Bydgoszcz, dnia 25 marca 2011 r. Sz. Pan Krzysztof Bukiel

Bydgoszcz, dnia 25 marca 2011 r.
Sz. Pan
Krzysztof Bukiel
Przewodniczący Ogólnopolskiego
Związku Zawodowego Lekarzy
W odpowiedzi na zadane pytania uzupełniające dotyczące ochrony trwałości stosunku pracy
działaczy związkowych wyjaśniam, co następuje:
1.Czy ochrona działaczy związkowych, pełniących z wyboru funkcję związkową poza zakładem
pracy, o której mowa w art 32 ust.9 w związku z art 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych
dotyczy tylko tych działaczy, którzy są zwolnieni z obowiązku świadczenia pracy bo korzystają z
urlopu bezpłatnego u pracodawcy, czy również tych, którzy są zwolnieni z obowiązku
świadczenia pracy - doraźnie - na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z
jego funkcji związkowej poza zakładem pracy, o czym mówi art 25ust. 2 ustawy o związkach
zawodowych ?
Powyższą wątpliwość rozstrzygnął Sąd Najwyższy w swoim orzeczeniu z dnia 18 maja
2007 r. I PK 275/2006, w którym przesądził, że ochrona działaczy związkowych pełniących poza
zakładem pracy funkcję związkową przysługuje zarówno tym działaczom, którzy korzystają z
urlopu bezpłatnego u pracodawcy, jak i tym, którzy są zwolnieni z obowiązku świadczenia pracy
na czas niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z jego funkcji związkowej
stosownie do treści art. 25 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych.
W ocenie Sądu Najwyższego ,,zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy”, o którym mowa
w art. 32 ust. 9 ustawy o związkach zawodowych, oznacza zwolnienie od pracy zawodowej do
dokonania doraźnej czynności uregulowane w art. 25 ust. 2 ustawy, a nie dotyczy- zwolnienia od
obowiązku świadczenia pracy na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej, o
którym mowa w art. 31 ust. 1 ustawy, gdyż takie uprawnienie nie przysługuje działaczowi
ponadzakładowej organizacji związkowej.
Jak zauważył Sąd Najwyższy, przepis art. 31 ust. 1 ustawy przewiduje dwojakie zwolnienie
od obowiązku świadczenia pracy przysługujące działaczowi organizacji związkowej: częściowe lub
całkowite na czas trwania kadencji oraz zwolnienie na czas niezbędny do dokonania doraźnej
czynności związkowej. Inaczej kwestia ta jest uregulowana w odniesieniu do pracownika
powołanego do pełnienia z wyboru funkcji związkowej poza zakładem pracy. W myśl art. 25 ust. 1
ustawy o związkach zawodowych pracownikowi powołanemu do pełnienia z wyboru funkcji
związkowej poza zakładem pracy, jeżeli z wyboru wynika obowiązek wykonywania tej funkcji w
charakterze pracownika, przysługuje - na wniosek organizacji związkowej - prawo do urlopu
bezpłatnego. Natomiast zgodnie z ust. 2 tego przepisu pracownik ma prawo do zwolnienia od pracy
zawodowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia na czas niezbędny do wykonania doraźnej
czynności wynikającej z jego funkcji związkowej poza zakładem pracy, jeżeli czynność ta nie może
być wykonana w czasie wolnym od pracy. Z treści tego przepisu wynika zatem jednoznacznie, że
działaczowi pełniącemu funkcję związkową poza zakładem pracy przysługują również dwojakie
uprawnienia w zakresie zwolnienia od pracy, tj. urlop bezpłatny lub zwolnienie od pracy na czas
wykonania doraźnej czynności związkowej.
Uprawnienia działaczy związkowych, dotyczące zwolnienia od pracy w związku z
wykonywaną funkcją związkową w zakładowej i ponadzakładowej organizacji związkowej nie są
zatem identyczne. Obu tym działaczom przysługuje zwolnienie od pracy do dokonania doraźnej
czynności związkowej, natomiast jeśli chodzi o zwolnienie od obowiązku świadczenia pracy, to
przysługuje ono wyłącznie działaczowi zakładowej organizacji związkowej, ponieważ działaczowi
ponadzakładowej organizacji związkowej przysługuje w to miejsce urlop bezpłatny.
