Spis treści - Księgarnia Internetowa Grzbiet.pl

http://grzbiet.pl/ksiazki/polski-wir-i-wojny-1914-1918
Przykładowy rozdział książki: Polski wir I wojny 1914-1918
Spis
Od Wydawcy
Przedwojnie
treści
5
11
Wymarsz
29
Orientacje
47
Konfrontacja
87
Przelama n i e
Ul
Zastój
151
Rozgrywka
191
Rota
223
Bunt
251
Sprzymierzeni e
275
Niepodległa
197
Posłowie
335
Kalendarium
339
źródeł
351
Spis fotografii
359
Spis
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl
http://grzbiet.pl/ksiazki/polski-wir-i-wojny-1914-1918
Przykładowy rozdział książki: Polski wir I wojny 1914-1918
snuł
wizje pokoju po wsze czasy, a gwarancję jego urzeczywistnienia
narodowi prawa do własnego państwa
w granicach zgodnych ze stanem etnicznego posiadania. Koncept taki
usiłowano urzeczywistnić, z różnym powodzeniem, w zamykających
I wojnę traktatach pokojowych, szczególnie w traktacie wersalskim.
Koniunktura, która spłynęła na Polskę w końcu 1918 roku, nie
trwała długo. Dość szybko okazało się bowiem, że zwycięskie mocar­
stwa skłonne są uwzględniać polskie postulaty jedynie w ograniczo­
nym zakresie.
W 1918 roku Polska powróciła na mapę Europy, a dzień Ulisto­
pada został z czasem uznany za umowną datę narodzin niepodle­
głości. Trzeba jednak pamiętać, że w tamtej chwili niepodległość ta
pozostawała wciąż pod wieloma względami in statu nascendi. Two­
rzenie struktur administracyjnych państwa, jego granic i porządku
prawnego trwało jeszcze wiele miesięcy. Zaś z niektórymi problemami,
które ujawniły się na samym początku II Rzeczpospolitej, nie zdołała
się ona uporać do końca swego dwudziestoletniego żywota.
widział w przyznaniu każdemu
Andrzej Chojnowski
Posłowie
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl
http://grzbiet.pl/ksiazki/polski-wir-i-wojny-1914-1918
Przykładowy rozdział książki: Polski wir I wojny 1914-1918
Kalend arium
Rok 1914
Od 119lat Polska jest nieobecna na mapie Europy. Jej ziemie są podzielone mię­
dzy trzy państwa zaborcze: Cesarstwo Niemieckie (w którym wg danych z 1910
roku żyje ok. 1,9 mln ludności polskiej), Austro-Węgry (ok. 4,3 mln) oraz Ce­
sarstwo Rosyjskie (ok. 11,8 mln, z czego 8,8 mln zamieszkuje Królestwo Pol­
skie, stanowiące integralną część rosyjskiego imperium). Od pierwszej dekady
XX wieku Polacy, dążący do odzyskania niepodległości, działają w legalnych
organizacjach o paramilitarnym charakterze, m.in. w krakowskim Towarzy­
stwie .Strzelec" oraz w założonych we Lwowie Związku Strzeleckim, Polskich
Drużynach Strzeleckich i Drużynach Bartoszowych. Są one w mniejszym lub
stopniu podporządkowane tajnemu Związkowi Walki Czynnej
i szkolą swych członków w zakresie ćwiczeń fizycznych, musztry i posługi­
większym
wania się bronią - na wypadek wybuchu wojny i potrzeby zamanifestowania
istnienia polskiej siły zbrojnej.
18.o6 Młody bośniacki
nacjonalista Gavrilo Princip,
związany
z terrorystyczną
Czarna Ręka, strzela do arcyksięcia Austro-Węgier Franciszka
Ferdynanda i jego żony Zofii podczas ich wizyty w Sarajewie. Oboje giną
organizacją
na miejscu. Austro-Węgry chcą przeprowadzić śledztwo w sprawie zamachu
na terenie Serbii, na co jej władze nie wydają zgody.
33!1
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl
http://grzbiet.pl/ksiazki/polski-wir-i-wojny-1914-1918
Przykładowy rozdział książki: Polski wir I wojny 1914-1918
28.07
Wobec niespełnienia przez Serbię warunków postawionego ultimatum, Austro·
-Węgry wypowiadają jej wojnę.
System międzynarodowych sojuszy uruchamia
efekt domina: po upływie kilku dni naprzeciw siebie stają dwa wrogie bloki:
Ententa (Francja, Rosja, Wielka Brytania, później także Belgia, Japonia, USA
i Włochy) i państwa centralne (Niemcy i Austro-Węgry, później także Turcja
i Bułgaria). Pierwszy od czasów rozbiorów konflikt państw zaborczych daje
Polakom nadzieję na odzyskanie państwowości.
