Konkurencyjność polskiej gospodarki w aspekcie budowania

Anna Żelezna, Maciej Żmuda
Koło Naukowe Handlu Zagranicznego „Cargo”
KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEJ GOSPODARKI W ASPEKCIE
BUDOWANIA SPOŁECZEŃSTWA INFORMACYJNEGO
I GOSPODARKI OPARTEJ NA WIEDZY
Wprowadzenie
Rozpoczynając rozważania na temat wpływu gospodarki opartej na wiedzy oraz
społeczeństwa informacyjnego na konkurencyjność polskiej gospodarki, należy
wyjaśnić pojęcie konkurencyjności. Najczęściej rozumiana jest ona jako rywalizacja podmiotów, jednak w literaturze nie ma jej jednoznacznej definicji. Jedni autorzy twierdzą bowiem, że konkurencyjność w gospodarce można rozpatrywać jedynie na poziomie przedsiębiorstwa – w wymiarze mikroekonomicznym, inni zaś, że
również – a nawet przede wszystkim – na poziomie regionów i gospodarki narodowej, gdyż rozwój przedsiębiorstwa jest silnie uzależniony od zmian zachodzących w otoczeniu1. Autorzy niniejszego artykułu skłaniają się do tego drugiego
wariantu i przez międzynarodową zdolność gospodarek rozumieją: zdolność kraju
do tworzenia większego bogactwa niż konkurenci na rynku światowym, zdolność
adaptacji do zmieniającego się otoczenia międzynarodowego (dopasowania do
zmian w strukturze gospodarki światowej), czy też zdolność do współzawodnictwa,
którego celem jest osiągnięcie sukcesu w rywalizacji gospodarczej. W myśl postanowień Światowego Forum Ekonomicznego z Davos, jako główne czynniki
kształtujące konkurencyjność gospodarek wybrano: wewnętrzny potencjał gospodarczy, umiędzynarodowienie gospodarki, rząd, finanse, infrastrukturę, czynnik
ludzki oraz naukę i technikę2. Coraz częściej jednak w literaturze pojawiają się
1
Bąk H., Wojtkowska-Łodej G. (red.), Gospodarka Polski w Unii Europejskiej w latach 20042006: wybrane zagadnienia, SGH, Warszawa 2007, s.34
2
Balcerzak A.P., Rogalska E. (red.), Konkurencyjność gospodarki Polski, Wydawnictwo Adam
Marszałek, Toruń 2008, s. 30-32
591
pojęcia: społeczeństwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy, jako te,
które mają znaczący wpływ na pozycję konkurencyjną państw na arenie międzynarodowej. Wiążą się one bowiem ściśle z przewagami wynikającymi z rozwoju nauki i techniki (przede wszystkim wiedzy technologicznej i teleinformatycznej) oraz
ze wzrostem znaczenia innowacji.
Gospodarka oparta na wiedzy w ujęciu Strategii Lizbońskiej
Pojawienie się pojęcia gospodarki opartej na wiedzy datuje się na początek lat
90. XX wieku. Stosowano je wtedy w celu opisania procesów ekonomicznych w
Stanach Zjednoczonych, ale z czasem zaczęto używać go również w stosunku do
innych wysoko rozwiniętych gospodarek. Oznacza ona taką gospodarkę, w której
wiedza jest tworzona, przyswajana, przekazywana oraz wykorzystywana przez
osoby fizyczne, przedsiębiorstwa, organizacje i społeczności, sprzyjając szybkiemu
rozwojowi gospodarki i całego społeczeństwa 3. Innymi słowy oznacza gospodarkę,
w której wszelkie procesy bazują na wiedzy i niezbędnej informacji, i to właśnie o
nie oparta jest przewaga konkurencyjna poszczególnych krajów. Należy jednak w
tym miejscu zaznaczyć, że analizowane pojęcie ma nie tylko duże znaczenie dla
sektorów, w których stosuje się wysoce zaawansowaną technikę i technologię, ale
również dla tradycyjnych gałęzi gospodarki.
