Monitoring sytuacji społeczno

Fundacja Otwarty Dialog
Al. J. Ch. Szucha 11a/21
00-580 Warszawa
T: +48 22 307 11 22
Monitoring sytuacji społecznopolitycznej w Kazachstanie
Sytuacja wewnętrzna Większość obywateli Kazachstanu jest obecnie zaniepokojonych stałym wzrostem cen usług
mieszkalno-komunalnych. Polityka państwa stawia małe przedsięborstwa w trudnej sytuacji,
zaś wielu mieszkańców Kazachstanu – na granicy ubóstwa.
Przy ogólnym poziomie inflacji w 2012r. na wysokości 6,0% (Raport Narodowego Banku
Kazachstanu) ceny usług komunalnych wzrosły o 9,3%, w tym za gorącą wodę o 10,8%, za
energię elektryczną o 10,1%. Eksperci szacują, że przeciętny emeryt w Kazachstanie wydaje na
media do 70-80% minimalnej emerytury. Od roku 2013 wzrosły stawki w niemal wszystkich
sektorach i rodzajach usług. Tylko do lutego 2013 roku stawki za zimną wodę podwyższono do
26,6%, za usługi kanalizacyjne - o 15,1%, za abonament telefoniczny - o 20%. Podwyżki dotyczyły
głównie tych rodzajów usług, które są zdominowane przez monopolistów kontrolowanych
przez państwo.
Uzasadnienie dla stale rosnących taryf coraz częściej budzi wątpliwości kazachstańskich
ekspertów i polityków. Kierownicy przedsiębiorstw komunalnych-monopolistów twierdzą, że są
zmuszeni do podnoszenia stawek, ponieważ sieci komunalne w 70% są przestarzałe, zaś
fundusze państwowe są niewystarczające, aby pokryć koszty modernizacji. Dlatego też koszty
renowacji infrastruktury mieszkaniowo-komunalnej państwo niemal całkowicie przenosi na
konsumentów. Jednak w rzeczywistości, sektor mieszkaniowo-komunalny i sektor
użyteczności publicznej znajdują się w tym samym stanie, co kilka lat temu.
W dniu 27.02.2013r. deputowany niższej izby parlamentu, Nurlan Zhazylbekov, we wniosku do
premiera Republiki Kazachstanu Serika Achmetowa powiedział, że monopoliści w sposób
nieefektywny zarządzają pieniędzmi konsumentów, uzyskanymi ze wzrostu stawek: "
Agencja Ochrony Konkurencji ujawniła przypadki, kiedy pieniądze zarobione przez monopolistów
poprzez podniesienie stawek dla ludności nie są przeznaczane na modernizację, lecz na wypłaty
dywidend na rzecz ich akcjonariuszy". Ekspert Dauren Kaisarov zauważa również, że monopoliści
wykorzystują możliwość podniesienia stawek w celu zwiększenia zysku swojego
przedsiębiorstwa, zaniedbując modernizację.
Pierwszy zastępca przewodniczącego partii prezydenckiej "Nur Otan" Bauyrzhan Baibek uważa,
że "podwyższenie stawek za usługi komunalne nauczy ludzi oszczędności". Bardzo sceptycznie
do tego pomysłu odnoszą się eksperci kazachstańscy, ponieważ zmniejszenie zużycia wody nie
doprowadzi do obniżenia cen. Skutek będzie raczej odwrotny.
Podwyższenie stawek uderzyło nie tylko w mieszkańców Kazachstanu, lecz także w wiele firm.
Na przykład, w obwodzie zachodniokazachstańskim stawkę za ogrzewanie dla małych firm
podniesiono o 300%.
W lutym 2013 roku, podczas okrągłego stołu w akimacie miasta Uralsk (centrum administracyjne
obwodu północnokazachstańskiego) przedsiębiorcy wyrazili swoje oburzenie taką polityką
państwa, jednakże władze nie podjęły żadnych działań. Teraz wielu przedsiębiorców zmuszonych
jest do zamknięcia swojej działalności.
W dniu 01.03.2013r. w Almaty kilkudziesięciu mieszkańców wzięło udział w akcji protestacyjnej
przeciwko wzrostowi stawek. Lokalne władze odmówiły wydania zgody na wiec, zaś policja
próbowała przeszkodzić demonstrantom. Liderzy akcji zapowiedzieli, że jeśli lokalne władze
zignorują ich żądania, 1 maja zorganizowana zostanie wielotysięczna demonstracja. W dniu
03.12.2013r. Komunistyczna Partia Ludowa z Kazachstanu (KPLK) zorganizowała wiec
protestacyjny w Astanie. W stolicy Kazachstanu koszt energii elektrycznej wzrósł o 33%, zaś
koszt ciepłej wody - o 37%. Vladislav Kosarev, deputowany do Parlamentu z ramienia KPLK
oświadczył, że winną tej sytuacji jest korupcja firm zarządzających infrastrukturą mieszkalną i
komunalną. Zgadza się z tym również Prokuratura Generalna. W projekcie państwowego
programu dalszej modernizacji organów ścigania i systemu wymiaru sprawiedliwości Republiki
Kazachstanu jest wzmianka, iż według Związku Niezależnych Ekspertów ds. Korupcji "to właśnie
ona [korupcja] jest powodem zwiększenia cen towarów i usług w Kazachstanie o 50%, z którego
to powodu cierpi cała ludność kraju".
