Sprawozdanie - rok 2009 - Muzeum i Instytut Zoologii PAN

r;.'
H
Sprawozdanie z działalności statutowej
Fundacji Natura optima dux za rok 2009
1. Wydano Annales Zoologici tom 59. z. 1-4.
W 2009 roku w piśmie Annales Zootogici opublikowane zostały przede wszystkim prace
z zakresu taksonomii. Były to zarówno wyodrębnione opisy 118 nowych taksonów (w tym 7
rodzajów), jak i obszerne rewizje systematyczne, a także publikacje obejmujące zagadnienia
wyższej taksonomii i fiiogenetyki. Ukazały się również opracowania zawierające wyniki
badań porównawczych morfologii i anatomii (obejmujące formy dorosłe i młodociane) oraz
przedstawiające analizę cech przydatnych do badań systematycznych uzyskanych na
podstawie obserwacji biologii (fazy rozwojowe, dane środowiskowe, dane genetyczne, DNA
etc.). Prace obejmowały problemy systematyki bezkręgowców, głównie owadów, roztoczy i
pająków, a także nicieni i ślimaków.
Przedstawione powyżej zagadnienia realizowane były w oparciu o badania gatunków
współcześnie żyjących, jednak spora grupa prac dotyczyła gatunków wymarłych (inkluzje,
fossylia).
W tomie 59, o objętości 704 stron (4 zeszyty), opublikowano 54 prace. Maszynopisy
opracowywało 106 autorów, w tym 62 autorów zagranicznych. Z redakcją współpracowało 70
recenzentów; nie przyjęto do druku 18 maszynopisów,
W skład Redakcji wchodzili: Dariusz Iwan (Redaktor Naczelny), Joanna Mąkol,
Marcin Popiołek, Adam Stroiński, Wioletta Tomaszewska. Członkowie Redakcji oraz
Międzynarodowej Rady Redakcyjnej otrzymali po jednym egzemplarzu każdego zeszytu
Annales Zoologici. Oprócz tego zostały rozesłane egzemplarze obowiązkowe (17 sztuk
każdego zeszytu) do polskich bibliotek oraz do następujących instytucji: Thomson Reuters,
Institute of Scientific Information, Zoological Record, Elsevier Bibliographic Databases, AilRussian Institute of Scientific and Technical information VINITI.
Forma elektroniczna opublikowanych prac (PDF) została wysłana do autorów, a także
umieszczona na stronie internetowej MilZ PAN, Ingenta oraz BioOne.
Czasopismo indeksowane jest w: SciSearch (Science Citation Index-Expanded), ISI Alerting
Services, Current Contents/Agriculture, Biology and Environmental Sciences, Entomological
Abstracts i Zoological Record. IF za 2005 - 0.412, IF za 2006 - 0.362, IF za 2007 - 0.272, IF
za 2008 - 0.397. Wersja elektroniczna dostępna poprzez www.ingentaconnect.com
2. Wydano Acta Chiropterologica tom 11 z. 1-2.
Czasopismo jest indeksowane w: Elsevier GEO Abstracts, Pascal, Science Citation
Index-Expanded, ISI Alerting Services,
Current Contents (Agriculture, Biology and
Environmental Sciences), Polish Scientific Journals Contents (Agriculture & Biology),
Referativnyi Zhurnal, Wildlife Review Abstracts i Zoological Record.
Jest to jedyne czasopismo w całości poświęcone nietoperzom, które znajduje się na tzw.
liście filadelfijskiej. Powstało w 1999 r., a już w 2001 r, zostało włączone do bazy Institute for
Scientific Information w Filadelfii. Czasopismo indeksowane jest m. in. w: SciSearch
(Science Citation index-Expanded), IS! Alerting Services, Current Contents/Agriculture,
Biology and Environmental Sciences, Entomological Abstracts i Zoological Record. IF za
2005 - 0.925, IF za 2006 - 0.945, IF za 2007 - 0.857, IF za 2008 - 0.825. Wersja
elektroniczna dostępna poprzez www.bioone.org oraz www.ingentaconnect.com.
