ks. Rafał Burnicki sdb - Pojęcie i warunki dialogu

ks. Rafał Burnicki sdb - Pojęcie i warunki dialogu katechetycznego
ks. Rafał Burnicki sdb
Pojęcie i warunki dialogu katechetycznego
Referat wygłoszony na sympozjum katechetycznym na
KUL Jana Pawła II - 18 maja 2011 roku.
Rzeczywistość i praktyka katechetyczna sięga początków Kościoła. Jan
Paweł II powiedział: „w dniu Pięćdziesiątnicy Szymon Piotr zapoczątkował w
Jerozolimie katechezę Kościoła”1. Chociaż katecheza sięga początków Kościoła,
to teoretyczna naukowa refleksja związana z katechezą pojawiła się dopiero w
ostatnich dwóch stuleciach. Właśnie dzięki tej refleksji jesteśmy dzisiaj w stanie
poznać wiele istotnych zagadnień katechetycznych. Różne dyscypliny naukowe
przyczyniły się do tego, że wiek XX przeszedł do historii, jako wiek
niesamowitego postępu i rozwoju cywilizacyjnego. Wśród nich wielką rolę
odegrał rozwój komunikacji.2 Ostatnie dziesięciolecia można nazwać „erą
komunikacji”. Jak zauważa ks. Ryszard Czekalski, ta „era komunikacji” posiada
dwa oblicza: pierwsze to jej dynamiczny rozwój – niemalże z dnia na dzień,
następuje w niej dalszy rozwój. Drugie oblicze wiąże się z tym, że człowiek nie
zawsze jest w stanie za tym rozwojem nadążyć. I tutaj mamy do czynienia z
zagrożeniami takimi jak: izolowanie się od drugiego człowieka, osamotnienie,
podatność na różnego typu manipulacje, choroby cywilizacyjne związane z
uzależnieniem.3
Kościołowi przychodzi podjąć się dzieła zbawienia konkretnego
człowieka i wszystkich ludzi na całym świecie zgodnie z poleceniem Chrystusa:
„Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i
Syna i Ducha Świętego”. Jednym z zadań, a nawet obowiązków Kościoła i
katechezy jest pomoc niesiona współczesnemu człowiekowi, aby w tej „erze
komunikacji” nie zatracił on najcenniejszych wartości związanych z jego
człowieczeństwem i jego wymiarem duchowym.
1. Pojęcie dialogu
Dialog (grec. dialogein – rozmawiać) oznacza rozmowę, która ma na
celu wzajemne konfrontacje i zrozumienie poglądów, a także współdziałanie w
zakresie wspólnego poszukiwania prawdy, obrony wartości ogólnoludzkich i
1
Jan Paweł II, Wierzę w Boga Ojca Stworzyciela, Libreria Editrice Vaticana, Citá del Vaticano 1987, s. 10.
Por. R. Czekalski, Katecheza komunikacją wiary, Płock 2006, s. 14.
3
Por. tamże.
2
1
ks. Rafał Burnicki sdb - Pojęcie i warunki dialogu katechetycznego
współpracy dla sprawiedliwości społecznej i pokoju.4 Michel Navratil określa
dialog jako „proces, przez który dwa podmioty używają słowa w zamiarze
osiągnięcia zrozumienia tego, co każdy z nich myśli i czym żyje, oraz dzięki
któremu dochodzą w pewnej mierze do zbliżenia wzajemnego swoich punktów
widzenia i właściwego sobie sposobu bycia”5. Według Mariana Śnieżyńskiego
dialog jest wzajemną wymianą myśli co najmniej dwóch osób, z pełnym
poszanowaniem prawa do zachowania własnej podmiotowości, posiadania
własnych poglądów, celem wzajemnego poznania się i zrozumienia,
prowadzącego do zbliżenia się osób.6
Mówiąc najbardziej ogólnie: w przeciwieństwie do monologu przez
dialog rozumiemy rozmowę między przynajmniej dwiema osobami lub
ugrupowaniami, czy stronami, w której poszukuje się zgody w prawdzie. Nie
chodzi tutaj więc o zaciekłą, czy wręcz wojowniczą wymianę zdań na temat
zajmowanych przez strony pozycji, lecz o komunikatywną wymianę myśli o
jasno zakreślonym celu prowadzenia rozmowy.7
W samej Biblii nie natrafimy na pojęcie „dialog”. Jednak trzeba
powiedzieć jasno, że to właśnie Biblia wywarła ogromny wpływ na
wykrystalizowanie obecnego spojrzenia na myślenie w kategoriach
dialogalnych. Pionierami takiego myślenia byli filozofowie i teolodzy tj.:
Martin Buber8, Franz Rosenzweig , czy Józef Tischner.