Według danych agencji badawczej "RIA Rating", minimalne wynagrodzenie w Kazachstanie
wynosi 18 tysięcy tenge (około 91 euro). Według tego wskaźnika Kazachstan zajął 26 miejsce
spośród 27 krajów. Należy zauważyć, że realne dochody obywateli Kazachstanu nie zwiększają
się, ponieważ tempo wzrostu wynagrodzeń pozostaje daleko w tyle za wzrostem cen za media.
Zgodnie z wynikami badania kazachstańskiego ośrodka ekspresowych badań opinii publicznej
"Demoscope", ogólny poziom zaufania do władz Kazachstanu wynosi 11%. W szczególności,
rządowi i ministerstwom ufa średnio 3,5%, zaś sądom - 1,8% ludności.
Wolność pokojowych zgromadzeń i mitingów
W pełnym napięć społecznych obwodzie mangistauskim strajkują robotnicy dużych
przedsiębiorstw, żądając zaprzestania łamania ich praw pracowniczych. Eksperci prognozują
wzrost nastrojów protestacyjnych w społeczeństwie.
W dniu 19.02.2013r. w Aktau (obwód mangistauski) ponad 150 pracowników stoczni "Keppel
Kazachstan" odmówiło podjęcia pracy, żądając wyższych płac, wyeliminowania dysproporcji
pomiędzy wynagrodzeniami pracowników zagranicznych i kazachstańskich, jak również wydania
pozwoleń na skorzystanie z należnych im urlopów wyrównawczych oraz wstrzymania
nielegalnych zwolnień.
W dniu 26.02.2013r. pracownicy, którzy wzięli udział w strajku, wrócili na swoje miejsca pracy,
ponieważ kierownictwo spółki "Keppel Kazachstan" obiecało im podwyższenie wynagrodzenia o
30% od 01.03.2013r. Pozostałe żądania pracowników zostaną rozpatrzone w późniejszym
terminie.
W dniu 11.03.2013r. w obwodzie mangistauskim na złożu Kalamkas rozpoczęło strajk 101
pracowników jednej z największych spółek podwykonawczych "Oil Service Company" ("OSC").
Pracownicy spółki naftowej zażądali podniesienia wynagrodzeń oraz zwolnienia pracowników
ochrony przy złożach. Zarząd spółki "OSC" obiecał rozstrzygnąć kwestię podwyżki wynagrodzeń
do 30.04.2013r., ale oświadczył jednocześnie, że nie może wyeliminować pracowników ochrony,
ponieważ ich praca jest konieczna w celu zapobiegania naruszeniom dyscypliny pracy. W dniu
03.12.2013r. praca robotników naftowych została wznowiona. Akim obwodu mangistauskiego,
Alikh Aidarbayev obiecał osobiście nadzorować rozwiązanie tej kwestię.
Lider Niezależnego Związku Zawodowego Pracowników Sektora Naftowego obwodu
mangistauskiego, Mukhtar Umbetov, oświadczył, że istnieje prawdopodobieństwo wznowienia
strajku w najbliższym czasie przez pracowników naftowych na złożu Kalamkas. Pracownicy
sektora naftowego domagają się zmian systemowych w kwestiach wynagrodzenia na pracę,
które muszą nastąpić we wszystkich firmach w regionie.
Analitycy z Centrum Badań Socjologicznych i Politycznych "Strategia" przewidują, iż z powodu
wysokiego napięcia społecznego w najbliższym czasie w Kazachstanie mogą wybuchnąć
protesty społeczne. Główne przyczyny potencjalnych konfliktów to wzrost stawek i cen, korupcja,
niski standard życia, łamanie praw
pracowniczych.______________________________________________________________________
Prawa człowieka
W dniu 17.02.2013r. weszły w życie poprawki do ustawy o pomocy socjalnej, które znacznie
obniżyły zasiłki macierzyńskie dla kobiet otrzymujących wysokie wynagrodzenie.
Ta inicjatywa państwa wywołała falę krytyki wśród społeczeństwa: wielu działaczy wzięło
udział w akcjach protestacyjnych w obronie praw kobiet.
Nowelizacja ustawy dotyczy kobiet, których zarobki 10-krotnie przekraczają minimalne
wynagrodzenie - 186 tysięcy tenge (około 950 euro), oraz kobiet, które przed urlopem
macierzyńskim pracowały krócej, niż 12 miesięcy. Zgodnie z przyjętymi poprawkami kobiety,
których wynagrodzenie przekracza 186 tysięcy tenge, biorąc urlop macierzyński otrzymają
jednorazowy zasiłek w wysokości nie 1 mln tenge (ok. 5100 euro), jak to miało miejsce wcześniej,
lecz 783 tysięcy tenge (około 4000 euro).
