Instrukcje dla egzaminu

Pasquale Policastro 2013 - Instrukcje do egzaminu
Jak opisać i komentować wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Instrukcje do
egzaminu z prawa Unii Europejskiej
Pasquale Policastro
1. Wyroki sądowe są dokumentami prawnymi, które utrwalają daną sytuację prawną w
stosunku do adresatów. Wyrok wskazuje, jak prawo jest stosowane w danej sprawie. W
związku z powyższym zapoznanie się z treścią wyroków ma istotne znaczenie:
1. Dla stron: wyjaśnienie wyroku umożliwia im zrozumienie, co jest w danej sprawie
“prawem” (quid iuris). Prawidłowe wyjaśnienie treści wyroku ma szczególne
znaczenie dla legitymizacji prawa w indywidualnym życiu człowieka. Często sami
sędziowie, zwłaszcza w drobniejszych procesach, po ogłoszeniu wyroku wyjaśniają
jego treść stronom. Uzasadnienie wyroku ma również znaczenie dla wewnętrznej
refleksji stron, adresatów wyroków, a także dla szerszej publiczności.
2. Dla społeczeństwa: społeczeństwo danego państwa uczestniczy w debacie o tym,
czym jest prawo. Debata o funkcjonowaniu ustroju prawnego zależy w dużej mierze
od rozumowania zawartego w uzasadnieniach fundamentalnych wyroków. Z tego
powodu administracje sądów coraz częściej zwracają uwagę na właściwie
przekazanie prasie treści wyroku. Potrzeba redagowania komunikatów prasowych
umożliwia zrozumienie jednej z istotnych funkcji administracji sądownictwa, a
mianowicie dbanie o stosunki między sądami a podmiotami, które skorzystają z
sądów potencjalnie (społeczeństwo) lub faktycznie.
3. Dla składów orzekających, dla prokuratorów, dla adwokatów i dla innych praktyków:
dla celów związanych z własną działalnością. Prawnicy związani z danym procesem
muszą zrozumieć wyroki związane ze wszystkimi aspektami dotyczącymi tej
konkretnej sprawy.
2. Wyróżniamy następujące formy opisywania i komentowania wyroków:
2.1.Opis tekstu w formie fiszki i jego zwięzłe komentowanie
2.2.Komunikat prasowy
2.3.Glosa do wyroku
2.4.Analiza tekstu
Każda z tych form nadaje się do wykorzystania w dydaktyce prawa. Na przykład, opis
tekstu w formie fiszki jest narzędziem, które wykorzystamy także dla zrozumienia “prima
facie” tekstów prawnych. Takie zrozumienie stanowi podstawę dla wszystkich innych
podejść do zapoznania się z wyrokiem sądu.
W tejże instrukcji ograniczymy się do przedstawiania opisów tekstu
3. Mamy różne podejścia do tworzenia opisów i komentarzy do wyroku, które możemy
podzielić na podejścia praktyczne i podejścia poznawcze:
3.1. Wśród podejść praktycznych mają dla nas istotne znaczenie podejścia oparte na
słowach kluczowych “key words”, które są związane z głównymi problemami danego
wyroku. Chodzi o normatywne znaczenie danego hasła, a mianowicie znaczenie
hasła w porządku prawnym dla praktycznego rozstrzygnięcia sporów lub praktyczne
znaczenie danego hasła dla rozstrzygnięcia sporów, czyli częstotliwość, z jaką hasło
to występuje w konkretnych rozstrzygnięciach. Podejście do tych haseł w sposób
naukowy wymaga ściśle prowadzonej analizy dogmatycznej, a mianowicie analizy
relacji między pojęciami. Analiza ta, w dniu dzisiejszym, może być prowadzona
metodami algorytmicznymi. Tworzenie słów kluczowych wymaga też analizy
statystycznej. Tworzenie haseł ma jednak zawsze miejsce w oparciu o podejście
Page 1 of 3
Pasquale Policastro 2013 - Instrukcje do egzaminu z prawa Unii Europejskiej - wersja wstępna
uwzględniające preferencje podmiotu, który zbiera dane: sądy konstytucyjne będą
tworzyły swoje bazy orzeczeń, podsumowania, zbiory według wzorowanych na ich
potrzeby haseł. To samo dotyczy Trybunału Sprawiedliwości i Trybunału Praw
Człowieka. Istnieje jedna ścisła relacja między zakresem jurysdykcji i kompetencji
danego sądu. Adwokaci również będą tworzyć swoje bazy danych według własnych
słów kluczowych. Każdy sposób uporządkowania pojęć prawnych w rzeczywistości
tworzy swoiste słowa kluczowe. “Słowa kluczowe” służyły w rzeczywistości dla
uporządkowania aktów prawnych lub zbioru opinii, w oparciu o które powstały
pierwsze kodyfikacje.
3.2. Cele poznawcze mają za zadanie pogłębienie treści wyroków, zarówno dla celów
krytycznych - podkreślenie, że inne racje mogłyby stać się fundamentem wyroku, jak
i “problemowych”. Problemowe podejście do wyroku ukierunkowane jest na analizę
zagadnień dotyczących lepszego niż dotychczas regulowania ustawowego.
