epitafium Ehrenfrieda Fellnera i jego żony

Załącznik nr 10.4. do SIWZ
Kościół p.w. Św. Elżbiety
Wrocław
EPITAFIUM EHRENFRIEDA FELLNERA I JEGO ŻONY
PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH – weryfikacja i zmiana
programu po udostępnieniu obiektu z poziomu rusztowań
Opracowała: mgr Dorota Wandrychowska
2013
2
1.KARTA TYTUŁOWA
A. DANE DOTYCZĄCE OBIEKTU:
EPITAFIUM EHRENFRIEDA FELLNERA I JEGO ŻONY
Ściana południowa elewacji wieży kościoła p.w. Św. Elżbiety
materiał –wapień krystaliczny
B. DANE DOTYCZĄCE OPRACOWANIA
-Wykonawca opracowania
konserwator rzeźby i detalu architektonicznego –
mgr Dorota Wandrychowska, Wrocław, ul. M. Konopnickiej 9d
Wrocław 2013
Niniejsze opracowanie podlega ochronie praw autorskich.
2
3
2. WSTĘP
2.1. Przedmiot opracowania
Przedmiotem niniejszego opracowania jest kamienne epitafium
Ehrenfrieda Fellnera i jego żony eksponowane na elewacji południowej
wieży kościoła p.w. Św. Elżbiety we Wrocławiu; po prawej stronie
portalu wejściowego w formie marmurowej płyty inskrypcyjnej
2.2. Cel i zakres opracowania
Celem niniejszego opracowania jest opracowanie zweryfikowanie
programu prac konserwatorskich w oparciu o analizę stanu
zachowania z poziomu rusztowań i po wykonaniu badań
konserwatorskich
2.3. Podstawa opracowania
Podstawą niniejszego opracowania są oględziny wykonane in situ oraz
wykonane badania petrograficzne a także przeprowadzone prace
interwencyjne
PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH
2.4. OPIS, HISTORIA
Epitafium w formie marmurowej tablicy inskrypcyjnej obramowanej
płytami z piaskowca. Relief bardzo płytki .
2.5. TECHNIKA I TECHNOLOGIA WYKONANIA
Epitafium
polerowana.
wykonane
na
płycie,
pierwotnie
powierzchnia
2.6. STAN ZACHOWANIA
Obiekt jest bardzo zniszczony. Kamień zastosowany do epitafium nie
posiada jednorodnej budowy, nie jest odporny na ekstremalne warunki
atmosferyczne panujące w naszym klimacie. Stwierdzono, że uległ on
3
4
rozległej destrukcji i dezintegracji zarówno na powierzchni, jak również
obserwuje się jego skłonność do defragmentacji na granicy słabszych
wiązań krystalicznych. Powierzchnia nie posiada poleru, jest szorstka,
trudno ustalić kolor kamienia, widać jednakże ,że nie jest ona
jednorodna, posiada cienie - miejsca jaśniejsze i ciemniejsze. W
większości w miejscach tych na granicy przebiegają spękania biegnące
w głąb kamienia stwarzając groźbę defragmentacji krystalicznej. Kamień
pokrywa warstwa zabrudzeń powierzchniowych, w skład których
wchodzą części pyliste i smoliste silnie związane adhezją oraz
zespolone kryształami gipsu, który powstał na powierzchni w wyniku
reakcji w środowisku wodnym wapnia z siarką..
Na skutek częstego omywania przez wody opadowe elementów
szczególnie odsłoniętych wypłukiwane zostały kryształy kalcytu z
warstwy powierzchniowej, co doprowadziło do miejscowego rozmycia
faktury i zatarcia ostrości reliefu oraz częściowo jego utraty.
Warstwa nawarstwień uszczelniających powierzchnię kamienia ma
barwę szarą, a w miejscach nie omywanych przez wodę - kumulowania
się zabrudzeń – przyjęły one kolor ciemnoszary, wręcz czarny.
Nawarstwienia o charakterze warstwy uszczelniającej przyjęły formę
placków i zacieków.
Wytrzymałość mechaniczna kamienia jest osłabiona, powierzchnia
w wyniku erozji została w przeważającym procencie wypłukana.
Widoczne są ubytki mechaniczne wynikające z erozji kamienia. Na
powierzchniach przełamu kamienia w miejscach ubytków stwierdzono
osypywanie się ziaren kalcytu.
2.7.
WYTYCZNE
KONSERWATORSKIE
POSTĘPOWANIE KONSERWTORSKIE
I
PROPONOWANE
Założenia konserwatorskie
Stan zachowania obiektu wymaga interwencji konserwatorskiej.
Celem przystąpienia do prac jest wykonanie zabiegów, które zniwelują
przyczyny niszczenia, zahamują procesy destrukcyjne i przedłużą
żywotność obiektu w jego autentycznym, oryginalnym kształcie.
Stan zachowania obiektu wnosi szereg trudnych do rozwikłania
problemów, jednakże naczelną zasada tej konserwacji powinno być
zachowanie jak największej ilości oryginalnej substancji zabytkowej
4
5
Poważnym
problemem,
który
należy
rozwiązać
przed
przystąpieniem do kompleksowej konserwacji obiektu stanowi silne
zawilgocenie murów kościoła do wysokości ponad 2 m od poziomu
gruntu. Woda znajdująca się w murze transportuje nieustannie sole
rozpuszczalne w wodzie do wyższych partii muru i portalu, co stanowi
bardzo poważny czynnik niszczący. Rozwiązanie problemu powinno być
systemowe, poprzedzone analizą przyczyn tak silnego zawilgocenia
(obserwuje się procesy niszczeni murów i detali kamiennych zarówno na
zewnątrz, jak i wewnątrz kościoła miejscami do wysokości nawet 4
metrów od poziomu gruntu).
