dococena funkcjonowania przedsiębiorstwa ogrodniczego w latach
download 
Reklamacja Transkrypt
ocena funkcjonowania przedsiębiorstwa ogrodniczego w latach
STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Ocena funkcjonowania przedsiêbiorstwa ogrodniczego w latach 2001-2003 Roczniki Naukowe l tom VII l zeszyt 1 215 Marek Stachowiak Akademia Rolnicza we Wroc³awiu OCENA FUNKCJONOWANIA PRZEDSIÊBIORSTWA OGRODNICZEGO W LATACH 2001-2003 NA PODSTAWIE WYBRANYCH ELEMENTÓW ANALIZY WSKANIKOWEJ EVALUATION WORKING SPACE HORTICULTURE ENTERPRISE ON YEARS 2001-2003 BY VIRTUE OF SELECT UNIT FACTOR RESEARCH S³owa kluczowe: produkcja ogrodnicza, analiza wskanikowa, szklarnie Key words: horticulture production, facrtor research, greenhouses Synopsis. Celem badañ by³a ocena funkcjonowania przedsiêbiorstwa ogrodniczego na podstawie wybranych elementów analizy wskanikowej. Obiekt badañ wytypowano metod¹ celow¹. W analizie bilansów maj¹tkowych na szczególn¹ uwagê zas³uguje wysoki udzia³ aktywów trwa³ych podyktowany specyfik¹ produkcji ogrodniczej w szklarniach, jak równie¿ znaczny udzia³ kapita³u w³asnego w finansowaniu maj¹tku, który znajduje uzasadnienie w pogarszaniu siê efektu dwigni finansowej. Rentownoæ maj¹tku w obiekcie badañ by³a stosunkowo niska ze wzglêdu na wysokie koszty produkcji. Natomiast p³ynnoæ finansowa zosta³a w pe³ni zachowana, pomimo ma³ego poziomu zapasów i rodków pieniê¿nych dziêki korzystnemu zarz¹dzaniu nale¿nociami i zobowi¹zaniami. Wprowadzenie Analiza wskanikowa jest stosunkowo uniwersalnym narzêdziem oceny stanu podmiotu gospodarczego i efektywnoci jego dzia³ania. Niew¹tpliwymi zaletami zastosowania tej metody s¹ jej prostota i szybkoæ dziêki wykorzystaniu w niej jako materia³ów ród³owych podstawowych sprawozdañ finansowych [Go³a, Wysocki 1993]. Gospodarka rynkowa wraz z szeroko rozumian¹ konkurencj¹ pomiêdzy organizacjami przejawiaj¹c¹ siê na wielu p³aszczyznach wymaga ci¹g³ej kontroli stanu podmiotu gospodarczego oraz jego funkcjonowania, tak aby umo¿liwiæ jego ocenê i podjêcie odpowiednich dzia³añ ukierunkowanych na poprawê sytuacji podmiotu. Dlatego celem niniejszej pracy jest ocena funkcjonowania przedsiêbiorstwa ogrodniczego na podstawie wybranych elementów analizy wskanikowej. Literatura przedmiotu jest obszerna. Podobnymi zagadnieniami w rolnictwie zajmowali siê miêdzy innymi: Go³a, Wysocki [1993], Gonet [1998], Szady, Gonet [2000] i Ko³osowski, Spiak [2000]. Metody, zakres badañ i ród³a materia³ów Obiekt badañ wytypowano metod¹ celow¹. Kryterium doboru by³a produkcja rolin pod os³onami na mo¿liwie najwiêkszej powierzchni i prowadzenie rachunkowoci. W badaniach 216 M. Stachowiak wykorzystano wybrane elementy analizy ekonomicznej syntetycznej I stopnia [Kopeæ 1983]. Do