacyjnych
(np. kwasy fenolowe, grupa barwników flawonowych i
antocyjanowych, witaminy, fito- estrogeny, wielonienasycone kwasy
uszczowe z grupy omega-3 i omega-6, cholina, lecytyna i inne);
Najwa niejsze ród a pokarmowe antyoksydantów; Mechanizmy ich
reakcji z rodnikami oraz ich rola w prawid owym funkcjonowaniu
uk adu nerwowego i krwiono nego. Metody analityczne oznaczania
antyoksydantów: reakcje, selektywno metod, stosowane procedury,
mo liwo ci zastosowania.
wiczenia laboratoryjne:
Przygotowanie krzywych wzorcowych do oznaczania rodników DPPH
i ABTS metod spektrofotometryczn . Oznaczanie aktywno ci
antyoksydacyjnej wybranych produktów (wyizolowanych z ro lin
witamin C i A lub soków owocowych lub maceratów z ró nych
owoców) metod ABTS i DPPH (spektrofotometryczn ) . Okre lanie
parametrów termodynamicznych i kinetyki reakcji odbarwienia DPPH
i kationorodnika ABTS+. za pomoc antyoksydantów zawartych w
wybranych owocach i sokach. Analiza wp ywu wiat a, tlenu i
temperatury na stabilno karotenoidów w ywno ci.
Wyk ad – kolokwium zaliczaj ce; wiczenia lab. – kolokwium +
sprawozdania z wicze ; pozytywna ocena z prezentacji
Wyk ad z elementami audiowizualnymi; wiczenia laboratoryjne z
wykorzystaniem aparatury Instytutu; konwersatorium- studenckie
prezentacje z dyskusj
praca zbiorowa pod red. W. Grajka., „Przeciwutleniacze w ywno ci. Aspekty
zdrowotne, technologiczne, molekularne i analityczne”, WNT, Warszawa,
2007
Sikorski Z.E. „Chemiczne i funkcjonalne w ciwo ci sk adników ywno ci”,
Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, Warszawa, 1996
oraz „Chemia
ywno ci” WNT Warszawa 2002
Ball G.F.M. “Vitamines in foods: Analysis, Bioavailability, and Stability”.
CRC Taylor & Francis, Boca Raton, 2006.
Ku nicka B., Dziak M., „Zio a i ich stosowanie”, PZWL, Warszawa 1997
Edgson V., Marker I., „Leczenie przez ywienie”, Grupa Wydawnicza
Bertelsmann Media, Warszawa 2001
Brzozowska A., „Sk adniki mineralne w ywieniu cz owieka”, Wydawnictwo
Akademii Rolniczej, Pozna , 2002
Publikacje naukowe z wydawnictwa Elsevier
Kod przedmiotu
LICZBA PUNKTÓW ECTS
Nazwa przedmiotu
CHEMIZACJA RODOWISKA
Jednostka prowadz ca
Instytut Chemii, Ochrony rodowiska i Biotechnologii
Kierunek studiów
Chemia studia stacjonarne
rodowiskowa i ywno ci
I
stopnia
–
specjalno
Formy zaj
Rok, semestr,
formy zaj i liczba godzin
Rok
Semestr
wyk ad
III
6
30
konwersatorium/ laboratorium
wiczenia
Kierownik i realizatorzy
dr Jolanta Koz owska
Przedmioty wprowadzaj ce
wymagania wst pne
Chemia ogólna, Chemia organiczna
Za
enia i cele nauczania
Ramowy program przedmiotu
Forma i warunki zaliczenia
przedmiotu
Metody dydaktyczne
Literatura podstawowa i
uzupe niaj ca
Analityka
Punkty
ECTS
Celem nauczania przedmiotu jest zdobycie podstawowej wiedzy z
zakresu róde zanieczyszczenia rodowiska naturalnego. Znajomo
metod okre lenia zanieczyszcze i ich monitoringu.
