pobierz plik - ISP Modzelewski

Zmiana linii orzeczniczej dotyczącej
poglądu przedawnienia terminu
zobowiązania podatkowego, które
wygasło przez zapłatę.
Opracował: Andrzej Dembiński
W dniu 29 września 2014 r. wdana
została uchwała pełnej Izby Finansowej Naczelnego Sądu Administracyjnego (II FPS 4/13), w której Sąd
stwierdził, że „w świetle art. 70 § 1 i
art. 208 § 1 oraz art. 233 § 1 pkt 2 lit.
a) ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.
Ordynacja podatkowa, w brzmieniu
obowiązującym od 1 września 2005 r.
po upływie terminu przedawnienia
nie jest dopuszczalne prowadzenie
postępowania podatkowego i orzekanie o wysokości zobowiązania podatkowego, które wygasło przez zapłatę
(art. 59 § 1 pkt 1 Ordynacji podatkowej)”. Wynika z tego, że po upływie
terminu przedawnienia zarówno organ
pierwszej jak i drugiej instancji nie
będą mogły orzekać o wysokości zobowiązania podatkowego, które
uprzednio wygasło poprzez zapłatę.
Należy podkreślić, że stanowisko,
w tej sprawnie nie było jednolite.
Przeważające w orzecznictwie sądów
administracyjnych pogląd stanowił, że
zobowiązanie podatkowe, które wygasło wskutek zapłaty, nie może wygasnąć po raz drugi na skutek przedawnienia, (por. wyrok NSA z dnia 12
kwietnia 2006 r., FSK 2365/04). Warto jednocześnie zaznaczyć, że wyrok
ten był również aprobowany przez
doktrynę. W glosie do tego wyroku
(Jur.Podat. 2007/3/81-86) Leonard
Etel, Bogumił Pahl, Mariusz Popławski wyrazili pogląd, że spełnienie
świadczenia przez podatnika nie pozbawia go prawa do kwestionowania
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 749 ze
zm.)
wysokości zobowiązania podatkowego zarówno na drodze postępowania
podatkowego, jak i sądowego. Zapłata podatku określonego przez podatnika nie pozbawia z kolei organów
podatkowych prawa do podważania
prawidłowości samoobliczenia, a spór
pomiędzy tymi organami a podatnikiem może być ostatecznie rozstrzygnięty w postępowaniu sądowym. Nie
ma to jednak wpływu na samo wykonanie zobowiązania podatkowego.
Konsekwencją tego poglądu jest wniosek, że organ odwoławczy może w
czasie praktycznie nieograniczonym
orzec, czy zobowiązanie określone
decyzją organu pierwszej instancji
zostało określone we właściwej wysokości i z zachowaniem obowiązującej procedury.
Należy podkreślić, że stanowisko
pełnej Izby Finansowej NSA jest w
opozycji do wyroku z 12 kwietnia
2006 r. oraz, że stanowi kontynuację
linii orzeczniczej wyrażonej w uchwale składu Siedmiu Sędziów NSA z 3
grudnia 2012 r. (I FPS 1/12). Tym
samym najnowsza uchwała ugruntowuje stanowisko zaprezentowane w
wyroku z 3 grudnia 2012 r., w myśl
którego, w stanie prawnym obowiązującym od dnia 1 września 2005 r. po
upływie terminu przedawnienia nie
jest dopuszczalne prowadzenie postępowania podatkowego i orzekanie o
wysokości zobowiązania, które wygasło poprzez zapłatę. W związku z powyższym nie można przyjąć, że wpłata
podatku stwarza taki stan prawny, iż
organ podatkowy nabywa prawo do
wydawania decyzji bez żadnych ogra-
niczeń czasowych. Okoliczność, że
podatnik wpłacił podatek, nie może w
tak znaczący sposób pogorszyć sytuacji prawnej tego podmiotu, w porównaniu z podatnikiem, który nie zrealizował swojego obowiązku podatkowego. Wykładnia przepisu art. 70 § 1
Ordynacji podatkowej nie może dyskryminować podatnika, który wywiązuje się ze swoich obowiązków uiszczając daninę publicznoprawną, a
preferować tych podatników, którzy
takich obowiązków nie realizują.
Sprzeciwia się temu zasada równości,
wyrażona w art. 32 ust. 1 Konstytucji
RP. Zgodnie z tym unormowaniem
wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. W
związku z tym, przyjęcie w ramach
wykładni prawa różnicowania skutków upływu terminu z art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej w zależności od
tego, czy podatnik wpłacił podatek,
bądź też tego nie uczynił, prowadziłoby do wykładni sprzecznej z Konstytucją, a głównie z zasadą demokratycznego państwa prawa i wynikającą
z niej zasadą równości i sprawiedliwości. (…) Podkreślić należy, że stanowisko to wspiera dodatkowo treść
art. 208 § 1 Ordynacji podatkowej, w
brzmieniu obowiązującym od 1 września 2005 r., zgodnie z którym gdy
postępowanie z jakiejkolwiek przyczyny stało się bezprzedmiotowe, w szczególności w razie przedawnienia zobowiązania podatkowego, organ podatkowy wydaje decyzję o umorzeniu
postępowania. Przepis ten w sposób
jednoznaczny określa procesowy sku-
tek upływu terminu przedawnienia,
który wymaga od organu pierwszej
instancji lub organu odwoławczego
umorzenia postępowania w przypadku, gdy organ ten nie zdążył orzec
przed upływem przedawnienia określonego zobowiązania podatkowego
- niezależnie od tego, czy nastąpiło to
po zapłacie, czy przed zapłatą podatku. Określony w tym przepisie upływ
terminu przedawnienia stanowi
ujemną przesłankę procesową do
orzekania przez organ podatkowy, co
do przedawnionego zobowiązania
podatkowego, gdyż skutkuje bezprzedmiotowością postępowania.
(zob. uchwała składu Siedmiu Sędziów NSA z 3 grudnia 2012 r. I FPS
1/12).