80KB - NeuroCentrum

ANNALES
UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA
LUBLIN - POLONIA
VOL.LX, SUPPL. XVI, 393
SECTIO D
2005
Klinika Kardiochirurgii Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie
Cardiac Surgery Department of Pomeranin Medical University
MAŁGORZATA PAWELEC
Feeding preferences of patients of Cardiac Surgery Department
of Pomeranin Medical University
Preferencje żywieniowe pacjentów Kliniki Kardiochirurgii PAM w Szczecinie
W ciągu ostatnich kilkunastu lat zaczęto zwracać szczególną uwagę na znaczenie diety wpływającej korzystnie na stan zdrowia wśród pacjentów z chorobą niedokrwienną serca. Stąd zasadne wydało
się poznanie nawyków żywieniowych wśród pacjentów, u których krytyczne zwężenia w tętnicach
wieńcowych stały się przyczyną pilnej interwencji kardiochirurgicznej.
Celem niniejszej pracy była ocena nawyków żywieniowych badanych osób operowanych z powodu ChNS.
MATERIAŁ I METODY BADAŃ
Badanie przeprowadzono wśród 100 pacjentów hospitalizowanych w Klinice Kardiochirurgii
PAM w Szczecinie, tj. 72 mężczyzn (M) i 28 kobiet (K), u których na przełomie kwietnia i maja
2002 roku wykonano operacje CABG. Przeciętny wiek operowanych 72 M wynosił 57,0±8,9 lat, a
relatywnie najliczniejszą ich podgrupę (n=29) stanowiły osoby w wieku 55-64 lata. Przeciętny wiek
28 K wynosił 63,2±7,8 lat, a wśród nich najstarszymi, bo w wieku 65 i więcej lat było 15 osób.
W ocenie sposobu żywienia zastosowano metodę wywiadu bezpośredniego, obejmującego zwyczajowe spożywanie wybranych produktów żywieniowych. Przy przyjęciu do Kliniki od badanych
osób uzyskano dane biomedyczne dotyczące: wskaźnika względnej masy ciała (BMI), stężeń cholesterolu całkowitego (ChL), wartości ciśnienia tętniczego skurczowego (RRs) i rozkurczowego (RRd).
WYNIKI BADAŃ
Główną przyczyną hospitalizacji 100 osób badanych w Klinice była choroba niedokrwienna serca,
wymagająca pilnej operacji wszczepienia pomostów aortalno-wieńcowych.
Stan odżywienia badanych pacjentów z ChNS oceniono w oparciu o pomiar wybranych parametrów antropometrycznych, na podstawie których obliczono wskaźnik względnej masy ciała (BMI).
Analiza średnich wartości wyznaczonych wskaźników wskazuje na występowanie wyraźnych odchyleń od wartości uznanych za prawidłowe.
Jak z niej wynika tylko 22% operowanych pacjentów opisywał wskaźnik oceniany jako prawidłowy, gdy ogółem ponad 78% leczonych w tej Klinice miało nadwagę (45%) lub otyłość (33%).
Przeprowadzona bardziej szczegółowa analiza wykazała, że występowanie nadwagi lub otyłości wśród
tych chorych rosło wraz z ich wiekiem, tj. podobnie jak to obserwowali także inni autorzy w swoich
badaniach, obejmujących zbliżone wiekowo kohorty [1, 2]. Oceniając średnie wartości wskaźników
BMI należy stwierdzić, że operowani w tej Klinice chorzy przeciętnie cechowali się nadmierną masą
ciała, a wśród M odsetek osób z nadwagą wynosił 50%, z otyłością I0 lub II0 – 27,8%. W przypadku
K (n=28) były to nieco inne proporcje, gdyż odsetek z nadwagą wynosił 32,1%, a z otyłością I0 lub II0
– 46,4%. Prawidłowy BMI miały podobne proporcje badanych M i K, bo wynosiły one odpowiednio
22,2 i 21, 4%. Wydaje się, że stwierdzone zjawisko wysokiej częstości występowania nadwagi i otyło255
ści wśród poddanych zabiegowi CABG w Klinice PAM wiąże się z jednej strony z wcześniejszym,
nadmiernie energetycznym odżywianiem, którego nie równoważył odpowiednio nasilony wysiłek
fizyczny, z drugiej zaś zapewne z nasileniem się objawów chorobowych ChNS, co mogło stymulować
do dalszego ograniczania aktywności ruchowej. W tym kontekście warto zauważyć, jak niezmiernie
ważną rolę we wtórnej prewencji ChNS odgrywa interwencja dietetyczna ukierunkowana na odzyskanie i utrzymanie prawidłowej masy ciała, głównie przez ograniczenie spożycia wysoce energetycznych
składników pokarmowych.