W tomie 11, o objętości 479 stron, opublikowano 39 oryginalnych prac, 5 krótkich
notatek naukowych oraz 3 recenzje książek naukowych poświęconych nietoperzom. Spośród
154 autorów tylko 4 jest zatrudnionych w polskich placówkach.
Tematyka zamieszczonych artykułów ma bardzo szeroki zakres i dotyczy
niemal wszystkich dziedzin związanych z nietoperzami, m.in. od trójwymiarowej morfologu
(Sztencel et al 2009) i biologii (Koitzsch, 2009; Liu et a/., 2009) przez filogenezę i
filogeografię (np. Bilgin et al., 2009; Gregorin et a/., 2009; Lack and Van Den Bussche
2009) po biogeografię (Lucan et al., 2009), prace metodologiczne (np. Fischer et al., 2009;
1
Skowroński and Fenton, 2009) i artykuły o znaczeniu ochroniarskim (Reichard and Kunz,
2009).
Opublikowano również kilka prace opisujące nowe d!a nauki gatunki nietoperzy: z
rodzaju Eumops z Ekwadoru (Baker et a/., 2009), Murina z Wietnamu (Furey et a/., 2009),
Rhinoiophus z Tajiandii (Wu et a/., 2009). Warto zaznaczyc, że nowe gatunki ssaków opisuje
się stosunkowo rzadko i prace te są często cytowane.
W skład Redakcji wchodzili: Wiesław Bogdanowicz (Warszawa, Polska - Redaktor
Naczelny), R. Rutkowski (Warszawa, Polska - zastępca redaktora naczelnego), Grażyna
Winiszewska (Warszawa, Polska - sekretarz redakcji), Rick A. Adams (Greeley, USA), Luis
F. Aguirre (Cochabamba, Bolivia), Robert J. Baker, (Lubbock, USA), Paul J. J. Bates
(Sevenoaks, Great Britain), R. Mark Brigham (Regina, Canada), Jakob Fahr (Ulm,
Germany), M. Brock Fenton (North York, Canada), William L. Gannon (Albuquerque, USA),
Suzanne J. Hand (Sydney, Australia), Ivan Horaćek (Praha, The Czech Republic), David S
Jacobs (Cape Town, South Africa), Gareth Jones (Bristol, Great Britain), Sergiey V. Kruskop
(Moskva, Russia), Thomas H. Kunz (Boston, USA), Brad Law (Beecroft, Australia), Lindy
Lumsden (Heidelberg, Australia), Ganapathy Marimuthu (Madurai, India), Gary McCracken
(Knoxville, USA), Rodrigo A. Medellfn (Mexico, D.F., Mexico), Robert D. Owen (Lubbock,
USA), Jorge M. Palmeirim (Lisboa, Portugal), Stuart Parsons (Auckland, New Zeland), Paul
A. Racey (Aberdeen, Great Britain), Björn M. Siemers (Seewiesen, Germany), Nancy B.
Simmons (New York, USA), Peter J. Taylor (Durban, South Africa), Emma Teeling (Dublin,
Ireland), Ronald A. Van Den Bussche (Stillwater, USA).
3. Wydano Acta Ornithołogica tom 44 z. 1-2.
W 2009 roku w piśmie Acta Ornithołogica opublikowano artykuły z szeroko pojętej ekologii
ptaków. W tomie 44 opublikowano 24 prace (w tym 4 krótkie doniesienia). Tematyka prac
była bardzo zróżnicowana i obejmowała m.in. różnorodne aspekty biologii lęgów, analizę
głosów, żerowanie i skład pokarmu, fizjologię, oraz czynniki wpływające na rozmieszczenie
gatunków i różnorodność gatunkową ptaków.
Wśród autorów dominowali badacze z zagranicy (18 prac - 75%). Do redakcji nadchodziły
prace z całego świata (Europa, Azja, Ameryka Południowa, Ameryka Północna). W trakcie
prac redakcyjnych w 2009 odrzucono 60 prac, a więc 71% maszynopisów złożonych w tym
okresie do druku (w roku 2005 było to ponad 40%, w 2006 — ok. 50%, 2007 — 55%, w 2008 —
66%).