W ciągu kilkunastu ostatnich lat w Polsce obserwuje się wzrost zapotrzebowania na wiedzę i wykwalifikowanych pracowników umysłowych. Wiąże się to niestety z niedoborem na polskim rynku pracy, spowodowanym między innymi niedopasowaniem polskiego systemu edukacji do istniejących wymogów oraz z emigracją zarobkową. Powyższe symptomy nie wpływają korzystnie na konkurencyjność naszej gospodarki, gdyż sukces mogą odnieść jedynie te kraje, które umiejętnie zastosują wiedzę do tworzenia konkurencyjnych wyrobów i usług na rynku, a
co z tym idzie będą posiadały wykwalifikowaną kadrę zawodową, chętnie podnoszącą swoje kwalifikacje. Do tego potrzebne są oczywiście właściwe systemy motywowania i kontroli pracowników oraz inwestowanie w B+R. Przykładem branży,
która mogłaby być szansą dla rozwoju gospodarczego Polski oraz przejścia do
gospodarki opartej na wiedzy jest przemysł oprogramowania. Polska posiada bowiem bardzo dobrą kadrę naukową i dydaktyczną w tej dziedzinie oraz uznany w
3
Breński W., Oleksiuk A., Strategiczne szanse polskiej gospodarki w kontekście globalizacji, Difin, Warszawa 2008, s. 49-50
592
skali międzynarodowej poziom wiedzy studentów i absolwentów wyższych szkół
kształcących w tym kierunku4.
Aby innowacje mogły trafiać na polski rynek potrzebny jest odpowiedni system
współpracy rządu, środowiska akademickiego i sektora przemysłu. Musi zatem
powstać właściwa infrastruktura instytucjonalna i prawna, dzięki czemu zlikwidowana zostanie luka strukturalna. W efekcie takie działania powinny dać nam
wzrost konkurencyjności, zysków oraz rozwój procesu nauki5. Przykładem takiego
rodzaju działalności jest inicjatywa o nazwie EIT+. Jest ona odpowiedzią na propozycję Komisji Europejskiej utworzenia w województwie Dolnośląskim Europejskiego Instytutu Technologicznego. Komisja Europejska chce w ten sposób stworzyć nową jakość współpracy pomiędzy uczelniami wyższymi, instytutami badawczymi oraz innowacyjnymi przedsiębiorstwami w Europie. EIT ma być jednostką,
której zadaniem będzie kształcenie naukowców na kolejnym etapie ich rozwoju,
prowadzenie badań naukowych oraz wdrażanie wyników tych badań do gospodarki. Głównymi celami EIT są: przyspieszenie rozwoju przemysłu opartego na
wiedzy, przyciąganie kolejnych inwestycji w sektorze wiedzy oraz wspieranie aktywnych postaw obywatelskich w społeczeństwie opartym na wiedzy. Tym samym
EIT ma integrować i promować trzy obszary tzw. „trójkąta wiedzy” – edukacji,
badań oraz innowacji i nadawać nowy kierunek dla wdrażania odnowionej Strategii
Lizbońskiej6.
