Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Etyka a moralność

2011-11-17
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
Kształtowanie postaw etycznych
u dziecka
dr Maria Sroczyńska
Wyższa Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach
9 listopada 2011 r.
EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY
WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL
Etyka a moralność
• Etyka - nauka o pochodzeniu i sensie zasad moralnych
• Moralność – społeczny zbiór zasad określających, co
jest dobre a co złe, przyzwoite, nieprzyzwoite (wartości,
normy, rzeczywiste wzory zachowań, sankcje –
„sumienie”, opinia społeczna)
• Koncepcje moralności:
• subiektywistyczne – zjawiska świadomości ludzkiej,
treści moralne „ustala” społeczeństwo
• obiektywistyczne - wartości moralne są od człowieka
niezależne
1
2011-11-17
Wartości moralne w koncepcji Maxa
Schelera
• Hierarchiczny, obiektywny układ wartości
ujawniający się w rozwoju jednostek ludzkich Piramida Wartości
• Wartości niższego (hedonistyczne, witalne) i
wyższego rzędu (poznawcze, moralne,
estetyczne; sacrum)
• Zagrożenia aktualizacji Piramidy Wartości:
• „ślepota” na wartości wyższego rzędu
• instrumentalizacja wartości wyższego rządu (istnieją
tylko deklaratywnie)
Socjalizacja a wartości i normy moralne
SOCJALIZACJA PIERWOTNA – Rodzina, społeczność
lokalna, grupy rówieśnicze (Rodzice jako „Znaczący
Inni”: identyfikacja poprzedza internalizację głównie
„ukrytych” wzorów kultury (sposobów myślenia i
przeżywania świata, także w kategoriach moralnych)
• Efektem jest kształtowanie się podstaw osobowości
społecznej: systemu wartości–postaw, a w perspektywie
tożsamości: jaźni subiektywnej (tego, co sami o sobie
myślimy)
• Socjalizacja pierwotna musi mieć charakter emocjonalny,
w odróżnieniu od wtórnej (rodzice jak bogowie)
2
2011-11-17
Socjalizacja c.d.
SOCJALIZACJA WTÓRNA – Państwo, Rynek, Media
(szkoła, zakłady pracy, wojsko, instytucje religijne,
polityczne, kulturalne, socjalne, itp.); Mandatariusze –
dominuje przekaz formalny, bezosobowy jawnych
wzorów kultury (konkretne sposoby zachowań, także
moralnych), powiązanych ze statusami (ambiwalencja
roli)
* Efektem jest uczenie się ról społecznych (w tym
konsumenta), a w perspektywie tożsamości nabywanie
jaźni odzwierciedlonej (świadomość tego, jak nas
postrzegają inni ludzie) i fasadowej (wizerunek)
Zagrożenia socjalizacji (a dokonywanie
właściwych wyborów moralnych)
• Skrajność postaw (dzieciocentryzm / dziecko – dobro
zastępowalne)
• Dominacja estetyki okrucieństwa
• Wszechobecność reklamy (konsumpcjonizm)
• Upolitycznienie dzieciństwa
• Syndrom nadkompetencji dziecięcych (dzieci uczą
rodziców) – socjalizacja odwrócona
• Socjalizacja do użytkowania przedmiotów; ograniczenie
częstotliwości i form kontaktów z dorosłymi
• Silny wpływ instytucji publicznych w coraz wcześniejszym
wieku - socjalizacja wyprzedzająca
3
2011-11-17
Czego uczymy się żyjąc w społeczeństwie,
czyli o przemianach moralności
• Sekularyzacja moralności ( kryzys wartości
chrześcijańskich, „narastające barbarzyństwo etyczne”)
• Indywidualizacja moralności (relatywizm moralny,
sytuacjonizm, wolność jednostki poza prawdą i dobrem)
• Rekonstrukcja wartości moralnych (samorozwojowych i
obowiązku)
• Religijna reorientacja wartości moralnych (ruchy
fundamentalistyczne i odnowowe)
• Utrzymywanie się moralności bardziej „prywatnej” niż
„publicznej”, zorientowanej na „swoich”, o niskim
zaufaniu społecznym
Jak żyć w świecie dzielonym z innymi?
Czego rodzice oczekują od dzieci, gdy
dorosną?
•
•
•
•
•
•
•
•
•
moralnego postępowania – 64%
posiadania własnego zdania – 59%
aby potrafiło walczyć o własne sprawy – 58%
pomagania innym – 47%
dobrej współpracy z innymi – 46%
bycia patriotą – 44%
bycia dobrym obywatelem – 39%
zarabiania dużo pieniędzy - 37%
bycia człowiekiem religijnym – 34%
Czy kapitalista z ludzką twarzą?!
4
2011-11-17
Moralność a religijność
•
•
•
•
•
Moralność jest konsekwencją religijności
Moralność jest niezależna od religijności
Moralność prowadzi do religijności
Dekalog dzisiaj (L. Kołakowski)
XI przykazanie: szanuj swoje dziecko!
Dziękuję za uwagę!
5