1.08
Atakiem na Luksemburg Niemcy rozpoczynają działania zbrojne na Zacho­
dzie Europy. Francja ogłasza mobilizację. Zaciąg do wojsk państw zaborczych
obejmuje także ludność polską. Do końca wojny do armii austriackiej zosta­
nie powołanych ok. 1,4 mln Polaków, do niemieckiej 780 tys., a do rosyjskiej
1,2mln.
2.08
Józef Piłsudski otrzymuje zgodę na zmobilizowanie polskich oddziałów pa­
ramilitarnych (nie czekając na nią, wydaje stosowny rozkaz w nocy z l na
2 sierpnia), po czym wysyła na teren zaboru rosyjskiego pierwszy, siedmio­
osobowy patrol ułanów pod dowództwem Władysława Beliny-Prażmowskiego.
Ułani
nie mają koni -
zdobywają je dopiero
na terytorium wroga. Dokonawszy
rozpoznania, siódemka Beliny wraca z patrolu po dwóch dniach.
3.08
Józef Piłsudski, łącząc Związek Strzelecki i Polskie Drużyny Strzeleckie, po­
wołuje w Krakowie
l Kompanię Kadrową. która staje się zalążkiem przyszłego
wojska polskiego. Komendantem formacji zostaje działacz Związku Strzele­
ckiego i Związku Walki Czynnej Tadeusz Kasprzycki.
4.08
Wojska niemieckie wkraczają do Królestwa Polskiego i dokonują bombardo­
wania Kalisza. Będzie ono trwać przez 18 dni, przyczyniając się do zniszczenia
80% zabudowy miasta. W propagandzie państw Ententy Kalisz stanie się przy­
kładem barbarzyństwa
Niemców.
6.o8
I Kompania Kadrowa wyrusza z krakowskich Oleandrów w kierunku Kielc
11.o8
l Kompania Kadrowa wkracza do Kielc, lecz spotyka się z obojętnością miesz­
z zamiarem wywołania antyrosyjskiego powstania w Królestwie.
kańców,
których nie udaje się poderwać do antyrosyjskiego powstania. Prezy­
dent Krakowa Juliusz Leo uzyskuje zgodę Sztabu Generalnego i Ministerstwa
Spraw Zagranicznych Austro-Węgier na stworzenie z formacji strzeleckich
Legionów Polskich.
)40
Kalendarium
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl
http://grzbiet.pl/ksiazki/polski-wir-i-wojny-1914-1918
Przykładowy rozdział książki: Polski wir I wojny 1914-1918
14.o8 Głównodowodzący
ogłasza odezwę do
armii rosyjskiej, wielki
książę Mikołaj Mikołajewicz
Polaków, w której wzywa do wspólnej walki z Niemcami
i obiecuje zjednoczenie ziem polskich pod carskim berłem, swobodę wyznania
i języka oraz samorząd. To pierwszy taki gest władz zaborczych od 120 lat, więc
Polacy w Królestwie reagują entuzjastycznie.
16.o8
W Krakowie zostaje powołany Naczelny Komitet Narodowy z Juliuszem Leo na
czele, później funkcję prezesa pełnić będą Władysław Leopold Jaworski i Leon
Biliński.
NKN ma być najwyższą instancją w zakresie wojskowej, skarbowej
i politycznej organizacji zbrojnych sił polskich. W porozumieniu z władzami
Austro-Węgier Komitet rozpoczyna formowanie Legionów Polskich.
17.08
Naczelna Komenda Armii Austro-Węgier wydaje rozkaz o powołaniu dwóch
Legionów Polskich: Zachodniego w Krakowie pod dowództwem gen. Raj­
munda
Baczyńskiego
i Wschodniego we Lwowie (wkrótce rozwiązanego)
z gen. Adamem Pietraszkiewiczem na czele. W Legionach obowiązuje polska
komenda i umundurowanie.
3.09
W trakcie bitwy galicyjskiej wojska rosyjskie zyskują przewagę nad siłami
austro-węgierskimi i zajmują Lwów. Rosyjska okupacja miasta trwa prawie
10 miesięcy.
10.09
Za zgodą władz rosyjskich w Warszawie powstaje Centralny Komitet Obywa­
telski z księciem Sewerynem Czetwertyńskim na czele. Formalnie CKO ma
niesieniem pomocy poszkodowanym przez wojnę (organizując
m.in. schroniska i jadłodajnie), ale powoła także Sądy Obywatelskie i Straż
się zajmować
Obywatelską -jako zalążki polskiego sądownictwa i policji, kładąc tym samym
pierwsze fundamenty pod struktury administracyjne przyszłego państwa pol­
skiego. W Warszawie działa także Komitet Obywatelski m.st. Warszawy, a na
terenie całego Królestwa - komitety lokalne.