Czym jest zatem Strategia Lizbońska? Jest to kompleksowy program podwyższania konkurencyjności państw Unii Europejskiej, w którego skład wchodzi szereg
reform o charakterze gospodarczym i społecznym. Inaczej mówiąc jest to pewne
zobowiązanie Unii Europejskiej do przekształcenia gospodarki unijnej w najbardziej konkurencyjną gospodarkę na świecie opartą na wiedzy, do zachowania
zrównoważonego wzrostu gospodarczego, stworzenia większej liczby lepszych
miejsc pracy oraz zachowania spójności społecznej. Zobowiązanie to zostało
przyjęte przez przywódców piętnastu państw członkowskich w 2000 roku w Lizbonie, a o jej kształcie decydowały trzy główne tendencje:
1. zwiększający się dystans pomiędzy Europą a Stanami Zjednoczonymi między
innymi w takich strefach jak: poziom życia, siła militarna, badania naukowe,
dynamika wzrostu gospodarczego. Natomiast należy zauważyć, że cel ten był
formułowany, gdy nie czuliśmy (jako Europa) zagrożenia utraty pozycji konkurencyjnej ze strony gospodarek krajów azjatyckich tj. Chiny czy Indie;
2. dynamiczny rozwój przedsiębiorczości, która jest oparta na nowych technologiach, przede wszystkim upowszechnienie technologii internetowej;
4
Okoń-Horodyńska E., Pangsy-Kania S. (red.), Innowacyjność w budowaniu gospodarki wiedzy
w Polsce, Instytut Wiedzy i Innowacji, Warszawa 2007, s. 49-51
5
Breński W., Oleksiuk A., Strategiczne szanse…, s. 50-51
6
http://www.nanonet.pl/index.php?Itemid=330&id=126&option=com_content&sectionid=26&
task=category – według stanu na dzień – 12.03.2009
593
3. przewidywania co do przyszłych istotnych zmian demograficznych7.
W ramach Strategii Lizbońskiej wyróżniono pięć grup reform przeznaczonych
do realizacji. Są nimi: wzmacnianie postaw ekonomicznych i społecznych, ułatwianie dyfuzji technologii telekomunikacyjnych i informacyjnych w gospodarce,
wzmacnianie innowacyjności, inwestycje w kapitał ludzki oraz wzmacnianie
przedsiębiorczości i tworzenie nowych przedsiębiorstw8. Widząc jednak niemożność zrealizowania wszystkich celów Strategii Lizbońskiej, w 2005 roku nadmiernie ambitne wskaźniki i priorytety zostały zredukowane, a na czele odnowionej
Strategii Lizbońskiej stanęło: pobudzanie innowacyjności gospodarki europejskiej
oraz wzrost zatrudnienia.
Niestety Polska jest jednym z tych krajów, które ukazują słabość analizowanego
programu. Informacje o niewystarczającym postępie we wdrażaniu Strategii Lizbońskiej potwierdza raport publikowany corocznie przez Center for European
Reform (CER). Polska w roku 2007 została w nim sklasyfikowana na przedostatnim – 26 miejscu, awansując z miejsca ostatniego w porównaniu z rokiem poprzednim. Ze względu na fakt, że Polska należy do grona nowych państw członkowskich, nie została umieszczona – podobnie jak na przykład Węgry i Malta – w
grupie „unijnych czarnych owiec”. CER wyznaczył jednak dziedziny, w których
konieczne są reformy. Wskazał on przede wszystkim na rynek pracy oraz biurokrację, stanowiącą znaczne obciążenie dla rozwoju polskiego biznesu. Aby zatem
sprostać wymogom globalizacji Polska musi zmniejszyć dystans dzielący ją do
najlepiej rozwiniętych gospodarek europejskich. Do tego potrzebna jest jednak
odpowiednia polityka rozwojowa, która umiałaby wykorzystać umiejętnie wszystkie przewagi konkurencyjne, które nasz kraj posiada oraz stworzyć odpowiedni
system prawno-regulacyjny, który jak na razie nie ułatwia prowadzenia działalności gospodarczej. Potwierdzeniem tego jest raport Banku Światowego, w którym
Polska zajęła 74. pozycję wśród 178 krajów pod względem swobody prowadzenia
działalności gospodarczej w 2008 r. Dało nam to miejsce obok takich krajów, jak:
Kazachstan, Kenia czy Kiribati. W grupie krajów Unii Europejskiej zajęliśmy
przedostatnią lokatę, a wszystkie nowe kraje członkowskie okazały się lepsze od
Polski9.