oceny stanu podmiotu i jego funkcjonowania pos³u¿ono siê miernikami i wskanikami ekonomicznymi, technicznymi i ekonomiczno-technicznymi. Wybrane elementy analizy wskanikowej obliczono zgodnie z metodyk¹ proponowan¹ przez [Dudycz, Wrzosek 2003, Æwi¹ka³a Ma³ys, Nowak 1999]. Ze wzglêdu na zasadê równoci sumy bilansowej w pracy obliczono rentownoæ kapita³ów ³¹cznych (sumy pasywów), któr¹ porównano do rentownoci aktywów ogó³em w badaniach innych autorów. Koszt w³asny sprzeda¿y obliczono za So³tys [2003]. W celu umo¿liwienia porównywalnoci danych z badaniami innych autorów wartoæ aktywów, rzeczowy maj¹tek trwa³y i kapita³ pracuj¹cy na 1 ha powierzchni produkcyjnej wyra¿ono w dt ¿yta zgodnie z przeciêtnymi cenami skupu wed³ug roczników statystycznych [GUS 2004]. Dynamikê zmian obliczono wed³ug wskanika ³añcuchowego o podstawie sta³ej. W charakterystyce podmiotu badañ uwzglêdniono udzia³ niektórych elementów w sumie bilansowej bilansu otwarcia (BO) i bilansu zamkniêcia (BZ). Zakres czasowy badañ obejmuje lata 20012003. ród³em materia³ów by³y podstawowe sprawozdania finansowe oraz dokumentacja poszczególnych dzia³ów produkcyjnych i dane uzyskane na podstawie kwestionariusza wywiadu z pracownikami obiektu badañ. Wyniki badañ Badania przeprowadzono w przedsiêbiorstwie ogrodniczym po³o¿onym na Dolnym l¹sku, w którym powierzchnia upraw pod os³onami wynosi³a ok. 23 ha. Struktura organizacji produkcji oraz rednie plony zosta³y przedstawione w tabeli 1. Dominuj¹c¹ grup¹ rolin uprawianych w obiekcie badañ pod wzglêdem zajmowanej powierzchni by³y warzywa (ok. 73%) pod os³onami (a wród nich pomidory). Roliny ozdobne zajmowa³y ok. 26%, najwiêcej uprawiano rolin sezonowych, nastêpnie ró¿y, a na ostatnim miejscu pod wzglêdem powierzchni znajdowa³y siê roliny doniczkowe zielone. Tabela 1. Struktura organiz acji upraw pod os³onami oraz plon w kg/m2 lub sz t./m2 w obiekcie badañ dla lat 2001-2003 Wy sz cz ególnienie Pomi dor Pomi dor koktajlowy Ogórek Ró¿a D oni czkowe zi elone Sezonowe pozosta³e 2001 2002 2003 ha % plon ha % plon ha % plon 11,0 1,0 5,0 2,0 1,0 3,0 47,83 4,35 21,74 8,70 4,35 13,04 44,87 30,23 46,45 108,00 30,54 - 11,0 1,0 5,0 2,0 1,0 3,0 47,83 4,35 21,74 8,70 4,35 13,04 46,36 29,17 44,47 164,08 31,49 - 10,5 1,0 5,5 1,5 1,0 3,5 45,65 4,35 23,91 6,52 4,35 15,22 47,40 30,00 47,04 157,89 28,28 - ród³o: badani a w³asne. Tabela 2. Wy brane elementy charaktery z uj¹ce efekty ekonomicz ne dz ia³alnoci oraz wy posa¿ enie w maj¹tek i stopieñ p³y nnoci rodków w obiekcie badañ w latach 2001-2003 Wy sz cz ególnienie Zysk netto/ha Zysk netto/ha Wartoæ aktywów/ha D ynami ka aktywów Kapi ta³ pracuj¹cy/ha D ynami ka kap. pracuj¹cego ród³o: badani a w³asne. Jednostka [PLN/ha] [dt/ha] [dt/ha] [%] [dt/ha] [%] 