Na rycinie 1 przedstawiono liczby wskazań badanych M i K w zależności od rodzaju używanego
tłuszczu w gospodarstwie domowym. Można z niej wywnioskować jednoznacznie, że dominowały tu
tłuszcze zwierzęce typu smalec i masło. Zjawisko to w szczególności dotyczyło badanych mężczyzn,
wśród których stwierdzono zdecydowana przewagę deklarujących stosowanie w codziennej diecie
właśnie tłuszczów pochodzenia zwierzęcego.
Ryc. 1. Preferencje tłuszczy do smażenia – liczby wskazań badanych osób
(n)
25
23
19
15
20
10
15
10
7
6
5
10
3
2
5
0
Smalec
Płeć
Masło
Margaryna Oleje roślinne Nie używa
Mężczyżni
Kobiety
Z danych zawartych na rycinie 2 wynika, że częściej preferowane było mięso wieprzowe, bo u
(39%) badanych osób i mięso wołowe u (36%). Tak wysokie nie uzasadnione z żywieniowego punktu
widzenia spożycie mięsa wieprzowego i wołowego świadczyć mogą o niedostatecznej wiedzy na
temat ich właściwości, albo o utrwalonych nawykach żywieniowych.
Ryc. 2. Proporcje badanych osób wg preferencji gatunków mięs
20
1.Drobiowe
2.Wołowe
3.Ryby
4.Wieprzowe
36
5
256
Na podstawie danych zawartych w tabeli 1 można stwierdzić, że częstość spożycia surowych
warzyw i owoców, ciemnego pieczywa i mięsa ryb w badanej grupie chorych jest niezgodna z zaleceniami zdrowego odżywiania dla tej grupy chorych i mogło to przyczynić się do rozwoju choroby
wieńcowej. Wyniki te potwierdzają, że w diecie badanej grupy pacjentów Kliniki Kardiochirurgii w
niewystarczającej ilości występowały składniki pokarmowe tj.: błonnik pokarmowy, węglowodany,
składniki mineralne, wapń i witaminy. Zbyt niska zawartość witamin wynika z ogólnie niskiego spożycia owoców i warzyw. Bardzo niskie spożycie mięsa ryb i białych mięs, przy niewystarczającym
spożyciu owoców i warzyw to podstawowe najistotniejsze błędy żywieniowe grypy chorych z ChNS.
Rozkłady tygodniowego spożycia ww. produktów traktowanych jako wyznaczniki prozdrowotnego
odżywiania wskazują, ze nawyki żywieniowe badanej grupy pacjentów dalece odbiegają od zaleceń
żywieniowych.
Tab. 1. Ilość badanych osób według tygodniowej częstości spożywania
wybranych produktów żywieniowych w badanej grupie w zależności od źródła dochodu
Produkt: częstość
spożycia
Źródło dochodu
Stała praca
Emerytura
Renta
Zasiłek dla
bezrobotnych
Razem
SUROWE WARZYWA I OWOCE
1.częściej niż 1
dziennie
2. 1 dziennie
3. co najmniej 1 w
tyg.
4. nigdy
1.częściej niż 1
dziennie
2. 1 dziennie
3. co najmniej 1 w
tyg.
4. nigdy
1.częściej niż 1
dziennie
2. 1 dziennie
3. co najmniej 1 w
tyg.
4. nigdy
1.częściej niż 1
dziennie
2. 1 dziennie
3. co najmniej 1 w
tyg.
