Alergogenne znaczenie py³ku dębu

A L E R G E N Y
dr n. med.
Piotr Rapiejko
Klinika Otolaryngologii
WIM w Warszawie
Alergogenne
znaczenie py³ku dêbu
Allergenic importance of oak pollen.
dr n. med.
Agnieszka Lipiec
Samodzielna Pracownia
Profilaktyki Zagro¿eñ
Œrodowiskowych
AM w Warszawie
Prof. dr hab. n. med.
Dariusz Jurkiewicz
Klinika Otolaryngologii
WIM w Warszawie
Summary
Authors present the analysis of oak pollination season in years 2002-2003 in different cities of Poland. The
value of oak pollen count has been showing increesing tendency in cities in recent years, reaching the level of
200-300 pollen grains in 1 m3 of air. The frequency of positive skin prick tests with oak allergen in group of
1750 patients with intermittent allergic rhinitis was up to 19%. The majority of patients with positive skin prick
tests to oak allergen demononstate the aggreviation of allergic symptoms after the exposition to pollen at the
level of 80 grains per 1 m3. Oak pollen allergens seem the habe increasing importance in triggering the
symptoms of allergic rhinitis.
......................................
Autorzy przedstawiaj¹ analizê sezonu pylenia dêbu w latach 2002-2003 w wybranych miastach
Polski. Stê¿enie py³ku dêbu wykazuje w ostatnich latach tendencje wzrostowe w aglomeracjach
miejskich osi¹gaj¹c stê¿enia 200-300 ziaren py³ku w 1 m3 powietrza. Czêstoœæ dodatnich testów
skórnych z alergenem py³ku dêbu w grupie 1750 chorych z okresowym alergicznym nie¿ytem nosa
siêga 19%. Wiêkszoœæ chorych z dodatnimi testami skórnymi z alergenem py³ku dêbu odczuwa
zaostrzenie objawów alergicznych po ekspozycji na stê¿enie 80 ziaren py³ku dêbu w 1m3 powietrza.
Alergeny py³ku dêbu wydaj¹ siê mieæ coraz wiêksze znaczenie w wywo³ywaniu objawów
alergicznego nie¿ytu nosa.
L
iteratura dotycz¹ca wystêpowania py³ku
dêbu w atmosferze oraz czêstoœci uczuleñ
na alergeny py³ku dêbu w populacji
europejskiej jest uboga. W ostatnich latach
obserwujemy jednak znacz¹cy wzrost udzia³u
py³ku dêbu w atmosferze du¿ych aglomeracji
miejskich. Analiza wyników dodatnich testów
skórnych oraz analiza kart samoobserwacji
chorych z okresowym alergicznym nie¿ytem nosa i
spojówek wskazuje, ¿e alergeny py³ku dêbu s¹
odpowiedzialne za wystêpowanie objawów
alergicznego nie¿ytu nosa i spojówek w maju.
Celem badañ by³a:
ocena stê¿eñ py³ku dêbu w wybranych
miastach Polski,
• ocena czêstoœci wystêpowania dodatnich
odczynów w punktowym teœcie skórnym
z alergenem py³ku dêbu szypu³kowego,
• ocena objawów klinicznych w okresie pylenia
dêbu u chorych z dodatnim testem skórnym
z alergenem py³ku dêbu
• ocena wyników testu prowokacji donosowej
z alergenem py³ku dêbu u chorych z dodatnim
testem skórnym z tym samym alergenem
•
S³owa kluczowe
alergen dêbu,
alergiczny nie¿yt nosa,
testy skórne
z alergenem dêbu
Key words :
oak allergen,
allergic rhinitis,
positive skin prick
tests with
oak allergen
38 A L E R G I A
Wiosna 2004
Materia³ i Metoda
Badanie aerobiologiczne przeprowadzono
w latach 2002-2003 w Warszawie, Bydgoszczy,
Olsztynie i Opolu z wykorzystaniem aparatów
objêtoœciowych f-my Burkard i VST 1.
Analiza mikroskopowa zosta³a wykonana
w sposób typowy (1,2,3), a wyniki przedstawione
w przeliczeniu na 1 metr szeœcienny powietrza.
Wyznaczono dzieñ rozpoczêcia pylenia, szczyt
pylenia i koniec okresu pylenia w oparciu
o standardowe procedury 1% i 95% (2).