2001 B O 2001 B Z 2002 B Z 2003 B Z 30 481,35 100,00 1 981,91 100,00 17 289,56 474,21 31 286,57 102,64 21 23,65 107,15 3875,78 116,78 36 455,32 108,87 176,73 8,12 23 683,82 669,98 32 282,53 102,68 296,40 14,50 Ocena funkcjonowania przedsiêbiorstwa ogrodniczego w latach 2001-2003 217 £¹czne zatrudnienie w obiekcie badañ kszta³towa³o siê w latach 2001-2002 na poziomie 403405 pracowników, w roku 2003 spad³o do 379 osób. Na etatach nierobotniczych zatrudnionych by³o 49-50 pracowników. W okresie badañ podmiot wypracowa³ zysk netto na 1 ha od 3875,78 do 23 683,82 PLN (tab. 2). Tak du¿e jego zró¿nicowanie wynika z pogorszenia siê sytuacji gospodarczej podmiotu w 2002 roku. W tym okresie w przedsiêbiorstwie odnotowano stratê na sprzeda¿y. Wartoæ aktywów przypadaj¹cych na 1 ha powierzchni produkcyjnej jest 5864 razy wiêksza ni¿ wyposa¿enie kapita³owe w badaniach Szady i Gonet [2000] oraz ok. 289-315 razy wiêksza ni¿ w badaniach K³osowskiego i Spiaka [2000] dla gospodarstwa rolniczego. Natomiast zysk netto/ha wyra¿ony w dt ¿yta by³ oko³o 4-45-krotnie wiêkszy ni¿ w badaniach powy¿szych autorów. Dynamika aktywów w okresie badañ w³asnych mia³a tendencjê wzrostow¹. Natomiast wielkoæ kapita³u pracuj¹cego, charakteryzuj¹ca p³ynnoæ rodków obrotowych, pomimo pocz¹tkowego wzrostu uleg³a drastycznej redukcji do 14,5% jego stanu z BO 2001. W strukturze sumy bilansowej (tab. 3) dominuj¹ aktywa trwa³e (ok. 75-80 %), co w du¿ej mierze wynika ze znacznego udzia³u rzeczowych aktywów trwa³ych, w szczególnoci budynków i budowli. Odpowiedni udzia³ rodków trwa³ych w badaniach K³osowskiego i Spiaka [2000] jest ok. 2-krotnie ni¿szy. Na zbli¿onym poziomie, w stosunku do powy¿szych wartoci z badañ w³asnych, kszta³tuje siê udzia³ rodków trwa³ych w wyposa¿eniu kapita³owym w pracy Szady i Goneta [2000]. Mo¿liw¹ przyczyn¹ tego zró¿nicowania wyników jest intensywnoæ organizacji produkcji w badanych przedsiêbiorstwach. Szady i Gonet [2000] przeprowadzili swoje badania w gospodarstwie o kierunku hodowlanym z obsad¹ inwentarza 2927,8-3177,4 SD/100ha UR, za w badaniach K³osowski, Spiak [2000] obsada wynosi³a 42,3-52,6 SD/100 ha UR. W grupie aktywów obrotowych najwiêkszym i zbli¿onym do siebie pod wzglêdem wartoci udzia³em w strukturze bilansu charakteryzowa³y siê zapasy (dominowa³y materia³y) oraz nale¿noci krótkoterminowe. Udzia³ rodków pieniê¿nych w okresie badañ posiada³ tendencjê malej¹c¹ i zosta³ ograniczony w stosunku do swojej wartoci z BO 2001 blisko 7,5-krotnie. W pracy K³osowskiego i Spiaka [2000] udzia³ nale¿noci krótkoterminowych stanowi³ ok. 1-2krotnoæ, za udzia³ zapasów ok. 7-8-krotnoæ, a udzia³ rodków pieniê¿nych ok. 3-krotnoæ analogicznych udzia³ów z badañ w³asnych. Maj¹tek organizacji finansowany by³ g³ównie z kapita³u w³asnego (ok. 70-76%). W kapitale obcym dominowa³y zobowi¹zania krótkoterminowe (ok. 15-20%). Badane przedsiêbiorstwo w finansowaniu wykorzystywa³o zarówno kredyty i po¿yczki (ok. 3-10 % sumy bilansowej), jak równie¿ kredytowanie przez dostawców (ok. 5-9%). Odnosz¹c wyniki badañ w³asnych do baTabela 3. Wy brane elementy bilansu maj¹tkowego - udz ia³ w sumie bilansowej [% ] Wy sz cz ególnienie Aktywa trwa³e Rzeczowe aktywa trwa³e Budynki i budowle Aktywa obrotowe Zapasy Materi a³y Nale¿noci krótkotermi nowe rodki pi eni ê¿ne Kapi ta³ w³asny Zobowi ¹zani a i rezerwy na zobowi ¹zani a Zobowi ¹zani a d³ugotermi nowe Zobowi ¹zani a krótkotermi nowe Zobowi ¹zani e z tytu³u kredytów i po¿yczek ogó³em Zobowi ¹zani e krótkotermi nowe z tyu³u dostaw i us³ug ród³o: badani a w³asne. 2001 B O 74,93 73,63 65,70 25,07 7,20 6,88 9,98 5,14 72,88 27,12 0,00 17,36 3,13 8,98 2001 B Z 76,96 75,50 60,17 23,03 8,21 7,78 8,65 4,60 71,41 28,59 4,79 15,13 6,49 8,77 2002 B Z 79,80 75,80 63,53 20,20 9,72 8,73 8,27 0,74 69,86 30,14 3,59 19,71 9,74 5,48 2003 B Z 80,33 78,02 70,93 19,67 9,96 9,32 7,76 0,69 76,14 23,86 1,90 18,76 5,32 7,65 218 M. Stachowiak Tabela 4. Wy brane elementy analiz y wska nikowej dla obiektu badañ w latach 2001-2003 Wy sz cz ególnienie Rentownoæ netto sprzeda¿y Rentownoæ netto kapi ta³u w³asnego Rentownoæ netto kapi ta³u ³¹cznego Rentownoæ netto maj¹tku trwa³ego Rentownoæ netto maj¹tku obrotowego P³ynnoæ natychmi astowa (I stopni a) P³ynnoæ bi e¿¹ca (III stopni a) Wskani k obrotu nale¿noci ami Wskani k obrotu zobowi ¹zani ami Wskani k obrotu zapasami Wskani k ogólnego zad³u¿eni a Zad³u¿eni e kapi ta³ów w³asnych Wskani k pok. zobowi ¹zañ odsetkowych Wskani k kosztoch³onnoci Wskani k globalnego obrotu aktywami Wskani k rotacji rodków trwa³ych Wskani k rotacji maj¹tku obrotowego Badani e dwi gni fi nansowej RKW/RK£ J.m. 2001 2002 2003 [%] [%] [%] [%] [%] [dzi eñ] [dzi eñ] [dzi eñ] [%] [%] [%] [%] [%] [%] - 1,12 2,12 1,52 1,97 7,06 0,30 1,42 24,79 43,23 20,55 19,92 27,90 9,04 99,62 137,02 183,73 598,99 2,70 0,25 0,46 0,32 0,40 1,59 0,04 1,02 23,76 49,15 25,26 23,31 33,36 1,94 101,30 129,87 171,66 624,06 0,67 1,53 2,73 2,08 2,58 10,55 0,04 1,05 22,22 53,31 27,25 20,66 27,14 9,38 99,71 131,78 171,42 660,76 1,08 ród³o: badani a w³asne. dañ Ko³osowskiego i Spiaka [2000] udzia³ kapita³u w³asnego jest do 1,3-krotnie wy¿szy, a udzia³ zobowi¹zañ d³ugoterminowych 4-8-krotnie ni¿szy. Na szczególn¹ uwagê zas³uguje fakt, ¿e w obiekcie badañ w odniesieniu do wyników powy¿szych autorów udzia³ zobowi¹zañ z tytu³u dostaw i us³ug by³ 2-4-krotnie wiêkszy. W tabeli 4 przedstawiono wybrane wskaniki finansowe obliczone dla obiektu badañ. Na uwagê zas³uguje stosunkowo niska wartoæ wskaników rentownoci