Herb Gliwic. Heraldyczny identyfikator miasta. Nośniki i pola

STRESZCZENIE:
Temat pracy doktorskiej: Herb Gliwic. Heraldyczny identyfikator miasta. Nośniki i pola eksploatacji.
Autor: mgr Czesław Fiołek
Promotor: prof. Włodzimierz Dolatowski
Recenzenci: prof. Janusz Stankowski, prof. Piotr Jędrzejewski
Akademia Sztuk Pięknych we Wrocławiu im. Eugeniusza Gepperta
Wydział Architektury Wnętrz i Wzornictwa
Praca doktorska pod tytułem Herb Gliwic. Heraldyczny identyfikator miasta. Nośniki i pola
eksploatacji., podejmuje znaczenie herbu, jako heraldycznego znaku miasta, związanego z nim przez
wieki, opisuje treści, jakie herby przynoszą z historii oraz przewiduje jak mogą się zapisać w pamięci
następnych pokoleń. Powyższe zagadnienia zostały przedstawione na przykładzie historycznych
herbów Gliwic. Autor wykonał obszerną kwerendę zachowanych artefaktów, odnalezionych w
przestrzeni urbanistycznej miasta, w archiwalnych zbiorach, w wydawnictwach oraz w przestrzeni
Internetu. Zebrana wiedza heraldyczna, historyczna i socjologiczna posłużyła mu do zaprojektowania
nowego herbu miasta Gliwice, jednoczącego jego dzieje w nowym symbolu heraldycznym.
Treść pracy można podzielić na 3 części: historyczną, analityczną i projektową, które z kolei dzielą się
na rozdziały.
Część historyczna:
W rozdziale Historia herbów gliwickich, autor zaprezentował dwa herby, które godnie symbolizowały
przez blisko 8. wieków dzieje, powagę i legalność funkcjonowania miasta. Pierwszy – piastowski,
Gliwice otrzymały z nadania założyciela – księcia opolskiego Władysława I. Drugi – habsburski, z
nadania cesarza rzymskiego … oraz księcia Górnego i Dolnego Śląska – Ferdynanda II.
W rozdziale Spór o herb Gliwic, autor opisał wydarzenia na terenie miasta po wyzwoleniu w styczniu
1945 r., oraz zwrócił uwagę na konsekwencje braku ustanowienia po II wojnie światowej
obowiązującego herbu Gliwic – powstał konflikt pomiędzy zwolennikami obu herbów, który nie
wygasł do dzisiaj. Ówczesne władze socjalistyczne zwalczały heraldykę miejską, jako przejaw
samorządności społecznej.
W rozdziale Mój udział w sporze, autor opisuje własne dokonania, które podejmują działania
zmierzające do ustanowienia nowego herbu Gliwic, jednoczącego wcześniejsze herby w nowym
symbolu heraldycznym.
W rozdziale Porównanie herbu miasta Wadowice z herbem miasta Gliwice, autor zwraca uwagę na
tożsame znaczenie pod względem heraldycznym herbów obu wymienionych miast w Polsce.
Część analityczna:
W rozdziale Herb – heraldyczny identyfikator miasta, autor przedstawił zasady heraldyczne, za
pomocą których herby przekazują zawarte w nich treści, oraz opisał funkcje herbu miejskiego w
czasach historycznych i współczesnych.
W rozdziale Nośniki i pola eksploatacji, autor udowadnia, że tytułowe określenia, opisujące nowo
zaprojektowane znaki wizualne: logo, logotyp mogą również służyć do opisywania historycznych i
współcześnie zaprojektowanych herbów miejskich.
Część projektowa:
1
Projekt nowego herbu Gliwic łączy treści obu herbów historycznych (piastowskiego i habsburskiego),
oraz zapisuje nowe, odnoszące się do współczesnych dziejów miasta. Zachowuje godła piastowskie,
umieszczone na obu herbach: połuorła złotego na niebieskim tle i wieżę warowną z blankami,
szpiczastym dachem, czarnym oknem i otwartą bramą. Z herbu habsburskiego przejmuje Postać
Madonny z Dzieciątkiem, unoszącą się nad wieżą, którą umieszczono na tarczy herbowej po obronie
miasta w 1626 r., jako wyraz przywiązania gliwiczan do wiary katolickiej. Czarnego habsburskiego orła
zastępuje godło państwa polskiego – Orzeł Biały w koronie. Dominacja Habsburgów nad Śląskiem
zakończyła się w 1742 r. Od 1945 r. Gliwice pozostają w granicach Polski i w tym czasie dokonuje się
wszechstronny rozwój miasta dzięki staraniom jego mieszkańców. Widoczny na ścianie wieży inicjał
FII (Ferdynand II) zastępuje inicjał JPII, czyli Jan Paweł II na pamiątkę wizyty Ojca Świętego w
Gliwicach w 1999 r.
Herb, jako heraldyczny znak miasta, powinien pozostać jego wizualnym identyfikatorem, zajmując
nadrzędne miejsce w Systemach Identyfikacji Wizualnej współczesnych miast - pomiędzy innymi
znakami wizualnymi, wykorzystywanymi do celów reprezentacyjno-promocyjnych.
2