W opinii Sądu Najwyższego użyte zatem w ust. 9 art. 32 sformułowanie: "korzystającemu
u pracodawcy z urlopu bezpłatnego lub ze zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy" nie może
dotyczyć zwolnienia od obowiązku świadczenia pracy, objętego normą art. 31 ust. 1, gdyż takie
uprawnienie nie przysługuje działaczowi ponadzakładowej organizacji związkowej. Przysługuje mu
natomiast zwolnienie od pracy zawodowej z zachowaniem prawa do wynagrodzenia na czas
niezbędny do wykonania doraźnej czynności wynikającej z jego funkcji związkowej poza zakładem
pracy, jeżeli czynność ta nie może być wykonana w czasie wolnym od pracy - obok uprawnienia do
urlopu bezpłatnego.
Wobec powyższego nie budzi – zdaniem Sądu Najwyższego- wątpliwości, że wymienione
w art. 32 ust. 9 obok urlopu bezpłatnego zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy to nic innego,
jak zwolnienie od pracy zawodowej do dokonania doraźnej czynności, objęte dyspozycją normy art.
25 ust. 2 ustawy o związkach zawodowych. Odmienny pogląd w tym zakresie prowadziłby do
stwierdzenia, że ustawodawca odniósł się w tym przepisie do instytucji, która nie ma zastosowania
do kręgu osób, objętych jego dyspozycją. Wprawdzie w omawianym przepisie art. 32 ust. 9
ustawodawca posłużył się terminologią użytą w przepisie art. 31 ust. 1 (prawo do zwolnienia z
obowiązku świadczenia pracy), lecz okoliczności tej nie można przypisywać decydującego
znaczenia, gdyż - jak wskazano wyżej - prowadziłoby to do wyłożenia omawianego przepisu w
sposób negujący założenie o racjonalności ustawodawcy.
2. Jakie są zasady ustalania ilości osób chronionych ( zgodnie z art 32 ust. 1 ustawy o
związkach zawodowych) w odniesieniu do organizacji związkowych międzyzakładowych?
W tym zakresie stosuje się zasady jak dla organizacji zakładowych, z poniższymi
modyfikacjami:
Kwestię sposobu ustalania ilości chronionych, stosownie do treści art. 32 ust. 1 ustawy o
związkach zawodowych, pracowników-członków międzyzakładowej organizacji związkowej
reguluje art. 34 2 ustawy o związkach zawodowych. Ustanowione w tym przepisie zasady różnią się
zależnie od tego, czy mamy do czynienia z międzyzakładową organizacją związkową, która w co
najmniej jednym zakładzie pracy objętym jej zakresem działania zrzesza pracowników w liczbie
wymaganej do uzyskania statusu organizacji reprezentatywnej w rozumieniu art. 241 25a kodeksu
pracy czy też nie.
Organizacją reprezentatywną w rozumieniu art. 241 25a kodeksu pracy jest taka zakładowa
(międzyzakładowa) organizacja związkowa , która:
- jest jednostką organizacyjną albo organizacją członkowską ponadzakładowej organizacji
związkowej uznanej za reprezentatywną w rozumieniu ustawy o Trójstronnej Komisji do Spraw
Społeczno- Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego, a jednocześnie,
która zrzesza co najmniej 7% spośród wszystkich pracowników zatrudnionych u danego
pracodawcy (OZZL nie należy do grona tych związków zawodowych) lub
- zrzesza co najmniej 10 % spośród wszystkich pracowników (nie tylko lekarzy) zatrudnionych u
danego pracodawcy lub
- jeżeli żaden z powyższych warunków nie jest spełniony, za reprezentatywną uznaje się
organizację związkową zrzeszającą największą liczbę pracowników.