W grupie 1750 chorych Poradni Alergologicznej Kliniki Otolaryngologii WIM w Warszawie
zg³aszaj¹cymi siê z objawami okresowego
alergicznego nie¿ytu nosa wykonano test skórny
z alergenem py³ku dêbu (nr 114 Allergopharma),
wg standardowych procedur.
Spoœród chorych z dodatnim testem skórnym
z alergenem py³ku dêbu wybrano losowo grupê 50
chorych u których wykonano test prowokacji
donosowej z alergenem py³ku dêbu (nr 114
Allergopharma) z ocen¹ rynomanometryczn¹.
U tych samych chorych przeprowadzono analizê
kart samoobserwacji score z analiz¹ podstawowych objawów klinicznych w okresie pylenia dêbu.
Wyniki
Pylenie dêbu wyznaczone metod¹ 1% w latach
2002 i 2003 rozpoczyna³o siê w zbli¿onym okresie
pomiêdzy 109 a 114 dniem roku. Szczyt pylenia
przypada³ na 112-126 dzieñ roku. Koniec sezonu
pylenia wyznaczony metod¹ 95% przypada³ na
122 do 140 dzieñ roku. Maksymalne wartoœci
dobowe wykazywa³y znaczne ró¿nice w zale¿noci od miejsca pomiaru jak i roku. W Olsztynie
w 2003 roku maksymalne stê¿enia nie przekracza³y 15 ziaren py³ku w 1 metrze szeœciennym
powietrza gdy tymczasem w tym samym roku
w Wars zaw ie osi ¹gn ê³y poz iom 232 z/m 3
a w Bydgoszczy 648 ziaren w 1 m3 powietrza.
Wynik prezentuje tabela 1.
Liczba dni ze stê¿eniem ponad 80 ziaren.m3 ,
uznawanym za wystarczaj¹ce do wywo³ania
A L E R G E N Y
objawów uczuleniowych u osób z nadwra¿liwoœci¹
na alergeny py³ku drzew (2) wynosi³a od 0
w Olsztynie w 2003 roku do 11 w Warszawie w tym
samym roku.
Pomiary wykonane w odleg³oœci 10 metrów od 15
metrowego pojedynczego okazu dêbu
szypu³kowego w szczytowej fazie kwitnienia
wykaza³y stê¿enie 13.340 ziaren w 1 metrze
szeœciennym powietrza , przy wartoœci 180 ziaren
w 1 metrze szeœciennym powietrza w punkcie
pomiarowym w centrum Warszawy.
W grupie 1750 chorych Poradni Alergologicznej Kliniki Otolaryngologii WIM w Warszawie
zg³aszaj¹cymi siê z objawami okresowego
alergicznego nie¿ytu nosa wykonano test skórny
z alergenem py³ku dêbu (nr 114 Allergopharma),
wg standardowych procedur. U 334 chorych
uzyskano dodatni wynik testu skórnego
z alergenem py³ku dêbu. W tej grupie 298 chorych
zg³asza³o objawy alergicznego nie¿ytu nosa i spojówek w okresie wystêpowania py³ku dêbu
w powietrzu Warszawy co stanowi 89,2%.
Analiza kart samoobserwacji u 50 chorych
z dodatnim testem skórnym z alergenem py³ku
dêbu wybranych losowo wykaza³a wyraŸn¹
korelacjê objawów klinicznych z wynikami
pomiarów stê¿enia py³ku dêbu w atmosferze.
Objawy kliniczne pojawi³y siê u 95% poddanych
obserwacji chorych po ekspozycji na stê¿enie
przekraczaj¹ce 85 z/m3 co jest zbie¿ne
z wczeœniejszymi obserwacjami (2).
Test prowokacji donosowej przeprowadzony w tej
samej grupie chorych by³ dodatni u 47 chorych
(94%) a silnie dodatni u 45 chorych (90%
chorych).
D¹b (³ac. Quercus, ang. Oak, niem. Eiche)
Jest typowym drzewem lasów Europy
Œrodkowej. Kwiaty mêskie z³o¿one s¹ z 4-12
prêcików, z pojedynczym drobnym okwiatem,
zebrane w zwisaj¹ce kotki. W Polsce rosn¹ dziko 2
gatunki dêbów:
•
•
d¹b szypu³kowy
d¹b bezszypu³kowy
D¹b szypu³kowy (Quercus robur) jest
pospolity w ca³ym kraju, g³ównie w lasach,
parkach, przy drogach, w górach roœnie do 600700 m n.p.m. D¹b szypu³kowy kwitnie w maju,
oko³o 14 dni przed dêbem bezszypu³kowym.