4. nigdy
-
-
-
-
0
4
15
-
-
19
20
31
5
8
64
-
12
17
-
5
CIEMNE PIECZYWO
-
-
-
-
0
-
-
-
-
0
-
10
2
2
14
3
18
86
24
41
MLEKO I JEGO PRZETWORY
-
48
5
8
61
20
3
-
12
35
4
-
-
-
4
-
-
0
-
-
0
-
MIĘSO RYB
-
-
-
-
-
0
10
2
-
2
14
12
39
5
18
74
WNIOSKI
1.
2.
3.
Sposób odżywiania pacjentów Kliniki Kardiochirurgii z ChNS nie odpowiada zasadom racjonalnego żywienia, a tym samym sprzyja rozwojowi choroby wieńcowej.
Występująca wśród badanych osób nadwaga i otyłość uwarunkowane są najprawdopodobniej
nieprawidłowymi, wieloletnimi zwyczajami żywieniowymi oraz ograniczona aktywnością fizyczną.
Pożądaną zmianą z życiu badanych osób byłoby wprowadzenie intensywnej edukacji w zakresie
prozdrowotnych zachowań pacjentów, gdzie podstawową uwagę należałoby kierować na praktyczne aspekty prawidłowego żywienia w tym do wykorzystania w warunkach domowych.
257
OMÓWIENIE
Nie ulega dziś wątpliwości fakt, ze nadmiar tłuszczu w diecie, a w szczególności pożywienia
zawierającego nasycone kwasy tłuszczowe wpływa niekorzystnie na poziom cholesterolu w surowicy
krwi, podwyższając znacząco jego stężenie i zwiększając ryzyko rozwoju miażdżycy [3, 4, 5, 6, 7].
Przegląd piśmiennictwa m. in. The Lifestyle Heart Trial oceniający wpływ diety obniżającej poziom
lipidów dowiódł, że zmiana stylu życia poprzez modyfikację żywienia może przyczynić się do obniżenia ryzyka zgonu z powodu ChNS.
Ci, którzy zredukowali masę ciała o 10,5 kg w ciągu roku i utrzymali ten spadek masy ciała o 5,8
kg przez 5 lat, mieli obniżone stężenie LDL - cholesterolu o 40% po roku, a po 5 latach o 20% poniżej
poziomu wyjściowego [8]. Niniejsze badania potwierdzają, że pacjenci Kliniki Kardiochirurgii, podobnie jak ogół Polaków, preferują spożywanie czerwonych mięs przy jednoczesnym niskim spożyciu
mięs białych i ryb oraz niewystarczającym spożyciu warzyw i owoców. Niewłaściwy sposób żywienia
badanej grupy chorych związany jest także z nadmiernym udziałem w ich diecie tłuszczów ogółem,
przy występującym równocześnie ograniczonym spożyciu węglowodanów. Stwierdzone zaś nieprawidłowości sposobu żywienia osób badanych są potwierdzeniem doniesień innych autorów [2, 3, 6].
Uzyskane dane wskazują, że odżywianie się pacjentów Kliniki Kardiochirurgii można ocenić jako
zdecydowanie niezgodne z zaleceniami dietetycznymi dla osób z ChNS. Przede wszystkim wymagane
są u nich zmiany struktury spożywanych tłuszczów (z pochodzenia zwierzęcego na pochodzenia roślinnego), ich ograniczenie w codziennej diecie oraz zastąpienie tłustego mięsa wieprzowego innymi,
w tym ryb i drobiu.
LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
Babicz – Zielinska E., Przybyłowski P.: Ocena przydatności wybranych metod badań żywieniowych. Żyw. Człow. Metab. 1993, 20, 121-130
Brzeziński J.: Spożycie błonnika pokarmowego, przyrost masy ciała i czynniki ryzyka chorób
układu sercowo-naczyniowego u młodych dorosłych. 2002, 2, 146-147
Chwojnowska Z., i wsp.: Zalety i wady wybranych metod oceny sposobu żywienia ze szczególnym uwzględnieniem metody wywiadu. Żyw. Człow. Met. 1998, 15, 65-73
Cybulska B.: Żywienie w profilaktyce i leczeniu miażdżycy. Czyn. Ryz. 1997, 1-2, 64-68
Kolanowski W.: Współczesne poglądy w nauce. Żywność, Żywienie, Prawo a Zdrowie. 2002, 3,
311-319.