pocz¹wszy od rentownoci sprzeda¿y a¿ do rentownoci maj¹tku trwa³ego. Rentownoæ maj¹tku obrotowego by³a znacznie wy¿sza ze wzglêdu na du¿o ni¿szy udzia³ tej grupy w aktywach ogó³em. Uzyskana w badaniach w³asnych wartoæ wskanika rentownoci netto sprzeda¿y jest zgodna z tez¹, ¿e powinna ona byæ niska dla produktów charakteryzuj¹cych siê szybsz¹ mo¿liwoci¹ ich sprzeda¿y [Sierpiñska, Jachna 1993]. Wytwarzane przez obiekt badañ produkty ogrodnicze zasadniczo nie nadaj¹ siê do d³ugiego przechowywania. W badaniach Go³a i Wysockiego [ 1993] oraz Goneta [1993] dodatnie wartoci analogicznego wskanika s¹ ok. 19-43-krotnie wiêksze. W porównaniu do powy¿szych autorów zyskownoæ aktywów w badaniach w³asnych kszta³tuje siê na poziomie zbli¿onym do 2-5-krotnie mniejszej. Wskanik p³ynnoci natychmiastowej (I stopnia) w okresie badañ uleg³ blisko 7,5-krotnemu obni¿eniu do wielkoci 0,04, która jest ok. 2,5-krotnie mniejsza od zalecanej przez Æwi¹ka³a-Ma³ys i Nowak [1999] i 2-16-krotnie mniejsza ni¿ w badaniach Goneta [1993], Szadego i Goneta [2000]. Wynika³o to z jednej strony z ograniczania w okresie badañ udzia³u rodków pieniê¿nych w aktywach podmiotu, a wiêc poszukiwania mo¿liwoci ich korzystnego inwestowania, z drugiej za z postêpuj¹cego wzrostu zobowi¹zañ krótkoterminowych. Natomiast p³ynnoæ bie¿¹ca jest ni¿sza od zalecanej przez Sierpiñsk¹ i Jachnê [1993] i oko³o 2-12-krotnie ni¿sza ni¿ w badaniach Ko³osowskiego i Spiaka [2000] oraz Goneta [1993]. Pomimo tak niekorzystnej sytuacji obiekt badañ zachowa³ jednak w pe³ni p³ynnoæ finansow¹ ze wzglêdu na stosunkowo niski wskanik obrotu nale¿nociami (ok. 22-25 dni) i stosunkowo d³ugi okres obrotu zobowi¹zaniami (ok. 43-53 dni), który w czasie objêtym badaniami uda³o siê obiekcie badañ wyd³u¿yæ o 10 dni od stanu pierwotnego, przy skróceniu o ok. 2 dni obrotu nale¿nociami. Wskanik cyklu nale¿noci kszta³towa³ siê zdecydowanie lepiej ni¿ w badaniach [Gonet 1993; Go³a, Wysocki 1993; Ko³osowski, Spiak 2000; Szady, Gonet 2000], co dotyczy równie¿ wskanika obrotu zapasami (na poziomie ok. 20-27 dni). Ocena funkcjonowania przedsiêbiorstwa ogrodniczego w latach 2001-2003 219 Wskaniki zad³u¿enia spe³niaj¹ normy podane przez Sierpiñsk¹ i Jachnê [1993], jednoczenie s¹ wy¿sze ni¿ u innych cytowanych autorów. Wskanik kosztoch³onnoci w badaniach w³asnych kszta³towa³ siê na niekorzystnym poziomie w porównaniu do Æwi¹ka³y-Ma³ys i Nowak [1999] oraz Sierpiñskiej i Jachny [1993]. Wskaniki rotacji aktywów nale¿y uznaæ za stosunkowo wysokie [Sierpiñska, Jachna 1993]. Badanie dwigni finansowej potwierdzi³o wystêpowanie jej dodatniego efektu w latach 2001 i 2003, a ujemnego w roku 2002. Taka sytuacja wynika³a zapewne ze stosunkowo niskiej zyskownoci przedsiêbiorstwa przy