Sobór Watykański II w Konstytucji Duszpasterskiej o Kościele w
świecie współczesnym Gaudium et spes podkreśla, że „osobliwą rację godności
ludzkiej stanowi powołanie człowieka do uczestniczenia w życiu Boga.
Człowiek już od swego początku zapraszany jest do rozmowy z Bogiem: istnieje
bowiem tylko dlatego, że Bóg stworzył go z miłości i wciąż z miłości
zachowuje, a żyje w pełni wedle prawdy, gdy dobrowolnie uznaje ową miłość i
powierza się swemu Stwórcy”9.
W najpełniejszy jednak sposób zdaje się zdefiniował dialog papież
Paweł VI w encyklice Ecclesiam suam mówiąc, że „pod nazwą dialogu
powinniśmy mieć przed oczyma ów prawdziwy i niewymowny rodzaj rozmowy,
którą z nami zapoczątkował i nawiązał Bóg Ojciec przez Jezusa Chrystusa w
4
Por. R. Łukaszyk, Dialog, Encyklopedia Katolicka t. 3, kol. 1258.
Cyt. za: J. Tarnowski, Dialog metodą wychowania chrześcijańskiego, w: Chrześcijanin w świecie 22(1973)2, s.
14.
6
Por. H. Wrońska, Katecheza a małe grupy szkolne i parafialne – studium pastoralno katechetyczne, Lublin
2007, s. 312.
7
Por. A. Skowronek, Ku pedagogii dialogu, Pedagogia Christiana (1997)1, s. 64.
8
M. Buber mówiąc o dialogu podkreślał konieczność nawiązania komunikacji między ja i Ty, rozwinął myśl o
kategorii spotkania, a przede wszystkim rozmowy Boga (w Jezusie) z ludźmi i ludzi z Bogiem w szczytowej
formie dyskursu, jakim jest modlitwa. – Por. A. Skowronek, Ku pedagogii dialogu, dz. cyt., s. 64.
9
KDK 19.
5
2
ks. Rafał Burnicki sdb - Pojęcie i warunki dialogu katechetycznego
Duchu Świętym, jeśli my, to jest Kościół, chcemy rozumieć, jakie stosunki
mamy z ludźmi nawiązywać i do jakich dążyć. Ponieważ zatem Bóg pierwszy
rozpoczął zbawczy dialog, bo On sam nas pierwszy umiłował, dlatego trzeba,
byśmy pierwsi dążyli do dialogu z ludźmi i nie czekali, aż inni nas do tego
wezwą. Ponieważ zbawczy dialog zrodził z miłości i dobroci Bożej, bo tak Bóg
umiłował świat, że Syna swego Jednorodzonego dał, dlatego konieczną jest
rzeczą, by nic innego, jak tylko gorąca i szczera miłość skłaniała nas do dialogu.
Ponieważ zbawczy dialog nie zważał na zasługi tych, z którymi go
nawiązywano, ani na owoce, które miał wydać, bo nie zdrowym potrzeba
lekarza, dlatego słuszną jest rzeczą, aby również nasz dialog nie był skrępowany
żadnymi granicami, i nie był obliczony na naszą korzyść”10.