Roszkowski W., Brzozowska A.: Badanie analityczne nad składem i wartością racji pokarmowych. Żyw. Człow. Metab. 1994, 21, 35-38.
Sacks F. M., Apel L. J. et al.: A dietary approach to prevent hypertension: a review of the Dietary
Approaches to Stop Hypertension (DASH) Study. Clin. Cardiol. 1999, (Suppl. III), 6-III, 10.
de Lorgeril M.: Mediterranean diet in the prevention of coronary heart didease. Nutrition 1998,
14, 55-57.
STRESZCZENIE
Celem niniejszej pracy była ocena nawyków żywieniowych badanych osób operowanych z powodu choroby niedokrwiennej serca.
Badanie przeprowadzono wśród pacjentów Kliniki Kardiochirurgii PAM w Szczecinie, u których
na przełomie kwietnia i maja 2002 roku wykonano operacje CABG. W oparciu o odpowiednio opracowaną ankietę oceniono wybrane elementy nawyków żywieniowych w badanej grupie chorych z
ChNS. Antropometrycznej oceny stanu odżywienia dokonano na podstawie wskaźnika względnej
masy ciała (BMI). Grupa badanych liczyła 100 osób, w tym 72 mężczyzn (M) i 28 kobiet (K).
W badanej grupie chorych przeprowadzona analiza wykazała, że zjawisko występowania nadwagi
i otyłości wśród poddanych operacji CABG wiąże się z jednej strony z wcześniejszym, nadmierne
energetycznym odżywianiem, którego nie równoważył odpowiednio nasilony wysiłek fizyczny, z
drugiej zaś zapewne z nasileniem się objawów chorobowych, co mogło stymulować do dalszego
ograniczania aktywności fizycznej. Niewłaściwy sposób żywienia badanej grupy chorych pod względem jakości (warzywa i owoce, ciemne pieczywo, rodzaje mięs) i ilości spożywanych posiłków w
ciągu dnia były niezgodne z zaleceniami racjonalnego żywienia.
258
Wnioski: Sposób odżywiania pacjentów Kliniki Kardiochirurgii z ChNS nie odpowiada zasadom
racjonalnego żywienia, a tym samym sprzyja rozwojowi choroby wieńcowej; Występująca wśród
badanych osób nadwaga i otyłość uwarunkowane są najprawdopodobniej nieprawidłowymi, wieloletnim zwyczajami żywieniowymi oraz ograniczoną aktywnością fizyczną; Pożądana zmianą z życiu
badanych osób byłoby wprowadzenie intensywnej edukacji w zakresie prozdrowotnych zachowań
pacjentów, gdzie podstawową uwagę należałoby kierować na praktyczne aspekty prawidłowego żywienia.
SUMMARY
Main goal of hereby research was the estimation of feeding habits of the patients who have been
operated due to the coronary disease.
Metthods:The research has been delved into patients who had been operated via CABG method in
the Cardiosurgery Clinic “PAM” in Szczecin, in April and May 2002. On the basis of adequately
prepared poll, selected feeding habits have been estimated among the group of sick people with ChNS.
Anthropometric appraisal have been made on the basis of relative body mass index (BMI). Group of
examined people was made up from 100 persons, i.e. 72 men (M) and 28 women (K).
The analysis, which had been held among patients, has shown that phenomenon of overweight and
obesity, within people after CABG surgery, is related, on one hand to prior excessively energetic diet
which was not balanced by suitable physical effort. On the other hand, this phenomenon is probably
connected with intensification of pathological symptoms, which could lead to further restriction of
physical activity. In respect of the quality (vegetables, fruits, brown bread, meat) and the quantity of
consumed meals, diet applied by patients was inappropriate and inconsistent, according to the recommendations of the rational nourishment.
Conclusions:Way of nutrition of the patients from Cardiosurgery Clinic with ChNS does not fulfill the
conditions of rational nourishment, thus it is conducive to development of the coronary disease; Overweight and obesity, which occur among the patients, are most probably conditioned by both incorrect,
long-term feeding habits and limited physical activity; Very desirable upturn, which will be greatly
welcomed, is the introduction of intense education regarding salubrious patients’ behaviors, with
particular emphasis on practical aspect of proper nourishment.
259