Z gospodarką opartą na wiedzy łączą się także takie pojęcia jak talent (rozumiany jako osoba o wybitnym potencjale; silnie związany z terminem – klasa wytwórcza), tolerancja (szacunek dla człowieka, poszanowanie jego godności i indywidualności oraz okazywana mu życzliwość) i technologia. Są to czynniki, które
kształtują sektor twórczy w gospodarce. Amerykański profesor R. Florida stwierdził, iż w dzisiejszych czasach triada: przemysł – rolnictwo – usługi nie wystarczy
do tego, aby ocenić realnie zjawiska ekonomiczne i podejmować optymalne, dłu7
Breński W., Oleksiuk A., Strategiczne szanse…, s. 49-50
Radło M.J., Strategia Lizbońska. Konkluzje dla Polski, Instytut spraw publicznych, Warszawa
2002, s. 56-57
9
Doing Business in 2008, Bank Światowy, 2008
8
594
gotrwałe decyzje inwestycyjne. Autor zaproponował wyłonienie czwartego sektora
– sektora twórczego. Uznał on bowiem, że na podnoszenie standardów życia i
zwiększenie produktywności wpływa zdolność do kreowania nowych idei i lepszych, doskonalszych metod wytwarzania. Aby zmierzyć twórczość Florida skonstruował Globalny Wskaźnik Twórczości (GWT) i oparł się na trzech wskaźnikach: wskaźniku talentu, technologii i tolerancji. Udział każdego wskaźnika wynosi 1/3 i mieści się on w przedziale od 0 do 1 10. Tabela 1 pokazuje ranking krajów
ze względu na potencjał klasy twórczej w społeczeństwie. Wśród badanych krajów
1. miejsce zajmuje Szwecja, której wskaźnik GWT wyniósł 0,808. Polska uplasowała się dopiero na pozycji 34. ze wskaźnikiem GTW równym 0,239.
Tabela 1. Najbardziej twórcze kraje według Globalnego Wskaźnika Twórczości (GWT)
Pozycja
kraju
Kraj
GWT
Kapitał ludzki
Talent naukowy
Wskaźnik
technologii
Wskaźnik B+R
Wskaźnik
innowacji
Wskaźnik
tolerancji
Wskaźnik
wartości
Wskaźnik
przekonań
Tolerancja
Kreatywna klasa
Technologia
Wskaźnik
talentu
Talent
1
Szwecja
0,808
0,642
22,93
16,94
5,186
0,819
4,27
195,97
0,964
1,60
2,22
2
Japonia
0,766
0,702
-
19,20
5,321
0,785
3,09
261,53
0,811
1,84
0,68
3
Finlandia
0,684
0,728
24,66
14,80
7,110
0,626
3,40
141,09
0,698
0,80
1,04
4
USA
0,666
0,601
23,55
28,34
4,099
0,827
2,82
307,06
0,571
-0,53
1,64
5
Szwajcaria
0,637
0,541
22,05
15,83
3,592
0,625
2,64
196,38
0,744
0,77
1,45
6
Dania
0,613
0,597
21,29
21,50
3,476
0,385
2,09
89,38
0,858
1,11
1,96
7
Islandia
0,612
0,658
24,12
18,85
-
0,463
3,04
67,38
0,717
0,37
1,72
Polska
0,239
0,331
17,01
11,89
1,473
0,070
0,67
0,41
0,315
-0,44
-0,56
…
34
Źródło: Florida R., The Flight of the Creative Class. The new global competition for talent, Harper Business, New
York 2005.
Społeczeństwo informacyjne
W przypadku społeczeństwa informacyjnego podobnie jak w przypadku konkurencyjności nie możemy znaleźć jednej definicji tego pojęcia. Jedni autorzy twierdzą bowiem, że „jest to społeczeństwo w którym zasadniczą rolę odgrywają informacje i kształtująca się na ich podstawie wiedza”, inni, że „jest to społeczeństwo
dysponujące rozwiniętymi środkami przetwarzania informacji i komunikowania się,
10
Noga M., Stawicka M. (red.), Co decyduje o konkurencyjności polskiej gospodarki?, CeDeWu.