Aktualny stan rodowiska naturalnego w Polsce, Akty prawne dotycz ce
ochrony rodowiska w Polsce i Unii Europejskiej. Katalizatory
samochodowe. Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego py ami.
Negatywne skutki dzia ania substancji chemicznych na rodowisko
przyrodnicze (kwa ne deszcze, smog, dziura ozonowa, efekt
cieplarniany). Roztwory koloidalne. W ciwo ci koloidów. Budowa i
rodzaje roztworów koloidalnych. Koagulacja uk adów koloidalnych.
Piany, aerozole, emulsje - szkodliwo
dla rodowiska. Zjawiska
powierzchniowe. Zwi zki powierzchniowo czynne. Wp yw zwi zków
powierzchniowo czynnych na ochron wód i gleb. Procesy redox.
Ogniwa galwaniczne. Korozja. Rola elektrochemii w ochronie
rodowiska. Oczyszczanie gazów – absorpcja, adsorpcja, Procesy
katalityczne. Katalityczne oczyszczanie spalin. Zastosowanie wybranych
procesów do oczyszczania gazów wylotowych z zanieczyszcze
gazowych.. Zastosowanie wybranych procesów fizykochemicznych do
uzdatniania wody i oczyszczania cieków. Procesy odnowy i uzdatniania
wody – adsorpcja, wymiana jonowa, str canie i koagulacja, desorpcja,
techniki membranowe. Metody wykorzystywane do identyfikacji
zanieczyszcze rodowiska.
Zaliczenie na ocen
Wyk ad z wykorzystaniem rodków multimedialnych
1. S.K. Wi ckowski, Przyrodnicze podstawy in ynierii rodowiska, Wyd.
S.K. Wi ckowski, Kielce 2000 (BI-306185).
2. P. Mastalerz, Ekologiczne k amstwa ekowojowników, Wyd. Chem.,
Wroc aw 2000 (w asno W. Walkowiaka).
3. Cz. Rosik-Dulewska, Podstawy gospodarki odpadami, Wyd. Naukowe
PWN, Warszawa 2000 (BI 5-304558).
4. N.W. Skinder, Chemia a ochrona rodowiska, Wyd Szkolne i
Pedagogiczne, Warszawa 2000 (BI 5-293027).
5. L. Falkowska, K. Korzeniewski, Chemia atmosfery, Wyd. Uniw.
Gda skiego, Gda sk 1995 (BI 5-289741).
6. E. Gomó ka, A. Szaynok, Chemia wody i powietrza, Oficyna Wydawnicza
Politechniki Wroc awskiej, Wroc aw 2000 (BT 5-296166).
7. Z.M. Karaczun, L.G. Indeka, Ochrona rodowiska, Agencja Wydawnicza
Aries, Warszawa 1999 (BI 5-2927720).
8. A.L. Kowal, M. widerska-Bró , Oczyszczanie wody, Wyd. Naukowe
PWN, Warszawa 1996 (BI 5-291402).
9. Z. Zieli ski, ska enie chemiczne rodowiska, Oficyna Wydawnicza
Politechniki Wroc awskiej, Wroc aw 2000 (BI 5-304746).
10. A. Johansson, Czysta technologia – rodowisko, technika, przysz
,
WNT, Warszawa 1997 (BI 5-293572).
11. P. O'Neill, Chemia rodowiska, PWN, Warszawa 1997 (BI 5-Z-265).
12. J. Kucowski, D. Laudyn, M.Przekwas, Energetyka a ochrona rodowiska,
13. Wyd. Naukowo-Techniczne, Warszawa 1994 (BI 5-295864).
14. B.J. Alloway, D.C. Ayres, Chemiczne podstawy zanieczyszczenia
rodowiska, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1999 (w asno W.
Walkowiaka).
15. W.M. Lewandowski, Proekologiczne ród a energii odnawialnej, WNT,
Warszawa 2001 (BW 3-305269).