18.1o
Sztab rosyjskiego Frontu Południowo-Zachodniego udziela ppłk. Witoldowi
Gorczyńskiemu zezwolenia na utworzenie w Puławach polskiego ochotniczego
wojskowego - Legionu Polskiego, zwanego Legionem Puławskim.
Formacja ta, istniejąca do marca następnego roku, nie odegra jednak większej
oddziału
roli.
11.10
Z inspiracji Józefa Piłsudskiego ppor. Tadeusz Żuliński łączy nielegalnie dzia·
łające w Królestwie Polskim grupy Polskich Drużyn Strzeleckich i Związku
1914
341
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl
http://grzbiet.pl/ksiazki/polski-wir-i-wojny-1914-1918
Przykładowy rozdział książki: Polski wir I wojny 1914-1918
Walki Czynnej, tworząc zakonspirowaną Polską Organizację Wojskową. POW
zajmuje się szkoleniem młodzieży oraz dywersją na tyłach wojsk rosyjskich.
11.11
Rozpoczyna
największa
się
niemiecka ofensywa w kierunku
Łodzi.
Wielodniowa bitwa,
operacja manewrowa I wojny, kończy się klęską Rosjan i ustabilizo­
waniem frontu na linii Bzura-Rawka- Pilica-Nida do wiosny następnego roku.
2.5-11
Warszawie powstaje Komitet Narodowy Polski, w którego skład wchodzą po­
litycy z kręgu narodowców i części ludowców, m.in. Roman Dmowski, książę
Zdzisław
Lubomirski,
Stanisław
Wojciechowski i Władysław Grabski. KNP
stawia na współpracę z Rosją, sprzeciwiając się wiązaniu sprawy polskiej z pań­
stwami centralnymi.
19.12.
Władze austriackie
początkowo
-
oficjalnie powołują do życia I Brygadę Legionów (złożoną
z l. i 5. pp). )ej
współzałożyciel Związku
dowódcą
zostaje józef Piłsudski, a szefem sztabu
Strzeleckiego - Kazimierz Sosnkowski.
Rok 1915
8.01
W Lozannie powstaje Szwajcarski Komitet Generalny Pornocy Ofiarom Wojny
w Polsce. Prezesem Komitetu zostaje Henryk Sienkiewicz, w jego skład wcho­
dzą
22..03
m.in. Ignacy Paderewski, Szymon Askenazy i Gabriel Narutowicz.
Po kilkumiesięcznym oblężeniu kapituluje oblegany przez Rosjan
Przemyśl
-jedna z największych twierdz ówczesnej Europy. Wojska rosyjskie pozostaną
w mieście do czerwca.
30.04
Car Mikołaj II podpisuje ustawę wprowadzającą samonąd miejski w Królestwie
:~..os
Rozpoczyna się zwycięska dla wojsk Niemiec i Austro-Węgier bitwa pod Gor­
Polskim.
licami, w wyniku której zostaje przerwany front rosyjski w Galicji.
s.o8 Rosjanie wycofują się z Warszawy, zniszczywszy uprzednio wszystkie mosty
oraz
część pozostałych
obiektów infrastruktury kolejowej i przemysłowej.
Do stolicy Królestwa Folskiego wkraczają wojska niemieckie.
14.08
Na okupowanych ziemiach Królestwa Folskiego Niemcy tworzą Generalne Gu­
bernatorstwo Warszawskie z gen. Hansem von Beselerem na czele. Austriacy
tworzą podobną strukturę administracyjną w Lublinie z gen.
mjr. Erichem von
Dillerem (później zastąpionym przez gen. Karla Kuka). W niemieckiej strefie
okupacyjnej żyje ok. 6,6 mln ludności polskiej, w austriackiej - ok. 3,3 mln.
Kalendarium
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl
http://grzbiet.pl/ksiazki/polski-wir-i-wojny-1914-1918
Przykładowy rozdział książki: Polski wir I wojny 1914-1918
18.o9
Wojska niemieckie zajmują Wilno. Do końca roku granica frontu stabilizuje
się
na wschód od Bugu, wzdłuż linii Ryga-Dyneburg-Pińsk-Czerniowce.
Rok 1916
1.01
W miejsce rozwiązanego przez gubernatora Beselera Centralnego Komitetu
Obywatelskiego powstaje Rada Główna Opiekuńcza, która organizuje pomoc
dla ludności polskiej i reprezentuje społeczeństwo Królestwa Folskiego wo­
bec władz niemieckich. Komitet Obywatelski m.st. Warszawy działa jeszcze
do maja.
3.05
4.o7
Za zgodą niemieckich władz okupacyjnych, chcących pozyskać przychylność
ludności
polskiej, ponad 200 tys. osób bierze udział w Warszawie w uroczy­
stościach
rocznicowych uchwalenia Konstytucji 3 Maja.