Wydawnictwa Fachowe, Warszawa 2008, s. 127 - 136
595
wytwarzające produkty cyfrowe, będące zarazem podstawą tworzenia dochodu
narodowego oraz źródłem utrzymania większości jego członków”, jeszcze inni
uważają, że „jest to społeczeństwo charakteryzujące się nowoczesnością, wysokim
poziomem rozwoju oraz rozbudowaną infrastrukturą teleinformacyjną, umożliwiającą jego członkom dostęp do informacji i innych usług”. Trudno wybrać tą
najbardziej odpowiednią definicję, gdyż wszystkie wyżej przytoczone można
uznać za właściwe. Można jedynie wyznaczyć kilka cech charakteryzujących społeczeństwo informacyjne. Są nimi: rosnące znaczenie informacji, wiedzy i innowacyjności we wszystkich aspektach życia, powszechne wykorzystanie technologii
teleinformatycznych, a także rosnąca rola pracowników informacyjnych. Dziś
społeczeństwo informacyjne funkcjonuje jako określenie kolejnego etap rozwoju
ludzkości. Jest symbolem przejścia od ery rolniczej, poprzez przemysłową do ery
informacyjnej. Jej aktualne kierunki zmian obejmują: edukację nastawioną na
uczenie się ustawiczne, rozwój nowych technologii – mniej energochłonnych, a jej
podstawowym zasobem jest wiedza11.
Ważnymi determinantami budowania społeczeństwa informacyjnego są: nauka,
technika oraz innowacje. W dobie postępującej globalizacji czynniki te zasadniczo
wpływają na konkurencyjność, przyczyniając się do uzyskiwania przez gospodarki
narodowe trwałych przewag. Progres w efektywności gospodarowania należy postrzegać zatem w dużej mierze jako pochodną postępu w powyższych kluczowych
obszarach.
Na innowacyjność gospodarki spojrzeć można z perspektywy nakładów, wyników oraz ujęcia systemowego, czynnikowego. Te różne punkty widzenia odzwierciedlenie znajdują w sposobie badania poziomu innowacyjności gospodarek.
Poziom ten mierzony może być za pomocą wskaźników nakładowych charakteryzujących naukę (m.in. wydatki ponoszone na działalność w zakresie badań i rozwoju – w wartościach bezwzględnych, jak również w stosunku do produktu krajowego brutto; liczba zatrudnionych w obszarze B+R; liczba jednostek prowadzących działalność badawczo-rozwojową) oraz wskaźników wynikowych opisujących innowacyjność przedsiębiorstw (m.in. sprzedaż za granicę towarów o wysokim zaawansowaniu technologicznym; liczba uzyskanych patentów oraz zarejestrowanych wzorów użytkowych, znaków towarowych, wzorów zdobniczych i
przemysłowych).
11
Listwan T., Kaczocha W. Współczesne przemiany społeczno-gospodarcze w Polsce i na świecie, PASSAT, Poznań 2007, s. 72-73
596
Również wykorzystanie technologii informacyjno-komunikacyjnych (m.in. telefonia komórkowa, komputery i Internet), jego uwarunkowania i społeczne implikacje12 pełnią ważną rolę przy ocenie innowacyjności gospodarki13.
Tabela 2 przedstawia podstawowe wskaźniki charakteryzujące polską gospodarkę pod względem działalności badawczo-rozwojowej. Choć ogólne wydatki
krajowe na działalność B+R wzrosły w ciągu ostatnich kilku lat, niepokojący jest
brak tendencji wzrostowych w przypadku stosunku tych wydatków do wielkości
produktu krajowego brutto. Procentowy udział środków przeznaczanych na działalność badawczo-rozwojową w PKB jest znacznie niższy od średniej unijnej. W
2007 r. ukształtował się on w Polsce na poziomie 0,57% i był ponad trzykrotnie
mniejszy niż średnia dla UE27 (patrz rysunek 1). W latach 2000–2007 Polska nie
dokonała właściwie żadnego postępu w tej sferze, co hamuje proces konwergencji
z Unią Europejską i utrudnia niwelowanie dystansu pomiędzy Unią Europejską a
Stanami Zjednoczonymi.