16. J.E. Andrews, P. Brimble, T.A. Jickells, P.S. Liss, Wprowadzenie do
chemii rodowiska, WNT, Warszawa 2000 (BI 5-301877).
17. M. Sieminski, Fizyka rodowiska, PWN, Warszawa 1994 (BI 5-301877).
18. A. Trzeciak, Wst p do chemii nieorganicznej rodowiska, Wyd. Uniw.
Wroc awskiego, Wroc aw 1995.
19. J. Marciniak, Zagro enia naturalnego rodowiska elektromagnetycznego,
Wyd. Pol.
skiej, Gliwice 1995.
20. M. Siemi ski, rodowiskowe zagro enia zdrowia, Wyd. Naukowe PWN,
Warszawa 2001 (BW-3).
21. M. Szklarczyk, Ochrona atmosfery, Wyd. Uniw. Warmi sko-Mazurskiego.
Olsztyn 2001 (BW-3).
22. Cz owiek, rodowisko, zagro enia, Praca zbiorowa pod red. J. Zwo dziaka,
Oficyna Wydawnicza Pol. Wroc awskiej, Wroc aw 2002 (BW-3).
23. E. Boeker, R. van Grondalle, Fizyka rodowiska, Wyd. Naukowe PWN,
Warszawa 2002 (BG 309260/24).
24. 24.
W. Ciechanowicz, Bioenergia a energia j drowa, Wyd. Wy szej
Szko y Informatyki i Zarz dzania, Warszawa 2001 (BG 309100/3).
LICZBA PUNKTÓW ECTS
Kod przedmiotu
Nazwa przedmiotu
TOKSYKOLOGIA
Jednostka prowadz ca
Instytut Chemii, Ochrony rodowiska i Biotechnologii
Kierunek studiów
Chemia studia stacjonarne I stopnia – specjalno
rodowiskowa i ywno ci
Rok, semestr,
formy zaj i liczba godzin
YWNO CI
Rok
Semestr
wyk ad
III
6
15
Formy zaj
konwersatorium/ laboratorium
wiczenia
Kierownik i realizatorzy
dr Barbara Herman
Przedmioty wprowadzaj ce
wymagania wst pne
Chemia ogólna, Chemia organiczna, Biochemia
Za
enia i cele nauczania
Ramowy program przedmiotu
Forma i warunki zaliczenia
przedmiotu
Metody dydaktyczne
Literatura podstawowa i
uzupe niaj ca
Analityka
Punkty
ECTS
Celem nauczania przedmiotu jest zdobycie podstawowej wiedzy z
zakresu toksykologii ogólnej oraz wiedzy z zakresu toksykologii
ywno ci (rodzaje, przyczyny i ród ach zanieczyszczenia ywno ci i
wody pitnej oraz zagro enia dla zdrowia wynikaj ce z ich spo ywania).
Podstawowe poj cia i definicje w zakresie toksykologii. Ogólne
wiadomo ci o truciznach i zatruciach (substancja toksyczna, rodzaje
zatru , rodzaje dawek, klasyfikacja substancji chemicznych ze wzgl du
na toksyczno ). Losy trucizn w organizmie (transport, wch anianie,
rozmieszczenie i wydalanie trucizn). Przemiany ksenobiotyków w
organizmie (biotransformacja).
Poj cie bezpiecze stwa i jako ci ywno ci.
Akty prawne okre laj ce wymagania i procedury niezb dne dla
zapewnienia bezpiecze stwa ywno ci i ywienia.
Rodzaje substancji obecnych w ywno ci a wywo uj cych zatrucia.
Omówienie poszczególnych grup substancji toksycznych obecnych w
ywno ci z uwzgl dnieniem ich oddzia ywania na organizmy ywe:
1. Naturalne substancje ywno ci o potencjalnym dzia aniu toksycznym
(alkaloidy, glikozydy).