Dialog stanowi charakterystyczną cechę Kościoła. Papież Paweł VI w
encyklice Ecclesiam suam, stawia przed Kościołem zadanie prowadzenia
dialogu w trzech kręgach: z odłączonymi chrześcijanami, z wierzącymi w Boga,
oraz z całą ludzkością, nie zapominając o dialogu wewnątrz Kościoła.11
Natomiast Jan Paweł II w encyklice Ut unum sint przypomina, że postawa
dialogiczna odpowiada naturze osoby ludzkiej i jej godności. Papież Polak
dodaje, że każda ludzka wspólnota, jak i poszczególne osoby, mogą dojść do
samospełnienia jedynie na drodze dialogu.12
2. Uwarunkowania dialogu katechetycznego
W celu prawidłowego zrozumienia pojęcia dialogu katechetycznego
należy za ks. P. Tomasikiem uwzględnić trojaki rodzaj uwarunkowań dialogu
katechetycznego.13
- uwarunkowania filozoficzne
- uwarunkowania teologiczne
- uwarunkowania pedagogiczne
a) Po pierwsze: uwarunkowanie filozoficzne dialogu katechetycznego.
Rzeczywistą trudnością w określeniu dialogu katechetycznego byłoby przyjęcie
zbyt szczegółowych założeń filozoficznych, związanie dialogu jedynie z jednym
sposobem uprawiania filozofii np. filozofii dialogu, filozofii spotkania itp.
Należy zatem sformułować kryteria odnoszące się do dialogu na szerszej
10
Por. Paweł VI, Encyklika „Ecclesiam suam”, n. 71nn.
Por. tamże, n. 92-113.
12
Por. Jan Paweł II, Encyklika „Ut unum sint”, 28.
13
Por. P. Tomasik, Dialog katechetyczny, Ateneum Kapłańskie 153(2009), z. 1(602), s. 64-68.
11
3
ks. Rafał Burnicki sdb - Pojęcie i warunki dialogu katechetycznego
płaszczyźnie. Taką płaszczyznę wyznacza, według ks. Tomasika, teoria
poznania i filozofia człowieka.
W teorii poznania chodzi o postawienie zasadniczego pytanie o cel
dialogu, czyli o to, czemu dialog służy. Dialog powinien służyć dążeniu do
prawdy i odkrywaniu jej. Prowadzenie takiego dialogu jest zasadne z dwóch
powodów: 14
- Dialog zakładający dążenie do prawdy pozwala uniknąć
instrumentalizowania prawdy. Wiemy dobrze, że istnieją ideologie, które głoszą
skrajny subiektywizm bądź relatywizm w pragnieniu dojścia do prawdy i to one
właśnie chętnie instrumentalizują prawdę. Należy unikać takiego podejścia,
gdyż dzisiaj to właśnie religia bywa oskarżana o zawłaszczenie czy
instrumentalizowanie prawdy.
- Dialog zakładający odkrywanie prawdy odsłania przed prowadzącymi
dialog pewne „przedłożenia”, czyli sądy, które poprzedzają sądy właściwe, a
wynikają z pierwotnego doświadczenia. Tak rozumiany dialog ma poszerzać
horyzonty prawdy, do której się dąży.
Jeśli chodzi o filozofię człowieka, to warunkiem koniecznym dla
prowadzenia dialogu jest uznanie , że, poza sferą materialną i cielesną, istnieje
w człowieku przestrzeń ducha. Dialog na tematy religijne, prowadzony z
osobami wyznającymi radykalny materializm ogranicza się do formułowania
zasad współistnienia w danej społeczności, ale nic ponad to. Uznanie tej sfery
duchowej jest więc konieczne, aby w ogóle mówić o dialogu katechetycznym,
ponieważ sama katecheza nie ogranicza się tylko do rozważania, nauczania o
sferze materialnej, cielesnej, czy sferze rozumu.
b) Drugim uwarunkowaniem dialogu katechetycznego jest
uwarunkowanie teologiczne na trzech poziomach: (koncepcji katechezy, treści
i koncepcji dialogu)15
- na poziomie koncepcji katechezy i jej relacji do innych form głoszenia
Słowa Bożego. Katecheza jest wychowaniem w wierze i jest adresowana do
ludzi już wierzących, dokonuje się w takiej wspólnocie, do której katechizowani
już należą. Sama ewangelizacja powinna poprzedzać katechezę. Wyznaniowa
lekcja religii w szkole stanowi istotny element katechezy, chociaż nie spełnia
wszystkich jej funkcji. Za tym idzie także to, że dialog znajduje w nauczaniu
religii w szkole szczególne miejsce i znaczenie. Poprzez fakt, że w czasie lekcji
14
15
Por. tamże s. 64-65.