Rozpoczyna się bitwa pod Kostiuchnówką na Wołyniu. Pomimo ucieczki czę­
ści
wojsk austro-węgierskich, I Brygada Legionów pod wodzą Józefa Piłsud­
skiego, w sile 5,5 tys. ludzi, powstrzymuje atak ponad dwukrotnie liczniejszej
armii rosyjskiej. Straty bojowe w niektórych pułkach przekraczają 50% stanu
osobowego, ale Polacy zapobiegają przerwaniu frontu, co ponownie oddaje
inicjatywę strategiczną
ąo7
w ręce państw centralnych.
W Warszawie odbywa się inauguracyjne posiedzenie Rady Miasta. Prezyden­
tem miasta zostaje książę Zdzisław Lubomirski, dotychczasowy prezes war­
szawskiego Komitetu Obywatelskiego (zarządzający Warszawą od czasu jej
opuszczenia przez Rosjan).
29.07
Wobec braku nadziei na realizację idei niepodległościowej w oparciu o państwa
centralne oraz na wyodrębnienie Legionów z armii Austro- Węgier, Józef Pił­
sudski podaje się do dymisji ze stanowiska dowódcy I Brygady. Dymisja zostaje
przyjęta
po dwóch miesiącach.
20.09
Cesarz Franciszek Józef I ogłasza dekret zapowiadający przekształcenie Legio­
5.11
Cesarz Niemiec Wilhelm II i cesarz Austro-Węgier Franciszek Józef pro­
nów Polskich w dwudywizyjny Polski Korpus Posiłkowy.
ldamują akt,
w którym zapowiadają utworzenie z ziem Królestwa Folskiego
samodzielnego państwa polskiego z dziedziczną monarchią i ustrojem kon­
stytucyjnym, związanego z państwami centralnymi. Proklamacja wywołuje
szeroki oddźwięk na arenie międzynarodowej.
343
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl
http://grzbiet.pl/ksiazki/polski-wir-i-wojny-1914-1918
Przykładowy rozdział książki: Polski wir I wojny 1914-1918
1.u Do Warszawy wkraczają Legiony Polskie dowodzone przez płk. Stanisława
Szeptyckiego. Wojsko w polskich mundurach pojawia się w Warszawie po raz
pierwszy od czasu powstania listopadowego, jednak mieszkańcy przyjmują
legionistów z rezerwą.
6.11
Generalni gubernatorzy Hans von Beseler i Karl Kuk ogłaszają powołanie Tym­
czasowej Rady Stanu w Królestwie Polskim, rozpoczynając realizację obietnic
zawartych w Akcie 5 listopada. Rada ma współpracować z niemieckimi i au­
striackimi władzami okupacyjnymi, przygotowując grunt pod przyszłe polskie
instytucje państwowe.
~5.11
Car Rosji Mikołaj II zapowiada "utworzenie wolnej Polski ze wszystkich trzech
dzielnic".
Rok 1917
14.01
Na Zamku Królewskim w Warszawie odbywa się inauguracyjne posiedze­
nie Tymczasowej Rady Stanu. Marszałkiem Rady zostaje ziemianin
Wacław
Niemojowski, szefem Komisji Wojskowej - Józef Piłsudski. W ramach Rady
powstają
referaty odpowiedzialne za poszczególne aspekty życia publicznego
(skarbu, spraw wewnętrznych, sprawiedliwości itd.), mające stanowić zalążek
przyszłych
8.03
ministerstw.
W Rosji wybucha rewolucja lutowa. Po tygodniu zamieszek i przyłączeniu się
do demonstrantów części armii, car Mikołaj II zrzeka się korony. Władza znaj­
duje się w ręku Rządu Tymczasowego z księciem Gieorgijem Lwowem na czde
(zastąpionym później
~7.03
przez Aleksandra Kiereńskiego).
Piotrogrodzka Rada Delegatów Robotniczych i Żołnierskich - organ władzy
powstały
podczas rewolucji lutowej - wydaje
w którym przyznaje mu prawo do
orędzie
niepodległości.
do narodu polskiego,
Dwa dni
później
znacz­
nie ostrożniejszą w tonie deklarację na temat przyszłości Polski składa Rząd
Tymczasowy.
6.o4
Stany Zjednoczone wypowiadają wojnę Niemcom. Włączenie się USA do kon­
fliktu zapowiada rychłą klęskę państw centralnych - wyniszczone trwającą już
trzy lata wojną nie będą w stanie stawić czoła amerykańskiej potędze.
10.04
Cesarz Austro- Węgier przekazuje Polski Korpus Posiłkowy do dyspozycji nie­
mieckich władz wojskowych i Tymczasowej Rady Stanu, które mają przystąpić
344
Kalendarium
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl
http://grzbiet.pl/ksiazki/polski-wir-i-wojny-1914-1918
Przykładowy rozdział książki: Polski wir I wojny 1914-1918
do formowania Polskiej
Siły
Zbrojnej (Polnische Wehrmacht). Jej naczelnym
wodzem zostaje gen. Hans von Beseler.