2. Substancje obce dodawane do ywno ci celowo w celu przed enia
jej trwa ci (substancje o dzia aniu przeciw-bakteryjnym, substancje
zapobiegaj ce utlenianiu).
3. Zanieczyszczenia chemiczne ywno ci (metale ci kie, mykotoksyny,
pestycydy,
polichlorobifenyle,
dioksyny,
wielopier cieniowe
glowodory aromatyczne (WWA), azotany(V), azotany(III),
nitrozoaminy, antybiotyki i inne leki weterynaryjne, radionuklidy).
Zanieczyszczenia chemiczne a procesy technologiczne w przemy le
spo ywczym i w gastronomii. Nadzór nad jako ci zdrowotn
ywno ci.
Zaliczenie na ocen
Wyk ad z wykorzystaniem rodków multimedialnych
1. Se czuk W. (red.): "Toksykologia", Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa
2002
2. Z.E. Sikorski (red.): Chemia ywno ci. Sk ad, przemiany i w ciwo ci
ywno ci, WNT Warszawa 2006,
3. Nikonorow M., Urbanek-Kar owska B.: Toksykologia ywno ci, PZWL
Warszawa 1987.
4. Smoczy ski S., Amarowicz R.: Chemiczne ska enia ywno ci, WNT
Warszawa; 1988
5. Wybrane artyku y z czasopism.
LICZBA PUNKTÓW ECTS
Kod przedmiotu
Nazwa przedmiotu
CHEMICZNA ANALIZA GLEB
Jednostka prowadz ca
Instytut Chemii, Ochrony rodowiska i Biotechnologii
Kierunek studiów, specjalno
Chemia studia stacjonarne I stopnia – specjalno
rodowiskowa i ywno ci
Rok, semestr,
formy zaj i liczba godzin
Kierownik i realizatorzy
Przedmioty wprowadzaj ce
i wymagania wst pne
Za
enia i cele nauczania
Ramowy program przedmiotu
Rok
Semestr
wyk ad
III
6
15
Analityka
Formy zaj
konwersatorium/ Laboratorium
wiczenia
Punkty
ECTS
15
Wyk ad: dr hab. Janusz Kapu niak, prof. AJD
Laboratorium: dr Przemys aw Siemion, mgr Kamila Jochym
Chemia analityczna z elementami analizy instrumentalnej, Chemia
rodowiska
Celem przedmiotu jest zapoznanie studenta z metodami chemicznymi
i fizycznymi stosowanymi w analizie próbek glebowych oraz
mo liwo ciami praktycznego wykorzystania metod klasycznej analizy
chemicznej oraz technik instrumentalnych do badania w ciwo ci
chemicznych gleb.
Wyk ad:
Gleba jako g ówny sk adnik rodowiska naturalnego. Struktura gleby
(powietrze glebowe, woda glebowa, substancje mineralne gleb).
Wietrzenie. Makroelementy i mikroelementy obecne w glebie.
Azot. Metodyka oznaczania azotu ogólnego w glebie wed ug
zmodyfikowanej metody Kjeldahla. Oznaczanie zawarto ci azotu
amonowego i azotu azotanowego w wyci gu 0,03 M kwasu octowego za
pomoc elektrod jonoselektywnych.
Fosfor. Spektrofotometryczne oznaczanie fosforu w postaci barwnego
komleksu heteropolikwasu molibdenowanadofosforowego.
Przygotowanie wyci gów glebowych do oznaczania metalicznych
kationów wymiennych (Ca, Mg, K, Na).
Potas. Oznaczanie potasu w glebie wed ug metody ASA.
Kolorymetryczne oznaczanie potasu w reakcji z tetrafenyloboranem
sodu.
Wap . Oznaczanie zawarto ci wapnia wed ug metody ASA.
