- Erasmus +

koordynatorka: Katarzyna Werner
[email protected]
Druga niemiecka reformacja.
data: 16.12.2010
goście:
Adam Krzemiński („Polityka”)
Rafał Woś („Dziennik. Gazeta Prawna”)
Na szóstym spotkaniu z cyklu seminariów polsko-niemieckich zajęliśmy się omówieniem
fragmentów ksiąŜki Adama Krzemińskiego „Lekcje dialogu”, dotyczących tego, „jak wierzą Niemcy”.
Na początku Agata Kucharska wygłosiła krótki referat wyjaśniający, o co szwajcarski teolog Hans
Küng, spiera się z Watykanem. Na początku swojego wystąpienia przedstawiła otwarty list do biskupów
świata, który Küng wystosował w kwietniu 2010 roku. Zarzuca w nim Benedyktowi XVI, Ŝe nie
wykorzystał szansy pojednania z protestantami, Ŝydami i muzułmanami. Ponadto wytknął mu
zaniechanie udzielenia pomocy mieszkańcom Afryki (brak zgody na stosowanie środków kontroli
płodności – w celu uniknięcia przeludnienia oraz prezerwatyw, jako ochrony przed zaraŜeniem HIV).
Benedykt XVI występuje teŜ, jego zdaniem, przeciw duchowi Soboru Watykańskiego II, co blokuje
reformy w Kościele. Jest teŜ zwolennikiem mszy trydenckiej. Küng negatywnie ocenił równieŜ nakaz
celibatu księŜy, który jego zdaniem w znacznym stopniu przyczynia się do zmniejszenia liczby powołań
oraz występowania duchownych z Kościoła. MiaŜdŜącej krytyce poddał teŜ reakcję Watykanu na
skandale pedofilskie oraz całą dotychczasową politykę Kościoła wobec przestępstw seksualnych
(„zamiatanie pod dywan”).1 Hans Küng był (wraz z Josephem Razingerem) ekspertem teologicznym
podczas Soboru Watykańskiego II, a od 1960 roku wykłada na Uniwersytecie w Tybindze. W 1979 roku
Kongregacja Nauki Wiary po jego publikacjach na temat Kościoła, a szczególnie krytyce doktryny
o nieomylności papieŜa uznała, Ŝe nie moŜe nauczać w imieniu Kościoła i być uwaŜany za teologa
katolickiego. Nie spowodowało to jednak usunięcia go z uniwersytetu – został dyrektorem niezaleŜnego
od wydziału teologii Instytutu Badań Ekumenicznych.
1
W wersji polskojęzycznej list ukazał się na łamach „Tygodnika Powszechnego”:
http://tygodnik.onet.pl/32,0,45563,kryzys_w_kosciele,artykul.html
1
Adam Krzemiński zauwaŜył, Ŝe „reformistyczne” nurty w teologii katolickiej pojawiły się pod
wpływem doświadczenia I wojny światowej, a tendencje te jeszcze się pogłębiły pod wpływem II
wojny. Powiedział teŜ, Ŝe o ile niemieccy protestanci zaraz po wojnie dokonali aktu „wyznania winy”,
to u katolików niemieckich taki gest się nie pojawił. Stwierdził następnie, Ŝe od 1949 roku rządzące
partie polityczne miały wyraźny kontekst wyznaniowy. CDU jest „unią chrześcijańską”, czyli łączy
katolików i protestantów. Dodał, Ŝe jeszcze przed wojną np. mieszane małŜeństwa katolickoprotenstanckie stanowiły ogromny problem zarówno dla rodzin, jak i kościołów. W Niemczech dostrzec
moŜna wyraźny podział na katolickie południe i zachód oraz protestancki wschód i północ. Napływ
„wypędzonych” z Pomorza i Mazur nieco zmienił tę „geografię wyznaniową”, ale podział nadal
pozostał. Oznaczało to, Ŝe bońskie Niemcy były w większości katolickie. Dominacja katolicyzmu
przejawiała się teŜ w idei europejskiej („ojcowie załoŜyciele” jak Adenauer czy Schuman byli
katolikami): katolicyzm i język niemiecki stały się niejako trzonem EWG.