J.o6
Premierzy Francji, Wielkiej Brytanii i Włoch podpisują porozumienie w spra­
wie celów wojennych Ententy.
podległego
4.06
Uznają
m.in. prawo Polaków do odbudowy nie­
i zjednoczonego państwa.
Z inicjatywy Romana Dmowskiego prezydent Francji Raymond Poincare wy­
daje dekret powołujący Armię Polską (od koloru mundurów zwaną Błękitną
Armią)
się
-
autonomiczną jednostkę pod
francuskim dowództwem, rekrutującą
z Polaków służących w armii francuskiej, polskich jeńców z armii niemie­
ckiej i austriackiej, a także z francuskiej i amerykańskiej Polonii.
n.o6
W Piotrogrodzie powołany zostaje Naczelny Polski Komitet Wojskowy (Na­
czpol) - reprezentacja żołnierzy polskich w armii rosyjskiej. Komitet makie­
rować
organizowaniem się odrębnej polskiej siły zbrojnej. W lipcu powstanie
I Korpus Polski, pod dowództwem gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego, później
sformowane zostaną dwa kolejne.
1.07
Wobec nierealizowania przez państwa centralne obietnic zawartych w Akcie
S listopada Józef Piłsudski ustępuje z Tymczasowej Rady Stanu.
9.07
Rozpoczyna
się
kryzys
przysięgowy.
Na wezwanie
Piłsudskiego legioniści
z I i III Brygady Legionów odmawiają złożenia przysięgi na wierność cesa­
rzowi Niemiec Wilhelmowi II. Ok. 3,3 tys.
żołnierzy pochodzących
z Króle­
stwa Polskiego zostaje internowanych w obozie w Szczypiornie pod Kaliszem
(oficerowie trafiają do obozu w Heniaminowie pod Warszawą). 3,5 tys. Galicjan
zostaje karnie wcielonych do armii austro-węgierskiej i skierowanych na front
włoski. Słabo związani
płk.
Józefa Hallera, składają przysięgę i -jako Polski Korpus Posiłkowy - zo­
staną po
12.07
z Piłsudskim żołnierze II Brygady, dowodzonej przez
paru miesiącach skierowani na front bukowiński.
Niemcy aresztują w Warszawie Józefa Piłsudskiego i płk. Kazimierza Sosn­
kowskiego pod zarzutem kierowania tajną Polską Organizacją Wojskową. Obaj
aresztowani zostaną przewiezieni w głąb Niemiec, do twierdzy w Magdeburgu.
Aresztowania obejmują także większość kierownictwa POW.
1s.o8 Z inicjatywy Romana Dmowskiego w Lozannie powstaje Komitet Narodowy
Polski, który za cel stawia sobie odbudowę Polski u boku Ententy. Komi­
tet zostaje wkrótce uznany przez Francję, Włochy, Wielką Brytanię i Stany
1916-1917
345
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl
http://grzbiet.pl/ksiazki/polski-wir-i-wojny-1914-1918
Przykładowy rozdział książki: Polski wir I wojny 1914-1918
Zjednoczone za namiastkę rządu polskiego na emigracji i jedynego legalnego
reprezentanta sprawy polskiej na Zachodzie.
12.09
Na podstawie reskryptów cesarzy austriackiego i niemieckiego zostaje powo·
lana w Warszawie Rada Regencyjna -
najwyższy organ władzy państwowej
w Królestwie Polskim do czasu wybrania króla lub regenta. W skład Rady.
która rozpocznie działalność w październiku, wejdą: arcybiskup warszaw­
ski Aleksander Kakowski,
książę Zdzisław
Lubomirski oraz hrabia Józef
Ostrowski.
7-11
W Rosji wybucha rewolucja październikowa - bolszewicy dokonują zbrojnego
przewrotu, zajmując petersburski Pałac Zimowy i aresztując członków Rządu
Tymczasowego. Odradzającej się Polsce przybędzie nowy sąsiad - Rosja Sowie­
cka- która mimo deklaracji o równości i suwerenności narodów zamieszkują­
cych dawne imperium rosyjskie będzie w przyszłości stanowić stale zagrożenie.
7.12
Rada Regencyjna powołuje pierwszy cywilny rząd. na premiera wybierając
prawnika Jana Kucharzewskiego.
22.12
W Brześciu Litewskim rozpoczynają się pertraktacje pokojowe między dele­
gacją państw centralnych
a bolszewikami, chcącymi wycofać się z konfliktu
europejskiego, by móc się skupić na prowadzeniu wojny domowej z obrońcami
caratu. Premier Jan Kucharzewski bezskutecznie domaga się dopuszczenia do
rokowań, mających rozstrzygać
o losie ziem polskich.