Proponowane postępowanie konserwatorskie
* badania
Wykonanie badań petrograficznych
Analiza ilościowa i jakościowa soli rozpuszczalnych w wodzie
* zabiegi konserwatorskie zabezpieczające
1. wzmocnienie osłabionych partii przy pomocy preparatu hydrofilnego
Steinfestiger OH. Jest to jeden z najistotniejszych zabiegów
konserwatorskich, który ma na celu ocalenie zabytku przed
postępującą degradacją, wypłukiwaniem, osypywaniem się. Preparat
ten wymaga okresu sezonowania, zanim nabierze hydrofilnych
właściwości, dlatego też można zoptymalizować proces zapewniając
odpowiednią wilgotność (np. poprzez komory z folii). Wzmocnienie
struktury kamienia jest niezbędnym zabiegiem hamującym proces
dezintegracji obiektu. Preparat utworzy dodatkowy szkielet
krzemionkowy wzmacniający kamień mechanicznie nie powodując
uszczelnienia powierzchni ani struktury piaskowca. Preparat nakładać
powoli mokry na mokrą powierzchni - na zdezintegrowane partie
najlepiej przy pomocy butelek z regulowanym odpływem w celu
przesycenia struktury, a nie tylko powierzchni kamienia. Zabiegu nie
wolno wykonywać w dzień wilgotny, ani na wilgotny kamień. Zabieg
należy prowadzić w optymalnych warunkach, dążąc do
maksymalnego przesycenia struktury piaskowca
2. Wykonać dezynfekcję. Stosować preparat Lichenicide lub Aseptina A.
Preparat nakładać zgodnie z zaleceniami producenta. Zabiegu nie
należy nakładać w zbyt gorącym okresie, gdyż preparat zbyt szybko
wyschnie
*wykonanie doczyszczenia elementów kamiennych
a. Wykonanie ręczne oczyszczenia powierzchni przy użyciu
parownicy
oczyszczanie powinno być prowadzone ręcznie przy zastosowaniu
preparatów do czyszczenia marmuru na bazie środków powierzchniowo
5
6
czynnych oraz kwaśnego węglanu amonu i użyciu pędzli, szczoteczek,
w partiach z naroślami nawarstwień przy użyciu miękkich kamieni
ściernych lub poprzez delikatne odłuszczenie narośli przy użyciu
skalpeli. W żadnym wypadku nie dopuszcza się mycia, czy piaskowania
obiektu metodami stosowanymi do usuwania nawarstwień na
elewacjach, detalu architektonicznym. Celem czyszczenia nie jest
uzyskanie monochromatycznej białości na powierzchni, ale usunięcie
szkodliwych nawarstwień z powierzchni kamienia Niedoczyszczone
powierzchnie należy pozostawić i ich opracowanie ewentualne
pozostawić do decyzji po wykonaniu usunięcia wtórnych nawarstwień
*zabieg odsalania metodą migracji soli do rozszerzonego
środowiska.
. Nakładać okłady przy pomocy pulpy celulozowej, nie stosować
bentonitu, który może być szkodliwy w tym przypadku, gdyż wykazuje
skłonność do osadzania się w porach, co będzie szkodliwie działać na
polichromię.
Zasada odsalania polega na tym, że rozpuszczone sole znajdujące się w
strukturze
kamienia
wskutek
swobodnej
migracji
roztworu
przemieszczają się ku powierzchni i przechodzą do okładów, gdzie
odparowuje rozpuszczalnik, a sól stopniowo krystalizuje. Należy
przestrzegać, aby okład nie wysychał szybciej niż kamień. Szybkość
parowania wody z okładu musi być mniejsza od szybkości podciągania
kapilarnego roztworu w odsalanym kamieniu. Okładów nie należy
wykonywać w dni szczególnie słoneczne i wietrzne. Kompres nakładać w
sposób, by ściśle przylegał do odsalanej powierzchni i nie tworzył
pęcherzy. Mokry okład pozostawić do całkowitego wyschnięcia.
*uzupełnienia. Punktowanie monochromii obecnej w rycie inskrypcji
* prace wykończeniowe
-Wykonać patynowanie silnych nieusuniętych zaplamień obecnych w
głębi struktury kamienia w celu scalenia kolorystycznego z oryginałem
przy pomocy indywidualnie przygotowanych transparentnych farb na
bazie dyspersji akrylowej lub szkła wodnego. Scalenie kolorystyczne jest
zabiegiem estetyzującym, niwelującym drastyczne kontrasty elementów
dobrze i gorzej oczyszczonych
- Wykonać zabezpieczenie powierzchni obiektu preparatem
drobnocząsteczkowym Steinfestiger H działającym hydrofobizujaco
opracowała: mgr Dorota Wandrychowska
Niniejsze opracowanie podlega ochronie praw autorskich. Kopiowanie, powielanie lub publikowanie w części lub w całości bez
zgody autora jest zabronione (Dz.U. Nr24,poz83,art1pkt2 z dnia 23.02.1994)
6