Od lat 50-tych, w wyniku
wojny, dewastacji moralnej, ale i
rozczarowania faktem,
iŜ
Bóg
pozwolił na takie okrucieństwo, w
Niemczech
występuje
coraz
z
więcej
kościoła.
osób
Jednak
sekularyzacja codziennego Ŝycia
nie jest całkowitym odwróceniem
się od wartości chrześcijańskich.
Od lat 60-tych pojawiało się w
Niemczech
wielu
teologów
„rewolucjonistów”. Silny jest teŜ
ruch na rzecz kapłaństwa kobiet (które pod nieobecność proboszcza w parafii i tak czynią większość
posługi). Kolejną obok Künga kontrowersyjną postacią w Kościele katolickim jest Eugen Drewermann,
były ksiądz, teolog i psychoterapeuta. PoniewaŜ wielu zakonników i zakonnic zwracało się do swoich
przełoŜonych z problemami psychicznymi związanymi z celibatem, Drewermann został przez
hierarchów poproszony o stworzenie „portretu psychologicznego kleryka”. Efektem jego badań była
opublikowana w 1989 roku ksiąŜka „Kleriker: Psychogramm eines Ideals” („Kler. Psychogram ideału”).
Stwierdza w niej, Ŝe wynikający w istocie z decyzji administracyjnej (a nie z powodów teologicznych)
nakaz celibatu powoduje silne rany na psychice. Popęd seksualny tłumiony jest bowiem kosztem
problemów osobowościowych – m.in. silnym poczuciem winy w wypadku złamania zakazu. KsiąŜka ta
wywołała trwającą dwa lata debatę (tzw. „Klerikerstreit”) – problem został dostrzeŜony. Kościół zaŜądał
od Drewermanna odwołania przedstawionych poglądów. Choć odmówił, nie został ekskomunikowany.
2
Następnie Joanna Ładzińska zaprezentowała zebranym postać Uty Ranke-Heinemann. To córka
byłego prezydenta RFN, Gustava Heinemanna, wychowana w bardzo poboŜnej, protestanckiej rodzinie.
W późniejszym czasie przeszła na katolicyzm i była pierwszą kobietą, która otrzymała katedrę teologii
katolickiej. Jednak po tym, jak pod koniec lat 80-tych ogłosiła, Ŝe niepokalane poczęcie powinno być
traktowane w kategoriach symbolicznych, została pozbawiona prawa nauczania w imieniu Kościoła
katolickiego. Później wielokrotnie prezentowała opinie niezgodne z oficjalnym nauczaniem Kościoła, a
w ksiąŜce „Eunuchy do raju” skrytykowała nakaz celibatu. W komentarzu do tego wystąpienia redaktor
Krzemiński stwierdził, Ŝe Uta Ranke-Heinemann jest fenomenem bardzo niemieckim i trudno byłoby
mu wyobrazić sobie taką teoloŜkę w Polsce, poniewaŜ nasz katolicyzm nie jest teologiczny a magiczny.
Na zakończenie pan Krzemiński zauwaŜył, Ŝe apogeum „drugiej reformacji” przypada na lata
60-te i 70-te. Obecnie jednak głos ten przycichł, nie ma takiego znaczenia medialnego, jak jeszcze kilka
lat temu. Związane jest to z wyzwaniem, jakie stanowi islam. Choć ta sytuacja „zagroŜenia” nie
zatrzymała procesu występowania z kościoła, to jednak powoduje skupienie na własnej kulturze.
Podkreślił teŜ, Ŝe odpowiedzią na „drugą reformację” była oczywiście „druga kontrreformacja”, której
zwolennikiem jest Joseph Razinger.
3