okrelonym poziomie odsetek od kredytów i po¿yczek. Na uwagê zas³uguje fakt, ¿e przedsiêbiorstwo wszelkie swoje zobowi¹zania regulowa³o w terminie przewidzianym do realizacji. Pomimo niesprzyjaj¹cej sytuacji w roku 2002 badane przedsiêbiorstwo dziêki umiejêtnemu inwestowaniu wolnych rodków pieniê¿nych nie ponios³o straty netto. Niekorzystny efekt dwigni finansowej wynika przypuszczalnie z bardzo wysokich kosztów dzia³alnoci operacyjnej ponoszonych przez podmiot badañ. Koszty te s¹ konsekwencj¹ wysokiego zu¿ycia materia³ów i energii (szczególnie cieplnej), ograniczonych mo¿liwoci mechanizacji wielu prac w produkcji rolin szklarniowych oraz du¿ej wartoci szczególnie trwa³ych rodków produkcji w obiekcie badañ. Wnioski Na podstawie przeprowadzonych badañ mo¿na wysun¹æ nastêpuj¹ce wnioski. 1. Badane przedsiêbiorstwo by³o rentowne, niemniej jednak charakteryzowa³o siê stosunkowo nisk¹ rentownoci¹ maj¹tku pomimo wysokiej wartoci produkcji. Wynika³o to z du¿ej wartoci zaanga¿owania do produkcji rodków, co z kolei jest spowodowane specyficznym charakterem produkcji ogrodniczej w szklarniach i pod os³onami. 2. W obiekcie badañ zaobserwowano wzrost wartoci aktywów, w tym równie¿ aktywów trwa³ych przy jednoczesnym ograniczeniu kapita³u pracuj¹cego, co oznacza, i¿ maj¹tek obrotowy jest finansowany przede wszystkim zobowi¹zaniami bie¿¹cymi. 3. W maj¹tku przedsiêbiorstwa dominowa³y aktywa trwa³e ze wzglêdu na wysok¹ wartoæ budynków i budowli s³u¿¹cych do produkcji ogrodniczej. Wartoæ zapasów by³a stosunkowo niska, gdy¿ produkty przedsiêbiorstwa zasadniczo nie nadaj¹ siê do d³u¿szego przechowywania, a na rynku rodków produkcji nie napotykano na trudnoci z bie¿¹cym zaopatrzeniem. 4. W finansowaniu maj¹tku badanego podmiotu najwiêkszy i dominuj¹cy udzia³ posiada³ kapita³ w³asny. Zasadnoæ takiej struktury kapita³u wynika ze stosunkowo niskiego efektu dwigni finansowej, jaki obserwowano w okresie badañ. Wród zobowi¹zañ najwiêkszy udzia³ posiada³y zobowi¹zania krótkoterminowe (g³ównie wobec dostawców) finansuj¹ce przede wszystkim rodki obrotowe. 5. P³ynnoæ finansowa pomimo drastycznego ograniczenia kapita³u pracuj¹cego, rodków pieniê¿nych i wskaników p³ynnoci I oraz III stopnia zosta³a w pe³ni zachowana dziêki znacznej rezerwie czasowej pomiêdzy p³atnociami zobowi¹zañ i nale¿noci oraz stosunkowo szybkiemu obrotowi zapasami. W konsekwencji tego poprawione zosta³o funkcjonowanie przedsiêbiorstwa w obszarze rozliczeñ z kontrahentami i gospodarki rodkami pieniê¿nymi. 6. Wysoka wartoæ wskaników rotacji maj¹tku wynika z du¿ej produktywnoci zaanga¿owanych w procesie produkcji rodków. 