Tabela 2. Podstawowe wskaźniki w działalności B+R w Polsce w latach 2000–2007
Wyszczególnienie
Nakłady* na działalność B+R (ceny bieżące w
milionach PLN)
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
4796,1 4858,1 4522,1 4558,3 5155,4 5574,6 5892,8 6673,0
Relacja do produktu krajowego brutto (w %)
0,64
0,64
0,58
0,56
0,56
0,57
0,56
0,57
Zatrudnieni w sektorze B+R na 1000 osób aktywnych zawodowo (w %)
4,6
4,5
4,5
4,5
4,6
4,4
4,3
4,6
Zgłoszone
2404
2202
2313
2268
2381
2028
2157
2392
Udzielone patenty
939
851
834
613
778
1054
1122
1575
Zgłoszone
1274
1057
865
732
648
600
625
604
Udzielone prawa ochronne
680
484
558
666
894
829
869
605
Wynalazki krajowe
Wzory użytkowe krajowe
* bez amortyzacji środków trwałych
Źródło: GUS
Kolejną miarą innowacyjności gospodarki jest liczba zatrudnionych w działalności badawczo-rozwojowej. Jak pokazuje tabela 2 w 2007 r. nastąpił wzrost odsetka zatrudnionych w obszarze B+R w stosunku do roku ubiegłego. Przełamana
została tendencja spadkowa, która miała miejsce od początku wieku. W dziedzinie
zatrudnienia w B+R różnice dzielące polską gospodarkę od gospodarek krajów
12
Upowszechnianie się technologii ICT stwarza ekonomiczne i edukacyjne warunki do
powszechnego wykorzystania informacji w produkcji dóbr oraz świadczeniu usług. Proces ten umożliwia także obywatelom zastosowanie nowoczesnych rozwiązań w życiu zawodowym i społecznym.
Poprzez ułatwianie zdobywania i aktualizowania wiedzy, korzystania z osiągnięć kultury, dostępu do
licznych instytucji, a nawet poprawę ochrony zdrowia, wpływa istotnie na podwyższenie jakości
życia.
13
Por. Weresa M.A. (red.), Polska: Raport o konkurencyjności 2008. Konkurencyjność sektora
usług, SGH, Warszawa 2008, s. 153
597
wiodących w EU są nieco mniejsze niż w przypadku ponoszonych nakładów na tę
działalność14.
2,00%
1,60%
UE27
1,20%
Czechy
Węgry
0,80%
Polska
0,40%
Bułgaria
0,00%
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
Rysunek 1. Nakłady na B+R jako % PKB – Polska na tle wybranych krajów w latach 2000-2007
Źródło: Eurostat
Wynikiem prowadzonej działalności innowacyjnej jest wynalazczość i liczba
uzyskanych patentów. Jak pokazuje tabela 2 liczba zgłaszanych wynalazków krajowych utrzymuje się na stałym poziomie. Pewne pozytywne tendencje dotyczą
natomiast udzielonych patentów. Od 2003 r. ich liczba znacznie wzrasta. Nieco
odmiennie sytuacja kształtuje się w przypadku wzorów użytkowych. Liczba zgłaszanych wzorów zdecydowanie maleje, jednak liczba udzielonych praw do
ochrony w minionych latach wykazywała powolny, stabilny wzrost, aczkolwiek w
2007 r. praw ochronnych udzielono o 30 % mniej niż w roku ubiegłym.