Por. tamże, s. 65-67.
4
ks. Rafał Burnicki sdb - Pojęcie i warunki dialogu katechetycznego
religii dochodzi do spotkania z różnymi odbiorcami: wierzący, letnimi w swej
wierze i niewierzącymi może się ona stać, jak to określa ks. Tomasik:
prawdziwym laboratorium dialogu Kościoła ze światem.
- na poziomie treści należy uszanować powagę Objawienia i konieczność
przekazywania zdrowej nauki chrześcijańskiej. Treść ta może się skupiać na
odpowiedzi Kościoła na pytania i wątpliwości współczesnego świata, ale także
na wykorzystaniu dialogu na płaszczyźnie korelacji z wiedzą otrzymaną w
szkole.
- na poziomie koncepcji dialogu zarysowanego w encyklice Pawła VI
Ecclesiam suam . Dialog powinien wypływać z miłości, przekazywać wyraźną
treść w sposób łagodny. Nie może osłabiać wiary religijnej, szerzyć
agnostycyzm, sceptycyzm czy synkretyzm. Ks. Kazimierz Misiaszek omawiając
rodzaje języka religijnego podkreśla znaczenie tzw. języka sapiencjalnego, który
ma miejsce wtedy, gdy wychodząc z doświadczenia, otwiera się na sens życia,
odnawia się i pogłębia poczucie odpowiedzialności każdego i wszystkich,
pobudza i pomaga w poszukiwaniu nowych relacji czy nowych aspektów
prawdy religijnej (chrześcijańskiej). Na podstawie takiego charakteru języka
można mówić o komunikacji sapiencjalnej, która jest komunikacją dialogiczną.
Mówi ona o obecności Boga poprzez znaki miłości do człowieka, do jego życia
oraz do całej natury. Jako akt miłości szanuje autonomię, wolność i integralność
zarówno tego, co przekazuje, jak i komu przekazuje.16
c) Pedagogiczne uwarunkowania dialogu katechetycznego
- wychowanie w duchu dialogu nie oznacza „urabiania” wychowanka,
ale jest wspólnie przebytą drogą ku dobru, prawdzie i pięknu. Zakłada się tutaj
więc nie tylko wzrost w wierze katechizowanego, ale także samego katechety.
Dyrektorium Ogólne o katechizacji w części poświęconej formacji do posługi
katechetycznej przedstawia to w słowach: „Każdy temat katechetyczny, jaki
katecheta podejmuje, powinien przede wszystkim ożywiać wiarę jego samego.
Katechizują oni innych, katechizując najpierw samych siebie”17. Katecheza
prowadzona w dialogu stawia przed katechetą takie pytanie, jakie słyszą i
przynoszą sami katechizowani. Dialog ułatwia samemu katechecie
prezentowanie prawd wiary w języku zrozumiałym.
- nie należy uciekać w katechezie przed dylematami, jakie stawia
współczesny świat. Dialog powinien wykorzystywać te dylematy, ale na samych
16
17
Por. K. Misiaszek, Język w katechezie, w: Seminare 17(2001), s. 55.
DOK 239.
5
ks. Rafał Burnicki sdb - Pojęcie i warunki dialogu katechetycznego
dylematach się nie zatrzymywać. Korelacja zaś nauczania religii z edukacją
szkolną sprawi, że religia będzie przybierała funkcję nie tylko integrującą, ale
także uzupełniającą i polemiczną.
- Dialog katechetyczny oznacza podejmowanie odpowiedzialności za
katechezę przez katechetów, katechizowanych i środowiska katechetyczne:
rodzina, parafia i szkoła.
3. Podstawowe wymogi dialogu katechetycznego
Kościół, który jest uprzywilejowanym znakiem zbawczego słowa Boga,
głosi to słowo w różny sposób, w zależności od duchowych potrzeb ludzi.