Magnez. Oznaczanie zawarto ci magnezu wed ug metody ASA.
elazo. Oznaczanie zawarto ci elaza wed ug metody ASA. Okre lanie
pojemno ci sorpcyjnej gleb oraz stopnia wysycenia kompleksu
sorpcyjnego kationami zasadowymi.
Siarka. Oznaczanie siarki siarczanowej w wyci gu 0,03 M kwasu
octowego wed ug metody nefelometrycznej.
Chlor. Oznaczanie zawarto ci chloru w wyci gu 0,03 M kwasu
octowego za pomoc elektrod jonoselektywnych. Oznaczanie jonów
chlorkowych w wyci gu 0,03 M kwasu octowego wed ug metody
nefelometrycznej. Zawarto
chlorków w glebie oceniana metod
orientacyjn .
Oznaczanie substancji organicznej w glebie. Oznaczanie w gla
organicznego w glebie na drodze suchej i mokrej. Spektrofotometryczne
wyznaczanie sk adu frakcyjnego próchnicy.
Laboratorium:
Oznaczanie w gla organicznego w glebie. Wyosobnienie kwasów
Forma i warunki zaliczenia
przedmiotu
Metody dydaktyczne
Literatura podstawowa i
uzupe niaj ca
huminowych i fulwowych z gleby. Oznaczanie fosforu w glebie metod
spektrofotometryczn . Dezaktywacja fluorków w glebie – przemiana do
fluoroapatytu. Badanie wp ywu nawo enia mineralnego na ruchliwo
metali ci kich w glebie. Oznaczanie siarki siarczanowej w glebie
metod turbidymetryczn . Oznaczanie zawarto ci azotu azotanowego w
wyci gu 0,03 M kwasu octowego za pomoc elektrod jonoselektywnych.
Oznaczanie zawarto ci chloru w wyci gu 0,03 M kwasu octowego za
pomoc elektrod jonoselektywnych.
Wyk ad: zaliczenie w oparciu o kolokwium
wiczenia laboratoryjne: zaliczenie na ocen w oparciu o kolokwia
Wyk ad z wykorzystaniem rodków multimedialnych.
Laboratoria – praca praktyczna
Gleboznawstwo, praca zbiorowa pod red. Bohdana Dobrza skiego i
Saturnina Zawadzkiego, Pa stwowe Wydawnictwa Rolnicze i Le ne,
Warszawa 1993
P. O’Neill, Chemia rodowiska, PWN, Warszawa 1998
B. J. Alloway, Chemiczne podstawy zanieczyszczenia rodowiska,
PWN, Warszawa 1999
A. Ostrowska, S. Gawli ski, Z. Szczubia ka, Metody analizy i oceny
ciwo ci gleb i ro lin, Dzia Wydawnictw IO 1991
H. C. Buckman., N. C. Brady , Gleba i jej w ciwo ci, PWRiL,
Warszawa 1971
M. Fotyma., St. Mercik, Chemia rolna, PWN, Warszawa 1992
M. Kononowa, Substancje organiczne gleby ich budowa, w ciwo ci i
metody bada , PWRiL, Warszawa 1968
T. Lity ski, H. Jurkowska, yzno gleby i od ywianie si ro lin,
PWN, Warszawa 1982
P. Kowalik, Ochrona rodowiska glebowego, PWN, Warszawa 2001
wiczenia z chemii rodowiska, Badania gleb i ro lin, praca zbiorowa
pod red. El biety Szczepaniec-Ci ciak, Uniwersytet Jagiello ski,
Kraków 1995
wiczenia z podstaw chemii rodowiska, praca zbiorowa pod red.