Tabela 3. Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w Polsce w latach 2004–2007
Wyszczególnienie
2004
2005
2006
2007
Wyposażenie w komputery (w %)
92
93
93
95
Dostęp do Internetu (w %)
85
87
89
92
Wyposażenie w komputery (w %)
36
40
45
54
Dostęp do Internetu (w %)
26
30
36
41
Przedsiębiorstwa
Gospodarstwa domowe
Źródło: GUS, Eurostat
Istotną sferą społeczeństwa informacyjnego jest wykorzystanie technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Zastosowanie znajdują one w różnych obszarach, m.in. w przemyśle, edukacji, administracji, biznesie, zdrowiu czy rozrywce15.
W dalszej części pracy przedstawiono wykorzystanie nowych technologii – kom14
Michalski T., Piech K., Konkurencyjność Polski w procesie pogłębiania integracji europejskiej
i budowy gospodarki opartej na wiedzy, SGH – Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2008, s. 644
15
Listwan T., Kaczocha W. Współczesne przemiany…, s. 73
598
puterów i Internetu – w przedsiębiorstwach oraz w gospodarstwach domowych, a
także dostępność do e-administracji.
Koniecznym warunkiem dla budowania społeczeństwa informacyjnego jest dostęp do Internetu. Odsetek polskich gospodarstw domowych posiadających dostęp
do globalnej sieci komputerowej sukcesywnie rośnie (patrz tabela 3). Pod tym
względem Polska wypada korzystnie na tle innych nowoprzyjętych państw Unii
Europejskiej16. Jednak wciąż niewielki dostęp do sieci (zwłaszcza wśród wiejskich
gospodarstw domowych) komplikuje rozwój rynku usług dostępnych on-line.
Sytuacja korzystniej kształtuje się w przypadku przedsiębiorstw. Jak pokazuje
tabela 3 w 2007 r. 92% polskich przedsiębiorstw miało dostęp do Internetu. Oznacza to, że pod tym względem polska gospodarka dorównuje średniej unijnej i pozytywnie plasuje się na tle innych państw o podobnym stopniu rozwoju gospodarczego (patrz rysunek 2).
100%
80%
UE27
60%
Czechy
Polska
40%
Węgry
20%
Bułgaria
0%
2004
2005
2006
2007
Rysunek 2. Odsetek przedsiębiorstw posiadających dostęp do Internetu –
Polska na tle wybranych krajów w latach 2004–2007
Źródło: Eurostat
Innym istotnym miernikiem innowacyjności gospodarki w świetle budowania
społeczeństwa informacyjnego jest wskaźnik dostępności do e-administracji17.
Korzyści z informatyzacji administracji publicznej wydają się oczywiste. Dla samej administracji oznacza to wzrost efektywności świadczonych usług, co wpływa
na obniżanie kosztów tejże działalności. Dla odbiorców usług publicznych – obywateli i przedsiębiorstw – zwiększenie dostępu do usług świadczonych drogą online to także szereg pożytków, wśród których znaczącym jest skrócenie czasu
oczekiwania na realizację usług18.
16
Patrz Weresa M.A. (red.), Polska: Raport o…, s. 160-161
Wskaźnik dostępności do e-administracji dotyczy przeciętnej dostępności on-line 20 podstawowych usług publicznych, w tym 12 świadczonych dla obywateli oraz 8 świadczonych dla podmiotów
gospodarczych.
18
Breński W., Oleksiuk A., Strategiczne szanse…, s. 77-78
17
599
Analizując wskaźnik dostępności do e-administracji w 2007 r. poszczególnych
krajów UE (patrz rysunek 3) zauważyć można, że rezultat uzyskany przez Polskę
(25%) klasyfikuje ją w końcu rankingu. Warto podkreślić, że wynik ten jest jednym z najsłabszych rezultatów nie tylko na tle państw UE15, lecz także w porównaniu z wynikami osiągniętymi przez kraje nowoprzyjęte. Oznacza to, że Polska
wciąż potrzebuje działań dotyczących poprawy poziomu wykorzystania technologii informacyjnych i telekomunikacyjnych w celu przyspieszenia procesu konwergencji z Unią Europejską.