Mamy także do czynienia z różnymi formami kościelnej posługi słowa:
katecheza, ewangelizacja, nauczanie religii, wyjaśnianie doktryny
chrześcijańskiej, celebrację słowa, homilia, inicjacja chrześcijańska.18
Katecheza, jako szczególna forma posługi słowa, znajduje się w centrum i
stanowi integralną część misji profetycznej, jaką Kościół wypełnia wobec ludzi.
Ponieważ katecheza służy procesowi zbawczemu, który powstaje między
Bogiem a człowiekiem można mówić tutaj o dialogicznym charakterze
katechezy, gdyż proces ten ma strukturę międzyosobowego spotkania, czyli
dialogu. Inaczej mówiąc dochodzi podczas katechezy do osobowego spotkania
Boga i człowieka. Z jednej strony Bóg wychodzi do człowieka, a z drugiej
człowiek zmierza ku Bogu przez wolne oddanie się.19
Oprócz tego dialogu człowieka z Bogiem w katechezie mamy do
czynienia również z dialogiem międzyludzkim. Dochodzi w niej do dialogu w
procesie mówienia i słuchania, ale nie tylko. Możliwy jest bowiem również
dialog, chociaż nie używa się żadnych słow. Uśmiech, radosny klimat, czy
spojrzenie są ważnym czynnikiem zrozumienia i zbliżenia. Wytwarza się wtedy
atmosferę dialogu, która może stać się przedłużeniem stosunków
międzyludzkich. 20 Dla uproszczenia jednak będziemy mówić o osobach w
dialogu katechetycznym, jako o osobach które słuchają i jednocześnie są
mówiącymi.
Święty Augustyn w swoim dziele De catechizandis rudibus okazał się
nie tylko wspaniałym obserwatorem, ale także wielkim znawcą relacji
interpersonalnych zachodzących w danej grupie społecznej. W przypadku
katechezy dostrzegł on potrójnego rodzaju interakcji, czyli wzajemnego
oddziaływania na siebie osób tworzących wspólnotę katechetyczną. Te
18
Por. H. Łuczak, O personalno-dialogiczny przekaz słowa, w: Seminare 4(1979), s. 78.
Por. tamże.
20
Por. H. Wrońska, Katecheza, a małe grupy szkolne i parafialne, dz. cyt., s. 312.
19
6
ks. Rafał Burnicki sdb - Pojęcie i warunki dialogu katechetycznego
interakcje, które możemy określić także mianem dialogu zarówno słownego, jak
i bez użycia słów, wyraził w następujący sposób: słuchacze – katecheta,
katecheta – słuchacze, słuchacze – słuchacze. Według św. Augustyna jest rzeczą
niemożliwą, aby katechizowani raz tak, drugi raz inaczej nie oddziaływali na
mającego przemawiać, tudzież by wygłaszane przemówienie nie niosło jakby
jakiegoś oblicza – wywołanego duchowym nastrojem głosiciela – i by stosownie
do tej różnorodności nie oddziaływało różnie na słuchaczy, skoro i oni sami na
siebie różnie nawzajem oddziałują swoją obecnością”21.
Kiedy mówimy o dialogu w katechezie, to mogłoby się nam wydawać,
że stosunek katecheta-katechizowany nie można określić jako dialogiczny, lecz
raczej jednostronny, który charakteryzuje się podporządkowaniem
katechizowanego, jako jednostki niedojrzałej, katechecie, który jest człowiekiem
dorosłym. Jednak zmienia się nasz sposób patrzenia i rozumowania, gdy
uświadomimy sobie, że zarówno katechizowany, jak i katecheta mają
współdziałać z sobą w szukaniu prawdy i urzeczywistnianiu dobra oraz, że łączy
ich jedna wspólna płaszczyzna podporządkowania Bogu.