Rok 1918
1.01
Do obrad brzeskich zostaje włączona delegacja nowo powstałej
Ukraińskiej
Republiki Ludowej. Rozejm państw centralnych z Ukrainą może uratować Au­
strię
od katastrofy głodowej oraz skłonić bolszewickie władze Rosji do szyb­
szego zawarcia pokoju. Delegaci ukraińscy żądają przyłączenia do Ukrainy
8m
Chełmszczyzny
i części Podlasia (ziem zamieszkanych w większości przez
ludność polską).
a także wyodrębnienia Galicji Wschodniej.
Prezydent USA Woodrow Wilson
wygłasza
w Kongresie doroczne orędzie,
podczas którego przedstawia 14-punktowe zasady pokoju, które miałyby za­
pobiec przyszłym wojnom. Fostuluje m.in. utworzenie na terenach zamiesz­
kanych przez ludność polską niepodległego państwa polskiego z dostępem
do morza.
Kalendarium
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl
http://grzbiet.pl/ksiazki/polski-wir-i-wojny-1914-1918
Przykładowy rozdział książki: Polski wir I wojny 1914-1918
,.oz I Korpus Polski w Rosji podejmuje walkę z bolszewikami i zdobywa twierdzę
Bobrujsk, która na kilka miesięcy (do rozbrojenia Korpusu przez Niemców
w maju) staje się miejscem jego koncentracji.
9.02 Państwa
centralne podpisują w Brześciu traktat pokojowy z Ukraińską Re­
publiką Ludową, przyznając
jej Chełmszczyznę i część Podlasia - w zamian
za dostawy zboża i żywności. Postanowienia te, poczynione ponad głowami
Polaków,
wywołują
urzędnicy
ostry sprzeciw: polscy
okupacji austria­
ckiej wraz z całym gabinetem Jana Kucharzewskiego podają się do dymisji,
a w wielu miastach, w tym w Warszawie, odbywają się strajki powszechne.
W Lublinie zostanie demonstracyjnie spalony austriacki sztandar oraz por­
trety cesarzy.
15.01
Na wieść o postanowieniach traktatu brzeskiego stacjonująca na Bukowinie
II Brygada Polskiego Korpusu
Posiłkowego,
dowodzona przez płk. Józefa
Hallera, podejmuje próbę przebicia się przez front na stronę rosyjską, by po­
łączyć się
z jednostkami polskimi w Rosji. W nocy pod Rarańczą i Rakitną
dochodzi do starcia z siłami austriackimi. Znaczna część II Brygady, w sile
1,5 tys.
żołnierzy
i stu oficerów, przedziera się na drugą stronę frontu. Po­
zostali zostają otoczeni i rozbrojeni; część trafi do obozów jenieckich, reszta
zostanie karnie wcielona do armii austriackiej.
3.03
Bolszewicka Rosja, pod wpływem postępów trwającej od połowy lutego niemie­
ckiej ofensywy na froncie wschodnim, podpisuje w Brześciu separatystyczny
pokój z państwami centralnymi, zrywając sojusz z Ententą i kończąc swój
udział w wojnie.
11.05
Oddziały
II Korpusu Polskiego (z II Brygadą) zostają zaatakowane przez woj­
ska niemieckie pod Kaniowem i po całodziennej walce kapitulują.
Około
1,5 tys. żołnierzy trafia do niewoli, zaś ich dowódca, gen. Józef Haller, ucieka
w przebraniu.
3.06
Podczas odbywającej się w Wersalu konferencji aliantów zostaje uchwalony po­
stulat utworzenia niepodległej Polski. W Warszawie pod naciskiem Niemców
urzędujący od 4 kwietnia premier Jan
Kanty Steczkowski wydaje oświadczenie
krytykujące wersalską deklarację.
8.o6
W węgierskim Marmaros-Sziget rozpoczyna się proces legionistów II Bry­
gady schwytanych podczas bitwy pod Rarańczą i oskarżonych o zdradę stanu.
347
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl
http://grzbiet.pl/ksiazki/polski-wir-i-wojny-1914-1918
Przykładowy rozdział książki: Polski wir I wojny 1914-1918
W procesie sądzonych jest 91 oficerów, 240 podoficerów i 3 sanitariuszki.
Po kilku tygodniach proces zostaje przerwany.
18.o6
Gen. Józef Haller podpisuje z dowództwem angielskim i francuskim
umowę
o formowaniu z byłych żołnierzy Korpusów Wschodnich oddziałów polskich
w Murmańsku i Archangielsku- na potrzeby organizowanej we Francji Armii
Polskiej.