100%
80%
60%
40%
20%
0%
UE27
Austria Słowenia Czechy
Węgry
Litwa
Rumunia Słowacja Polska
Bułgaria
Rysunek 3. Wskaźnik dostępności do e-administracji – Polska na tle wybranych krajów w 2007r.
Źródło: Eurostat
Podsumowanie
Podsumowując dotychczasowe rozważania na temat zależności między konkurencyjnością polskiej gospodarki a budowaniem społeczeństwa informacyjnego i
gospodarki opartej na wiedzy stwierdzić należy, że Polska pod względem stanu
rozwoju technologicznego, nauki oraz innowacyjności gospodarki wciąż pozostaje
w tyle za państwami „starej” Unii Europejskiej. W większości rankingów związanych z obszarem działalności badawczo-rozwojowej, czy też z wykorzystaniem
technologii informacyjno-telekomunikacyjnych Polska plasowana jest na ostatnich
miejscach. Niepokojący jest również stan zmian, jakie obserwujemy w gospodarce
polskiej we wspomnianych powyżej dziedzinach. W ciągu ostatnich lat pozytywne
trendy są właściwie niezauważalne. Jeśli już występują, to na zbyt niskim poziomie, by możliwe było budowanie trwałych przewag konkurencyjnych.
600
BIBLIOGRAFIA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
Balcerzak A.P., Rogalska E. (red.), Konkurencyjność gospodarki Polski, Wydawnictwo Adam Marszałek,
Toruń 2008
Bąk H., Wojtkowska-Łodej G. (red.), Gospodarka Polski w Unii Europejskiej w latach 2004-2006: wybrane
zagadnienia, SGH, Warszawa 2007
Breński W., Oleksiuk A., Strategiczne szanse polskiej gospodarki w kontekście globalizacji, Difin, Warszawa 2008
Doing Business in 2008, Bank Światowy, 2008
Florida R., The Flight of the Creative Class. The new global competition for talent, Harper Business, New
York 2005
Listwan T., Kaczocha W. Współczesne przemiany społeczno-gospodarcze w Polsce i na świecie, PASSAT,
Poznań 2007
Maroda M. (red.), Wymiary życia społecznego. Polska na przełomie XX i XXI wieku, SCHOLAR, Warszawa
2007
Michalski T., Piech K., Konkurencyjność Polski w procesie pogłębiania integracji europejskiej i budowy
gospodarki opartej na wiedzy, SGH – Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2008
Noga M., Stawicka M. (red.), Co decyduje o konkurencyjności polskiej gospodarki?, CeDeWu. Wydawnictwa Fachowe, Warszawa 2008
Okoń-Horodyńska E., Pangsy-Kania S. (red.), Innowacyjność w budowaniu gospodarki wiedzy w Polsce,
Instytut Wiedzy i Innowacji, Warszawa 2007
Radło M.J., Strategia Lizbońska. Konkluzje dla Polski, Instytut spraw publicznych, Warszawa 2002
Weresa M.A. (red.), Polska: Raport o konkurencyjności 2008. Konkurencyjność sektora usług, SGH, Warszawa 2008
www.epp.eurostat.ec.europa.eu
www.stat.gov.pl
http://www.nanonet.pl/index.php?Itemid=330&id=126&option=com_content&sectionid=26&task=category
SUMMARY
The competitiveness of the polish economy with respect to developing inforamtion society and knowledgebased economy
The following article refers to the issues of the Polish economy competitiveness in comparison with the European rankings, explaining, at the same time, the reasons for the low level of the innovativeness of the Polish
economy. The article authors present the impact of knowledge, technology and innovations on the attractiveness of
the Polish economy. They also show that in Poland the trends in the field of research and development as well as
in Information and Communication Technology are too weak to gain durable competitive advantage over other
countries.
601