Dodajmy także, że słabość, czy niedojrzałość jednej ze stron, nie czyni
dialogu niemożliwym. Ta słabość, czy niedojrzałość, nie dotyczy także jedynie
katechizowanego, ale także i katechety, który nie jest człowiekiem doskonałym i
sam potrzebuje pomocy innych. Tylko wówczas, gdy katecheta wyrzeknie się
tego panowania, hegemonii, zwierzchności i wyższości nad katechizowanym,
jest możliwy prawdziwy dialog, w którym uczeń może przyjść z pomocą
nauczycielowi. „Nasz uczeń kształtuje nas” pisał M. Buber.22 Sobór Watykański
II w tym właśnie kierunku idzie stwierdzając, że dzieci, „jako żywi członkowie
rodziny przyczyniają się na swój sposób do uświęcenia rodziców”23.
W dialogu zasadniczą rolę odgrywa zarówno postawa mówiącego jak i
słuchającego. Osoby będące w dialogu, dzięki swej uwadze i zaangażowaniu
przyczyniają się do tego, że wypowiadane słowo nie zamiera, ale wzbogaca
osobę przechodząc przez sito doświadczenia ludzkiego. W tym dialogu
dochodzi do wzbogacenia osób biorących w nim udział, ponieważ podczas
niego następuje przeniesienie wartości jednej osoby na drugą.24
Zasadniczym wymogiem dialogu katechetycznego jest wymóg
otwartości. Podstawowym wydaje się tutaj postulat, że każdy z uczestników
dialogu nie tylko sam musi zarysować swoją pozycję i stanowisko, ale być
21
Św. Augustyn, De catechizandis rudibus, w: Pisma Ojców Kościoła, J. Sajdak (red.), t. X, Poznań 1929, n. 23.
Por. J. Tarnowski, Dialog metodą wychowania chrześcijańskiego, dz. cyt. s. 15.
23
KDK 48.
24
Por. H. Wrońska, Katecheza a małe grupy szkolne i parafialne, dz. cyt. s. 314.
22
7
ks. Rafał Burnicki sdb - Pojęcie i warunki dialogu katechetycznego
gotowym do wsłuchania się w stanowisko referowane przez drugą stronę
dialogu. Nic tak bardzo nie niszczy dialogu, jak nieumiejętność lub nawet
niezdolność do otwarcia się na wywody drugiej strony. Dotyczy to zarówno
katechizowanych25, jak i katechetów26.
Z doświadczenia wiemy, że w szkole na lekcjach religii trzeba wiele się
natrudzić i namęczyć, by w ogóle zachęcić młodego człowieka do wzięcia
udziału w dialogu. Jednocześnie trzeba również powiedzieć, że często sami
katecheci nie potrafią się otwierać na ten dialog. Wyłania się tutaj kolejny
aspekt tej otwartości, jakim jest uczciwość i szczerość partnerów dialogu. Z
góry należy wykluczyć tutaj intencję wprowadzenia drugiej strony w błąd.
Oczywiście rozmiary i skala nieuczciwości w dialogu jest zróżnicowana, a same
motywy przystawania na dialog mogą być tak wysublimowane, że sam
wprowadzający drugiego w błąd w pewnym momencie sam już nie zdaje sobie z
tego sprawy.27
Istotnym warunkiem dialogu jest zdolność do wczuwania się w punkt
widzenia drugiego człowieka. Chodzi o uznanie, że druga osoba, strona dialogu,
ze swego punktu widzenia ma część racji. S. H. Wrońska w taki sposób to
określa w swojej książce pt. Katecheza a małe grupy szkolne i parafialne: „W
pierwszym słowie dialogu kryje się wyznanie: «Z pewnością masz trochę racji».
Z tym idzie w parze drugie, nie mniej ważne: «Z pewnością ja nie całkiem mam
rację». Obie strony wznoszą się jakby ponad siebie, dążąc ku wspólnocie
widzenia spraw i rzeczy. Podejmując dialog, strony są gotowe prawdę drugiej
strony uczynić częścią swojej prawdy, a prawdę o sobie uczynić częścią prawdy
drugiej strony”28.
Dialog zawiera w sobie dążenie do prawdy i dobra. Postawa taka
wymaga odrzucenia chęci stosowania nacisku, narzucania własnej ideologii.