7. Badane przedsiêbiorstwo cechowa³ niekorzystny wskanik kosztoch³onnoci, wynikaj¹cy ze zbyt wysokiego poziomu ponoszonych kosztów w stosunku do uzyskanej wartoci sprzeda¿y. Podkrela to koniecznoæ dalszego poszukiwania potencjalnych róde³ oszczêdnoci w procesach produkcyjnych. 8. Funkcjonowanie obiektu badañ cechuje bardzo dobre zarz¹dzanie finansami jak równie¿ stosunkowo wysokie koszty produkcji, co wp³ywa na uzyskanie stosunkowo ma³ej efektywnoci gospodarowania. 220 M. Stachowiak Literatura Æwi¹ka³a-Ma³ys A, Nowak W. 1999: Analiza sytuacji finansowej przedsiêbiorstwa w gospodarce rynkowej. UW, Wroc³aw, 52-76, 88-89. Dudycz T., Wrzosek S. 2003: Analiza finansowa. Problemy metodyczne w ujêciu praktycznym. AE, Wroc³aw, 52-69, 107-114, 129-150. Go³a Z., Wysocki F. 1993: Zastosowanie analizy wskanikowej dooczny sprawnoci finansowej przedsiêbiorstw rolniczych. Zagadnienia Ekonomiki Rolnej, nr 6, 34-50. Gonet D. 1998: Zastosowanie analizy wskanikowej do oceny sprawnoci finansowej przedsiêbiorstw rolnych (na przyk³adzie ZDHiAR w Olenicy Ma³ej w latach 1990-1995). Zeszyty Naukowe AR we Wroc³awiu Rolnictwo LXXII, nr 346, 69-88. GUS 2004: Rocznik statystyczny GUS 2003 rok LXIV. Warszawa, 436. Ko³osowski M., Spiak J. 2000: Analiza p³ynnoci finansowej wielkotowarowego gospodarstwa rolniczego w latach 1995-1998. Zeszyty Naukowe AR we Wroc³awiu Rolnictwo LXXVI, nr 392, 299-323. Kopeæ B. 1983: Metodyka badañ ekonomicznych w gospodarstwach rolnych. Skrypt AR. Wroc³aw 210-252. Sierpiñska M., Jachna T. 1993: Ocena przedsiêbiorstwa wed³ug standardów wiatowych. PWN, Warszawa, 78-111. So³tys D. 2003: Rachunkowoæ zarz¹dcza przedsiêbiorstw. Rachunek kosztów. AE, Wroc³aw, 149. Szady P., Gonet D. 2000: Wybrane elementy analizy wskanikowej w ocenie sprawnoci finansowej rolniczej spó³dzielni produkcyjnej Przysz³oæ w Starych Bogaczowicach. Zeszyty Naukowe AR we Wroc³awiu Rolnictwo LXXVI, nr 392, 340-358. Sumary With the purpose of canvassing were rating working space firms gardener by virtue of elect unit factor research. Currency canvassing selected tactics sightings. On research statement capital tax to out of the ordinary note worth soaring premium assets tenacious dictated packing list yield gardener on greenhouses where by so appreciable premium principal own on financing capital tax , who finds reason on adulteration yourselves output financial levering. Rate of return capital tax on exception canvassing were comparatively lower what with heavy expenses production costs. Whereas solvency were on clear demeanour still ma³ego levelling store as well agent financial thank profitable management receivables as well liabilities. Adres do korespondencji dr in¿. Marek Stachowiak Akademia Rolnicza we Wroc³awiu Katedra Ekonomiki i Organizacji Rolnictwa ul. M. Sk³odowskiej-Curie 42 50-369 Wroc³aw tel. (0 71) 320 52 12 e-mail: [email protected]
