Mapa Kultury

Pobrano z portalu Mapa Kultury
03.06.2014
W stronę raju... Historia i symbolika klasztornych ogrodów
____________________________
autor: Marta Sztwiertnia
Mnisi od samego początku dbali, aby ich siedziby były otoczone różnoraką roślinnością. Szybko
bowiem dostrzeżono, że ogród daje możliwość nie tylko uprawy na cele ściśle użytkowe, dostarczenia
codziennej strawy, wykonywania obowiązku pracy ręcznej; klasztorni medycy przygotowywali z
uprawianych roślin i ziół napoje, w tym wywary, a oprócz tego maści do smarowania lub okłady.
Ogród daje również możliwość wytchnienia, ale przede wszystkim może być miejscem modlitwy,
rozmyślania o pięknie Bożych dzieł, tym bardziej, że roślinom i kwiatom nadawano znaczenie
symboliczne. Rośliny stanowiły najczęściej powtarzany motyw dekoracyjny w rzeźbie, architekturze czy
malarstwie — jak choćby na sklepieniach tynieckiego krużganka czy romańskich kapitelach, które
można zobaczyć w naszym muzeum; widzimy je również na prezentowanych na obecnej wystawie
kielichach i ornatach.
Tynieckie ogrody, wzmiankowane od XV w., znajdowały się na północno-zachodnim zboczu wzgórza
klasztornego; sad ten graniczył z kolejnym, zlokalizowanym na południowym zboczu sąsiedniego
wzgórza, Winnicy. Podczas działań wojennych w 1770 i 1771 r. opactwo zamienione zostało przez
konfederatów barskich w twierdzę, a w wyniku oblężenia klasztoru zniszczono niemal doszczętnie całe
jego otoczenie.
Opat Florian Janowski, podejmując odbudowę kościoła i klasztoru w latach 80. XVIII w., zaplanował
również nowy ogród u wschodniego podnóża wzgórza klasztornego. Otrzymał on kształt
nieregularnego trapezu na trzech tarasach, łagodnie opadających od północy w kierunku południowym.
Otoczono go murem, a u północnego szczytu, przy drodze do klasztoru, wykonano zadaszoną bramę z
figurą św. Benedykta w zwieńczeniu. Dziełem opata Janowskiego jest również wysadzana lipami,
prowadząca do klasztoru aleja. Mimo kasaty opactwa i kolejnych zawieruch dziejowych ogród opata
Janowskiego w ogólnym zarysie przetrwał do naszych czasów. Kiedy zaś odbudowano już niemal
całość opactwa, jego ogród staje u progu kolejnej szansy na odzyskanie swej świetności.
Na idealnym planie klasztoru Sankt Gallen, można dostrzec poza praktyczną funkcją ogrodów również
inny wymiar: klasztor staje się syntezą dwóch biblijnych obrazów — rajskiego ogrodu z pierwszej księgi
Biblii oraz miasta zbudowanego w formie czworoboku z ostatniej księgi Pisma Świętego czyli
Apokalipsy. Utracona przez pierwszych ludzi harmonia życia z Bogiem w raju oraz oczekiwana przez
chrześcijan nowa Jerozolima jak gdyby poprzez zasłonę symboliki klasztornych zabudowań i ogrodu,
celebrowaną przez mnichów liturgię i podejmowaną przez nich pracę, stają się widzialne już tu i teraz.
Wszystkie te obrazy klasztornego ogrodu układają się w długi łańcuch tradycji łącząc praktyczny
wymiar życia z głęboką symboliką religijną. Stały się one inspiracją dla obecnej wystawy i
zaproszeniem do spojrzenia przez pryzmat klasztornego wirydarza, uprawianych tam roślin, piękna
otaczającej go architektury, na ten najwspanialszy „pierwszy ogród”, za którym tęsknimy i do którego
zmierzamy, a nade wszystko zaproszeniem do refleksji i poszukiwania wewnętrznej harmonii i pokoju.
strona 1 / 1