Strony dialogu winny pamiętać o bezwzględnym szacunku dla poglądów i
przekonań partnera dialogu, potrzebie wyjścia poza swoje schematy myślenia,
umiejętności milczenia i otwarcia się.29 Ta otwartość na drugiego człowieka
uczestniczącego w procesie dialogu zakłada pewien dynamizm, który polega na
25
Według św. Augustyna katechizowany wykazuje trojaką obojętność wobec prawdy, którą katecheta stara się
przekazać. Po pierwsze obojętność ta może wynikać z bojaźni religijnej, po drugie może wynikać z braku
zrozumienia treści, która może okazywać się zbyt trudna; po trzecie – brak jakiegokolwiek zainteresowania się
katechezą, która wydaje się mu zbyt nużąca. – por. Św. Augustyn, Catechizandis rudubus, dz. cyt. 18.
26
Na umiejętność prowadzenia dialogu w katechezie wpływa także umiejętność radzenia sobie katechety z
pewnymi problemami natury wewnętrznej i zewnętrznej. Św. Augustyn wymienia tutaj takie problemy jak:
obawa popełnienia błędu, znużenie spowodowane powtarzaniem tych samych zagadnień, konflikt obowiązków,
kryzys duchowy. – por. św. Augustyn, Catechizandis rudibus, dz. cyt. 16.
27
Por. A. Skowronek, Ku pedagogii dialogu, dz. cyt. s. 66.
28
H. Wrońska, Katecheza a małe grupy szkolne i parafialne, dz. cyt. s. 314.
29
Por. tamże.
8
ks. Rafał Burnicki sdb - Pojęcie i warunki dialogu katechetycznego
przyjmowaniu od drugiego prawdy i jednocześnie korygowania swych własnych
poglądów i przekonań w oparciu o przeprowadzony dotychczas dialog. Trzeba
jednak podkreślić, że w dialogu konieczna jest wierność podstawowym
wartościom: prawdzie, dobru i pięknu. W tej dziedzinie nie można iść na
kompromisy, gdyż one nic nie wniosą w dialog. W przeciwnym wypadku dojść
może do swoistego równouprawnienia prawdy i kłamstwa, dobra i zła, a w
konsekwencji do zagubienia stron dialogu, którzy tracą trwałe punkty
odniesienia.30
Ostatnim warunkiem, ale bardzo ważnym, o którym nie można
zapomnieć, jest przestrzeganie zasad, które decydują o prawidłowym przebiegu
dialogu. Do tych zasad należy: dobra wola do podjęcia dialogu, uznanie, że
partner dialogu też może mieć swoje racje i argumenty, zapewnienie obu
stronom prawa do krytykowania i obowiązku poddawania się krytyce,
obowiązek uzasadniania ocen, sądów i opinii, wiarygodność stron, kultura
prowadzenia dialogu, bez emocji wykorzystywania uprzywilejowanej pozycji.31
Wnioski32
Na sam koniec warto przybliżyć kwestie, o których należy pamiętać
podejmując dialog katechetyczny:
- podmiotem katechezy jest katechizowany, któremu należy umożliwić
wsłuchanie się w Słowo Boże, zawarte w Piśmie Świętymi Tradycji Kościoła.
Katecheza winna mu przekazywać nieskażone słowo o zbawieniu.
- Słowo Boże domaga się ciągłej aktualizacji, bo dokonuje się ono „tu i
teraz”, kierowane jest do człowieka żyjącego dziś. Podstawową drogą
aktualizacji jest dialog: katecheta wówczas odpowiada na pytania, problemy i
dylematy, przed którymi stoi człowiek.
- Dialog katechetyczny dokonuje się w różnych formach katechezy. Nie
może go zabraknąć także w trakcie lekcji religii w szkole. Taką ważną formą
dialogu staje się w szkole korelacja wiedzy i postaw religijnych z wiedzą i
postawami proponowanymi przez edukację szkolną.
30
Por. tamże, s. 315.
Por. tamże.
32
Por. P. Tomasik, Dialog katechetyczny, dz. cyt., s. 68.
31
9