. .
Recenzentami w roku 2009 oprócz członków Rady Redakcyjnej było 58 ornitologow z kraju i
zagranicy.
W 2009 roku Redakcja pracowała w składzie Tomasz Mazgajski (Redaktor Naczelny),
Przemysław Chylarecki, Łukasz Rejt. W skład Rady Redakcyjnej wchodzili: Jerzy Bańbura,
joerg Boehner, Andrzej Elżanowski, Marcel M. Lambrechts, Maciej Luniak, John Marzluff,
Tomasz Osiejuk, Gilberto Pasineili, Peter Senn, Timothy Sparks, Piotr Tryjanowski, Kareł
Weidinger, Tomasz Wesołowski.
, .
Czasopismo indeksowane w obu bazach, IF za 2008 - 0.882, IF za 2007 0.745 (miejsce 9
na 19 czasopism w dziale ornitologia, najwyższy IF w dziale ornitologia -2.472), iF za 2006 0.809 (miejsce 7 na 17 czasopism), IF za 2005 0.717 (miejsce 7 na 17 czasopism w dziale
ornitologia). Wersja elektroniczna dostępna poprzez www.ingentaconnect.com
4. Wydano pierwszy tom nowego tytułu Fauna Mundi (vol. 1)
S. A. Bielokobylsky i K. Maeto. "Doryctinae (Hymenoptera: Braconidae) of Japan.
Natura optima dux Foundation, Warszawa.
Jest to pierwsza dla Japonii monografia błonkówek parazytoidów należących do podrodziny
Doryctinae. Książka zawiera szczegółowe informacje na temat 182 gatunków należących do
39 rodzajów, w tym 49 gatunków i jeden podrodzaj opisanych po raz pierwszy jako nowe dla
nauki Badania oparto na ponad 5 tysiącach okazów pochodzących z 18 kolekcji
muzealnych całego świata, gzęśb^śtępTia zawiera szczegółowy opis budowy _
morfologicznej badanych błonkówek, a także obszerny rozdział dotyczący ich biologu oraz
klucz do oznaczania rodzajów. Zasadnicza część książki - taksonomia badanej grupy - jest
zestawieniem opisów wszystkich rodzajów i gatunków zamieszczonych według schematu:
systematyka, nomenklatura, synonimika, materiał typowy, materiał przebadany, opis postaci
dorosłych (samica, samiec), rozmieszczenie, diagnoza i uwagi. Tekstowi towarzyszy 197
tablic z rysunkami czarno-białymi przedstawiającymi detale budowy morfologicznej oraz 16
tablic z fotografiami barwnymi. Część końcowa składa się z wykazu literatury oraz indeksów
nazw parazytoidów i gospodarzy. Książka wydana jest w języku angielskim, abstrakt i słowa
kluczowe umożliwiają poprawne indeksowanie publikacji w bazach danych. Spis treści i
zamieszczona mapka Japonii ułatwiają korzystanie z tego obszernego i zawierającego dużą
liczbę szczegółów opracowania.
5. Wydano publikację książkową pt. "The Darkling Beetles (Coieoptera: Tenebrionidae)
of Qatar_ - L. Soldati
Książka o chrząszczach Kataru należących do rodziny Tenebrionidae została wydana na
wniosek autora (Laurent Soldati), który realizował badania fauny tego kraju w ramach
porozumienia o współpracy naukowej i kulturalnej rządów Francji i Kataru. Badania i wydanie
książki finansowały następujące instytucje: "Friends of the Environment Center", University
of Qatar, Qatar National Bank, National institute of Agronomic Researches (Francja), French
Embassy in Qatar, kampanię naftową Total-Elf-Fina.
