Etyka - Bergson

Sprawozdanie z dnia 26.10.2012r.
Piotr Gumułka
Henri Bergson - „Dwa źródła moralności i religii”
Henri Bergson (1859 - 1941) urodził się w Paryżu. Otrzymał żydowską edukację religijną, jednak
w wieku 15 lat stracił wiarę. W 1900 roku został profesorem i objął katedrę filozofii greckiej i łacińskiej.
W 1928 roku otrzymał nagrodę nobla w dziedzinie literatury. W chrześcijaństwie doszukiwał się
dopełnienia judaizmu jak też i swojej filozofii. Z uwagi na piętnowanie Żydów nie zdecydował się na
chrzest. Umarł na zapalenie oskrzeli. Najważniejsze dzieła: „O bezpośrednich danych świadomości”
(1889), „Materia i pamięć” (1896), „Ewolucja twórcza” (1907), i omawiana przez nas na zajęciach
praca „Dwa źródła moralności i religii” (1932). Bergson krytykował filozofię, ponieważ uważał, że
systemy filozoficzne są niedopasowane do rzeczywistości w jakiej żyjemy. Dochodzi do pojmowania
filozofii jako opartej na intuicji.
Analizę tekstu rozpoczęliśmy od pytania co stanowi źródło rozważań, z którego wychodzi autor.
Po krótkiej dyskusji stwierdziliśmy, że jest to zakaz. Sporządziliśmy tabelkę, która została zamieszczona
na końcu tego sprawozdania, obrazującą nasze rozważania na temat społeczeństwa. Następnie
poruszyliśmy temat podobieństwa społeczeństwa i jego organizacji do żywego organizmu, co wywiązało
dyskusję o wolności w ogólnym ujęciu oraz, bardziej dokładnie, wolności jednostki w społeczeństwie. Z
dyskusji tej wynikły dwa główne wnioski: a) nasze czyny wpływają na „komórki” społeczeństwa
niezależnie co czynimy. b) musi istnieć wolność, żeby można było mówić o moralności. W kolejnej
części zajęć rozmawialiśmy o odwołaniach Bergsona do innych filozofów. Autor polemizuje silnie z
Kantem, gdyż jego zdaniem myślenie rozumowe w etyce jest nieskuteczne. Moralność wg Kanta oparta
jest na rozumie, podczas gdy moralność wg Bergsona oparta jest na intuicji.
Nie sposób pominąć przy Bergsonie kwestię „pędu życia”, który związany jest z pędem miłości (który z
kolei jest jednym z dwóch źródeł moralności).
Społeczeństwo zamknięte – pierwotne - statyczne
(podinteligencja)
Społeczeństwo otwarte – cywilizowane –
dynamiczne (nadinteligencja)
prawo podobne do organizacji natury (nie ma wyjątków, prawo stanowione – może być podważone, występują
bo inaczej nie byłyby to prawa!)
wyjątki
instynkt
dążenie, emocja, wzbudzanie emocji twórczej, siły
NAKAZ (bezosobowe wymaganie społeczne)
WEZWANIE (przez najlepsze cząstki społeczeństwa)
kodeks normatywny (czego nie wolno, albo co musimy)
„powinieneś … bo to dobre”
religia statyczna – kara, łaska, lęk, mitologia
religia dynamiczna – związek człowieka z Bogiem
nacisk społeczny - tresura
Stan przejściowy - inteligencja
pęd ku miłości – pęd życia
moralność? ← powinność?
zakazy i wezwania
żyjemy na styku → całość powinności
Powinność gwarantuje moralność, religia nie przynosi nowej moralności ale otwiera na jej głębsze
rozumienie.
Całość powinności → „kwintesencja tysiąca przyzwyczajeń”, „trzeba bo trzeba”
intelekt → „zdjęcia rzeczywistości”
intuicja → pojmuje rzeczywistość