Leszka Wachowskiego i Piotra Kirszensztejna, Wydawnictwo
Naukowe UAM, Pozna 1999
Gleboznawstwo, wiczenia dla studentów wydzia ów rolniczych,
praca zbiorowa pod red. Ryszarda Turskiego, PWN, Warszawa 1986
S. Bia ousz, P. Sk odowski, wiczenia z gleboznawstwa i ochrony
gruntów, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa
1999
Kod przedmiotu
Nazwa przedmiotu
Jednostka prowadz ca
Kierunek studiów
Rok, semestr,
formy zaj i liczba godzin
LICZBA PUNKTÓW ECTS
CHEMIA I ANALIZA YWNO CI
Instytut Chemii, Ochrony rodowiska i Biotechnologii
Chemia studia stacjonarne I stopnia – specjalno
rodowiskowa i ywno ci
Rok
Semestr
wyk ad
III
6
30
Formy zaj
konwersatorium/ laboratorium
wiczenia
Analityka
Punkty
ECTS
60
Kierownik i realizatorzy
Wyk ad - prof. J. Kapu niak /prof. W. Kudelska
Laboratorium: dr R. Biczak, dr B.Herman, dr P.Siemion
Przedmioty wprowadzaj ce i
wymagania wst pne
Chemia analityczna, Chemia fizyczna, Chemia organiczna, Biochemia
Za
enia i cele nauczania
Ramowy program przedmiotu
Celem wyk adów jest przedstawienie podstaw wiedzy o fizycznych,
chemicznych i biologicznych w ciwo ciach sk adników ywno ci, o
przemianach tych zwi zków w czasie przechowywania i przetwarzania
surowców oraz produktów ywno ciowych, a tak e o roli jak
spe niaj ró ne substancje w nadawaniu cech sensorycznych i warto ci
od ywczej artyku om ywno ciowym.
Student rozpoznaje, klasyfikuje i charakteryzuje stosowane w analizie
ywno ci metody oraz okre la ich rol w doskonaleniu produktu
finalnego. Proponuje metody bada zafa szowa ywno ci. Student
wykonuje analizy ró nych produktów ywno ciowych. Ocenia jako
produktów ywno ciowych metodami analizy chemicznej i analizy
sensorycznej.
Wyk ad:
Zakres, rozwój i znaczenie chemii ywno ci.
Budowa i sk ad chemiczny
ywno ci. Bia kowe produkty
ywno ciowe: mi so, mleko i przetwory mleczne, jaja. ywno bogata
w sk adniki energetyczne: zbo a i produkty zbo owe, ziemniaki, miód,
orzechy, nasiona ro lin str czkowych. Owoce i warzywa.
Woda jako podstawowy sk adnik ywno ci. Woda w ywno ci.
Aktywno wody: Poj cie aktywno ci wody, Aktywno wody a
trwa
ywno ci.
Sk adniki mineralne. Wyst powanie i w ciwo ci Zawarto
w
ywno ci. Straty w przetwórstwie i mo liwo ci ich uzupe nienia
Barwniki, Barwniki naturalne: karotenoidy, chlorofil, barwniki
hemowe, antocyjany, betalainy. Syntetyczne barwniki organiczne.
Substancje zapachowe. Wra enie zapachu: Smakowito i wra enie
zapachu, Zapach a budowa chemiczna, próg zapachu. Lotne substancje
zapachowe.
Sacharydy w ywno ci - budowa i przemiany cukrów, W ciwo ci
fizyczne i chemiczne polisacharydów W ciwo ci funkcjonalne
sacharydów: Smak, Aromaty i barwniki pochodzenia sacharydowego,
ciwo ci teksturotwórcze sacharydów.
Lipidy. Reakcje chemiczne kwasów t uszczowych i acylogliceroli,
Ogólna charakterystyka t uszczów jadalnych.
Bia ka - budowa i w ciwo ci, Funkcjonalne w ciwo ci bia ek.
Przemiany bia ek w czasie przechowywania i przetwarzania ywno ci.
Niebia kowe zwi zki azotowe.