Urzędnicy państwowi oświadczyli, że takie posunięcie jest konieczne, zaś zmiany dotkną jedynie
niewielkiego odsetka kobiet. Według Serika Abdenova, Ministra Pracy i Polityki Społecznej,
poprzedni schemat wypłat zasiłków macierzyńskich tworzył możliwości dla różnych machinacji
finansowych, kiedy to niektóre kobiety fikcyjnie zawyżały swoje wynagrodzenie, by otrzymać
większy zasiłek macierzyński. "Z tego też powodu wypływają kilkumilionowe zasiłki
macierzyńskie. I to w czasie, gdy w kraju przeciętnie 65 procent populacji kobiet nie zarabia
miesięcznie nawet dwustu dolarów"- oświadczył minister. Ale Olzhas Khudaibergenov, dyrektor
Centrum Badań Makroekonomicznych, na podstawie obliczeń dowodzi, że w rzeczywistości
system obliczania zasiłku macierzyńskiego nie daje czasu na zawyżenie wynagrodzenia w celu
uzyskania większego zasiłku, dlatego też przypadki oszustw są niezmiernie rzadkie.
Tymczasem przeciwnicy obniżenia zasiłków macierzyńskich obawiają się, że jest to dopiero
początek zmian i za rok mogą pojawić się nowe zagrożenia, które dotkną już wszystkich kobiet.
W dniu 20.02.2013 r. Almaty, w pobliżu budynku Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej odbyła
się pokojowa akcja protestacyjna. Około dwudziestu kobiet wystąpiło przeciwko obniżeniu
jednorazowego zasiłku z tytułu ciąży i urodzenia dziecka. W dniu 02.03.2013 r. w Almaty odbyła
się podobna akcja, pomimo tego, że władze lokalne zabroniły jej organizacji. 09.03.2013 r.
mieszkanki Astany również wyszły na ulice w obronie swoich praw. 16.03.2013 r. mieszkańcy
Almaty ponownie wzięli udział w akcji protestacyjnej - tym razem ponad 100 osób przyszło, by
bronić kobiet. 06.03.2013 r. aktywistki ruchu protestacyjnego oskarżyły służby specjalne
Kazachstanu o włamanie się do grupy społecznościowej na portalu Facebook "Przeciwko
obniżeniu zasiłku macierzyńskiego", która liczyła ponad 8000 uczestników.
Oprócz zmniejszenia świadczeń macierzyńskich, wcześniejsze poprawki do ustawy spowodowały
7-krotne obniżenie wysokości alimentów - z 26 tysięcy tenge (około 130 euro) do 4 tysięcy tenge
(20 euro). Terroryzm
W dniu 05.03.2013 r. stało się wiadomym, iż Vladislav Chelakhzostał przeniesiony do miasta
Zhitikara w obwodzie kostanajskim, do kolonii karnej UK-161/3, gdzie pod szczególnym
nadzorem przebywają najbardziej niebezpieczni przestępcy. W tej kolonii więźniowie są
odizolowani i nie mogą się z sobą porozumiewać. Matka Vladislava Chelakha informuje, że ci,
którzy zaczynają rozmawiać z jej synem, są natychmiast umieszczani w izolatce. Vladislav
Chelakh został skazany na dożywocie za zabójstwo 14 żołnierzy i egeria, popełnione 28.05.2012r.
na przejściu granicznym "Arkankergen" w obwodzie ałmatyńskim. Oskarżony oświadczył, że
przyznał się do winy po tym, jak był torturowany, zaś eksperci zauważają, że na wynik
postępowania miały wpływ interesy określonych elit politycznych. Serik Sarsenov, adwokat
Vladislava Chelakha, zamierza wnieść kasakcję.
W ostatnim miesiącu bardziej aktywnie ruszyła kampania poparcia dla Vladislava Chelakha.
03.07.2013 r. działacze wysłali pismo do biura ONZ w Kazachstanie z prośbą o wpłynięcie na
obiektywne rozpatrzenie sprawy. 15.02.2013 r. Abzal Shakarov, działacz ruchu poparcia dla
Vladislav Chelakha, został wezwany do Wydziału Walki z Ekstremizmem Departamentu Spraw
Wewnętrznych obwodu żambylskiego, gdzie został mu odebrany telefon komórkowy i dowód
osobisty. Zatrzymanie miało miejsce po publikacji wywiadu Abzala Shakarova, gdzie wyraził on
wątpliwości co do oficjalnej wersji śledztwa w sprawie Vladislava Chelakha. Po pojawieniu się w
mediach informacji na temat zatrzymania działacza, policja wypuściła Abzala Shakarova, ale
zażądała, by publicznie stwierdził on, że jego zatrzymanie miało związku z poparciem dla
Vladislava Chelakha. Działacz odmówił spełnienia tych żądań policji.
facebook.com/OpenDialogFoundation | [email protected] | www.odfoundation.eu