18.09
W wyniku porozumienia z rządem francuskim Komitet Narodowy Polski
zyskuje pełną kontrolę polityczną nad Armią Polską we Francji. Zostaje ona
uznana przez aliantów za "jedyną, samodzielną, sojuszniczą i współwalczącą
armię polską".
4.10 Klęska
Wkrótce francuskiego dowódcę zastąpi gen. Józef Haller.
militarna i gospodarcza
wystąpienia
skłaniają rządy
w Berlinie i Wiedniu do
do prezydenta USA z prośbą o pokój. Jego
podstawą
ma być
14-punktowy program nakreślony przez Woodrowa Wilsona w styczniowym
przemówieniu w Kongresie.
7.10
Wobec przegranej
państw
do narodu polskiego
ści.
centralnych Rada Regencyjna
zapowiadające
odzyskanie przez
ogłasza orędzie
Polskę niepodległo­
Obiecuje też przeprowadzenie demokratycznych wyborów do se.jmu
ustawodawczego.
13.10
Rada Regencyjna powierza funkcję premiera Józefowi Swieżyńskiemu. Nowy
premier zwraca się do rządu Niemiec z prośbą o uwolnienie Józefa Piłsudskiego,
który ma objąć przyznaną mu zaocznie tekę ministra spraw wojskowych.
18.10
Z inicjatywy galicyjskich stronnictw politycznych w Krakowie zostaje powo­
łana
Polska Komisja Likwidacyjna, która ma przejąć władzę administracyjną
w Galicji. Na jej czele staje ludowiec Wincenty Witos.
31.10
Por. Antoni Stawarz na czele grupy konspiratorów opanowuje krakowskie ko­
szary. W południe, bez rozlewu krwi, w ręce polskie pnechodzi
12-tysięczny
garnizon austriacki oraz wartownia. Po negocjacjach austriackie dowództwo
wojskowe podpisuje dokument przekazania Polskiej Komisji Likwidacyjnej
władzy
w Galicji. POW rozpoczyna akcję zbrojnego przejmowania władzy
w Galicji Zachodniej i na terenie okupacji austriackiej.
1.11
Żołnierze ukraińscy zajmują większość gmachów publicznych we Lwowie
i proklamują utworzenie Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej. Pneciwko
nim występują polskie organizacje konspiracyjne i cywile. w tym młodzież.
Kalendarium
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl
http://grzbiet.pl/ksiazki/polski-wir-i-wojny-1914-1918
Przykładowy rozdział książki: Polski wir I wojny 1914-1918
nazwana później Lwowskimi Orlętami. Zostaje powołana polska Naczelna Ko­
menda Obrony Lwowa pod dowództwem kpt.
poczynają się polsko-ukraińskie
7-11 Władzę
Czesława Mączyńskiego.
Roz­
walki o miasto.
w Lublinie przejmuje Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej,
którego premierem zostaje socjalista Ignacy Daszyński.
8.11
Hrabia Harry Kessler oświadcza więzionym w Magdeburgu Józefowi Piłsud­
skiemu i płk. Kazimierzowi Sosnkowskiemu, że rząd niemiecki postanawia ich
uwolnić.
wają
9.11
Po południu Piłsudski i Sosnkowski w towarzystwie Kesslera przyby­
do Berlina.
W Berlinie wybucha strajk generalny, który szybko przekształca się w rewolucję
komunistyczną. Nocą cesarz Wilhelm
II abdykuje i ucieka do Holandii, a pań­
stwo niemieckie zostaje przekształcone w republikę.
10.11
józef Piłsudski przyjeżdża do Warszawy. Na jego polecenie Komendant Na­
czelny POW w Warszawie, por. Adam Koc wydaje rozkaz rozbrajania Niemców
w stolicy. Do akcji przystępują żołnierze POW, harcerze i członkowie innych
organizacji; spontanicznie dołącza także cywilna młodzież. Z rozkazu Piłsud­
skiego por. józef Jęczkowiak doprowadza do wybuchu w niemieckim garni­
zonie rewolucji i powstania Centralnej Rady Żołnierskiej. jej przedstawiciele
przyjmują
warunki
Piłsudskiego,
w zamian otrzymując gwarancję bezpiecz­
nego opuszczenia Warszawy.
11.11
Naczelny wódz sił sprzymierzonych Perdinand Foch oraz przedstawiciele rządu
niemieckiego podpisują w Compiegne rozejm pomiędzy aliantami a Niemcami.
Pierwsza wojna światowa dobiega końca. W Warszawie Rada Regencyjna za­
powiada abdykację oraz oddanie władzy cywilnej w ręce rządu narodowego.
Władzę wojskową
przekazuje Józefowi Piłsudskiemu, któremu powierza sta­
nowisko Wodza Naczelnego. W Poznaniu ujawnia się działający od 1916 roku
Centralny Komitet Obywatelski, powiązany politycznie z paryskim KNP i jako
Naczelna Rada Ludowa podejmuje działania zmierzające do przejęcia władzy
przez Polaków.