Książka jest monografią systematyczną obejmującą 51 gatunków i podgatunków, z których
47 zostało po raz pierwszy wykazanych z badanego obszaru liczącego zaledwie 11 tysięcy
kilometrów kwadratowych. 5 gatunków i podgatunków oraz 1 rodzaj zostały opisane jako
nowe dla nauki. Zasadniczy tekst zawiera klucze do oznaczania wszystkich taksonów, opisy,
dane faunistyczne, jest bogato ilustrowany (64 rysunki i zdjęcia skaningowe oraz barwne
ilustracje wszystkich gatunków, a także owadów przyżyciowo i środowisk, w których
występują). Dodatkowo opracowana jest analiza zoogeograficzna, krótka charakterystyka
badanej grupy, słownik terminów i bibliografia. W sumie 101 stron tekstu oraz 17
pełnostronicowych plansz z kolorowymi ilustracjami. Oprawiona jest w twardą okładkę
pokrytą płótnem w kolorze "Qatar maroon" ze złotym nadrukiem oraz obwolutę z elementami
flagi Kataru i postacią chrząszcza.
6. Kontynuowano sprzedaż publikacji książkowej pt. "Life beetles (Coieoptera:
Chrysomelidae) of Europe and Mediterran area", A. Warchałowskiego.
Do końca ubiegłego roku rozprowadzono około 460 egzemplarzy spośród
wydrukowanych 500 egzemplarzy w roku 2003.
7. Udostępniono dla nauki zasoby muzealne - przegląd taksonomiczny kolekcji
Arachnida.
Kontynuacja prac związanych z kolekcją pajęczaków (Arachnida). Prace obejmowały:
1) weryfikację merytoryczną danych taksonomicznych
2) nadanie numerów inwentarzowych z akronimem MIZ
3) konserwacja i uporządkowanie dalszej części kolekcji (17 837 okazów/prób),
4) sporządzenie bazy danych obejmującą wszystkie opracowane okazy pajęczaków
(68813 okazy/próby), w tym 17 837 w roku 2009.
8. Zaprenumerowano czasopisma do czytelni.
Fundacja zatrudnia pracownika do obsługi zadań związanych z prenumeratą i
obsługą czytelni. Celem zaprenumerowania czasopism przeprowadzone zostało zapytanie o
cenę, które skierowano do pięciu firm. Każda z firm otrzymała pełną listę tytułów potrzebnych
czasopism. Wybrano trzy firmy, typując w każdej z niech te tytuły, które miały
najkorzystniejszą cenę.
...... ,
W czytelni dostępny jest największy księgozbiór z zakresu zoologu jaki jest na terenie
Polski. W przypadku wielu tytułów są to jedyne egzemplarze na terenie kraju. Kontynuacja
prenumeraty czasopism umożliwiła czytelnikom, pracownikom naukowym, studentom i
amatorom z całej Polski na korzystanie z najnowszej światowe] ^©ratury w. zalesie zoologu.
Zgodnie z regulaminem zbiory w czytelni są ogólnodostępne, wypożyczanie za
pośrednictwem wypożyczalni międzybibliotecznych. W czytelni jest 12 miejsc. W ciągu roku
z czytelni skorzystało 1112 osób, udostępniono w czytelni 12816 woluminów, a poza
czytelnię wypożyczono 3706 woluminy.
8. Festiwal Nauki
Współudział z Muzeum i Instytutem Zoologii PAN w organizacji Festiwalu Nauki w
Warszawie.
9. Uzyskane dofinansowania
Grupa Lotos S.A. dofinansowała Program edukacyjny "Wyspa Sobieszewska, a obszar
Natura 2000. Ochrona ptaków i ich siedlisk". Program został zrealizowany przez
pracowników Stacji badawczej w Górkach Wschodnich.
10. Zawarte umowy wydawnicze
- zawarto umowę z Uniwersytetem Przyrodniczym we Wrocławiu na wydanie pracy G.
Gabrysia pt. "Microtrombidiidae and Eutrombidiidae (Acari: Actinotrichida: Trombidioidea) of
Poland".
- zawarto umowę z Drukarnią Naukową Polskiej Akademii Nauk na wykonanie łamania i
druku i oprawy książki "The leaf-beetles (Coieoptera: Chrysomelidae) of Palearctic area' A. Warchaiowskiego.
Sprawozdanie sporządziła: K. Wiśniewska
Warszawa, dnia 18 marca 2010 r.