Istota chemicznej analizy ywno ci, sposoby pobierania próbek i
metody opracowania wyników, podzia metod stosowanych w
chemicznej analizie ywno ci. Fizykochemiczne metody analizy
Forma i warunki zaliczenia
przedmiotu
Metody dydaktyczne
Literatura podstawowa i
uzupe niaj ca
ywno ci: pomiary g sto ci, lepko ci i tekstury. Oznaczanie
kwasowo ci surowców i produktów spo ywczych, sposoby jej
oznaczania i wyra ana. Oznaczanie zawarto ci wody i suchej substancji
w ywno ci, rodzaje wody i jej wyst powanie w ywno ci, ekstrakt i
jego oznaczanie. Oznaczanie zawarto ci t uszczów, ocena fizycznych i
chemicznych w ciwo ci t uszczów. Metody oznaczania zawarto ci
zwi zków azotowych ze szczególnym uwzgl dnieniem bia ek.
Oznaczanie zawarto ci cukrów prostych i oligosacharydów. Oznaczanie
zawarto ci polisacharydów (skrobi, pektyn i b onnika). Oznaczanie
zawarto ci substancji lotnych. Oznaczanie zawarto ci popio u i jego
charakterystyka,
metody oznaczania wybranych sk adników
mineralnych (Cl-, Ca, P, K, Na, Mg). Przegl d metod oznaczania
podstawowych witamin. Oznaczanie zawarto ci konserwantów. Zasady
analizy sensorycznej, warunki i sposób jej przeprowadzania.
Program wicze laboratoryjnych
Zapoznanie z przepisami BHP i regulaminem pracowni; zapoznanie z
programem wicze oraz z warunkami zaliczenia. Oznaczanie
kwasowo ci ogólnej owoców i przetworów owocowych. Oznaczanie
suchej masy i wilgotno ci materia u ywno ciowego. Mineralizacja „na
sucho” próbek ywno ciowych. Oznaczanie popio u oraz wybranych
sk adników mineralnych w próbkach ywno ci. Oznaczanie zawarto ci
chlorków w wybranych produktach ywno ciowych. Oznaczanie
zawarto ci azotanów w produktach
ywno ciowych metod
potencjometryczn . Oznaczanie zawarto ci wapnia w mleku.
Mineralizacja „na mokro” próbek ywno ci. Oznaczanie zawarto ci Nogó em i bia ka w badanym materiale ywno ciowym. Ekstrakcja
uszczu surowego metod Soxhleta. Oznaczanie zawarto ci cukrów w
produktach ro linnych metod Bertranda. Okre lanie poziomu
glowodanów nieprzyswajalnych – b onnika. Wyznaczanie warto ci
energetycznej ywno ci. Oznaczanie zawarto ci kofeiny w kawie.
Wyk ad: egzamin
wiczenia laboratoryjne: zaliczenie na ocen w oparciu o kolokwia.
Wyk ad z wykorzystaniem rodków multimedialnych, laboratorium –
prace praktyczne z u yciem aparatury i sprz tu laboratoryjnego.
Chemia ywno ci, Praca zbiorowa pod redakcj Z..E. Sikorskiego. Tom I i II,
Wyd. Naukowo- Techniczne, Warszawa. 2007,
Sk adniki mineralne w ywieniu cz owieka. Praca pod redakcj A.
Brzozowskiej, Pozna , 2002
ywno wygodna i ywno funkcjonalna. Praca pod red. prof. dr hab .F.
widerskiego .Wyd. Nauk. Tech. Warszawa, 2003
Bary ko-Pikielna N., Zarys analizy sensorycznej, WNT, Warszawa, 1975
Fortuna T., Juszczak L., Sobolewska-Zieli ska J., Podstawy analizy ywno ci,
Skrypt do wicze AR w Krakowie, 2003
Anna Gronowska-Senger (red.), Analiza
ywno ci. Zbiór
wicze ,
Wydawnictwo SGGW, 2010 (wydanie IV uzupe nione)
Klepacka M. i wsp. Analiza ywno ci, Skrypt SGGW, Warszawa 1997