•.o~.11
Rada Regencyjna dokonuje samorozwiązania, pełnię władzy cywilnej przeka­
zując
16.11
Józefowi Piłsudskiemu, który ma stworzyć rząd narodowy.
Telegramem do rządów aliantów, państw neutralnych oraz Niemiec Józef Pił­
sudski notyfikuje istnienie niepodległego państwa polskiego.
349
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl
http://grzbiet.pl/ksiazki/polski-wir-i-wojny-1914-1918
Przykładowy rozdział książki: Polski wir I wojny 1914-1918
'7·"
Wobec niemożności stworzenia szerokiej koalicji rządowej, Piłsudski tymcza
sowo desygnuje na premiera socjalistę Jędrzeja Moraczewskiego.
Nocą
22.11
wojska ukraińskie w obawie przed okrążeniem wycofują się ze Lwowa
Całe miasto
znajduje się w rękach Polaków. W mieście wybuchają trzydniowe
rozruchy antyżydowskie, w których wyniku giną 72 osoby, a 443 zostają ranne.
W Warszawie Józef Piłsudski obejmuje stanowisko Tymczasowego Naczelnika
Państwa.
26.12
Mimo sprzeciwu władz niemieckich, do Poznania przybywa entuzjastycznie
witany wysłannik KNP, Ignacy Paderewski, udający się do Warszawy z misją
porozumienia z Piłsudskim w celu utworzenia nowego rządu.
27.12
W reakcji na manifestacje polskości, ulicami Poznania przechodzi pochód
wojsk niemieckich. Prowokacja doprowadza do wybuchu powstania wielko­
polskiego. W walkach biorą udział oddziały Straży Ludowej, POW oraz Po­
lacy z niemieckiej Służby Straży i Bezpieczeństwa. Wkrótce w rękach polskich
znajdują się Dworzec Główny,
Poczta Główna oraz część miejskich fortyfikacji.
Na wieść o wybuchu powstania w Poznaniu za broń chwytają Polacy z innych
miast Wielkopolski.
Odrodzone państwo polskie czekają w kolejnym roku duże wyzwania. Do naj­
ważniejszych należy
ustalenie granic państwowych
(zakończone
ostatecznie
dopiero w 1922 roku), których część zostanie wywalczona w wojnie z bolsze­
wicką Rosją, część
- w powstaniu wielkopolskim, część wreszcie ustanowiona
w wyniku plebiscytów przeprowadzonych pod patronatem Ligi Narodów.
W bliskiej perspektywie rysuje się
też
potrzeba konsolidacji administracji
na ziemiach przez 123lata należących do trzech odrębnych państw.
HO
Kalendarium
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl
http://grzbiet.pl/ksiazki/polski-wir-i-wojny-1914-1918
Przykładowy rozdział książki: Polski wir I wojny 1914-1918
Spis
niepodległości.
Powiatowego w Nowym
1915-1921, Warszawa 1996.
Archiwum Państwowe
w Krakowie, sygn. 25/1918.
rezerwisty z obecnej
wojny z Niemcami, cz. l,
Cieszanoviensis. I wojna światowa
[Warszawa] 1914.
w Cieszanowie, oprac. Tomasz
Regionalne" z. 1/2008.
,. Archiwum Jana Steckiego,
Biblioteka Uniwersytecka KUL,
sygn. 569, k. 56.
Jerzy Bandrowski, W płomieniach.
Lwów w lecie 1914, Kijów 1917.
5· Władysław Baranowski, Rozmowy
7·
s. Bitwa pod Łodzi9. Pamiętniki
Anna/es Ecclesiae Parochialis
Róg, "Cieszanowskie Zeszyty
6.
Wspomnienia z lat
Akta prezydialne ck Starostwa
Sączu,
4·
źródeł
9· "Błękitny
10.
Weteran" nr 2-3/1936.
Stefan Bogusławski, 1914-1915.
Wojna w Polsce. Relacje świadka,
lekarza "Czerwonego Krzyża",
Łódź
2009.
u. Jakub Bojko, Gor9ce słowa.
Wybór pism, Kraków 2002.
u. Michał Tadeusz Brzęk-Osiński,
Ze wspomnień legionisty
z Piłsudskim 1916-1931,
i piłsudczyka 1905-I939,
Warszawa 1990.
Warszawa 2003.
Witold Barbacki, Ogień zapału,
13. Stanisław Cywiński,
Kartki
.Karta" 51, 2007.
z pamiętnika (1914-1920),
Tadeusz Bąblewski, Uprogu
Wilno 1931.
1-IJ
3§1
Uwaga! Próbka wygenerowana automatycznie, oryginalne wydawnictwo może wyglądać inaczej.
Księgarnia historyczna Grzbiet.pl