4. Jak opisać tekst wyroku. Opis wyroku w formie zwięzłej fiszki nie jest tożsamy z
podsumowaniem wszystkich jego części. Należy wybrać jedną perspektywę, w oparciu
o którą zostaje wykonany opis. Właśnie w związku z tym należy opisywać tekst prawny,
należy odwoływać się do rozumienia tekstu “prima facie”. Zrozumienie tekstu “prima
facie” wymaga:
a. Określenia tezy
b. Wymienienia racji przemawiających za tezą
c. Wymienienia racji przemawiających przeciwko tezie
d. Przedstawienia konkluzji
1. Określenie tezy: dla określenia tezy danego wyroku należy sprawdzić różne
elementy:
1.1. Jaka jest treść sentencji
1.2. Na jakiej podstawie opiera się dana sprawa.
2. W oparciu o jakie fakty powstała sprawa. Określenie, jakie są stanowiska stron,
jest istotnym elementem. Fakty, a mianowicie “okoliczności faktyczne leżące u
podstaw sporu” są ściśle powiązane z prawnym określeniem sprawy. Prawne
określenie następuje po ustaleniu podstaw faktycznych.
3. W celu określenia tezy należy dodać też żądania stron i pytania sędziego w
postępowaniu głównym.
4. Istotnym elementem dla określenia tezy jest stanowisko sądu co do żądań stron
oraz do pytania prawnego.
4.1. Teza może zostać uzupełniona naszymi spostrzeżeniami “prima facie” - jest
to ważne, zwłaszcza w sytuacjach gdy zamierzamy podkreślić, że warto pisać
glosę do tego wyroku
5. Racje przemawiające za podjęciem komentowania danego wyroku: należy tutaj
zgrupować racje przedstawiane przez wszystkie podmioty. Wnioski rzeczników
generalnych i Trybunału mają tutaj istotne znaczenie. W opisie danego wyroku,
zwłaszcza “prima facie”, należałoby podkreślić fundamentalną rację
przemawiającą za tezą
6. Racje przemawiające przeciwko temu wyrokowi: są też bardzo istotne dlatego,
że pozwalają wyjaśnić elementy sporne wyroku. Także w tych sprawach należy
podkreślić jedną fundamentalną rację
7. Konkluzje: Konkluzje powinny podkreślić, dlaczego argumenty za przeważały
nad argumentami przeciwko.
5. Streszczenie wyroków nie powinny być w zasadzie dłuższe od 10000 znaków (razem ze
spacjami).
Pasquale Policastro 2013 - Instrukcje do egzaminu
6. Egzamin ten bazuje na streszczenie wyroków Trybunału Konstytucyjnego z okresu
1990-1995. Są to wyroki o doniosłym charakterze dla Polskiej transformacji ustrojowej.
7. Istotnym elementem polskiej transformacji ustrojowej, było adaptacja i funkcjonowanie
ustrój do zasady demokratycznego państwa prawnego. Albowiem kluczowym
elementem transformacji było uchwalenie nową wersję artykułu 1, które określił
Rzeczpospolita Polska jako demokratyczne państwo prawne, urzeczywistniający
zasady sprawiedliwości społecznej. Ustrój państwa ulegał więc istotną zmianę: Polska
nie była już “Rzeczpospolita Ludowa” lecz “Rzeczpospolita Polska”. Polska nie była już
“państwem socjalistycznym” lecz “demokratycznym państwem prawnym”. Cele państwa
były przede wszystkich “urzeczywistnienie zasady sprawiedliwości społecznej”.
Transformacja, pod względem ustrojowym, polegała na transformacji instytucji i praw
państwa jednolitego i klasowego. Trudno jest przetłumaczyć ta forma państwa w
kategoriach starożytnych (jako rządy jednego, rządy kilku oraz rządy wielu). Państwo
socjalistyczne, wbrew retoryki demokracji klasowej, stało się rodzajem oligarchii. Rządy
były sprawowane przez “nomenklaturę” uzależnionej od “Komitetu centralnego” partii
robotniczej. Hasła populistyczne, układy personalne na płaszczyźnie wewnętrznej,
służebność na płaszczyźnie zewnętrznej mieli istotną rolę w prowadzeniu spraw
politycznych. Trudność transformacji polegała na adaptacji ustroju państwa oraz jego
funkcjonowanie, zarówno w procesie tworzenia prawo jak i w zakresie jego stosowania,
do zasad podziału władzy oraz ochronie praw poprzez mechanizmów określonych w
konstytucji i w ustawach. Trybunał Konstytucyjne odegrał istotną rolę w tym procesie,
skoro on zaczynał swoją działalność jeszcze pod rządami państwa socjalistycznego, a
mianowicie w 1986 r. Transformacja ustrojowa polegała w znaczącym mierze na nowej
świadomości prawa. Była ona w zasadzie zakorzeniona w poleskiej kulturze prawnej,
jednakże wymagała wysłowienie odpowiednich argumentów dla wysłowienia zasad i
wartości demokratycznego państwa prawnego.
8. Egzamin polega na streszczenie i prezentowanie, według załączonej instrukcji, jeden
wyrok Trybunału Konstytucyjnego. Streszczenie pisemne powinno zostać dostarczone
w dniu egzaminu ustnego w formie pisemnej oraz elektronicznej. Nie powinno być
dłuższe od 10000 znaków, wraz ze spacjami.
9. Orzeczenia można uzyskać wprowadzając sygnaturę na wyszukiwarkę na stronie http://
www.trybunal.gov.pl/orzeczenia/otk.htm
Pasquale Policastro
(wersja wstępna)
Page 3 of 3