Przy ustalaniu liczby chronionych stosownie do treści art. 32 ust. 1 pracowników
międzyzakładowej organizacji związkowej obowiązują następujące zasady:
a) gdy w co najmniej jednym zakładzie pracy objętym zakresem działania między zakładowej
organizacji związkowej zrzesza ona pracowników w liczbie wymaganej do uzyskania statusu
organizacji reprezentatywnej w rozumieniu art. 241 25a kodeksu pracy, zarząd tej organizacji może-
według własnego wyboru- wskazać pracowników podlegających ochronie w liczbie:
- ustalonej zgodnie z art. 32 ust 3 ustawy o związkach zawodowych, tj. liczbie nie większej niż
kadra kierownicza w zakładach pracy objętych działaniem organizacji (kadra kierownicza
oznacza. kierującego zakładem pracy jednoosobowo i jego zastępców albo osoby wchodzące w
skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz osoby wyznaczone do
dokonywania za pracodawcę czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, np. kierownik
działu kadr) albo
- ustalonej zgodnie z art. 32 ust. 4, tj. 2 pracowników w organizacji międzyzakładowej
zrzeszającej do 20 członków oraz dodatkowo:
·
po jednym pracowniku na każde rozpoczęte 10 członków tej organizacji będących
pracownikami, w przedziale od 21 do 50 tych członków,
·
po jednym pracowniku na każde rozpoczęte 20 członków tej organizacji będących
pracownikami, w przedziale od 51 do 150 tych członków,
·
po jednym pracowniku na każde rozpoczęte 30 członków tej organizacji będących
pracownikami, w przedziale od 151 do 300 tych członków,
·
po jednym pracowniku na każde rozpoczęte 40 członków tej organizacji będących
pracownikami, w przedziale od 301 do 500 tych członków,
·
po jednym pracowniku na każde rozpoczęte 50 członków tej organizacji będących
pracownikami, w przedziale powyżej 500 tych członków
lub
- ustalonej zgodnie z art 32 ust 3 albo 4 w jednym zakładzie pracy wskazanym przez tę
organizację spośród zakładów pracy objętych jej działaniem, w którym ta organizacja zrzesza
pracowników w liczbie wymaganej do uzyskania statusu organizacji reprezentatywnej w
rozumieniu art. 241 25a Kodeksu pracy, powiększonej o liczbę pozostałych zakładów pracy
objętych działaniem tej organizacji, w których jest zatrudnionych co najmniej 10 pracowników
będących jej członkami.
Ostatni wariant oznacza, że dla obliczenia liczby pracowników chronionych bierze się pod
uwagę jedynie jeden wybrany przez międzyzakładową organizację zakład pracy objęty
zakresem jej działania, w którym organizacja ma status reprezentatywnej- czyli jest to albo
liczba pracowników chronionych nie większa od kadry kierującej tym konkretnym zakładem
albo liczba pracowników obliczona wg zasad określonych w art. 32 ust. 4 (przy czym bierze się
pod uwagę tylko członków OZZL zatrudnionych w tym wybranym zakładzie pracy) plus po
jednym pracowniku na każdy zakład pracy objęty działaniem tej organizacji, w których jest
zatrudnionych co najmniej 10 pracowników będących jej członkami.
b) gdy międzyzakładowa organizacja związkowa w żadnym zakładzie pracy objętym jej działaniem
nie zrzesza liczby pracowników wymaganej do uzyskania statusu organizacji reprezentatywnej w
rozumieniu art. 241 25a kodeksu pracy – liczba pracowników chronionych nie może przekraczać
liczby zakładów pracy objętych działaniem tej organizacji, które zatrudniają co najmniej 10
pracowników będących jej członkami ( nie bierze się pod uwagę tych zakładów pracy, w których
pracuje mniej niż 10 członków OZZL)
W przypadku gdy w żadnym z zakładów pracy objętych działaniem międzyzakładowej
organizacji związkowej liczba członków OZZL nie przekracza 10 pracowników, to na podstawie
art. 32 ust. 6 w zw. z art. 34 ust 1 ustawy ochrona przysługuje jednemu pracownikowi imiennie
wskazanemu uchwałą zarządu tej organizacji. W razie zaś niewskazania takiego pracownika
ochrona przysługuje przewodniczącemu organizacji związkowej bądź przewodniczącemu komitetu
założycielskiego stosownie do dyspozycji art. 32 ust.8 w zw. z art 34 ust. 1 ustawy o związkach
zawodowych.
Jacek Marczak - radca prawny.