Rozpoznanie ziaren py³ku dêbu szypu³kowego
i bezszupu³kowego w preparatach aerobiologicznych jest bardzo trudne lub wrêcz niemo¿liwe.
D¹b bezszypu³kowy (Quercus petraea)
w Polsce jest pospolity w lasach i parkach
z wyj¹tkiem obszarów górskich i pó³nocnowschodniej czêœci kraju, która le¿y poza
zasiêgiem jego wystêpowania.
Inne gatunki dêbów rosn¹ce w Polsce to: d¹b
burgundzki (Quercus cerris), d¹b czerwony
(Quercus rubra) znaleŸæ mo¿na czêsto w parkach,
zadrzewieniach ulicznych i przydro¿nych. Ziarno
Quercus robur 27-28 um œrednicy. Przyjmuje siê,
¿e znaczenie kliniczne œrednie, choæ lietaratura
dotycz¹ca alergogennoœci py³ku dêbu jest uboga.
G³ówny alergen Quercus alba - Que a 1 o masie
molekularnej 17 kDa wykazuje reaktywnoϾ
w ponad 90%. Jego funkcja biochemiczna jest
nieznana.
W diagnostyce alergologicznej pos³ugujemy
siê najczêœciej odczynnikami do testów skórnych
z alergenem dêbu szypu³kowego lub alergenem
zbiorczym py³ku drzew np. 013 Allergopharma
drzewa II o sk³adzie brzoza bia³a, d¹b szypu³kowy,
buk, platan wschodni).
Dostêpny jest równie¿ test prowokacji donosowej
z alergenem dêbu szypu³kowego (nr 114 Allergopharma) o stê¿eniu - 5000 BU/ml.
Wnioski
Py³ek dêbu osi¹ga w czêœci miast Polski
bardzo wysokie stê¿enia wywo³uj¹ce objawy
alergiczne u osób nadwra¿liwych na alergeny
py³ku dêbu.
• U 19% chorych z okresowym alergicznym
nie¿ytem nosa uzyskano dodatni test skórny
z alergenem py³ku dêbu
• 95% chorych z dodatnim testem
n
•
1
TABELA
Miasto
rok
Pocz¹tek, szczyt i koniec sezonu wyznaczony metod¹ 1% i 95%
oraz wartoœci maksymalne, sumaryczne stê¿enia py³ku i liczba dni
ze stê¿eniem ponad 0 i ponad 80 z/m3
Pocz¹tek Szczyt
sezonu sezonu
(dzieñ roku) (dzieñ roku)
Koniec
sezonu
WartoϾ
max
(dzieñ roku)
Ziarna / m3
Suma Liczba dni ponad
stê¿eñ 0 z/m3 80 z/m3
/
Opole
2003
110
126
131
212
1732
33
9
Bydgoszcz
2002
109
114
128
367
1679
27
7
Bydgoszcz
2003
114
117
130
648
3780
31
10
Warszawa
2002
111
124
140
587
4123
65
9
Warszawa
2003
112
126
133
232
1765
33
11
Olsztyn
2003
110
112
122
15
32
13
0
Bonn
2003
108
115
125
1012
3457
29
12
Praga
2002
110
123
137
487
3174
70
8
Praga
2003
90
92
102
11
36
12
0
Piœmiennictwo:
1.Rapiejko P., Lipiec A., Wojdas A., Kantor I., Konarska S., Jurkiewicz D.: Zale¿noœc obrazu klinicznego choroby alergicznej od
rodzaju aeroalergenu. Annales UMCS, Sectio EEE, 2003, 383-388.
2.Rapiejko P.,Lipiec A., Modrzyñski M., Ch³opek K., Jurkiewicz D.: Analiza stê¿enia py³ku drzew w 2003 roku. Alergia 2004, 19:7-12.
3. Spieksma F.: Pollen attmosferico en Europa. UCB, Brussels, 1993.
Wiosna 2004
A L E R G I A 41